Katalog

S A 6 Ll K H AFTANIN GÜ N DEMİ Kahve, tiryakilerini İ kaybediyor ABD'de, kahvenin, daha doğrusu kafelnin zararları üzerine yayınlar nedeniyle, kahve tiryakisi nüfusu % 75'ten % 55'e indi. Derleyen: Yankı Yazgan ır dönemde kalp hastalıklarından, doğuştan bozukluklardan, memenın lyı huylu tumorlerınden, kanserlerden sorumlu tutulan kahve ve dığer kafeınlı ıçecekler bu suçlamalardan kendılerını sıyırmaya, aklanmaya çalışıyorlar Her ne kadar bu suçlamalar ıspatlanmadıysa da, şu andakı suçsuzluk daha çok "delıl yetersızlığınden" gıbı gözukuyor Metılksantın adı verılen uyarıcı maddeler grubunun bır uyesı kafeın Vucuda alındığın da çok buyuk bır kısmı kısa surede kana karışıyor ve vucuttan atılması da 10 saat kadar suruyor Anne sutune de kolayca geçıyor, gecelerı bebeklerının uykusuzluğundan yakınan annelerın ıçtıklerı çayı, kahve mıktarını ayarlamaları gerekıyor Ahşkanlığı olmayanlarda ıkı fıncan (hazır) kahve kan basıncında yukselmeye, kalp atım sayısında artışa neden oluyor Solunum hızlanıyor, ıdrar çıkışı artıyor, beyın damarları bu zuşuyor, kalp ve kolbacaktakı damarlar genışlıyor Bu arada mıde asıdı salgısı çoğalır Ulserlılerı kahveden, çaydan uzak tutan bu belkı de Yağ asıtlerının kandakı duzoyı ar tar Enerjıye dönuşturulen ve dayanıklılık artımında etkılı olan bu maddelere olan etkısı nedeniyle spor yarışmalarından önce 4 fıncandan cok kahve ıçılmesı yasaklanmıştır Çay ve kahvenin tatlı etkileri Kaleının en lyı bılınen ve "en tutulan" etkısı ınerkezı sınır sıstemıne olan uyarıcı etkısıdır Duşunun bır perışan vazıyette ışten eve gelmışsınız Yanınızda yarına hazırlanacak bır takım raporlar, dosyalar ya da anlatılacak bır semıner, yahut sadece gunlerdır elınıze almadığınız romanınızı bıtırmek, muzık dınlemek ıstıyorsunuz Bır çay demlemek, bır ıkı fıncan kahve ıçmek bunun ıçın en kestırme yol olur Uykumuz bır guzel uzaklaşır, tepkı suremız kısalır dıkkatımız artar ve yo ğunlaşır Bu etkı 1981'de Johns Hopkıns'den bır grup tarafından açıklandı Beyınde bulunan adenozın adlı kımyasal madde uyku ve gevşeme doğurucu bır etkı yaratıyor Beyın hucrelenndekı özel reseptorlerıne bağlanan adenozın, hucre aktıvıtesını azaltır Moleku ler yapısı adenozıne benzeyen kafeın adenozıne aıt reseptörlere bağlanarak, adenozının etkısını onler ve hucrelerın aktıvıtelerını alabıldığıne surdurmelerını sağlar Adenozın reseptoıierının bırden çok çeşıdının bulunduğu ve vucudun çeşıtlı dokularına dağılmış olduğu da belırlendı Bu nedenle, kafeın sadece beyını değıl başka organları da çok farklı bıçımlerde etkıleyebılmektedır Kafeınden yoksun kalanlarda (çaysızkahvesız kalanlarda) ortaya çıkan başağrıları da reseptorlerle açıklanabılmekte Çay ve kahve tıryakılerı duzenlı kafeın alımı sonucunda, adenozının normal ışlevlerını yerıne getırebılmesı ıçın, adenozın reseptorlerının sayısı artar Kafeın bırdenbıre kesıldığınde, adenozın bu fazladan reseptörlere kılıtlenır, beyın damarlarında anı bır genışleme olur Damar cıdarlarındakı sınır uçları bu genış lemeyı bır başağrısı olarak 'tercume ederler " Bu olay sadece çay, kahve ıçın değil, kafeın ıçeren başağrısı ılaçları ıçın de geçerlı Kafeının oldurucu mıktarının 510 gram olduğu bıldırılmekte Fakat bu mıktar kafeını olağan yollardan vucuda sokmak pek mum kun değıl 75 fıncan hazır kahve, 125 fıncan çay ya da 200 şışe kola ıçmenız gerekıyor, pratik olarak pek mümkün değil B Kalp rıtmınde ortaya çıkardığı rıtm bozuKlukları ve kan dolaşımındakı kolesterol duzeyı artışı kalp ıçın en buyuk tehdıdı meydana ge tırıyor Bu