Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 11 16 HAZİRAN 2020 SALI Türkiye salgına karşı mücadelede normalleşmeye geçti ancak bütçe toparlanamadı Bütçe yoğun bakımda Birkezdeyara 5 aylık açık 90.1 milyar lira oldu. Merkez sarmak için Bankası’ndan ocakta aktarılan 40.5 milyar lira para olmasaydı, 138.9 milyar liralık yılsonu açık gitmeyin hedefinin kapısına ilk 5 ayda dayanılacaktı. Küresel Covid19 salgınına karşı mücadelede normalleşme adımlarının atılmaya başlandığı ge milyar liraya yükseldi. Faiz hariç giderler ise yüzde 0.2 artarak 75.8 milyar liraya ulaştı. 4 Yılın ilk 5 ayında ise ge Doğru söze ne denir? Televizyon haberlerine 5.7 büyüklüğündeki BingölKarlıova deprem haberinin düşmesinden sonra, bize daha hasarın, canmalhayvan kayıplarının anlamlı bilgisi ulaşamadan yaraların sarılmasına dönük çen mayıs ayın çen yılın aynı dönemine kıyas seferberliğin bilgilendirmeleri gündeme da merkezi yöne tim bütçesi yine önemli büyük MUSTAFA ÇAKIR lükte açık verdi. Özellikle vergi gelirlerinde ki gerilemeler dikkat çekme ye devam ediyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın dün ya la bütçe giderleri yüzde 15.7 artarak 479.2 milyar lira, gelirler yüzde 12 artarak 389.1 milyar TL oldu. İlk 5 aylık bütçe açığı da yüzde 35.4 artarak 90.1 milyar liraya yükseldi. Faiz dışı açık da yüzde 24.7 artarak 25.1 milyar TL. 4 Bilindiği gibi bu yılın ta girmişti.. Hele sabah saatlerinde yer verilen görüntülü haberlerde, ikinci büyük ölçekli sayılabilecek 5.6 şiddetindeki depreme ilişkin bilgilendirmeler, görüntüler eşliğinde sorumlu bakanlar ve yerel yönetim kadrolarının, hâlâ yaraları sarmak üzere hazır olduklarına tanıklık etmek iç burkucu değil mi? Elazığ depremi sonrası kamuoyunda öne çıkarılan yaraların sarılması seferber yımladığı bütçe verilerinin mamı için hedeflenen açık liğine benzer çalışmaların yürütüleceği detayları ise şöyle: 4 Mayıs ayında, geçen yılın aynı ayına göre bütçe giderleri yüzde 2.2 artarak 85.4 milyar TL, bütçe gelirleri yüzde 4.8 düşerek 68.1 milyar TL oldu. Bütçe açığı da yüzde 43.5 artarak 17.3 milyar TL’ye ulaştı. 4 Faiz ödemeleri dışı bütçe dengesindeki bozulma da devam ediyor. Mayıs ayında faiz dışı açık yüzde 85.6 artarak 7.6 milyar TL oldu. Oysa 2020 bütçesi hazırlanırken yılın tamamı için 67 milyon liralık faiz dışı fazla öngörülmüştü. Faiz gideri yüksek 4 Yine mayıs ayında vergi gelirleri yüzde 7.6 azalarak 55.3 milyar liraya inerken, faiz giderleri yüzde 21.8 artarak 9.7 138.9 milyar liraydı. Merkez Bankası’ndan ocak ayında aktarılan 40.5 milyar lira olmasa ilk 5 aylık açık 130.6 milyar liraya ulaşacaktı. Tüm bu sonuçlar bütçe açığında bu yıl hedefi tutturmanın çok zor olduğunu ortaya koydu. Yüzde 44’ü harcandı 4 Yine ilk 5 ayda vergi gelirler yüzde 6.7 artarak 280.5 milyar liraya, faiz giderleri yüzde 40 artarak 65 milyar liraya ve faiz dışı giderler yüzde 12.7 artarak 414.3 milyar liraya çıktı. 4 Bu yılın tamamında giderleri için bütçeye 1 trilyon 95 milyar lira ödenek konmuştu. İlk 5 aylık sonuçlar bu ödeneğin yüzde 43.7’sinin kullanıldığını gösteriyor. l ANKARA Örtülü ödenekten 785 milyon lira 4 Bütçe giderleri içinde en büyük pay yüzde 41.5 ile cari transferlerde. Mayısta cari transferlere giden kaynak 35.4 milyar lira oldu. Geçen yılın ilk 5 ayında 169.6 milyar lira olan cari transferler bu yılın aynı döneminde 200.6 milyar liraya çıktı. 