Katalog

EĞİTİMARAŞTIRMA O D AK sını ıse atom ve parçacık fızığı oluşturuyor LBL (Lavvrence Berkeley Laboratory) de çeşıtlı buyukluklerde dort adet parçacık hızlandırıcısı mevcut Bır mıl yar elektronvolt a erışılebılen Bevatron yeryuzundekı en hızlı aygtt Ikı yıldır bu merkezde çal'şan Alman fızıkçı Ludevvıgt Bu sıklotron protonlardan uranyum atomlarına kadar her atomu hızlandırabılır" dıyor Özel ılgı alanı ıse hafıf lyon ışınlarının bıyomedıkal kullanımı Hızlandırılmış lyonlar amehyata elverışlı olmayan tumorlerın ve damarlardakı o|uşum hatalarının tedavısınde kullanılıyor Soz konusu lyon ışınlarının dozajı ve odaklanması kobalt kaynaklı gamma ışınlarına gore daha duyarlı olarak yapılabılıyor fyon ışınlarının ustunluğu, enerjılerının buyuk bolumunu verdıklerı hedefdokuya varıncaya dek duz bır demet halınde kalmaları Buna karşın gamma ışınları çevreye dağılıyor ve yolları uzerlndekı çok sayıda sağlıklı hucreyı de olduruyor lar lyon ışını tedavısı sırasında hasta, yerınden 1 mılımetredahı kıpırdamamalı Tomografı çekılerek tumorun uzaysal konumu ve boyutları bılgısayar tarafından belırlenıyor sonra yıne bılgısayar tarafından gereklı doz mıkiarı ve suresı hesaplanıyor Bır lazer ışın demetı yardımıyla asıl ışınların ızleyeceğı rota prova edıldıkten sonra 150 m uzunluğundakı bır yorungede hızlandırılan neonıyonlarına start verılıyor Uç dakıka ıçınde lyonlar hedeflerını bombahyor 1975 ten berı LBL'de 800 hasta teda vı gormuş Ozellıkle goz kanserı (gozun damar tabakasının kanserı) ve beyındekı damar yumaklaşmaları (arterıovenoz malformasyonlar, AVM) bu yöntemden yararlanmakta Tumorler kanserlı hucrelerın yok edılmesı ıçın bırkaç kez ışınlanıyor Damar oluşum ha tası yuzunden beyın kanaması tehdıdı olan AVM hastalarının ıse bır kez ışınlanması yeterlı Bırkaç ayda damar yumağı kuçuluyor Kalıfornıya parçacık fızığının ' yan urunlerı' tıp tarafından bu şekılde değerlendırılırken San Francısco kampu su tıpla daha yakından ılgılı Merkez unlu Goldan Gate koprusune hâkım bır gorunume sahıp, ancak genetık ve mo lekuler hematolojı (kan hastalıkları ıle uğraşan bılım dalı) bolumu çalışanları nın bu guzel manzaraya ayıracak pek vakıtlerı yok Dr Yuet Weı Kan bolumun başkanı, laboratuvardan laboratuvara koşturuyor Italya'dan telefon eden bır meslek taşı talasemıtestınden elde edılen en yenı sonuçları öğrenmek ıstıyor Talasemı (Akdenız Anemısı) kalıtsal bır kan hastalığı Hastalığın alfa ve beta olmak uzere ıkı turu var Ağır turu olan beta talasemı kışıyı ya kuçuk yaşta olduruyor ya da aylık kan transfuz yonu ve sureklı tedavıye muhtaç kılıyor Kan, ıkı yıl once talasemı hastahğınm daha çocuk doğmadan saptanmasına yarayan bır tanı (dıygnostık) test gelıştırmış Beta talasemı tanı testının kulla nımıyla hastalık genı daha doğumdan once saptanarak kurtajla gebelık sonlandırılabılecek Boylelıkle talasemının kalıtsal yoldan taşınması onlenmış olacak Kanın test yontemı kromozomlar uze rındekı bozuk genlerın bulunması temelıne dayanıyor Hucre orneklerı mıkroskobık,bır tespıh dızısı gıbı sıralanıyor Bır lazer ışını daha onceden bılgısayarda depolanmış Darvvin'in Evrim Kuramı Zamana İlişkin Tartışmalarda önemli Bir Rol Oynamıştır. Reşit Canbeyli Fızıkçı Alan Throop ve serbest elektron lazerı bılgılerın ışığında hucrelerın genetık yapısını okuyor' Işın sanıyede 1000 hucrenın analızını yapabılıyor Okuma ' ışlemı ıçın kromozomlar ızole edılıyor, floresan boyası boyandık tan sonra her bır kromozomun seklı bılgısayar tarafından