nedenle, gunde 5 fıncandan çok kahve ıçenlerın "normal" nufusa gore 2 5 kere daha fazla kalp hastalığına yakalanma rıskı var 1986'da yayımlanmış bu araştırmanın sonuçları, o zamana kadarkılerden farklı olarak kafeının etkısını sıgaranın etkısınden bağımsız olarak değerlendırmıştı Gebelerde yapılmış bır çalışmada, gunde 150 mg kafeın (12 fıncan hazır kahve) alan kadınların gebelıklerının 3 7 ayları arasında duşuk yapmaları olasılığının gebelıklerı suresince kafeın almayanlara gore 1 7 kere yıiksek olduğu ortaya konmuş Tabıı, bu oran Talıdamıd ıçın 400, rısk o denlı yuksek de ğıl Yıne de, gebelık suresınce çay ve kahveyı azaltmak önerıllr Kanser ve kafein 1981'de saygın bır tıp dergısınde yayımlanan bır araştirnıada kafeının pankreas kanserıyle ılgısı olduğu öne surulmuştu Ancak yoğun eleştırıler alan bu araştırmanın sonuç ları başka ıncelemelerle desteklenmedı Işın ılgınç yanı bugunlerde yapılan araştırmalar kafeınden kanser tedavısınde nasıl yararla nılacağını ıncelıyor Yaklaşık 40 yıldır bılındığı uzere kromozomları parçalayan ılaçlar kafeınle verıldıklerınde daha etkılı oluyorlar Kanser ılaçlarının da tumör hucrelerının kromozomlarını parçaladıklarını duşunursek llaçların bolunmekte olan hucre kromozomlarını etkıledığı varsayılıyor Ancak tumor hucrelerı zedelendıklerınde bolunmeyı gecıktırıyor ve onarımla uğraşıyorlar Oysa tedavıye kafeın eklendığı zaman, hucreler DNA'larını onarmakla uğraşamaksızın bölunuyorlar, bozuk DNA'lı yenı hucreler de hızla oluyorlar Kafeının DNA ıçersındekı purıne benzer yapıda olması nedeniyle coğalma etkısını ortaya çıkardığı varsayılıyor insanlar ustundekı denemeler henuz başaplı sonuç vermedı, ancak çalışmaya buyuk umıt bağlandı Gereklı kafeın mıktarının yuksek dozda oluşu nedeniyle yan etkıler de çok oluyor Bu yuzden yapı olarak kafeın gıbı olan, fa kat kalp ve sınır sıstemı uzerınde olumsuz etkılerı olmayan pentoxıfyllıne (Türkıye'de de bulunan, dolaşım sıstemlne etkılı bır ılaç) bu amaçla kullanılmaya başlandı Tabıı henuz deneysel olarak, çunku uygun zamanda kullanılmadığı takdırde, tumör hucrelerının çoğalmasını hızlandırıcı etkı egemen olabılır "Akıl ve mantık" her zaman dınlenmelı mi, sağduyunun sesı hep haklı çıkar mı, bılemıyorum Ancak çay, kahve konusunda sağduyunun sesı tekduze ve bırbırıyle çelışmez şeyler soylemıyor Ama şu var kı, Turkıye'dekı alışkanlığımızla katran gıbı koyu, kafeınden zengın çayları 1020 bardak yuvarlamanın ya da (maddı gucunuz oranında) fıncan fıncan "Nesrvahve" ıçmenın pek sağlıkla bağdaşır yanı yok Özellıkle gebelerın, kalp ve mıde problemlerı olanların, kalp çarpıntısı, sınırlılık gıbı yakınmaları olanların çay ve kahve alışkanlıklarını gozden geçırmelerı lyı olur Nerede, ne kadar kafein var? Hazır kahve' 30120 mg Demlı çay' 25110 mg Kakao' 220 mg Coca Cola" (ABD) 460 mg Pepsı Cola" (ABD) 384 mg ' Yaklaşık 140 gm da "* Yaklaşık 300 gm da nsan, yapaybenzerım yaratma çalısmalarında, "tasları ust Uste" yerleştirmeye devam ediyor. Tuşlara dokunarak, komutlarla bıigtsayara "ış yaptırma" yöntemi, üstün btlgısayarlann yanında, "klasık sıstem" olarak sınıflandırılacağa benzer yakın gelecekte. tnsan, kendı sınır sıstemıni bılgisayara "geçirmebağlama" uğraşısı ıçınde. Kapak yazımızda okuyacağınız gibı, bu alanda epey de mesafe alındı. fnsanın emrı altında, ama ınsandan ustün. "suskun yarattklara" doğru ılerlıyor, bılgısayar teknolojist. Bu sayımız, bilgisayar ağırlıklı. Bılgasayar şırketlerı yetkılılerı Türkıye pazarına ılişkın sorulanmızı yanıtladılar... Doçent Dr. Yılmaz Esmer 