Katalog

Tl P Yanık yerlere ri ekimi' İns ovdesinin nerdeyse tamamı yanmış hasta, İtalya'nm Cenova kenti Tümör Araştırmaları Merkezı Laboratuvarına getirıldığınde, italyan doktorlar ne yapacaklannı çok iyi biliyorlarclı. Onlışmalarmı uzun süredir bu konu luıjınıdo yoğunlaştırmışlardı. Gövdenin SLI.JI XÛ\ kalmış kısımlarından bir parça deriyi özel bir teknikle aldılar, laboratuvarda daha önce hazırlanmış cam kaplaı ıgî.'.üokt "kimyasal toprak"ta ürettiler VH sonra hastanın yanık yerlerinin çeşitli noktalarına "ektiler." "Ekilen deri" gövde üzerınde çoğalacak ve birkaç gün içlnde bütün yanık yerler sağlam deri ile kaplanmış olacaktı. Laboratuvarda insan derisi üretme tekniğini ılk geliştiren Harvard Üniversitesi'nden Bıyolog Hovvard Green olmuştu. Bu yöntemi pratikte ilk deneyen de Gregory Gallice idi. Vernik ve solüsyonlarla oynarken bir kibrit yakan 5 ve 6 yaşındaki iki Amerikalı kardeş Ja derisi laboratuvarda 'çoğaltılıyor' Vücnlu yanmış hastaiarın sağlam kalmıs deri parçaları enzirnatik sindirim yöntemiyle gerektiği miktarlarda üretüiı :k, hastamn vücuduna uygulandı. İlk deneyler yüzlcri «jüidürecek kadar başarılı sonuç verdi. mie ve Glen Sely, Denver Hastanesi'ne geldiklerinde gövdelerinin yüzde 9O'ı yanmıştı. Gövdelerinde sağlam kalabılmiş bir pul büyüklüğünde sağlam deri sayesinde hekimler yaşamlarını kurtarmışlardı. Çocuk ölümleri nedenleri sıralamasında 4. sırada bulunan yanıklar, epitel dokunun harap olması sonucunda derın yaralara ve buna bağlı karmaşık enfeksiyonlara yol açıyorlar. Oeri nakıllerı ya da ölülerden alınan deriler, yanıkların tedavısınde istenilen sonucu veremıyordu. Bu yüzden son çöziim olarak laboratuvarda kişinin kendl derisinin üretilmesine gidildi. Sağlam deri, lokal anestezi ile gövdeden alınıyor ve mümkün olduğunca temizleniyor. Çok küçük parçacıklara ayrılan derıye, hekimlerin deyişi ile enzimatik sindirim uygulanıyor. Bu yöntemle yeniden üreyebilme özelliğıne sahip temel yüzeydeki keratinositler ayrılıyor. Termografi Vücuttaki ısı dağılımı doktorlara dokuların işleyişi konusunda önemll bilgller sağlıyor. >fenık araştırmalannda da artık bilgisayarlardan yararlanılarak bu tür teknikler kullanılıyor. Keratinositler, özel bir yetiştirme "toprağı" bulunan 5 cam kaba konuyorlar. Bunlara laboratuvar uzmanları "feederlayer" adını verıyor. Kaplarda hücrelerin ne kadar çoğalacağı saptanıyor. Bir feederlayerde, temelinde DNA'ları yok edılmış ama keratinositleri besleyebilecek fari fibroblastları, hormonlar, hidrokortizonlar, EGF (Epıdermai Growth Factor) adı verilen büyüme faktörü bulunuyor. Ayrıca "deri üretme toprağında yüzde 10 oranında sığır fetüsünden alınma parça ve kolektrik toksin konsentrasyonu da var. Cam kaptaki bu karışımın içine yerleştirilen deri, canlı gövdede olduğu gibi, hızla iyileşiyor ve içinde bulunduğu kabın sınırı kadar ürüyor. Sonra başka işlemlerden de geçirilerek iki haftadan biraz uzun bir süre içinde "gövdeye ekilmeye" hazır oluyor. Bu mucizevi oluşumun gerçek nedenl, İnsan derisinde yeniden iyileşme, büyüme özelllğlnln bulunması. Cam içinde büyüyen deriler, hasta gövdesine, birbirlerinden uzak noktalarda uygulanıyorlar ve burada büyümeyi sürdürüyorlar. Birbirlerine kavuşunca da büyümeyi durduruyorlar. 