Katalog

1 MART 2021 PAZARTESİ ‘SAĞLIK SORUNU YARATMAZ’ Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Çorlu Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Lokman Hakan Tecer, Orta Avrupa üzerinden Trakya’ya çöl tozlarının geldiğini belirterek çöl tozlarından kaynaklı küçük fraksiyonlu partikül maddelerde artış gözlendiğini ancak bunun bir sağlık sorununa sebebiyet vermeyeceğini söyledi. Tecer, hafta başında sıcaklığın düşmesiyle beklenen yağışın çöl tozu etkisini ortadan kaldıracağını söyledi. l AA Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlandı. Bilim kadınımız Dr. Hande Özdinler’den ALS tedavisinde önemli keşif Nöronları iyileştirdi 2021’in ilk yavruları dünyaya geldi Yüzlerce türe ev sahipliği yapan İzmir Büyükşehir Belediyesi Doğal Yaşam Parkı’nda 2021’in ilk yavruları dünyaya geldi. Bir hafta önce hayata gözlerini açan bebek zebrayla parktaki zebra sayısı 13’e yükseldi. Mersin Büyükşehir Belediyesi Tarsus Doğa Parkı’ndan getirilen cüce domuzlardan biri de anne oldu. Dördü erkek biri dişi olmak üzere beş yavru cüce domuz dünyaya getiren annenin sağlık durumu iyi. Doğal Yaşam Parkı Müdürü Şahin Afşin, doğum sezonunun açıldığını, dünyaya gelen her yavruda ayrı heyecan yaşadıklarını söyledi. Afşin, “Yeni doğumlarla parka yeni bir heyecan geldi. Dünyaya gelen yavruların tümünün sağlık durumları iyi” dedi. l İZMİR / Cumhuriyet Çağın hastalığı: Kronik yorgunluk Fonksiyonel Tıp Doktoru Prof. Dr. Deniz Özzeybek, yorgunluğa kasiskelet ağrısı, uyku bozukluğu, konsantrasyonda bozulma, boğaz ve baş ağrısının da eşlik ettiğini belirtti. Özzeybek, “Yorgunluk hastanın bireysel, sosyal, mesleki, eğitimsel ve ruhsal işlevlerini zorlar. Beceri isteyen işlerde yavaşlama, planlama, organizasyon ve problem çözme gibi yeteneklerde gerileme görülür. Ayrıca dikkat kusuru, konsantrasyon düşüklüğü, karar vermede zorluk gibi bulgular göstererek, iş gücü kaybına neden olur. Bu tabloya genelde umutsuzluk, sıkıntı hali, çaresizlik duygusu, iştah ve kilo kaybı gibi belirtiler eklenir” dedi. Kronik yorgunluk sendromunun nedeninin tam olarak bilinmediğini söyleyen Özzeybek, altta yatan nedenler arasında gıda duyarlılıkları, çeşitli enfeksiyonlar,aşırı stres, bağışıklık sistemi sorunları, hormon bozukluğu, ince bağırsaklarda aşırı bakteri üremesi anlamına gelen SIBO,vitamin ve mineral eksikliklerinin olabileceğini söyledi. l İZMİR / Cumhuriyet Jacqui Ainsley Guy Ritchie Ayasofya ve Topkapı Sarayı’nı gezdiler Kapışma, Sherlock Holmes, Sherlock Holmes: Gölge Oyunlar ve The Gentlemen’ın da aralarında olduğu yapımlara imza atan İngiliz yönetmen ve senarist Guy Ritchie ve oyuncu eşi Jacqui Ainsley, Ayasofya Camii’ni ve Topkapı Sarayı’nı ziyaret etti. Guy Ritchie, İstanbul temaslarının ardından aksiyon filmi “Five Eyes”ın çekimleri için Antalya’ya döndü. l DHA Küba hayvan hakları yasasını onayladı Küba, Hayvan Hakları Yasası’nı kabul ederek hayvanlara yönelik saldırılara karışanlara para ve hapis cezaları verilmesinin önünü açtı. Yasa, doksan gün sonra yürürlüğe girecek. Hukukçu Yisell Socorro, bu yasa ile amaçlanan şeyin hayvanlara saygı gösterilip “zevk ve acı hissedebilen” varlıklar olduklarının farkına varılması, kötü muamele ve tacizden korunmaları olduğunu söyledi. Küba Hayvanları Koruma Ulusal Komitesi ise “bir eğitim süreci” üzerinde yoğunlaşıyor. Yeni yasanın öngördüğü hükümlere göre, suçlu bulunan kişiler para