Katalog

E PSİKOLOJİ ses, gürültüler, ıslıklar, vb. Ayrıca hepsi, iç organ sinirlerinin aşırı uyarılmasına bağlı olarak bazı rahatsızlıklar geçirmişlerdi: Bulantı, aşırı terleme, ışeme, ejokülasyon vb. Araştırmacılar her bir hasta için, saldırıya neden olan ayrı bir "işaret" olduğunu belirlediler ve ikı ayrı kuram geliştirdiler. Öncelikle, tüm sıradan görünüşüne karşın işaret önceden yaşanmış bir olayla bağlantılıydı (koşullandırılmış bir refleks gibi). Bu durum, çözümlenememiş bir sorunun, yani hastanın kendinı tatmin edecek bir yanıt bulamadığı sorunun yeniden ortaya çıkmasıyla belirginleşiyordu. Örneğin bir olayda işaret, ıçınden geçilmeye çalışılan çalıların çıkardığı hışırtılardı. Bu ses hastayı askerlik günlerine geri götürüyordu. Bu dönemde birçok defa çok tehlıkelı (gerçek kurşunla yapılan) tatbikatlara katılmıştı. Ancak bunun nedenını hiçbir zaman "anlayamamıştı". Genç askerlerın yaşamı nasıl oluyordu da böyle kolayca tehlikeye atılıyordu? Artık ne zaman çalıların arasında yürüyenlerin ayak seslerini duysa bu anlasılmaz durumu bir daha yaşıyordu: Prefrontal korteksi hasar görmüş ve amigdalanın uyarılabilirliği pekiştirilmiştı. Kısaca, nedensiz olarak çevreye saldırması için bütün kapılar açılmıştı. Hlpotalamusun çlft yönlü Işlevl Bu açıklama çok uygun gibi gözükHlpotalamusta karsıt görevleri bulunan Ikl çeklrdek vardır. Blrl bir hareketln yapılmasını se de atladığı bir nokta var: Hepimiz özendlrlrken, dlğeri engettemeye çalısır. Bu çeklrdeklerl uyararak hayvanlann davranışlan benzer durumları yaşıyoruz, amıgdal değlştlrUeblltr. Eğer posterolateral bölüm uyanlırsa kedi daha da saldırganlasır. alafımız uyarılıyor, ancak hiçbir zaman Ventromedlan çeklrdeğln uyanlmaaındaysa, uysallasır. Hlpotalamusun gozeleh aalında nörotranamlterlerden (sinlrsel ileticiler) etkllenmelerine karşın elektıikle de uyarablllrter. Bu bu derece saldırgan olmuyoruz. Hartur bir tedavl, ahlakl nedenlerden ötürü insanlarda uygulanamamaktadır. vardlı araştınnacılar bu boşluğu görerek ikinci bir kuram geliştirdiler. Buna içinde (hipotalamus, limbik sistem ve lalarına "Oelgado stlmosepterlne" göre, kişinin her halüsınasyon yaşayıneokorteks) en çok limbik sistemle ilgi(uzaktan kayıt etmeye ya da uyarmaya şında amigdala aynı biçimde uyarılıyorleniyor; çünkü bu bölge normal şiddeyarayan küçük bir alıcıverici)" bağlı du. Aynı bölgeye yapılan sürekli uyarıtin biyolojik zemini olduğu gibi, suçluelektrotlar yerleştirildi. Bu aygıtın yarlar, bölgenin aşamalı olarak uyarılmalarda anormalliklerin en çok izlendiği dımıyla, amigdalada gerçekleşen anlık sına ve en sonunda yukarıda anlatılan yer. Birçok hapishanedeki tutukluları inetkinlik artışlan gözlenebildı. Etkinlikteki sara nöbetinin oluşmasına neden oluceleyen araştırmacılar, sürekli şiddet artış sol amigdalada yaşanırsa hasta ilinçll davranışlar yordu. eylemlerinde bulunan tutukluların % konuşma yeteneğini kaybediyordu; daYinelemeyle gerçekleşen biyolojik 57'sinin, cinsi suçluların % 50'sinin, nefnsanda, çok az rastlanan Klüverha sonra etkinlik artışı kortekse yayılıdeğişimlerden geri dönülemez gözüküdensiz saldırı sonucu tutuklananların % jcy sendromunda, temporal lobun çift yor ve sara nöbeti oluşuyordu. Etkinlik yor: Periyodik olarak yaşanan yıneleme 73'ünün limbik sisteminde bozukluklar artışı sağ tarafta gerçekleşirse, amigdaraflı hasar görmesi nedeniyle benzer kesilse bile, yıllar sonra yaşanan uyabulunduğunu saptadılar. Dolandırıcılık lada sınırlı kalıyor, ancak hasta şiddetli ıvranışlarla karşılaşılmaktadır. rılar kalınan yerden devam ederek hasgibi suçlardan tutukiananlarda ise bu bir delilik krizi yaşıyordu. tayı sara nöbetıne kadar getiriyor. Bu Naokorteks beyinin tüm bilinçli davoran % 9,5'a kadar düşüyordu. Bir diğer çalışmada, Harvard Ünlverbilgilerden yaraıianan Kaliforniyalı araşnışları kontrol eden bölümüdür. BuAmigdalanın işlevsel anormalliklerisitesi'nden araştırmacılar belirli neden tırmacılar (Adamec ve arkadaşları), zada meydana gelen hasarlar klşinin nin üstüne daha çok şey Öğrenmek isolmadan ağır suçlar işlemiş (14 yaşınrarlı saldırganca davramşların yine bu itün davranışlarının değişmesine neteyen doktorlar, Julien S. adlı bir hasdaki kardeşlnl boğma, çok yakın artür bir yöntemle