Katalog

K A L I T I M B l Lİ M İnsanmaymun melezi yaratılıyor mu? Çalışmalarını uzun yıllar ABD'de sürdürmüş olan İtalyan antropolog Bruno Chiarelli yakın zamanlarda Amerikalı araştırmacıların, dişi şempanzeyi insan spermiyle dölleyerek bir insanmaymun melezi yaratmayı denediklerini söylüyor. İ nsanmaymun melezi yaratma glrişlmı, bır çokları tarafından akılalmaz ve dehşet veric! olarak nitelenırken, bır yandan da bu tur ırk karışmasının bıyolojık açıdan mumkün olup olmaya cağı uzerınde bılımsel tartışmalara gırıldı Çunku maymunların ınsandan ıkı fazla kro mozoma sahıp olduğu bılınıyordu Bunun dışında, teorık açıdan olayı engelleyen hıçbır şey yoktu, genetık yapısının %99'u ınsanınkı ıle aynı olan şempanze, gerçekten ona çok yakın bır ırktı Genetık bırkaç yıldan berı makroyaratıklar uretmeye çalışıyor Basta bakterı ve mayalarla (tek hucrelı organızmalar) yetınen araştırmacılar, gelıştırılen gen naklı çalışmaları ıle çok daha karmaşık yaşam turlerlne ve hatia memelıler gıbı gelışmış hayvanlara el attılar Bu yoldan, doğada var olmayan bırçok yaratık elde edıldı Bu tur gariplıkler bır tur bılımsel oyunun urunu olmaktan çok, gerçek bır ekonomık kaygının sonucunda ortaya çıktı Laboratuvarlarda turlerınde bulunmayan genlere sahıp hayvanlar uretilıyor Benzerlerınden on kat buyuk alabalıklar, besılı hındıler, daha ufak ve daha az obur olmakla bır lıkte aynı buyuklukte yumurta veren tavuklar hep bu şekılde elde edildı Amaç sadece hayvenın boyutlannı veya verımlılıgını arttırmak değıl, bazı hastalıklara dayanıklı hayvan turlerı de yetıştırmek Bu şempanzınsan bulaşık, ev ışı, çamaşır utu çocuk bakıcılığı, bahçe ışlerı gıbı bırçok ışın ustesınden gelebılır ve hatta bırkaç kelıme bıle öğrenmesı olasıdır Bu tur bır olayı yasaklayan hıçbır kanun da yoktur Tersıne, bu tur yöntemlerle ortaya çıkarılan urunler, artık Amerıka'da kanunların ko ruması altında Amerıka kanunları bıyoteknolojık yöntemlerle uretılen yenı hayvan turlerıne bröve vermeyı kabul ettı Böylece. bu yenı turlerın yaratıcıları da buluşlarının tum haklarını, belırlı bır zaman ıçın, kendı ellerınde bulundurmaya hak kazanıyorlar Amarikan Tanm Bakanlh ğı'nda çalışan araşürmacılar tarafından yarattlan bu domuz, yenl döllanmiş blr domuz embriyonuna ineğln buyume hormonunun enjekte edllmestyte elde edtlmiş Sonuç Çok az yağ, büyük blr baş, kınşık blr den, artrit nedenlyie şlşmiş kısa bacaklar. Frankenstein doğsaydı? Eğer Frankensteın'ın unlu yaratığı bugun doğmuş olsaydı, hıç kuşkusuz kanunlar ta rafından korunmayacaktı, (akat onu reddetmek de bır ıkıleme neden olacaktı, yaratığa bır ınsan olarak bakmak mı doğrudur, yoksa bır androıd olarak mı? Amerikalı araştırmacıların maymunınsan deneyımı başarıyla sonuçlandırdıklarını varsayalım Ortaya çıkan yaratığın kanunlar önunde tescıl edılmesı doğru mudur? Gunun bırınde ınsanın, tescıl edılebılır 'canlı nesneler'le bır tutulacağını duşunen bırçok kuruluş, bu kanuna karşı çıkmaktadır Pekı bıyoteknolojının ınsan uzerındekı uygulamaları neler olabılır? Bır olasılık Kalıtımsal hastalıkları belırleyen genlerı kışının kromozom yapısından çıkarıp atmak Bu durumda, böyle bır teknığın tanınmaması ıçın hıçbır