Katalog

2 27 OCAK 2021 ÇARŞAMBA [email protected] OLAYLAR VE GÖRÜŞLER KURTULUŞ SAVAŞI’NIN İLK VE TEK DENİZ MUHAREBESİ 100 YAŞINDA Gazi Alemdar Destanı KEMAL ANADOL ESKİ CHP GRUP BAŞKANVEKİLİ Bugün 27 Ocak 2021. Kurtuluş Savaşımızın kamuoyunda pek bilinmeyen ilk ve tek deniz muharebesinin yüzüncü yıldönümü. Kuvayı Milliye bahriyesinin başarısı ile sonuçlanan ve uluslararası sonuçlar doğuran muharebe öncesine göz atmakta yarar var. Sivas Kongresi’nden çok kısa süre sonra, Karadeniz Ereğlisi’nde halkın katılımıyla, Belediye Reisi Akmanoğlu Raşit Bey başkanlığında Ereğli Müdafaai Hukuk Cemiyeti kuruldu. Mondros Mütarekesi’nden sonra savaşın galiplerinden Fransa, taşkömürü üretim merkezi Zonguldak’ı işgal etmişti. Stratejik değeri nedeniyle, askeri birlikleri ve idari personeliyle kent merkezinde konuşlanmıştı. Sıra Batı Karadeniz’in en önemli limanı olan Karadeniz Ereğlisi’ne gelmişti. 9 Haziran 1920 günü saldırıya geçen Fransız güçlerine karşı Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla direniş başlamıştı. Daha önce Ereğli Kaymakamı olan ve TBMM’de Ereğli’nin bağlı olduğu Bolu’dan milletvekili seçilen Tunalı Hilmi Bey durumu telgrafla Ankara’ya bildirmişti. Ereğli halkının oluşturduğu milisler, Devrekli Muharrem ve İpsiz Recep çeteleri ile Çaycuma’dan gelen Yüzbaşı Cevat Rıfat Bey’in komutasındaki birlikler bir hafta süren çarpışmalarda Fransızları yenilgiye uğratmışlardı. Böylece Karadeniz Ereğlisi Kurtuluş Savaşı’nda kendini ilk kurtaran ilçe oluyordu. 23 Ocak 1921 gecesi İstanbul Kuruçeşme’de, Danimarka yapımı, 25 yaşlarında 360 tonluk, 750 beygir gücünde, çift kazanlı, saatte 12 mil hız yapan Alemdar tahlisiye gemisi demirli bulunuyordu. Zor durumda bulunan gemilerin imdadına yetişebilmesi için ocaklarını sürekli yakması ve istim tutması gerekiyordu. Alemdar kıçtaki sancağını indirmiş, baş ve kıçtaki fenerlerini yakmıştı. Çarkçı Osman gemiyi dolaşmış, istim borularının kızardığını görmüştü. Tayfalara “Vira demir” emrini verdi ve seslendi. “Tanrı yardımcımız olsun çocuklar.” Boğazda bekleyen İngiliz karakol gemisi sorduğunda “Amasra’da batma tehlikesi altındaki bir gemiyi kurtarma emri aldıklarını” söylediler. Karadeniz’in korkunç karanlığı içinde, fırtınaları ve dalgaları aşarak saat 08.00’de Ereğli Limanı’na ulaşıp Çobançeşme önüne demirlediler. Ereğli Liman Reisi Nazmi Bey ve halk sevinç içindeydi. Kuvayı Milliye çok önemli bir gemiye sahip olmuştu. Ama Ereğli’de Rumların içindeki ajanlar Zonguldak’taki Fransız Komutanlığı’na durumu rapor etmişlerdi. İstanbul İşgal Kuvvetleri Komutanı Amiral Calthorpe bu korsan geminin aranıp İstanbul’a getirilmesi emrini vermişti. ‘Bu işi Alemdar yapacak’ Ereğli’de Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra memleketlerine dönen usta denizciler vardı. Liman Reisi Nazmi Bey onları