70 kg.'lık bir insanın tüm gövdesinin yeni deri ile kaplanması ıçın 1,5 metrelik "üretim" yeterlı oluyor. (Sc/enza Vltadan) Yeni ufuklar insan derislnde bulunan büyüme özelliği, derinin laboratuvarda çoğaltılabilmesinde başlıca etken sayılıyor. Laboratuvarda içinde özel karışımların bulunduğu cam kavanozlarda üretilen deri, tıbbın önünde yeni ufuklar açıyor. Hücre ekip organ biçmek Bilim adamlarımn Insan hücresinden organ üretimi konusunda Cenova laboratuvarı Başkanı Ranieri Cancedda ile bir söyleşi. 000'li yıllarda tıp, canlı dokuları ve organları belki de laboratuvarlarda üretmeyi başaracak. Vericilerden alınan hücreler, yapay olarak üretilip, hastaiara verilecekler. Bu konuda temel düşünce "insan hücresi ekip, organ toplamak." İlk "deri eken" Gregory Gallico, "Cam içinde genışleyen insan derisi sadece bir başlangıçtır" diyor. "Şimdi hepsınden daha heyecan verici bir amaç için çalışıyoruz." İtalyan Panorama dergisinde yayımlanan Cenova Laboratuvarı Başkanı Ranıerı Cancedda ile bu konuda yapılmış bir röportajı sunuyoruz. SORU Deriden başka organların üretimi ile de ilgileniyor musunuz? YANIT Bir anlamda evet, ama sorunlar giderek büyüyor. Şunu da belirtmek gerekir ki, biolaboratuvarda en iyi koşullarda üremesi beklenen organ deri idi. Diğer organlar için ise durum oldukça değişiktir. Ama gene de size laboratuvarlarda şimdi deneme aşamasında olmak üzere, deri dışında başka hücrelerin de yetiştirilmeye çalışıldığını söyleyebllirim. SORU Hangileri? YANIT Şimdi, kendi proteinlerini sentetize eden kıkırdak hücreleri üretiyoruz. Tiroit hücreleri de deneme altındalar. Bunlar üstelik, bu bezin tipik tiro 2 Kalbin sağlığı için Uyulması gereken yeni 5 kural açıklandı. Amerikan Kalp Birliği yayımladığı bir bildiride kalbin kaslarını güçlü ve sağlıklı kılmak için uyulması gereken kuralları şöyle sıraladı: • Günlük alkol alımı 50 mililitreyi geçmeyecek. (Yarım şişe şaraptan biraz daha az.) • Günlük protein alımı, toplam alınan besinin % 15'ini aşmayacak. • Günlük doymuş yağ alımı, toplam besinin % 10'unu aşmayacak. • Günde 300 miligramdan fazla ko lesterol alınmayacak. • Günde 3 gramdan fazla sodyum alınmayacak. (Sodyum sadece mutfak tuzunda değil, pek çok besinde bulunmaktadır.) • Balığın yararları Son araştırmalara göre balıkta damar sertliğıni önleyici madde bulunuyor. Genova Universıtesı İnsan Fizyolojisi Enstitüsü'nden Profesör Ludovico Arrigo, balıklarda bulunan yüksek düzeydeki doymuş asitlerin karaciğer, kalp ve beyın hücrelerini güçlendirdigini, gerekli fosfolipidi sağladığını ve damar sertliğıni önlediğini saptadı. it foliküllerin yapısını birbirlerı arasında düzenleyerek, organize ederek ürüyorlar. SORU O halde şimdıden cam içinde üretılmiş, insan hücrelerine sahipsiniz? YANIT Evet. Ama bunun ötesi de var. Boston'da Eugene Bell, gerçek kan damarları üretti. Kolajen bir silindir içine endotelial hücreler koydu ve bunları üreterek, hayvanlar üzerinde denedi. Başarılı oldu. SORU Deriden sonra hangi organ, camda üretilip, ınsana uygulanma şansını taşıyor? YANIT Gene de bir varsayım olarak söyleyeyim, tüm hücreler ve basit organlar. Bunların başında ifrazat guddeleri geliyor SORU Peki örneğin bir kalp için ne söyleyebilirsiniz? Bugün bir atardamar, yarın bir kanncık... YANIT Hayır, karmaşık organlar için umut yoktur bence. Biz basit organlarla yetinmeyi sürdürmelıyiz. Onların karmaşıklığı, birbirleriyle bağlantıları, işlevleri, cam içinde üretilemez. SORU Deri, tiroit, sonra sırada ne var? YANIT İskeletle ilgilenebiliriz. Gerçi kemik, ilikleri ve yapısı ile son derece karmaşıktır, ama gene de bir akcigerden basittir. (Europeo'dan) D