neden yoktur Bır sonrakı aşama olarak da ana ve babaya doğacak çocuklarında görmek ıstedıklerı genetık ozelhklen saç ve goz rengı, matematığe yatkınlık, guzel bır sesseçme ımkânı veren teknıklerı onaylamak gerekecektır Amerıkan Vsterınerler Bırlığı, genetık bılımcılerın çalışmalarının hayvanlarda ortaya çı kardığı bazı hastalıklar karşısında, veterıner tıbbımn tumuyle yetersız ve çaresız kaldığını vurgulamakta Berı yandan bu uygulama ları doğanın butunluğune bır başkaldırma olarak goren bırçok ınsan, bılım adamlarının çalışmalarının ınsanlığı buyuk rıske soktuğunu savunuyorlar Oysa genetıkle uğraşan uzmanlar bu sayılan rısklerın çok abartıldığını söylemekteler Dahası, gelışmış hayvanlardakı genetık değışım ımkânlan zaten çok kısıtlı ve dolayısıyla bu turlerın karşı karşıya kaldıkları rıskler de çok az Mıkroorganızmalar uzerınde yapılan deneylerde tehlıke çok daha fazla, ınsanın bakterı ve vıruslerde ne den olduğu değışımler, kaygı verıcı sonuçlar doğurabılır örneğın, dağılımı ve bulaşıcılığı kontrol edılemeyecek patojen turler bır anda yeryuzune yayılabılırler Bu kaygılar sonucunda, 1975 yılında Kalıfornıya'da Asılomar konferansının toplanmasına karar verıldı, yuze yakın başta gelen genetık bılımcı tehlıkelı görulen çalışmalar ıçın onlemler alınmasına karar verırken bu tur çalışmalar ıçın bır moratoryum önerdıler Uzerlerınde çalışılan mıkroorganızmaların, dış çevreye yayılmasının ve onu tehdıt ettnesının mumkun olmayacağı buyuk guvenlık onlemlerıyle çalışan laboratuvarlar kuruldu Dahası, bu mıkroorganızmaların doğal ortamda yaşayamayacak turden olmasına dıkkat edılecektı Fakat başta uzman merkezlerde yurutulen genetık çalışmalar, çok geçmeden guncel yaşam ıçıne gırıverdı Butun unıversıte ve bıyolojık araştırma enstıtulerı bugun kromozomlarla oynamaktadır Bu tur bır genelleşme de Asılomar'da alınan katı önlemlerın çok geçmeden unutulmasına neden olmuştur 1979 yılında Amerikalı bılım adamları, bu hormonun genını bır bakterıye aşılayarak ensulın elde ettıler Şeker hastalıgının tedavısınde buyuk rol oynayan ve dolayısıyla çok kalabalık bır kıtleyı ılgılendıren bu buluşun, tıcarı yönu de hıç kuşkusuz ınkâr edılemez Aynı şartlar altında bır sonrakı buluş orgamzmanın vıruslere karşı savaşına buyuk katkısı olan ınterferonun uretımı olacaktır Daha sonra da sıra, bazı cucelık şekıllerının tek etkılı tedavı yolu olan buyume hormonunun uretılmesıne gelecektır Bu şartlar altında, genetığın laboratuvardan fabrıkalara buyuk bır sıçrama yapması da kaçınılmazdır Ve ış fabrıkasyona gelınce, bu buluşların tescıl edılmesı olayı da kendılığınden gelecektır Oysa olaylar gıderek daha karmaşık bır hal alıyor Başta mıkroorganızmalarla yetınen bıyoteknolO|i şımdı çok daha buyuk hayvan turlerıyle uğraşmakta llk deneyler fareler uzerınde yapıldı ve bu yoldan benzerlerının ıkı katı fareler uretıldı Sıçan veya ınsan buyume hormonu genlerı aşılanmış olan bu hayvanların uzerınde yapılan deneyler başarılı olunca aynı şekılde tavşanlar, domuz ve koyunlar ele alındı Elde edılen tum hayvanlar buyuk mıktarlarda buyume hormonu urete Hilkat garibeleri Fakat gunumuzde zooteknık çalışmaları bır taraftan da gerçek bırer