toplamış ve “Evlatlarım sizleri tekrar vatan hizmetine çağırıyorum. Memleketin istikbali için savaşan ordumuza silah ve mühimmat lazım. Bu işi Alemdar gemisi yapacak. Sizler de mürettebatı oluşturacak, Trabzon’a gideceksiniz. Hemen evlerinize gidin eşyalarınız alın ve yakınlarınızla vedalaşın” demişti. Alemdar’ın süvariliğine İtalyanca ve Fransızca bilen deneyimli sivil kaptan İsmail Bey getirilmişti. İkinci Kaptan Güverte Üsteğmeni Rizeli Tevetoğlu Ali Dursun, çarkçıbaşı Önyüzbaşı Beykozlu Adil Bey’di. Baskınla ele geçirdiği silahları Anadolu’ya kaçırdığı için gıyabında idama mahkum edilmişti ve aranıyordu. İstanbullu Hikmet yağcılık, Rizeli Recep Kâhya ile Trabzonlu Rıfat Reis serdümenlik yapacaklardı. Göreleli Yusuf ateşçiydi. Güverte Lostromosu Ali Reis de Malta’ya götürülürken kaçan sabıkalılardandı. Kamarot Salih eski Alemdar personeliydi. Alemdar yıldız karayel fırtınasına karşın demir aldı. Zonguldak açıklarından ışıklarını söndürerek geçecek varacağı ilk iskele Amasra olacaktı. Sonra Sinop daha sonra da Trabzon Limanı’na ulaşacak Trabzon Nakliyatı Bahriye Kumandanlığı emrine girecekti. Ölüce Feneri önlerinde avını bekleyen Fransız gambotu aniden ışıklarını TBMM, kurtuluşundan 49 yıl sonra Urfa’ya “Şanlı”, 53 yıl sonra da Maraş’a “Kahraman” unvanını vermişti. Çünkü geç de olsa, onlar kendilerini Fransız işgalinden kurtararak bu onuru hak etmişlerdi. Şu anda AKP ve CHP’li beş Zonguldak milletvekilinin Alemdar’a İstiklal Madalyası verilmesi için TBMM Başkanlığı’na sundukları yasa önerisi gündemdeki yerini almayı bekliyor. Kuvayi Milliye’nin ilk deniz şehidi Recep Kahya için yapılan anıt. yakarak gemiyi durdurdu. İçine giren Fransız askerleriyle birlikte Zonguldak limanına götürdü. 27 0cak 1921 sabahı Yüzbaşı Tilli yanına aldığı altı askerle Alemdar’a atladı; kaptan köşküne çıkarak idareyi ele aldı. Zonguldak’tan demir alan geminin rotası İstanbul’du. Fransız gambotu G27 Alemdar’ı arkadan takip ediyordu. Kıyılarda poyraz egemen olduğundan açıktan seyrediyorlardı. Alemdar ve G27 EreğliŞile üçgenine girmişlerdi. İkinci Kaptan Tevetoğlu Ali ve Çarkçıbaşı Beykozlu Adil Bey bu işin böyle sonlanmasını istemiyorlardı. Onları İstanbul’da zindan ve idam bekliyordu! Oyun içinde oyun Hazırladıkları planı Yüzbaşı Tilli’yi kuşkulandırmadan tayfaları dolaşarak anlattılar. Beş gemici Adil Bey’in işaretiyle yüzbaşıyı etkisiz hale getirip kamaraya tıkacaklardı. Geri kalanlar da Fransız askerlerine saldırıp silahlarını alacaklar ve salona hapsedeceklerdi. Türkler önce kendi aralarında yalandan kavgaya başladılar. Fransızların aldırdığı yoktu. Bu kez barışma numarası yapıp “haydi horona” dediler. Tayfalardan birinin çaldığı kemençeyle horon tepmeye başladılar. Askerler tayfalara yaklaşmış gülerek oyunu izliyorlardı. İşaret üzerine aniden üstlerine saldıran