4 Geçen yılın mayıs ayına göre sermaye giderleri 4.5 milyar liradan 5 milyar liraya, sermaye transferleri 242 milyon liradan 562 milyon liraya, borç verme işlemleri de 1.9 milyar liradan 2.3 milyar liraya yükseldi. 4 Güvenlik ve savunmaya yönelik mal, malzeme ve hizmet alımları mayıs ayında zirve yaparak 751.6 milyon lira oldu. 5 aylık toplam harcama ise 2 milyar 48 milyon lira olarak gerçekleşti. 4 Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımında bulunan “örtülü ödenekten” mayısta 94.5 milyon lira, ilk 5 ayda da 784.6 milyon lira harcama yapıldı. 4 SGK’nin görev zararı mayısta 6.7 milyar lira, ilk 5 ayda ise 41 milyar liraya ulaştı. SGK’ye mayısta 14.8 milyar lira, ocakmayıs döneminde de 58.4 milyar lira Hazine yardımı yapıldı. 4 Hanehalkına yapılan transferler mayısta 4.3 milyar lira, 5 aylık dönemde ise 31.1 milyar lira oldu. 4 Sosyal amaçlı transferlerin tamamı önceki aylarda olduğu gibi yine “Diğer sosyal amaçlı transferler” kaleminden yapılmaya devam edildi. Mayısta bu kalemden 1.8 milyar lira, 5 ayda ise 10.1 milyar lira transfer gerçekleştirildi. nin güvencesi cümleler arka arkaya kuruluyordu. Elbette depremde terör örgütlerinin saldırılarına dayanıklı olarak çok yakın tarihlerde yapılmış kalekollardan galiba şimdilik ikisinin birden yıkılmış olması, biri korucu şehit, 5.6’lık depremden yine şimdilik 27 yaralının çıkarılmış olması en çok sorgulanmayı gerektiriyordu.. Ne de olsa çok şiddetli terör saldırılarına göre, galiba bir altı yıl kadar önce yapılmış kalekolların yıkımı, sorumlu ihaleler halkasında açıklanması zor suçlar, yolsuzluklar olabileceği kuşkusunu da hemen akla getirdiğinden, “İnşaatları yeni ama oturtuldukları temeller eskiymiş..” gibisinden savunma cümlecikleri de dillendirildi. HHH Bırakınız geçmişe ilişkin en sıradan şiddetteki depremlere dayanaksız yapılaşmanın ülkemiz açısından çok ayıplı durumlarını.. En sonuncusu Elazığ deneyimi, ayıplı yapılaşma suçlarına seyirci kalmanın ağır ekonomik bedelleri gözlerimize sokulmuşken.. Üstüne üstlük en va Konut satışları çakıldı himi Elazığ’da da aslında yıkım yapmamış olması gereken şiddetteki depremin ağır bedellerinin ödenmesi sonrası aradan geçen yıllarda, bilinen beklenen çok acil yakıcı sorunlar üzerinden, bilim alarm zillerini çalmışken.. En can yakıcı yapılaş mayı toparlama adına yine hiçbir şeyin ‘Türkiye riski’ yeniden arttı Dolar/TL, ekonomilerin yeniden açılmasının yarattığı iyimserlikle son iki haftadır belirgin bir şekilde artan küresel risk iştahının, geçen haftanın son iki günü itibarıyla yerini salgında ikinci dalga endişelerine bırakmasıyla baskı altında. Dolar/TL dün gün içinde 6.81956.8639 lira arasında hareket ettikten sonra günü de 6.85 lira seviyesinde tamamladı. Borsa İstanbul 100 Endeksi de dalgalı bir seyirden sonra günü yüzde 0.25 düşüşle kapattı. Bu kapsamdaki gelişmeler nedeniyle de Türkiye’nin beş yıllık kredi iflas takası (CDS) primi, geçen çarşamba gününe kadar sert