Katalog

D Ü Ş Ü N BUL S O R U N C E V A P V E R E L İ M Yankı Yazgaıfflan blr bllmece Yaşları aynı mıdır? ' EN ItoTÛ EL KİMOE ? î 6ö£ eUmW At MJLV Kars tan Canan Ateşçl soruvor Guneş çevresinde blr gezegen duşunelim Periodu, 27 Dunya yi'ı Aynı anda doğmuş iki çocuktsn Dunya'daki 27 yaşına bastığında, gezegendeki 1 yaşına basacaktır. Buna göre, bu iki çocuktakı gellşmenin boyııtları nedir? Dunyadaki çocuk artık bir ergindır Gezegendekı çocuk da bir ergln mı yoksa bebek midlr? Dolanımlarm canlı metobolizmasındaki etkilerini açıklar mısınız? Soruyu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bolumu oğretım uyelerınden Doç. Dr. Omur Akyuz yanıtlıyor Eğer sözu geçen gezegendekı atmosfer yapısı ve ıklım koşullarıyla toprak su vb gıbı yaşam gereklerı ıle kendı donuş perıyodu (gece gunduz) Dunya'nınkınden pek farklı değılse, Guneş çevresinde dolanma perıyodunun (yıl) yaş uzerınde oluşabılecek veya dışardan gelebılecek yaşam uzerınde cıddı bır fızyolopk etkısı gorulmemesı gerekır Zıra Dunya'dakı yaşam koşulları bıle kendı gunluk donuş suresı ve bıçımıyle mevsım değışıklıklerı ıse tamamıyla Ounya eksenının yorunge duzlemıne gore eğık oluşuyla ortaya çıkmaktadır Bızım yaşam suresını ölçmede kullandığımız "yıl"ın Dunya'nın dolanma perıyoduna eşıt oluşu ıse tamamıyla keyfı bır kolaylık yuzunden yapılmış tarıhsel bır seçımın hatta alışkanlığın sonucudur Dolayısıyla varsayılan gezegenın bır perıyodu sonunda, uzaya gönderılen bır çocuk da hemen her bakımdan Dunya olçusuyle 27 yaşında olacaktır, tabıı eğer Dunya'dakı yaş Guneş dağıl de Ay yılıyla olçulmekteyse, 27 yerıne 27 x 365/352 = 28 yaşında olacaktır Ancak dolanım perıyodu Dunya'oakının 27 katı olan bır gezgenın Gu ıeş'1en uzaklığı Newton'un çekım yasası uyarınca Dunya'n nkının dokuz katı ve bu yuzden Guneş ten alacağı enerjı de 81 kere daha az olacağından bu gezegende Dunya'nınkıne benzer doğal yaşam koşulları bulunabılmesı pek mumkun olmaz G madde eşdeğerı 4 x 10 (milyar) kg'dır öte yandan guneşin kütlesi 2 x 1030 (mılyon kere mılyon kere milyar kere milyar) kg olduğuna gore, guneş rahat rahat mılyarlarca yıl hemen hemen ay nı guçte enerjı vermeye devam edebılır Guneş ve bırçok çeşıtlı fızıksel açıklamalar ıçın daha ayrıntılı bılgı ıcın G Gamovv'un ' Guneş Dıye Bır Yıldız adlı kıtap onerılır Elektromanyetık dalgalar radyo ışık rontgen dalgalarını da ıçıne alan ve elektrıklı cısımlerın hız değıştırmelerın den doğar Elektrık ve manyetık etkı dalgalanımlarırıın uzaya yayılmasından oluşur f l İstanbul Uskudar'dan Celal Mordeniz soruyor Acaba su, neden lavabo veya kuvetın delığınden akarken (sabit bir yonde) donerek akıyor? Sorunuzu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bolumu oğretım uyelerınden Doç. Dr. ömur Akyüz yanıtlıyor Donen bır nesnenın (Dönme dolap plak) uzerınde bulunan ve ona doğrudan bağlı olmayan bır cısım, bunun eksenınden öteye veya eksenıne doğru hareket ederse sankı dönme yonune zıt bır kuvvetle saptırılıyormuş gıbı olur Buna yol açan gorunurde' kuvvete, 'Corıolıs Kuvvetı" denılır Bunun etkısıyle, orneğın kuzeyden guneye akan nehırler doğu kıyılarını guneyden kuzeye akanlar ıse batı kıyılarını aşındırırlar Aynı kuvvet yukarı atılan veya duşen bır taşı d£ bıraz saptırır Aslında bu sapma, taş (veya dığer cısımler) hareket halındeyken, terk ettıklerı yerın donme sırasında yer değıştırıp bunların altından