gemicilere dayanamadılar. Kısa sürede elleri bağlanmış ve silahları alınmıştı. Güçlü kuvvetli Adil Bey aynı anda, kaptan köşkünde kitap okuyan Tilli’ye saldırmıştı. Kısa süren boğuşmaya diğer tayfalar da katılmış ve yüzbaşı kolları bağlanarak harita odasına hapsedilmişti. İsmail Kaptan “Dümeni kır, geri dön. Makine fayrap” emrini veriyordu. Serdümen Recep Kâhya ustalıkla dümen dolabını çevirip Ereğli’ye dümen kırmıştı. Alemdar’ın geri döndüğünü ve tam hızla Ereğli’ye yöneldiğini gören Fransız gambotu durumu anlamıştı. 12 mil hızı 14’e çıkartarak Ereğli’ye ulaşmak isteyen Alemdar’la onu 22 mille kovalayan G27 arasında müthiş bir yarış başlamıştı. Biraz sonra gambot Alemdar’a yetişmişti. Ancak gemiye top atışı yapamıyordu. O zaman Fransız subayı ve askerleri ölürdü. Makineli tüfek ateşine Alemdar tayfaları Fransızlardan aldıkları tüfeklerle yanıt veriyorlardı. Birkaç kişi yaralanmıştı. Serdümen Recep Kâhya dümen dolabı başında vuruldu; Kurtuluş Savaşı’nın ilk deniz şehidiydi. Çarpışmalar sürerken Alemdar Cihan Harbi’nden kalan batık gemi leşleri arasından sıyrılarak Ereğli Limanı’na girmiş ve Kavakdibi kıyısına baştankara etmeyi başarmıştı. Gambotun çevresi, ellerindeki her çeşit tüfekle kayıklarına binen ve ateş eden Ereğlililerle sarılmıştı. G27 limana girdiğine pişman, leşlerin arasından güç bela çıkmayı ve kaçmayı başarmıştı. Alemdar mürettebatı kıyıya çıkıp toprağı öptükten sonra olayı heyecanla izleyen yakınlarına sarılmışlardı. Alemdar’ın sintine muslukları açılmış gemi küpeşteye kadar batırılmıştı. Daha sonra almaya gelecek Fransızlara verilmeyecekti. Yüzbaşı Tilli ve dört nefer esir olarak Ereğli’den 20 kilometre içerde Çaylıoğlu Karakolu’na götürülmüştü. Amiral Calthorpe: Ağır yenilgi Fransız gambotu Zonguldak Limanı’na girdiğinde zayiat ortaya çıkmıştı. Üç ölü ve iki yaralısı vardı. Silahsız bir römorkörün, silahlı bir karakol gemisinden kurtulması ve Fransızların biri yüzbaşı dört esir vermesi İstanbul işgal kuvvetlerinde bomba etkisi yaratmıştı. Amiral Calthorpe bunu ağır bir yenilgi olarak değerlendiriyordu. Fransızlar ise olayı askerlik onurlarına bir darbe olarak görüyorlardı. 28 Ocak 1921 Salı günü Amiral Dumanil komutasında üç savaş gemisinden oluşan bir filo Ereğli önlerine gelmişti. Amiral gemisi görkemli Valdek Russo toplarını şehre çevirmiş Alemdar’ı alıp götürmek istiyordu. Geminin batık olduğunu görünce vazgeçtiler. Fransız Amiral üç maddelik bir ültimatom veriyordu. Önce esirler geri verilmeliydi. Sonra G27’ye ateş açarak zarar veren Alemdar personeli kendilerine teslim edilmeliydi. İstanbul Hükümetinin malı olan Alemdar yüzdürüldükten sonra iade edilmeliydi. Amiral 2 Şubat tarihine kadar süre veriyordu. Aksi halde Ereğli bombalanacaktı! Ereğli açığındaki torpido geceleri kenti ışıklarla tarıyor, gösteri yaparak tehditlerini