gerileyerek 430 puana kadar düştükten sonra, dün yeniden yükseldi ve 475485 puan arasında seyretti. l Ekonomi Servisi Düşük faiz umut oldu Ankara’da, kamu bankalarının konut kredisi faizlerini düşürmesiyle birlikte konut satışları artarken tapu daireleri önünde kuyruk oluştu. Kamu bankalarının sıfır konutlar için 15 yıla kadar ayılık yüzde 0.64, ikinci el konutlar için ise 15 yıl vade ve aylık yüzde 0.74 faizli kredi imkânı sunması, başkentte konuta ilgiyi artırdı. Çanka ya Tapu Müdürlüğü’nde sabahtan itibaren yoğunluk oluştu. Salgın nedeniyle içeriye az kişi alındığı için kuyruk dışarıya taştı. Yurttaşlar, ateşleri ölçülerek içeriye alınırken dışarıda bekleyenlerin sosyal mesafeyi ihlal etmeleri dikkat çekti. Çankaya Tapu Müdürlüğü’nde, kampanyanın ardından yoğunluğun iki kat arttığı belirtildi. l ANKARA/ Cumhuriyet Mayısta aylık bazda toparlanma sinyalleri veren konut satışları, yıllık bazda ise sert geriledi. Düşen faizlerin etkisiyle haziranda artış bekleniyor. Türkiye genelindeki toplam konut satışları pandemi etkisiyle mayısta da sert düştü. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ülke genelindeki konut satışları mayısta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 44.6 azalarak 50 bin 936’ya indi. Pandemi, nisan ayında konut satışları üzerinde etkisini göstermeye başlamış ve toplam satışları yüzde 55.5 geriletmişti. TÜİK’e göre, ülke genelinde ipotekli konut satışları, 2020 Mayıs’ta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 23.9 yükselerek 18 bin 483’e çıktı. Yabancılara yapılan satışlar ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 78.1 azalarak 860’a düştü. TSKB Gayrimenkul Değer leme Genel Müdürü Makbule Yönel Maya, “Nisana göre rakamlar daha iyi ama 2019 Mayıs’a göre çok kötü. Türkiye’de 50 bin civarı konutun satıldığı ay sayısı tarihte çok az” dedi. Öte yandan, Türkiye Müteahhitler Birliği’nden yapılan açıklamada şöyle denildi: “Birliğimiz ile online toplantıda bir araya gelen Asya Kalkınma Bankası temsilcileri, pandeminin etkilerine karşı 1.8 milyar dolarlık kısmı özel sektöre kullandırılmak üzere, toplam 20 milyar dolar tutarında bir kaynak oluşturdu.” l Ekonomi Servisi, Reuters yapılmadığı yıllar harcanmıştı. Elazığ depreminin aslında Van’da kesi şen çok riskli fay hatları üzerindeki, çok yakın tarihler için geçerli olabilecek depremler üzerindeki tetikleyici etkilerine dönük bilim insanlarımız sayısız uyarılar yapmışlardı.. Fay hatlarının bölgedeki hareketlenmeleri incelenmiş, hesaplanmış olarak ortaya çıkarılmış sayısız bilimsel sonuçla, birbirlerini de arka arkaya tetikleyebilecek 7 şiddetinin üzerinde birçok depremden, sadece köylerde değil, yerleşim merkezlerindeki olası yıkımlardan, haritalarla açıklamalar yapmışlardı. Raslantı o saatlerde yayında olan gazetecilerin bile geçmiş bilgiler, uyarılara dayalı başvurdukları bilim insanları ile yapılmış sorgulamalardan, “Neyse ki beklenen yüksek şiddetli faylarda henüz kırılma olmamış, ancak bu yeni kırılmalarla onlar için de tetikleme, daha yakın tarihle çekilme söz konusu olabilecekmiş..” bilgilerin paylaşımları yapılabiliyordu. Sabah yayın saatlerine, bölge faylarını inceleye