kaçması"ndan başka bır şey değıldır Nehırve taş gıbı delığe doğru akan su da delığe yaklaşma yonune gore yön değıştıren bır Corıolıs Kuvvetı etkısınde kaldığından, okuyucunun merak ettığı bıçımde davranır I Su neden dönerek akıyor? Müzikli Bulmaca Aşağıdakı denklemlerde belırlı harfler belırlı sayıların yerıne kullanılmış Toplamalarda doğru sonucu veren ıkı çözumu bulabılır mısınız? D O + R E » M F A + S İ L A, RE + Sİ + L A S O L Bılmeceyi doğru kazanan 5 okuyucumuza Erık H Enkson'un insanın Saklz Çağı isimli kitabını armağan edeceğız Saatli Bulmaca Aşağıdakı saat kadranını ıkı duz çızgıyle uçe bölup her parçasındakı toplam sayının eşıt olmasını sağlayabılır mısınız'' Aynı bıçımde kadranı beş çızgıyle altı parçaya bölebılır mısınız'' Geçen haftanın çözümleri Yankı Yazgan'dan bilmece Dandikya'da bir hapishane Gardiyan, saniyede bır rakamı sırayla denemış olsa, yuz yıl surer şeklinde bır ipucu vermıştı Şıfre, yuz yıldaki sanıye sayısı yanı 3153600000'dı. Bahçıvanın yolu Nüktor * •. * • * • • iI l [ t t i Üçgenli Bilmece 35 üçgen var * f" Tahllka Islmll • krtabı kazanan i * 5 okuyucumuz. Halıl Oruç izmır, Gülden Çelık • İstanbul, Cıhan Erkaya istanbul, Hakan Şekercı Denızlı, özlem Kalender izmir Guneştekl gazların zamanla tukenmesı soz konusu mudur 7 Guneşte zamanla herhangı bir degışıklik oluyor mu? Isı ve ışık yonunden artma ya da azalma oluyor mu? Sorunuzu Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bolumu öğretım uyelerınden Ooç. Dr. ömür Akyüz yanıtlıyor Guneş, enerjısını, hıdrojen'atomlarını kaynaştırıp helyuma donuşturerek uretır Bu surece, "kaynaştırma tepkımesı" denılır ve mılyonlarca derece sıcaklıkta oluşabılır Bır helyum atomunun kutlesı (Yanı maddesel ıçerığı), bunun oluşmasına katkıda bulunan dört tane hıtrofln atomunun toplam kutlesınden az olduğundan, aradakı kutle farkı enerjıye dönuşur (N/ladde enerjı eşdeğerlığının I>K farkını varıp E mc2 formuluyle ıfade eden, bılındığı gıbı Albert Eınsteın olmuştu ) Bu enerjının bır kısmı tepkılerın suregıtmesı ıçın gereklı yuksek sıcaklığı sağlayacak şekılde guneşın ıçınde kalırken, onemlı bır kısmı da "elektromanyetık dalgalara" donuşerek uzaya yayılır Guneşin bir saniyede uzaya yaydığı enerji. ısı cinsinden 88 x 10*" (milyar kere milyar kere milyar)kplorıdır Bunun Güneş'in enerjisi biter mi? Goller soruyor Kars'tan Ibrahim Eksi ile artının çarpımının sonucu niçin eksidir? Şışlılstanbul dan Alışan Ateş'ın sorusu şoyle Billyoruz ki, eksi () bir sayı ile artı ( + ) bır sayının çarpımı eksıdır () ( + ) = () Bunun nedenı nedır? Sorunuzu Boğazıçı Unıversıtesı oğretım uyelerınden Doç. Dr. ömur Akyuz yanıtlıyor Bır eksıl (negatıf) sayının tanımı p bır artıl (pozıtıf) sayı olsun n = p sayısı p + n = 0 bağıntısıyla tanımlanır Bu şekılde 1 + (1) = O bağıntısı bıze (1) sayısını tanımlar kı artık n = p = (1) (p) olduğunu gorebılırız Bu durum bıze aynı zamanda (1) ıle çarpımının bır sayının ışaretını değıştırdığını de göster dıgı ıçın ek bır bılgı olarak (1)n= n=(1)(p) = (1)(i)p = pya nı bır eksıl sayıyla bır artıl sayının çarpımlarının eksıl olmasının yanı sıra ıkı eksıl sayının çarpımının nasıl artıl olduğunu da gosterır Eğer (1) ıle çarpmayı tnr "yön terslenmesı" olarak nıtelersek, bununla çarpılan bırçok sayının buyukluğunun zıt yone donmesı ortaya çıkar Ikı kere yon terslenmesının ılk yone dönmesı de (1) (1)= 1 durumunu doğurur ( ]