Katalog

BURDUR GÖLÜ BULANIK! Burdur Gölü’nde tek hücreli yeşil alg patlaması sonucu suyun rengi, yeşilimsi ve kahverengi görünüm aldı. Bu durumun gölde her yıl mart nisan aylarında yaşandığını söyleyen Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nden Prof. Dr. İskender Gülle, tekhücreli yeşil alg patlamasının göle ya da canlılara zararının olmadığını; ama yüksek fosfor miktarını göstermesi açısından önemli olduğunu vurguladı. l DHA 6 NİSAN 2021 SALI YAZIKLAR OLSUN! Afyonkarahisar’ın İhsaniye ilçesinde nesilleri tehlike altında olan ve kırmızı listede koruma altında bulunan 7 kara akbaba, ölü bulundu. Afyon Kocatepe Üniversitesi’nden Doç. Dr. Emine Hesna Kandır, “Yoğun fare zehirli et ile toplu bir zehirlenme vakasıdır ”dedi. Denizli Çal’da ise iki göçmen leylek tüfekle vurularak öldürüldü. Boş mermi kovanları bulan jandarma, otomobille kaçtıkları belirtilen 2 zanlıyı yakalamak için çalışma başlattı. l DHA İNSAN BEYNİ KABLOSUZ OLARAK BAĞLANDI Sinyaller beyinden, eylem bilgisayardan ABD’de Brown Üniversitesi’nden bilim insanları, bir insan beyni ile bilgisayar arasında tam işlevli kablosuz bağlantı kurmayı başardı. Yeniliğin, felçli hastalar için dönüm noktası olacağı ileri sürülüyor. Deneyde 35 ve 63 yaşlarındaki iki felçli, “BrainGate” adlı teknolojiyle 24 saat boyunca kablosuz bağlantı ile bilgisayara komutlar aktardı. Sputnik News’teki habere göre iki kişinin beyin sinyalleri, kafalarının üstünde yer alan basit bir verici cihaz aracılığıyla bilgisayara kablosuz iletildi. Komut aktarımı başaFelçli hastalara umut olacak. rılı bir şekilde gerçekleşirken katılımcıların kablolu sistemlere benzer yazma hızlarına da ulaşıldı. l Cumhuriyet TARIM ARAZILERI ARTIK KÖYLÜNÜN DEĞIL! Bergama’da halka rağmen satış Yurttaşlar, satışı protesto etmek için arazileri sembolik olarak sürerek arpa ve buğday ekmiş, satışın durdurulması için dava açmıştı. İzmir’in Bergama ilçesinde 6360 sayılı Büyükşehir Yasası’yla birlikte mülkiyetleri Bergama Belediyesi’ne devredilen verimli tarım arazileri, bölgede yıllardır çiftçilik yapan halkın itirazlarına rağmen satışa çıkarıldı. Satış kararı, önceki gün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla resmi gazetede yayımlandı. Yöre halkının yıllar önce imece ile satın alarak ortak kullanıma açtığı, aralarında İzmir Çanakkale yoluna sıfır konumdaki bazı tarlaların da bulunduğu araziler, köylünün ortak kullanımından şahıslara geçecek. Toplam büyüklüğü 831 metrekare olan 19 tarla vasfındaki köy arazisinin satışı halinde Bergama Belediyesi’nin kasasına 16 milyon 378 bin 300 TL’nin girmesi hedefleniyor. l İZMİR / Cumhuriyet SALDA, YARALARINI SARIYOR Salda Gölü’nün geçen yıl 15 Ekim’de ziyarete kapatılmasıyla gölün Beyaz Adalar sahilinde, insan sağlığına iyi geldiği gerekçesiyle oluşturulan ve doğaya zarar veren çamur çukurları, kendiliğinden kapanmaya başladı. l DHA BAKAN KURUM’DAN SORU ÖNERGESİNE YANIT 185 maden firmasına 14 milyon lira ceza Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 1 yılda 185 maden firmasına 14 milyon 143 bin 370 TL idari para cezası uygulandığını söyledi. CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in soru önergesini yanıtlayan Çevre ve Şehircilik Bakanı Kurum, madencilik sektöründe yapılan denetimlerde tespit edilen ihlaller doğrultusunda 185 firmaya 14 milyon 143 bin TL para cezası uygulandığını açıkladı. Kurum, para cezası uygulanan maden şirketlerinin su, toprak ve hava analizlerinde sınıfta kaldığını belirtti. l Haber Merkezi Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır. AŞILARDAN MAKSIMUM YARAR MI SAĞLAMAK ISTIYORSUNUZ? Psikolojik savaş Bu yazının yazıldığı tarih itibarıyla dünyada yaklaşık 600 milyon aşı yapıldı. Bu, ne yazık ki aşı olan herkesin bağışıklık kazanacağı anlamına gelmiyor. Çoğunluk birkaç hafta içinde bağışıklık kazandığı halde, aşı az sayıda insanda etkili ol(a) muyor. Kaldı ki bağışıklık oluşmuş olsa dahi bunun ne kadar güçlü olacağı, kaç