düzeltılebileceğinı dü»n olabilir. Kişi en küçük kışkırtmaya tada çalışmalar yaptılar. Bu hasta, gekadaşını döverek ÖMünne) sekiz kişlyl şünerek kediler üstünde denemeler jdetle yanıt verir, ancak öfkesi kısa çirdiği menenjoensefalit sonrasında incelediler. Sonuçta, her olayın geçici yaptılar. ırede geçer ve her şeyi unutur. örnetemporal sara nöbetlerine tutulmakta ve bir "delilik" sırasında meydana geldiilk olarak, kedileri, "öldüranler (fan neokorteksi hasar görmüş bir kadın, "kudurma" noktasına ulaşan krizler ğini saptadılar. Saldırıdan önce ve salreyi gördükieri anda saldırıp öldürenıcuğu çığlıklanyla onu sinirlendirdiği sonrasında derin pişmanlık duymaktaydırı sırasında, bütün hastalar görsel ya ler)" ve "ÖMürmeyenler (fareleri öldürıman onu sigarayla yakıyordu. Daha dı. Yine böyle şiddetli bir kriz sırasında da işitsel halusinasyonlar (olmayan bir meksizin onlaria oynayanlar)" olarak iki >nra, yanıklar kendisine gösterildiği tanımadığı bir kişiye bıçakla saldırmışdurumu ya da nesneyı varmış gibi algıgruba ayırdılar. Beyine yerleştirılen ıman, büyük bir ilgisizlikle bunların tı. Sara nöbetlerini izlemek amacıyla lama) yaşamışlardı: Renkli görüntüler, elektrotların yardımıyla, öldürenlerın lemsiz olduklarını söylüyordu. hastanın temporal loblarına ve amigdabir sözcüğü ya da tümceyi yineleyen bir amigdal gözelerinin diğerlerine göre Araştırmacılar, beyinin bu üç bölümü çok daha kolay uyarılabildiklerinı gözlediler. Daha sonra, saldırgan kedılerın amigdallarının engelleyici bölgelerine bir elektrot yerleştırerek burayı yıneleme yöntemiyle uyardılar. Sonuçta, kedilerde radikal değişikliklerlo karşılaştılar: "öldüren kediler" uysallaşmıçlar ve dığerlerı gibi yalnızca acıktıklarında saldırganlaşmaya başlamışlardı Ancak tahmin edilebilen nedenlerden ötürü benzer denemeler ınsanlar ustunde yapılamıyor. Bugün için geçerlı yöntemlerle amigdalın uyarılabilirlik düzeyini ortaya çıkarmak, nedensiz şiddet eylemlerini Önlemek için yararlı olabilir, ancak sara nöbetine karşı yapılabılecek 7. gün 3. gOn bir şey yok. Bu yüzden, çözümlenme13. gün: Sara miş sorunların zamanında fark edilmesi ve yanıtlandırılması tek çıkar yol olalondabirl kadar bir sure İçinde blrkaç mlllvoltluk etoktrlkle) uyarılma noktasını çevreleyen sınıriı blr bölgodekl gözeler de etkllenlr. Eğerbuuyan blrgun leklldekl aaamalarta Islem 13 gün surdurulur. Farenln beyln korteksl nöbeOer hallnde uyanldığından ötürü sara nöbetlyle karsılasıltr. Bundan böyle beyln bu rak gözükmektedlr. (Sctonc* vkı, aralık 1986) çok kuçük bir uyan hayvanda sara nöbeti oluamasına yeterii otacaktır. Insanda, yinelenen uyanlar, amkjdalı. aynen bu elektrlk uyanlan glbl etklktr. ceki süreyi uzatır. Bu bölge saldırnlığı engelleyici bir rol oynar. Şinirler aralarında haberleşmek Için, ıir hücrelerinin uzantılarının birleşme da bağlantı noktası denilebilecek sipsa bir ya da birden çok kimyasal ıdde bırakırlar: Nörotransmiterler (sisel ileticiler). Bu nörotransmiterler sigruplarının işlevlerine göre değişlr: Serotonin engelleyici, noradrenalin arıcı nörotransmlterdir. Hipotalamun posterolateral bölümü (saldırgan Ige) asetilkolinle uyarılır. Bu nörotısmiterden çok az miktarda verilmekedinin çok vahşice davranmasına den olur. Asetilkolinin etkisini önlen bir kimyasal madde verildiğinde ise di sakinleşir ve fareye zararsız ayak rbeleriyle vurmaya başlar. İnsanlarda yapılan bazı otopsilerde, mtalamusun ventromedial bölümünü k eden küçük bir tümör görülmüştür. ı tümörden etkilenen kişiler yaşamları yunca şiddet hareketlerine yol açan rsıntılar yaşamışlardır. Limbik sistemin yapılartndan biri olan ilgdala (amigdoloid nükleus), saldırnlığın ve diğer içgüdüsel davranışlaı ortaya çıkmasında önemli rol oynar. potalamusun aksine, bilgileri açık alıarla dış dünyadan alır. Asıl görevi, dusal verileri yaşamsal biyopsikolojik nıtlarla birleştirmektir. örneğin, farei varlığının kedide saldırganca duytlar uyandırmasına neden olur. Mayunda yapılan denemelerde, amigdaiın yok edilmesi sonrasında hayvanın ıvranışlarında belirgin değişiklikler rk edildi: Hayvan her bulduğunu (örığin eski bir ayakkabı), herhangi bir manda yiyor ve seks arkadaşı olarak şi ya da erkek bir maymunu seçiyorı. Artık maymunda korku ve şiddet lyguları görülmüyordu.