sürdürüyordu. Ereğli direniyordu. Verilen süre 2 Şubat 1921 sabahı dolmuştu. Amiral Dumeil bombardıman yerine Zonguldak Mutasarrıfı Nusret Bey’le masaya oturmayı tercih etmişti. Sonunda taraflar anlaştılar. Alemdar Ankara Hükümetinin elinde kalacaktı. Fransızlar 10 millik karasuları içinde seyreden Türk gemilerine dokunmayacaklardı. Yüzbaşı Tilli ve diğer esirler kendilerine teslim edildikten sonra Fransız filosu 2 Şubat gece yarısından sonra limandan ayrılmıştı. Alemdar’la ilgili anlaşma, Ankara ile Fransız işgal güçleri arasındaki gerginliği sona erdirmişti. Ankara, olayı salt askeri açıdan değil diplomatik açıdan bir kazanım olarak görüyordu. Bu anlaşma ile Fransızlar TBMM Hükümetini fiilen tanımış oluyorlardı. Aynı yılın 20 Ekim günü, Ankara Antlaşması’yla Fransa, TBMM Hükümeti’ni resmen ve hukuken tanıyarak bağımsızlık yolunda önemli bir adım atmamızın önünü açacaktı. Ereğli’nin haklı isteği Alemdar ise Kuvayı Milliye donanmasının amiral gemisi olarak, Batum, Tuapse ve Novorosiski limanlarından Bolşevik Rusya’nın verdiği silah ve mühimmatı İnebolu ve Trabzon limanlarına taşıyacaktı. Bu nedenle, zaferden sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa “Gözüm Sakarya’da, Dumlupınar’da kulağım İnebolu’da” diyecekti. Aradan tam 100 yıl geçti. Ereğlililer Alemdar’ı bire bir yeniden inşa ederek müze gemi haline getirdiler. Yerli ve yabancı turistler bu kahraman gemiyi ziyaret ediyorlar. Ancak Alemdar ve Ereğli halkı hâlâ İstiklâl Madalyası bekliyor! TBMM kurtuluşundan 49 yıl sonra Urfa’ya “Şanlı”, 53 yıl sonra da Maraş’a “Kahraman” unvanını vermişti. Çünkü geç de olsa, onlar kendilerini Fransız işgalinden kurtararak bu onuru hak etmişlerdi. Şu anda AKP ve CHP’li beş Zonguldak milletvekilinin Alemdar’a İstiklal Madalyası verilmesi için TBMM Başkanlığı’na sundukları yasa önerisi gündemdeki yerini almayı bekliyor. Kendisi de “Gazi” unvanına sahip olan Meclisimizden gecikmiş de olsa Alemdar’ın hakkını vermesini diliyoruz. Kaynakça: Ali Sarıkoyuncu, Millî Mücadelede Zonguldak ve Havalisi, İstanbul, 1990. Dr. Can Canver, Kurtuluş Savaşı’nda Batı Karadeniz, K.Dz.Ereğli, 2001. Nurettin Peker, Öl Esir Olma, K.Dz.Ereğli, 2000. Gürdal ÖzçakırMehmet Dönmez, Karadeniz’de Bir Destan Gazi Alemdar Gemisi, İstanbul, 2009. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, İstiklâl Harbi’nde Bahriyemiz, Ankara, 2003. Kemal Anadol, Kulağım Karadeniz’de, İstanbul, 2018. DAYANIŞMA Basın İlan Kurumu’nun belgel haberler neden yle Cumhur yet Gazetes ’ne uyguladığı resm lan kısıtlamasını kınıyorum. Basın özgürlüğünü yok sayan kararı protesto ed yorum. Haber alma özgürlüğümüz ç n C’ n yanındayım. MUSA ÖZTÜRK C DAYANIŞMA İLANLARINIZ İÇİN İLETİŞİM BİLGİLERİMİZ İSTANBUL : 0212 343 72 74 ANKARA : 0312 442 30 50 İZMİR : 0232 441 12 20 Email : [email protected]