gün içinde gelişeceği, ne kadar süreceği ve karşılaşılacak yan etkiler bazı faktörlere bağlı; uyku kalitesi, aşı günündeki stres düzeyi gibi faktörlerden bazılarının kontrolü elimizde; yaş, cinsiyet, mikrobiyon ve önceden geçirilmiş enfeksiyon gibi faktörler ise kontrolümüz dışında. Ohio Eyalet Üniversitesi’nden Davranış Tıbbı Araştırmaları Enstitüsü yöneticisi Janice KiecoltGlaser, “Yaşınızı değiştirme şansınız olmadığına göre psikolojik, fizyolojik ve sosyal alışkanlıklarınız/davranışlarınızı kontrol ederek bağışıklık sisteminizin aşıya vereceği tepkiyi büyük ölçüde değiştirebilirsiniz” diyor. Derleyen: REYHAN OKSAY KONTROL EDEBILECEĞIMIZ UNSURLAR Stres KiecoltGlaser’in 30 yıl önce yaptığı bir deney, vücudun aşıya karşı verdiği Tüm Eg zersiz yanıtla ilgili çok önemli bir ilişkiyi orfaktörlerin taya çıkardı. Stresli bir sınav dönehepsinden daha minde KiecoltGlaser ve ekibi tıp öğ önemli. Egzersiz sağlığınızı rencilerine hepatit B aşısı uygugenel olarak iyileştirirken ladı. Stres düzeyi en yüksek olan stresinizi azaltarak, obezite öğrencilerde bağışıklığın herkesve diyabet riskini düşürerek ten daha uzun bir sürede oluştu Covid19 semptomplarını daha hafif ğu gözlendi. Benzer şekilde, başatlatmanıza yol açar. En önemlisi ka bir çalışmada, Alzheimer hasvücudunuzun aşıya karşı yeterli talarının bakımını üstlenen kişi antikor üretmesini sağlar. Egzersiz lerde, grip aşısı yapıldıktan sonra sitokin adı verilen proteinlerin antikor düzeyinin çok düşük düdaha fazla salgılanmasına zeyde seyrettiği tespit edildi. Ayyol açıyor. Bu proteinler rıca bu kişilerdeki bağışıklığın 6 ay bağışıklık hücreleriyle sonra hızla düştüğü de görüldü. etkileşime İnsanlarda bağışıklık sistemi yalnızgeçiyor. ca antikorlardan oluşmaz. Ancak Stirling Üniversitesi’nden Anna Whittaker’a göre antikorlar bir aşının etkinlik ölçümünde en pratik kriter olarak değerlendiriliyor. Daha ileri araştırmalar da bu bulguları destekler nitelikte. Örneğin grip aşısının yapıldığı gün pozitif bir psikoloji içinde olan yaşlılarda antikor tepkisi daNe yapmalı? ha yüksek çıkıyor. Stresin bağışıklığı etkilemesinin altında yatan mekanizma, adrenalin ve kortizol ile ilgili. Bu iki hormon stresle karşılaşıldığında yükselir. Ama aynı zamanda savaş62yaşının üzerinde olup aktif bir yaşam sürdürenlerin, hareketsiz yaşamı tercih edenlere oranla grip aşısından sonra daha fazla antikor ürettiği tespit edildi. Grip aşısından önceki 45 dakika boyunca koşu bandınveyakaç durumlarında bu ikisi de sindirida egzersiz yapan kadın deneklerin egzersiz mi ve bağışıklığı durdurur. Süreklilik gösteren stres durumunda vücut bu hormonlara aşırı maruz kaldığı için bağışıklık normal tepki veremez. Vücut enfeksiyonlara açık hale gelir. Ayrıca stresle başa çıkmakta zorlanan insanların içki, sigara ve aşırı yemek gibi alışkanlıklar edinmesi dolaylı olarak bağışıklığı daha da bozar. yapmayanlara göre daha fazla antikor ürettikleri tespit edildi. Egzersizin bir diğer yararı da ayrıca analjezik (ağrı giderici) olararak etki yaratması. Aşıların yol açtığı yan etkilerin düzenli egzersiz yapanlarda daha az görüldüğüne işaret ediyor. Egzersizin Covid19 aşısının en sık görülen yan etkilerinden yorgunluk hissini de azalttığını söylüyor. Ne yapmalı? Aşıdan sonraki 10 gün içindeki stres düzeyi, antikor yanıtı açısından aşıdan önceki iki günden daha belirleyici. O kritik 10 günü daha keyifli geçirmeye çalışmakta fayda var. Alkol Aralık ayında Rusya’da Tüketici Hakları Koruma ve İyileştirme Kurumu direktörü Anna Popova ilk aşıdan önce iki hafta, ikinci aşıdan sonra da üç hafta içkiden uzak durulması çağrısı yapmıştı. Öte yandan Sputnik V aşısını geliştiren Gamaleya Ulusal Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Markezi Direktörü Alexander Gintsburg, biraz daha insaflı. Her doz aşıdan sonra üç gün içki içilmemesini öneriyor. Bunun nedeni alkolün bağışıklık yanıtını bozması, hatta aşıyı etkisiz hale getirmesi. Bu arada Batılı