bılındığınden orneğın 13 no lu kromozom ayrılmak ıstendığınde bu kromozomla ılgılı bılgı bılgısayara yuklenıyor Lazer ışını bu kromozoma rastladığında bılgısayara haber verıyor Bılgısayar kromozomun bulunduğu damlacığı elekirıkle yuklu yor elektrık yuklu damlacık dızıden ay rılarak başka bır toplama kabına alınıyor Butun bu olaylar bır sanıyeden az surede gerçekleşıyor Yontem o ka dar duyarlı kı bır kromozomun en kuçuk bırımı olan nukleoıdlerdekı mutasyonlar bıle gozden kaçmıyor" dıyoı Kan Yontemın ılerıde bırçok genetık has talığın onceden tanınmasında çok yardımcı olacagı kuşkusuz Belkı bır gun her embrıyonun genlerı boyle bır 'kontrole' tabı tutularak her turlu genetık bozukluğun onlenmesı de mum kun olacak "Gen ayıklama aygıtından" bırkaç adım ötede Dr Robert Langrıdge'ı yıne bır bılgısayar ekranı başında buluyo ruz Langrıdge de meslekfaşı gıbı molekullerle uğraşıyor Molekullerın uc boyutlu dunyasında bır uzay gemısı kaptanı edasıyla ekrandakı molekulsel yapının kıvrımları arasında ılerlıyor ve molekullerarası bağlantıları gözlemlıyor Gorunuşte zevklı bır bılgısayar oyununa benzeyen bu tablonun aslında hıc şakaya gelır yanı yok Yaşamın temelı denebılecek proteın molekullerının amaca uygun bır bıçımde değıştırılme sı söz konusu proteın muhendıslığı kı sacası Istenen, amaca yönelık yenı proteın molekullerının çızımı ve yaratıl ması Onemlı bıyolojık sureçlerı yoneten proteınlerın ışlevlermın duzenlenmesı tıp ve bıyoteknolojide gıderek onem kazanıyor Aıtık ılaçlar eskıden olduğu gıbı korlemesıne ya da "rastlantısal olarak" etkı gosteren molekuller olmaktan çıkıyor llacın moleku lel duzeyde nasıl bır etkı gosterdığı bılgısayar ekranı başında onceden bılınmekte Boylelıkle bılım adamlarının yıllarca suren deneyler ve mantıksal çıkarımlar sonucu erıştıklerı etkı model lerı soyut tasarımlar olmaktan çıkıp bılgısayar yardımıyla "sımule edılıyor yanı bır bılgısayar oyunu gıbı ızlenıyor Araştırmanın yanı sıra mezunlarına verdığı kalıtelı eğıtımden dolayı CAL bır devlet unıversıtesı olmamasına rağmen Harvard ve Stanford gıbı ozel unıversı te elıtının duzeyıne çıkmayı başarıyor başarıya erışmesının sırrı unıversıtenın ılk gunlerıne uzanıyor Unıversıtenın kurucularından olan Kalıfornıya valısı ve eyalet meclısı Vahşı Batı 'da doğunun koklu oğrenım kurumlarının duzeyınde bır oğrenım verılebılmesı ıçın ellerınden gelenı yapmışlar Gereklı şeyın özgurluk ve para olduğunu bıldıklerınden unı versıteye guçlu gelır kaynakları ve genış bır ozerklık saglamışlar Unıversıtenın yonetsel pıramıdının te pesınde bır yonetım kurulu mevcut Yönetım Kurulu (Board of Regents) nun uyelerı 12 yılda bır Kalıfornıya Eyalet Valısı tarafından atanıyor Endustrı araştırma ve kamu kuruluşu kokenlı uyelerden oluşan 30 kışılık bu kurum unıversıtenın tarıhı boyunca hıçbır za man valının ağırlığı altında ezılmemış unıversıte çıkarları on planda tutulmus Parasal olanaklar açısından durum aynı UC gıderek özel gelırlerden daha fazla destek alıyor Geçen yıl Berkeley ın gelırı 50 mılyon dolardı Bağışlar ozellıkle molekulsel bıyolojı bıtkı genetığı ve zooloji dallarında yoğunlaşıyor Ozel unıversıtelerle arasındakı onemlı bır fark UC'nın yerel bır kurum olarak Kalıfornıyalı oğrencılere oncelık tanıması ve memleket çocuklan"na ındırımlı fıyat uygulaması Kalıfornıyalılar ıçın yıl lık okul ucretı 2600 dolar Harvard ve Stanford unıversıtelerınde ıse yıllık öğ renım ucretı 1011 bın dolar cıvarında Son oğrenım yılında unıversıteye gırış ıçın