Katalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr AVRO STERLIN FAİZ TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA 9 13 HAZİRAN 2020 CUMARTESİ ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.8400 0.3 kuruş 7.7250 3 kuruş 8.6190 4.5 kuruş 9.29 0.10 puan 109.835 680 puan 2577.45 1.85 lira 382.08 72 kuruş Covid19’un Türkiye’yi felç ettiği nisan ayıyla ilgili istatistiksel sonuçlar ürkütücü Ekonomide kâbus ayı Geçen nisanda, sanayi üretimi 2019 yılının aynı ayına kıyasla yüzde 31.4 düştü. Özellikle turizm ve ihracatın durmasıyla aylık cari açık 5 milyar doları aştı. Gıda dışı perakende satışları da dipledi. AKP iktidarının yıllardır süren yanlış ekonomi politika ve uygulamalarına mart ayından itibaren eklenen küresel Covid19 salgınının yıkıcı etkileri, nisan ayını Türkiye için kâbusa dönüştürdü. Ekonomiyle ilgili açıklanan her yeni veri bu durumu teyit ediyor. Üretimi, yatırımı durduran, emekçileri yoksullaştıran, işsiz bırakan bu süreçten çıkış kolay olmayacak. n SANAYİ ÜRETİMİ ÇAKILDI: Türkiye İstatistik Kurumu’nu (TÜİK) “Sanayi Üretim Endeksi, Nisan 2020” raporuna göre, nisan ayında geçen yılın aynı ayına kıyasla genel sanayi üretimi yüzde 31.4 azaldı. Sanayinin alt sektörlerine bakıldığında düşüş, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe yüzde 14.5, imalat sanayiinde yüzde 33.3, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımında yüzde 14.9 azaldı. 2013 yılına döndük Nisan ayında genel sanayi üretiminde endeks değeri 76.4 puana geriledi. Bu endeks en son Ocak 2013’te 76 puana kadar düşmüştü. Yine Nisan 2020 verilerine, imalat sanayiinin itici gücü olan alt sektörlere bakıldığında en dikkat çekici düşüşler yüzde 77.6 ile motorlu kara taşıtı, yüzde 60.3 ile giyim, yüz de 32.5 ile plastik, yüzde 25 ile ana metalde görüldü. Yine nisanda, yıllık bazda “dayanıksız tüketim malı” üretimi yüzde 31.5, “dayanıklı tüketim malı” üretimi yüzde 49.3, “ara malı” üretimi yüzde 27.9 ve “sermaye malı” üretimi yüzde 42.9 düştü. n CARİ AÇIK UÇTU: Merkez Bankası’nın Nisan 2020 ödemeler dengesi verilerine göre, 209 yılı nisan ayında 469 milyon dolar açık veren cari işlemler hesabında, bu yılın aynı ayında 5.1 milyar dolar açık gerçekleşti. İlk 4 aylık cari açık da 12.8 milyar dolara ulaştı. Bu rakam geçen yılın aynı döneminde 885 milyon dolardı. Bunun sonucunda nisan ayı itibarıyla son 12 aylık cari işlemler açığı 3.3 milyar dolara çıktı. Mart 2020’de bu 1.3 milyar dolar fazla şeklindeydi. Seyahat ‘0’ çekti Ödemeler dengesi kapsamında yer alan hizmet dengesinde, uzun yıllar sonra ilk kez net açık (240 milyon dolar) verildi. Eldeki verilere göre, bu tür en son açık 2007 yılı aralık ayında gerçekleşmişti. Bu bozulmanın ana nedeni turizm gelirlerinin durması. Nisan ayında seyahat gelirleri ve giderleri resmi olarak “0” oldu. Ayrıca resmi rezervlerdeki gerileme de ilk 4 ayda 25.1 milyar dolar oldu. l Ekonomi Servisi Gıda dışı satışlar yüzde 37 düştü n CİROLARDA BÜYÜK KÜÇÜLME: TÜİK’in “Ciro Endeksleri, Nisan 2020” raporuna göre toplam ciro endeksi yıllık yüzde 20.9 azaldı. Bu kapsamda yıllık sanayi endeksi yüzde 24.9, inşaat endeksi yüzde 19.6, ticaret endeksi yüzde 17.4, hizmet endeksi yüzde 23.9 azaldı. n PERAKENDE SATIŞ GERILEDI: Yine “Perakende Satış Endeksleri, Nisan 2020”ye göre, sabit fiyatlarla perakende satış hacmi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 19.3 azaldı. Gıda dışı satışlar yüzde 36.7, otomotiv yakıtı satışları yüzde 20.1 azalırken gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 12.5 arttı. Yeni politika şart Verileri sosyal medya hesabından değerlendiren ve “Perakende sektörü de işsiz lik gibi küçüldü” diyen Prof. Dr. Veysel Ulusoy, şu konulara dikkat çekti: “Nisan ayı sanayi verileri arz şokunun yanında uzun dönemli bir talep daralmasının göstergesi. Yüzde 30’lara varan işsizlik ile aynı oranda ekonomik küçülme şu an Türkiye’nin acı gerçeği. Potansiyel büyümeyi ve istihdamı yerine koymak yıllar alacak. Yeni bir sanayi, yeni bir tarım politikası gerekiyor.” 