ülkelerden bu yönde bir uyarı gelmiş değil. Ancak Dünya Sağlık Örgütü’nden bir sözcü “Örgüt olarak alkol ile aşı etkileşimi konusunda bir talimatımız yok. Ancak aşırı miktarda alkol tüketiminin bağışıklık üzerinde olumsuz etkisi olduğunu biliyoruz” dedi. Ne yapmalı? Loyola Üniversitesi’nden biyolog Christopher Thompson, mRNA aşılarının alkol ile etkileşimi hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını, ancak orta ölçekte alkolün zararlı olacağını düşünmediğini söylüyor. Uyku Aşılanma sırasında uyku düzeninde bir aksama olmaması yararlı, bu konuda çok sayıda araştırma yapılmış. Örneğin bir araştırmada hepatit B aşısı olmadan önceki gece 6 saatten az uyuyan sağlıklı yetişkinlerdeki antikor düzeyi 7 saatten daha uzun uyuyanlara göre daha düşük çıkmış. Burada belirleyici olan derin uyku denilen yavaşdalga uykusu. Uykunun bu fazında beyin uzun vadeli anıları depolar ve gün içinde biriken çöpleri temizler. Aynı zamanda bağışıklık sisteminin gün içinde karşılaştığı patojenleri belleğe kaydetmesi için kimyasal ve hormonal ortamı oluşturur. Ne yapmalı? San Francisco’daki Kaliforniya Üniversitesi’nden Aric Prather aşılanmadan önceki iki gece uykusunun önemine işaret ediyor. Bu da şu anlama geliyor: İki gece önceki iyi bir uyku, bağışıklık yanıtının düzeyine ilişkin gerçekçi bir öngörü oluşturabilir. Sosyal dayanışma Grip aşısı üzerinde yapılan önceki araştırmalarda, yalnızlık duygusunın yaşlılar gibi gençlerde de antikor tepkisini düşürdüğü tespit edildi. Hem hepatit hem de grip aşılarında, daha zengin bir sosyal dayanışmanın ve mutlu bir birlikteliğin antikor sayısında artışa yol açtığı görüldü.. Ne yapmalı? Pandeminin tam ortasında yeni arkadaşlar edinmenin pratik olmadığının herkes farkında. Ancak Kaliforniya Üniversitesi’nden Sarah Pressman, eski dostlukları yeniden yeşertmenin veya derinleştirmenin doğru bir yaklaşım olduğunu söylüyor. Aynı evde yaşadığınız kişilerle arada sırada kucaklaşma da bağışıklık tepkisini güçlendirebiliyor. Uzaktaki yakınlarınız ile video görüşmelerinizi artırmanız ayrıca stres düzeyini azaltacağı gibi uyku düzeninizi de rayına oturtabilir. VITAMIN VE MINERAL TAKVIYELERI AŞILARIN ETKINLIĞINI ARTIRIR MI? Yerine 5 öğün meyve 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR TANOL TÜRKOĞLU Bu konuda ne yazık ki tıp literatürü birbirini çürüten, yalanlayan çelişkili çalışmalarla dolu. Örneğin C ve D vitaminlerinin Covid19’a karşı kalkan oluşturduğu görüşü, son yapılan bazı araştırmalarla çürütüldü. 12 Şubat’ta Jama Open Network sitesinde sonuçları açıklanan bir araştırmada, çinko ve C vitamininin Covid19’un semptomlarının hafifletilmesinde etkin bir rol oynamadığı ortaya çıktı. Belki iki gün sonra başka bir araştırmada bu bulgular da çürütülecek. Ne var ki sıra aşının etkinliğinin artırılmasına geldiğinde mikro besleyicilerin (vitaminler ve mineraller) rolüne ilişkin karşımıza farklı bir tablo çıkıyor. Özellikle yaşlılarda görülen beslenme bozuklukları aşıların etkinliğini ciddi biçimde etkileyebiliyor. Bağışıklık tepkileri genç kesime göre daha zayıf olan yaşlıların grip aşılarına yeterince yanıt vermedikleri biliniyor. Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu’nun bildirdiğine göre A, B6, B9, B12, C ve D vitaminleri ile çinko, selenyum, demir ve bakır mineralleri bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde önemli. Ayrıca beslenme de yaşlılardaki beslenme yetersizliğinin giderilmesinde önemli. Örneğin 6585 yaşları arasındakilere, aşının etkinliğini güçlendirmek için günde en az 5 öğün meyve ve sebze yemeleri öğütleniyor. https://www.newscientist.com/article/ mg24933213500the5bestthingsyoucandotoboostthechanceofavaccineworking/ https://theconversation.com/howtomakecovidvaccinesmoreeffectivegivepeoplevitaminandmineralsupplements EN YENİLİKÇİ(*) 10 ÜLKE n İsviçre n İsveç n ABD n İngiltere n Hollanda n Danimarka n Finlandiya n Singapur n Almanya n Güney Kore (*) “Innovative” Kaynak: WIPO