Berkeley kampusuna başvuran 26 bın adaydan 3400 u kabul edılmış Kamu kuruluşu olmasından dolayı ucretlerın duşukluğu de unıversıte ıçın bır engel Bu yuzden kuruluş 7O'lı yıl larda çok sayıda değerlı oğretım uyesını rakıplerıne kaptırmış Ancak bu arada yonetım kurulu daha yuksek ucret konusunda gereklı gırışımlerde bulunmuş Yınededokuzay surelı profesorluk ders sözleşmesı ıçın profesorlere odenen 71 bın dolar özel unıversıtelerın yanında oldukça duşuk bır rakam Kalıfornıyalılar unıversıtelerıyle gurur duymakla bırlıkte unıversıtenın atom sılahlarının gelıştırılmesı konusundakı çalışmalarını eleştırıyorlar Savunma Bakanlığı unıversıtenın Yıldız Savaşları projesıne katkısını yılda 2 mılyar dolarla desteklıyor Lıvermore laboratuvarı Yıldız Savaşları projesının bılımsel merkezı nıtelığınde Yırmıbırıncı yuzyılın eşığınde Kalıfornıya Unıversıtesı belkı de bılımın yaşadığı paradoksu örneklıyor Bır yanda en olumcul hastalıkları yenmeye yonelık çabalar dığer yanda mılyonlarca kışıyı bır anda yok edecek sılahlanma projelerı D Zamanın yonune ılışkın temel goz/em/er bıyolo/ıde de fızıkte olduğu gıbı 19 yuzyılda gerçekleştınldı Bu doneme kadar yetkın bır "tasarım"ın c/ısa vurulması bıçımınde algılanan can/ı turlerı ve doğanın gorunumunun, bınlerce yıllık bır tasarımın değıl de mılyonlarca yılı kapsayan bır surecın urunu olduğu, ılk kez bu yuzyılda bılımiel bır kuram nıfelığı kazandı Canlıların kokenı konuiunda olduğu kadar, bıyohfik (ve ekohjik) zaman kavramında da devrım yaratan goruş/erın bas/ıco mımarı Charles Uarwın ıdı Ancak, bırçok bılım adamının yanı sıra /eofo/ıde oncu calısmalarıyla Darwın'ı etkılemıs olan Charles Lyell'ın do bu gelısmelere katkısı onemlıdır Lyell'ın, doğanın genıs kapsamlı ve perıyodık "doğal afetler"ın değıl de efkınlığını her zaman surduren doöal sureçlerın bırıkımının urunu olauğuna ılıskın goruşlerı etkılı olmuştu Darwın'ın getırdığı onemlı yenılık, doğayı gelısımı "erekbılımsel" bır tasanm ya da "ılerleme" olarak değıl de belırlı doğal mekanızmaların etkısıyle gerceklesen bır "evrım" olarak nıtelendırmesıdır Bu evrımın cok uzun bır geçmışı olduğu ve zaman ıçınde gosferdığı asımetrıyle de bır "yon"u bulunduğuna ılıskın çıkarsamaıar da Darvvın aonemınden bu yana bılım adamlarının olduğu kadar genıs kıtlelenn ılgısını (ve kımılennın de tepkısını) cekmış, bu konudakı tartısmalar dınmek bılmemıstır Zaman ve Evrimin Yönü Parasal olanaklar Evrim İçin Gereklı Zaman "Evrım" ve "zaman" kavramları bırleşınce, daha Darv/ın donemınde bır fııiınanın koptuğu bır gerçek Darvvin'in bıyo/o/ık ve leolofik evrım ıçın ongorduğu mılyonlarca yıllık sure, o gune kadar dunyanın yaşını bınlerce yılla o/çmuş ınsanlar ıcın dınsel boyutu da kuçumsenmeyecek bır soron yaratfı Bu konuda bılımiel kuşkulan bulunanlar arasında donemın onde ge/en fızı/cçı/erınden Lord Kelvın, Darwın kuramının ongorduğu uzun suren/n fızıkokımyasal sınırlamalar nedenıyle olanaksızlığını vurguladı Evrım kuramına karşı kışısel bır tutumu da ıçeren bu değerlendırmede, dunyanm mılyonlarca yıllık bır geçmışe sahıp olabılmesı, Gunej'ın bu sure ıçınde enerıı uretebılmesıne bağlıydı Yapılan kımı hesaplar, Cuneş'ın bu kadar uzun bır sure tukenmeden enerıı uretemeyeceğını gostenyordu Darwın'ı bıle kuramıyla ılgılı kuşkulara surukleyen bu tur elestırılerın yanlıslıâı, ancak Guneş'ın ener/ısının kımyasal değıl de nukleer tepkımelerden kaynaklandığına ılışkın bulgularla kanıtlandt O Başarının sırrı Devlet unıversıtesı olduğu halde bu