inceleye ezberlemiş uzmanlar da yetiştirilmişlerdi. Ayrıntılı dün sabahın tarihi ile hâlâ öncesi anlamlı hiçbir deprem hazırlığı, hele de yapılaşma stoklarının olmadığının gerçeği, vahim boyutları ile yüzleşiyorduk.. Aklı başında hiçbir bi ‘Ne döndüğünü biliyorduk’ reyin en az virüs yıkımı kadar yeni paranoya boyutlu kaygılara kapılmaması olanaksızdı.. Yer kalmadığı için dün sabah gazete ye ulaştıktan sonra, önüme saat 10.38 JALE ÖZGENTÜRK Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, ekonomi kurmaylarıyla birlikte partisinin ekonomi manifestosunu açıkladı. Bir zamanlar başbakanlığını yaptığı hükümete sert eleştirilerde bulunan Davutoğlu, Türkiye’nin içe kapatılamayacak bir ülke olduğunu belirtti. Davutoğlu, “Başbakanken ihalelerde nelerin döndüğünü gördüm, müdahale edecektik parti içi darbe oldu” dedi. Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, Merkez Bankası’nın eski başkan yardımcılarından İbrahim Turhan, BDDK’de eski başkan danışmanı ve finansçı Serkan Özcan, eski bankacı Kerim Rota, eski DEİK Genel Sekreteri Mustafa Mente’den oluşan ekonomi kurmaylarıyla partisinin “Ekonomide Gelecek Modeli” adı verilen manifestosunu açıklarken, eskinin ezberiyle bugünün sorunlarının Gelecek Partisi Başkanı Ahmet Davutoğlu, hükümetin politikalarını eleştirdiği toplantıda kurmaylarıyla partisinin “Ekonomide Gelecek Modeli” başlıklı ekonomi manifestosunu açıkladı. lebileceği düşüncesi cahilliktir. Hukuka güven olmayan bir ülkeye yabancı sermaye gelmeyeceği gibi yerli sermaye de kaçar. 4 Atamalara baktığınız zaman artık kimse liyakatten söz edemez. Her kuruşu, milletin devlete emaneti olan kamu bankalarının yönetimine dünya şampiyonu da olsa bankacılıktan bihaber insanların getirilmesi kurumsallığın bittiğini gösteriyor. Partinin ekonomi kurmayları ise ekonomi modelini şöyle anlattı: 4 Hedefimiz: Sürdürülebilir büyüme, tam istihdam, fiyat istikrarı ve finansal istikrar, mali disiplin ve küresel enteg rasyondur. 4 Gelecek Partisi serbest tica nomiye zarar veren yanlış tercihler olduğunu savunmaktadır. 4 Türkiye’de şu an geleceğimize ipotek koyan maliye politikaları güdülüyor. Gelecek Partisi, Meclis onayı almadan bütçe harcaması yapmayacak. Varlık Fonu’na son 4 Başta Türkiye Varlık Fonu olmak üzere bütçe dışı nitelik kazanmış olan tüm uygulamaları sonlandıracağız. 4 İstihdamı korurken verimliliği artıran, gönüllülük esasına dayalı “İşçiİşveren Ortaklığı’ sistemini uygulamaya başlayacağız.” 4 Enflasyon ile gerçek mücadeleye önem veriyoruz. “Emek barışı” ilan edeceğiz. İşsizlik Fonu’nu amacı dışında Ruhsar Pekcan Sorunlu üretime ceza yağdı Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, yılın ilk 3 ayındaki piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri kapsamında 35 bin 370 parti ürünün denetlendiğini açıkladı. Pekcan, “Bunların 2 bin 798’i uygunsuz, 525’i güvensiz bulundu. Bunlara 43.6 milyon lira ceza uygulandı” dedi. Pekcan ayrıca, ürünleri ithalat aşamasında da denetime tabi tuttuklarını anımsatarak, şunları söyledi: “Söz konusu dönemde 1 milyar 300 bin ithal ürün denetlendi, uygunsuz bulunan yaklaşık 6 milyon ithal ürünün ülkeye girişine izin verilmedi.” Pekcan, denetlenen