hilkat garıbesı olan hayvanlar uretmekten gerı kalmıyor Yolunması gereken tuylerınden arınmış kel tavuklar, ınanılmaz mıktarlarda yun veren koyunlar ve en rağbet goren arka kısımları abartılmış boyutlara ulaşmış, ancak bır kolan yardımıyla ayakta durabllen ınekler Son olarak Maryland, Beltsvılle'de henuz döllenmış embrıyo ıçıne ınek buyume hormonu genı zerkedılerek elde edilmış bır domuz uretıldı Yabancı genın domuzun genetık yapısınca kabul edılmesı ve bır sonrakı nesıle de aktarılması deneyın başarılı olduğunun kamtıydı Ortaya çıkan hayvan, ıstenıldığı gıbı çok daha az yağlıydı (akat buna karşm başı çok fazla buyuk, katlanan derı arasında gızlenen gözlerı şaşı ve çok kısa bacakları artrıtten acınacak derecede şıştı Beltsvılle'de yapılan çalışmalarda bu tur 43 hayvan elde edebılmek ıçın 8000 domuz embrıyonuna gen naklı yapılması gerektı Bu deneyler nereye varacak? Çılgın bır araştırmacı ortaya çıkıp bır şempanzeye bırkaç damla ınsan zekâsı aşıladığında ne olacak? bılıyordu Avustralya'da bır laboratuvarda ılkbaharda tondiliklerinden yunlerlnl atacak bir koyun clnslnln uretllmesine çalışılıyor Yun kırpmak boylece tarlhe karışacak. Bu da ancak memelı hayvanlardakı derı ya da tuy değıştırme mekanızmalarının bağlı oldukları genetık faktorlerın kesınlıkle bılınmeslyle mumkun olur Proje halındekı çok sayıda tasarılar arasında tıp ve eczacılıkta kobay olarak kullanılan turlerın gelıştırılmesı (şu ya da bu ılaca gösterdıklerı tepkı fızyolojık açıdan ınsanınkıne yakın bır hale geldığı ıçın) veya bazı memelılere ınsan genı nakledılerek AIDS gıbı Insan hastalıklarına yakalanabılecek hayvan turlerı yetıştırılmesı (bu hastalıklarla mucadele eden araştırmacılar boylece kolaylıkla uygun denekler bulabılecektır) sayılabılır Butun dığer buluşlar gıbı, bılımsel olanlar da kanunlar tarafından benzer ve taklıtlerınden korunmak ıster Amerıkan patent burosu, 1980 yılından berı, genetık değışıme uğramış 200'u aşkın mıkroba brove verırken, aynı şekılde değışmış her tur çok hucrelı organızmayı tanımayı reddedıyordu Genetık ılmının buyuk gelışme gösterdığı son yıllarda, bu durumun boyle surup gıdemeyeceğı açıktı 1964 yılında VVashıngton Unıversıtesı oğ rencılerınden Stadısh Allen, bu kuruluşa başvurarak gelıştırmış olduğu dıploıd (hucrelerınde benzerlerının ıkı katı kromozom taşıyan) ıstrıdye ıçın bröve ıstedı Bu ıstrıdyeler ureyerr.yorlar ve uremek ıçın hıçbır enerjı sarfetmedıklerı ıçın daha buyuk ve etlı oluyorlardı Lezzetlerını butun bır yıl suresınce koruyor ve her mevsımde yenebılıyorlardı Oy sa genel olarak ıstrıdyeler, 3 aylık ureme sureçlerı boyunca lezzetlerını yıtırmekteydıler Başında gerı çevrılen ıstek, Allen ıstrıdye lerının ınsan tarafından bulunup gelıştırılmış ılgınç bır urun olduğu kabul edıldıkten son ra onaylandı Böylece genetık değışıme uğ ramış çok hucrelı bır organızmanın tescıl edılebılır olduğu kabul edılıyordu Sorun hukuksal olduğu kadar ekonomık tır Genetık araştırmalarda Avrupa ve Japonya'dan çok ılerıde olan Amerıka Bırleşık Dev letlerı, bu yoldan mılyonlarca dolar kazanmayı da amaçlamaktadır Savaş başladı ve katılanların sayılan gıderek artıyor L Embriyon gellşmeslnln dönemloıi