cezası ve hapis cezasına çarptırılabilecek. Ancak Komite, cezalardan daha önemli olan şeyin bu konudaki düşünce ve tutumların değiştirilmesi olduğunu belirtti. Isınmanın fotoğrafı Antalya’nın muhteşem manzarasıyla ünlü Beydağları’nın Tunç Dağı Bereket Tepe zirvesinde 2012’nin şubat ayındaki zirve tırmanışı yapan dağcılar, 22 Şubat 2021’de zirveye bir tırmanış daha gerçekleştirdi. Aynı noktada 9 yıl önce çekilen fotoğrafla bugünkü halinin karşılaştırılmasında, iklim değişikliğinin sonuçları net şekilde görüldü. 9 yıl önce karla kaplı alanın, bu yıl çoraklığı dikkati çekti. l DHA BOĞAZİÇİ’NDEN ABD’YE Dr. Hande Özdinler yıllardır ALS hastalığının tedavisine yönelik çığır açıcı araştırmalara imza atan bir bilim kadını. Boğaziçi Üniversite’sinde Moleküler Biyoloji Bölümü’nü bitirdikten sonra yine Boğaziçi’nde Genetik Biyoteknoloji üzerine yüksek lisans (master) yaptı. ABD Northwestern Üniversitesi ALS Araştırma Laboratuvarı kurucu başkanı. Özdinler ve ekibi geçen günlerde beyindeki motor nöronlarını sağlıklı tutan ve dejenerasyonu durduran ilk kimyasal maddeyi keşfetti. Dr. Hande Özdinler ve ekibi, Lyrica ilacının mucidi Dr. Richard Silverman ile birlikte, beyinde ölen motor nöronları iyileştiren ilk kimyasal maddeyi keşfetti. NU9 isimli bu madde ölen motor nöronlarını, 60 günlük bir tedavi sonrası sağlıklı nöronlar seviyesine getirdi. Ekip, bu umut vaat eden madde üzerinde klinik deneylerin başlaması için ileri araştırmalara hazırlanıyor. Dr. Hande Özdinler Yalancılara duyurulur Yeni bir araştırma kişinin yalan söylerken karşılarındakinin beden dilini, farkında olmadan taklit ettiğini ortaya koydu. Bu keşif, yeni bir yalan testinin yolunu açabilir. Kişinin doğru mu yoksa yalan mı söylediğine bağlı olarak beden dilinin değişebildiği uzun bir süredir biliniyordu. Yeni bir araştırma ise kişinin yalan söylerken karşılarındakinin beden dilini, farkında olmadan taklit ettiğini ortaya koydu. Bu keşif, yeni bir yalan algılama testinin yolunu açabilir. Hollanda’da Erasmus Üniversitesi’nden Sophie van der Zee ve ekibi, yaklaşık 50 üniversite öğrencisinden bir tahta bulmacayı 5 dakika içinde çözmelerini istedi. Ekip bulmacanın kolay olduğunu söyledi; gerçekte ise bulmacayı 5 dakikada çözmek oldukça zordu. Van der Zee öğrencilerin bulunduğu odada, bulmaca çözümlerini öğrencilerin kolayca bulabilecekleri bir yere koydu. Bu da öğrencileri kopya çekmeye teşvik etti. Daha sonra Van der Zee, odaya girerek çözümleri “kazara” odada unuttuğunu ancak kendi amirinin duyması halinde işinden olabileceğini öğrencilere söyledi ve bu olayı anlatmamalarını rica etti. Van der Zee ve meslektaşları daha sonra sınava giren her öğrencinin bulmaca sınavına girmeyen başka bir öğrenciye sınavı anlattıkları konuşmalarını kaydettiler. Van der Zee’nin ekibi, kablosuz bir ivme ölçer (WiTilt) kullanarak öğrencilerin baş, göğüs ve bilek hareketlerini kaydettiler. Hem bulmaca hakkında konuşanların, hem de dinleyicilerinin... Öğrenci doğruyu söylediğinde, vücut hareketlerinin soruyu soran kişinin hareketlerinden farklı olduğunu tespit ettiler. Ancak yalan söylediklerinde, iki konuşmacının da hareketleri aynı hizaya geliyordu. Konsantrasyon işi Van der Zee, “Bu durum yalan söylemenin çok fazla konsantrasyon gerektirmesinden kaynaklanıyor olabilir” diyor. Bu yüzden yalan söyleyen kişi bilinçaltında karşısındaki dinleyicinin en ince vücut hareketlerini taklit