yerli ve ithal ürünlerde güvensizlik tespit edilen ürün gruplarının başında oyuncakların, tıbbi cihazlarının, gıda maddelerinin geldiğini belirtti. İdlib’de TL kullanılmaya başlandı Suriye’de cihatçıların kontrolündeki İdlib’de Türk Lirası kullanılmaya başlandığı belirtildi. DW Türkçe’nin haberinde, El Kaide bağlantılı Heyet Tahrir el Şam’a bağlı Kurtuluş Birleşmiş Milletler, 11 Haziran tarihinde İdlib’e “büyük” miktarda Türk parası sokulduğunu açıklamıştı. Fransız haber ajansı AFP muhabiri de pazar günü bölgede kaydıyla gelmiş, yetkin uzmanlık örgütü, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Cemal Gökçek imzalı açıklamadan birkaç alıntı ile yetinmeliyim.. “Ülkemizi yönetenler BingölKarlıova depremini önemli bir uyarı olarak görmelidirler. Yoksa İstanbul başta olmak üzere çok daha büyük yıkımlarla karşı karşıya kalacağız..” gerçeğinin altı kalın çizgilerle çizilmişti.. Çarpıcı, çıplak bilgilerle ülkemiz fay hatlarının yıllar içindeki hareketlerinin kimi zaman batıdan doğuya, kimi zaman doğudan batıya uzanan, büyük yıkımlar tablolarına bakarak, yara sarmak yerine yara açmadan sorunları çözmenin gereklerinin yapılmaması suçları sorgulanıyor.. “Deprem güvenliği olan yapı stokunun yaratılmasından başka bir çıkış yolu yoktur. Mühendislik, teknik bilgiler yok sayılarak, yeni afetlere davetiye çıkarılmıştır” vurgulaması yapılıyordu. Deprem bile olmadan kendi kendine yıkılan yapılar gerçeği ile sayısız rant odaklı işlenen yapılaşma suçları kapsamında, iktidar erkleri adına gerçek sorumlularla hesaplaşılması isteniyordu.. Güvenlikte sınıfta kalındı çözülemeyeceğini vurguladı. Davutoğlu konuşmasından bazı başlıklar şöyle: 4 Salgında çoğu kredileri içeren 200 milyarlık bir paket ile halkı daha da borçlan dırdı. Demokrasi ol madan da yaban cı yatırımcı çeki Ahmet Davutoğlu retin ve sermaye hareketlerinin önünde engel teşkil eden her türlü korumacı po litikaların, küresel eko kullanılmasını engelleyeceğiz. 4 Sendikalaşmayı teşvik edecek ve istihdam güvenliğini artıracağız. İşsizlik fonundan faydalanma koşullarını esnetecek ve yararlanma sürelerini uzatacağız. İşsizlik fonunun amacı dışında kullanılmasına son vereceğiz. Hükümeti’nin maaş ve yevmiye ödemelerini bu ay Türk Lirası ile yaptığı bildirildi. Hükümetin ekonomi biriminden sorumlu olan Basil Abdülaziz, “simsarlara ve döviz bürolarına” da günlük işlemlerde Suriye Lirası yerine Türk Lirası kullanılması yönünde talimat verdiğini söyledi. ki bir döviz bürosunda çantalar dolusu madeni ve banknot halinde Türk parası gördüğünü bildirdi. AFP, ayrıca bazı benzin istasyonlarında da fiyatların TL bazında listelendiği bilgisini geçti. Kurtuluş Hükümeti geçen hafta da bir ekmeğin fiyatını 2 Türk Lirası olarak belirledi. Siber güvenlik şirketi Kaspersky’nin yaptığı araştırmaya göre, salgın sırasında küçük işletmelerin yalnızca üçte biri çalışanlarına gerekli güvenlik önlemleri hakkında bilgi verdi. Küçük işletmelerde çalışanların yüzde 57’si, salgın sırasında şirketlerinden cihaz desteği almadı. Kısıtlamalar sırasında küçük şirketlerin çok zor durumda kaldığı, bu yüzden de siber güvenliğin akıllara sonradan geldiği vurgulandı.