10 trilyon dolar yetmedi 136 gıda ürününde hile Tarım ve Orman Bakanlığı, taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen, aralarında et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, bitkisel yağ, bal, takviye edici gıdalar ve baharatların yer aldığı 69 firmaya ait 136 parti ürünü açıkladı. Buna göre, 1 parti arıcılık ürünü, 4 parti alkolsüz içecek, 28 parti alkollü içecek, 4 parti baharat, 2 parti çay ürünü ifşa edildi. Listede, 34 parti bitkisel yağ, 5 parti çikolata, 18 parti et ve et ürünü, 33 parti süt ve süt ürünü ile 7 parti takviye edici gıda yer aldı. 2012’den bu yana 1551 firmaya ait 3 bin 492 parti üründe hile yapıldığı ortaya konulmuş oldu. Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva, “Küresel ola rak bu zamana kadar pandemi dolayısıyla uygulanan mali eylemlerin tutarı 10 trilyon dolar” dedi. Ancak önemli ilave çabaların gerekli ol Kristalina Georgieva Pandeminin ekonomilerde yarattığı yangın için dünya genelinde 10 trilyon dolar harcandı, ancak ilave teşviklere ihtiyaç var. AŞIR1I0Y0OMKISLYUOLLNAŞKAIŞBI ILIR duğuna dikkat çeken Georgieva, “Politika yapıcılar daha kapsayıcı bir ekonomik toparlanmayı teşvik etmek için ellerinden gelen her şeyi yapmalı. Düşük gelirli hanehalkları virüs kaynaklı daha büyük sağlık riskleriyle karşı karşıya” diye konuştu. Georgieva, bu kesimin, işsizliğin yükünü taşıdığını belirterek uzaktan eğitimden yararlanma olasılıklarının da daha az olduğunu kaydetti. Bu kapsamda üç önceliğe değinen Georgieva, mali teşviklerin akıllıca kullanılması, yeni neslin eğitimle güçlendirilmesi ve finansal teknolojilerin gücünden yararlanılması gerektiğinin altını çizdi. l Ekonomi Servisi yğadngnseeşiBeaminCieirıvezattri1odaalvıakşv0giğsey,vehika0löı“eioina,mrzdnBsdnmbdkdoktiuiısnli1.eoeiğe9lKlualfyresigerlbnöikoliyriumlsiiryn,anloiğibtdazekrlaraea”eizeü”mnlyrıildntdsniiiialfrn,eiyıüadatnkgbadeeşdaıdGenieinhneçra.lebaikalG,aIrseMopii“raçşlereYterıvFiionışgnonceşukieiireatnn FONLA IŞÇIYE 75 YAŞINA KADAR ‘TOPLU PARA’ YOK Yapı Kredi ‘sınavı’ geçti Yapı Kredi, Londra merkezli küresel çevresel raporlama platformu Karbon Saydamlık Projesi’ne (CDP) yaptığı raporlamayla, Su Programı notunu B’den A’ye çıkararak Türkiye finans sektöründeki “en yüksek notu” aldığını duyurdu. Böylece “CDP Türkiye 2019 Su Lideri” ödülünün sahibi olan Yapı Kredi, ayrıca İklim Değişikliği notunu da C’den B’ye çıkardı. Yapı Kredi Üst Yöneticisi (CEO) Gökhan Erün, “Sürdürülebilirlik alanında attığımız adımlarla Yapı Kredi olarak sektörümüz ve ülkemiz için örnek kurum kimliğini senelerdir başarı ile taşıyoruz” dedi. İhracatçılara dijital kolaylık Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) yönetim kurulu, ihracatçı birlik yönetim kurulları, sektör kurulları ve sektörler konseyi toplantıları artık elektronik ortamda gerçekleştirilebilecek. İlgili yönetmelik dünkü Resmi Gazete’de yayımlandı. MUSTAFA ÇAKIR dirimi, stopaj indirimi yapacak. Bu kapsamda hak kazanma Hükümet, “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES)” koşullarını sağlayan 60 yaşında işçiye, tamamlayıcı emekli adıyla fona dönüştürmek iste lik hesabında biriken paranın diği mevcut kıdem tazminatı yüzde 25’i ödenecek. Kalan sisteminde iki model üzerinde çalışıyor. Bunları Fon modeline tutar emekli maaşına ilave edilecek. Ayrıca 60 inceleyen sendika uz göre işçiler, yaşından önce ilk kez manları, modelleri ve 60 yaşında