etmeye kayabiliyor; zira taklit etmek kendi vücut dilini bulmaktan daha az düşünmeyi gerektiriyor. Van der Zee “Bilişsel aşırı yük” ile bu şekilde başa çıkmanın yolu çıplak gözle çok belirgin olamayabiliyor; ancak ivmeölçerlerle tespit etmek mümkün oldu’ diye de ekliyor. Norveç’te Oslo Üniversitesi’nden Tim Brennen, daha derinlemesine çalışmalarla doğrulanması halinde gelecekteki olası mahkeme salonu kullanımı için iyi bir “temel araştırma” sağlayan “büyüleyici” bir çalışma olduğunu söylüyor. Ancak bu olgu üzerinde daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. Çünkü ivmeölçer sonuçları, hangi konuşmacının yalancının veya dinleyicinin kimin vücut dilini kiminle hizaladığını belirleyemiyor. Brennen, “Sosyal psikolojik teori açısından gerçekten ilginç, ama bu sadece güvenilir yalan algılama testi için daha ilk yeşil filizler” diyor. Kaynak: https://www.newscientist.com/article/2264607lyingmakesusmimicthebodylanguageofthepeoplewearetalkingto/ IÇIMDEKI KURT Köpekler neden kemikleri gömer? Kemik çiğnemek köpeklerin en büyük eğlencelerinden biridir ve hatta köpekler sevdikleri kemikleri gömebilirler. Bize tuhaf gelebilecek bu davranışın, köpeklerin değerli eşyalarını gömmek istemelerinin sebebi ne? Köpek davranışı uzmanları, bir köpeğin bir şeyi gömmesinin nedeninin onu sonraya saklamak olduğunu, bir sonraki yemeğin ne zaman bulunabileceği bilinmiyorsa artıkları saklamanın anlaşılır bir davranış olduğunu belirtiyor. Daha sonra tüketmek amacıyla mevcut yiyecek kaynaklarını saklamak, köpeklerin ataları olan kurtlar da dahil olmak üzere birçok memeli ve kuş türünde yaygın görülen bir davranıştır. Kurnaz avcılık becerileriyle tanınan kurtlar, genellikle avlarını tamamen tüketene kadar bölgede kalma eğilimindeyken zaman zaman da avın kalıntılarını gömerler. Kurtlar ve diğer köpekgiller “dağınık istifçiler” olarak bilinir, yani artık yiyeceklerini oldukça geniş alanlarda bulunan saklanma yerlerinde saklarlar. Kurt yavrularının bile yiyeceklerini kardeşlerinden uzak tutmak için gizledikleri biliniyor. Köpeklerin kemikleri gömme eylemi de aslında “içlerindeki kurdun” davranışlarına yansımasıdır. Günümüzde çoğu sahipli olan köpeklerin yiyecek depolamalarına gerek yok ancak bu durum doğal dürtülerinin hâlâ mevcut olmadığı anlamına gelmiyor. Bazı durumlarda bir şeyleri gömme içgüdüsünün yiyecek depolamakla veya yiyeceği başkalarından korumakla ilgisi olmayabileceği, keyfini daha sonra da sürmek üzere köpeklerin sevdikleri nesneleri saklıyor olabilecekleri ifade ediliyor. Bazı köpekler gizledikleri kemiklerin yerlerini onlarca kez değiştirirken bazıları ise gömdükleri kemikleri bir daha çıkarmıyor. Yerini mi unutuyorlar? Olağanüstü koku alma becerileri düşünüldüğünde köpeklerinin sakladıkları kemiklerini bulamaması pek mümkün görünmüyor. Belki de yapacak eğlenceli işler buluyorlardır. https://www.livescience.com/ whydodogsburybones.html ABD’NİN EN PAHALI 10 ÜNİVERSİTESİ DERLEYEN: REYHAN OKSAY Üst motor nöron hasarları ALS’den başka kalıtımsal spastik parapleji (HSP) ve primer laretal skleroz (PLS) gibi diğer motor nöron hastalıklarına da yol açıyor. Dolayısıyla onların iyileştirilmesi birçok hastalık için çok önemli. ALS’de beyinde hareketi başlatan sinir hücreleri (üst motor nöronları) ve omurilikte kasları kontrol eden sinir hücreleri (alt motor nöronları) dejenere olur. Bu hastalık hızlı ilerler ve ölüme yol