'ın "bilgisayar dilleri"ne genel bır bakışının ardından, önumuzdekı sayılarda bu dillerin ayrıntılı tanıtımlarına başlayacağız Bılgısayarların, aslında, keşfedilme amaçlarının dışında, yaygın bır şekilde, oyun zevkıne yönelık bır eğlence aracı olarak ku/lanıldığı bır gerçek. Dergımızde, bu "genel kullanımın" dışında, zaman zaman, çeşıtlı amaçlara yönelık programlar yayımlanacak. Bu sayımızda göreceğiniz "dUzensız şekıllerın alanlarının hesabı" gıbı... Cumhurıyet Bilim Teknik'te bulacağınız bir dığer yenılık olan "Amatör Bılım" köşesıyle de bundan böyle sık sık karşılaşacaksınız. Vurgulamak ıstediğimiz diğer bir yazı da "Zamanın yönü... " Dunyaca ünlü fızıkçımatematikçi Stephan Hawking, uzay boyutlarında ınceledıgı zaman kavramıyla, sızleri çok değişık, ama fizikçılerın gündemınden asla eksık olmayan bır tartışmaya çekiyor. • • • Gelecek cumartesıye kadar, lyı haftalar dileriz... O KU R D A N Bilim Yayın hakkında Bu haftakı Bilim ve Teknik dergisini gazete bayiınden aldığımda bilimsel yayınlar koşesi gerçekten cok ilgimi çektı Gerçekten çok guzel hazırlamışsınız, yalnız bazı eksıklerı vardı. Bu eksiklerı soyle sıralayabılınz; Bilimsel yayınlar köşesınde, kıtabın fıyatı, aynca kifabevının adretı yoktu. Ben temin etmek istesem fıyatı, kttabevinin adresı olmadığından temin edemiyorum. Belkı ou anlattıklarım reklam yerine geçer dıye düşünebilirsiniz. Bilimsel yayınlar köşesınde zaten tanıtmayla reklamını yapıyorsunuz. Kitabın fıyatı ve yayınevinin adresıni bıldirmenızi ıstıyorum. Derginin sayfaları çok az, sekiz sayfayla dergi dergi olmaz. Sayfaları çoğaltıp aynca gazetenin bir ilavesi olarak değil de normal aylık Cumhurıyet Bılım ve Teknik Dergisi olarak çıkarmanızı istiyoruz. Sekiz sayfalık bir okuyumluk dergi, dergi olmaz Bu aynen bir fırilık çaya benzer. MÜSTAFA MERT BİZE nıtelendırmek, bu kuramın eyleme indirgenmesmi, deneysel sınanabilirliğinı, yoklanabılırlığını engeller Ancaic, bilımde gerçeklenn, bilgilerın yoklanabilir olması esastır Darwin kuramını, değışmez bır yasa, bir kanun olarak kabul eden bır bilim adamı, onun doğruluğundan emin olduğundan, o yasanın maddelerinde bulunan b o ' i boilukları da doldurmaya gerek duymayacakttr. Yasa olarak nıtelendırılebilecek kadar tutarlı olan Darwın kuramına, bu kuramun daha da gelışmesi, budaklanması aşkına kanun demeyelım Kuramlar da değiştirilebilir, hatta çörötülebilır. Yasalar, tnsan zihnının ürünüdür; ve insan zıhninin ürunu olan hıçbır şeyın kesınlığınden bahsedilemez. Ve yasalar zamanın şartlarına ve gelişmeye bağlı olarak değışebılır Bu teorinin okullarda okutulmasının yasaklanmasını isteyen zekâ kıtlığı çekenlerden olduğumu sanmayın. Bilim, tariışmak ıçındır. Bilimin aelışmesı ıçın her kuram, evrım kuramı da tartısılmak zorunluluğundadır. Ama, yasalar, üzerinde tartışılmaz kesın kurallardır Bu durum ı'se bilim ıçin hiç de lyı olmasa gerek. ÖNDER OVAK BURSA Cumhurlyet Blllm Teknik • Sahıbı Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadlr Nadl • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal Muessese Muduru Emlne Uşaklıgil • Yazı Işlerı Mudur J Okay Gonensin • Yayın Yonetmenı Orhan Bursalı 'Darwin Kuramı Yasa mı?' ya Yanıt: Fıkır ayrılıklan ıle tartışmalar, bilimin durgun bır alanına canltlık getırır. Bilimin gelişmesinde esas, bilimin elden geldığince normatif (kuralcı) bir yapıdan sıyrılıp esnek kalabılmesıdır Esasen, bılımin "değışmez doğrular elde etmesi" doğru değildir. Uarwın kuramı, her ne kadar oldukça tutarlıysa da, bu dahıyane kuramı değışmez bir yasa olarak