açar. Bugüne dek HSP ve PLS hastaları için herhangi bir ilaç ve tedavi söz konusu değildi ve ALS için bulunan ilaçlar da hastalığı tam olarak iyileştirmiyordu. Tedavisi yoktu “Üst motor nöronları hareketleri başlatmaktan ve iletmekten sorumludur. Ve bunların hasar görmesi ALS’nin ilk evrelerinde ortaya çıkar. Şimdilik bu hastaların durumlarını düzeltecek herhangi bir tedavi seçeneği yok” diye konuşan Özdinler, “Bizler sağlığını yitiren bu üst motor nöron hasarlanmasını giderecek ilk kimyasal maddeyi bulduk” diye konuşuyor. Çalışma 23 Şubat tarihinde Clinical and Translational Medicine dergisinde yayımlandı. Özdinler, bu çalışmasında, makalenin yazarlarından Northwestern Üniversitesi kimya profesörü Richard B. Silverman ile işbirliği yaptı. Çalışma, Silverman’ın laboratuvarında NU9 bileşiğini geliştirmesiyle başladı. NU9, üst motor nöronlarının ALS hastalığında dejenere olmasına yol açan faktörlerin ikisinde etkili. Araştırma ekibi NU9’un hatalı protein kıvrımlarının yarattığı üst motor nöron dejenerasyonunu onarıp onarmayacağını anlamak istedi. Farelerde sonuç pozitifti. Bilim insanları bir sonraki etapta hastalıklı üst motor nöronlarının nasıl iyileştiğini araştırdı. Çalışmalarda NU9 verildiği zaman hem mitokondriya (hücrenin enerji santralı) hem de endoplasmik retikulum (REhücrenin protein üreticisi) sağlığına kavuşmaya başladı ve böylece nöronlarda iyileşme görüldü. Üst motor nöronlarında hücre gövdesi genişledi ve dentritlerdeki (sinir hücrelerinin uzantısı) delikler kaybolmaya başladı. Öyle ki 60 günlük bir NU9 tedavisinden sonra hastalıklı nöronlar sağlıklı kontrol nöronlarına benzemeye başladı. Hareketlerin başkomutanı Özdinler, “Üst motor nöronlarının sağlıklı hale getirmek, ALS ve diğer motor nöron hastalıkları için çok önemli” diyor. Üst motor nöronları beynin hareketleri yöneten bir başkomutanıdır. İstemli hareketler için beynin emrini omurilikteki hedeflere taşırlar. Bu nöronların dejenerasyonu beyin ile omurilik arasındaki bağlantıyı bozarak hastayı felç eder. Alt motor nöronları ile kaslar arasında doğrudan bağlantı vardır; hareketin uygulanması için kasları kasıp gevşetir. Böylece alt motor nöron faaliyetleri kısmen üst motor nöronları tarafından kontrol edilir. Özdinler ve ekibi şimdi, faz I klinik denemelerinden önce detaylı toksikoloji ve dosaj ve hedef belirten farmakokinetik çalışmaları tamamlamayacak. Çalışmanın Northwestern Üniversitesi’nden diğer yazarları arasında Özdinlerin yanı sıra 3 genç Türk bilim insanı daha var: Barış Genç, Öge Gözüyok ve Nuran Koçak. Özdinler 2015 yılında da uluslarası bilim alanından en çok takip edilen “International Innovation” dergisi tarafından “Dünyanın En İyi Buluş Yapan 10 Bilim Akademisyeni”nden biri olarak gösterilmişti. https://news.feinberg.northwestern. edu/2020/11/lesturnersymposiumcelebratesscientificdiscoveryinals/ https://onlinelibrary.wiley.com/doi/ epdf/10.1002/ctm2.336 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR TANOL TÜRKOĞLU 1) Columbia Üniversitesi (Yıllık 61.850 $) 2) Chicago Üniversitesi (59.298 $) 3) Tufts Üniversitesi (58.578 $) 4) Brown Üniversitesi (58.504 $) 5) Duke Üniversitesi (58.198 $) 6) Güney Kaliforniya Üniversitesi (58.195 $) 7) Boston Koleji (57.910 $) 8) Pensilvanya Üniversitesi (57.770 $) 9) Brandeis Üniversitesi (57.561 $) 10) Cornell Üniversitesi (57.222 $) Kaynak: VisualCapitalist.com Columbia Üniversitesi