konut edinme, evli olası sonuçları şöyle biriktirdikleri lik, ağır hastalık, iş ortaya koydu: kıdem ten çıkış (1 kez) du 4 Birinci modelde tazminatının rumlarında tamam kıdem tazminatı, yıl yüzde 25’ini layıcı emeklilik hesa lık giydirilmiş brüt üc alabilecek. bında biriken paranın retin yüzde 8.33’üne yüzde 1020’si ödene (yüzde 5.33 (19 gün) + bilecek. yüzde 3 (11 gün) karşılık ge lecek. Yüzde 5.33 mevcut sis ‘İlave kıdem’e veda temle sürecek ve işverenlerin Eğer bu modeller uygulanır sorumluluğunda olacak. İşve sa öncelikle işçi 75 yaşına ka ren geri kalan yüzde 3’lük payı dar toplu para alamayacak. İş aylık bazda TES’e aktaracak. verenler de toplu para yükün 4 İsteğe bağlı ikinci model den kurtuldukları için gönlün de ise işveren brüt ücretin yüz ce emekçileri işten çıkarabile de 4’ünü fona ödeyecek. İş cek. İş güvencesi azalacak. Ay çi de aldığı para “asgari ücret” rıca bütün dünyada bu tür fon ise brüt maaşın yüzde 0.5’i, ların getirisi çok düşük. Bilindiği “iki asgari ücrete kadar” ise gibi Türkiye’de işsizlik fonunun yüzde 1.5’i, “iki asgari ücret ve da getirisi çok düşük. İşçinin üzeri” ise yüzde 2.5’ini ödeye kıdem tazminatı eriyecek. Yi cek. Devlet, asgari ücretin yüz ne toplu iş sözleşmeleri ile “ila de 1’ine kadar destek verecek. ve kıdem hakkı” alınmasının da Damga vergisi, gelir vergisi in önü kapanacak. l ANKARA 100500 TL aralığında olan tavan ücret, 70375 TL’ye indi. Bilet tavan ücretlerinde indirim Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, salgın nedeniyle karayoluyla yurtiçi yolcu taşımacılığında uygulanan tavan ücret tarifesinde yüzde 2530 aralığında indirime gitti. Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kararlarda, seyahat edilecek yol mesafesine göre 70 lira ile 375 lira arasında tavan ücret uygulanacak. 101115 kilometre arası seyahatlerde 100 lira olan ücret 70 liraya çekildi. 301350 kilometre arası 110 lira, 626700 kilometre arası 130 lira, 701800 kilometre arası 150 lira, 9011000 kilometre arası 185 lira tavan ücret alınacak. 2001 kilometre ve üzeri yol mesafesinde ise 500 lira olan tavan ücret 375 liraya indirildi. l Ekonomi Servisi Çin ve ABD uçuşları başlıyor Türk Hava Yolları (THY), gelecek haftadan itibaren Çin ve ABD uçuşlarının başlayacağını duyurdu. Buna göre, yurtdışı uçuş planında ABD’nin Chicago ile Washington kentlerine 19 Haziran’da, Los Angeles’a 24 Haziran’da, Miami’ye 22 Haziran’da uçuş planlandığı belirtildi. Çin’de Şangay’a 19 Haziran, Hong Kong ile Güney Kore’nin başkenti Seul’a 24 Haziran’da uçuş başlatılacağı kaydedildi. THY, ilk dış hat uçuşlarını Almanya, İngiltere ve Hollanda’ya başlatmıştı. l Ekonomi Servisi Ekonomi bu kadar küçülürken cari açık büyüyorsa... Dün gelen nisan ayı verileri, ekonominin motoru olan sanayi üretimi yüzde 30 oranında küçülürken cari açığın büyümeye devam ettiğini gösterdi. Ekonomide normalleşmeyle birlikte bu tablo yılsonunda neyi gösterir bilmiyoruz ama birkaç ay daha süreceği belli olan bu trend çok büyük tehlikelerin işareti. 2019 Nisanı’nda 469 milyon dolar açık veren cari denge, bu yıl aynı ayda 5 milyar doları aşkın açık verdi. Yine dün açıklanan sanayi üretim verileri de nisanda rekor bir düşüşle, yüzde 30.4 oranında gerilemenin yaşandığını gösterdi. Türkiye’nin sürdürülebilir büyüme oranları tartışılırken genellikle cari açığın finanse edilebilir, makul seviyede açık verdiği dengeden söz edilir. Cari açığın sürdürülebilir olacağı büyüme oranı son yıllara kadar yüzde 5 olarak kabul edilirdi ama son yıllarda bu oran aşağı çekilmişti. Kesin hesaplama yapılamasa da ekonomideki üretim yapısının bozulması nedeniyle sürdürülebilir denge için büyümenin yüzde 34’e düştüğünden söz ediliyordu. Hükümet ise bu yıl yüzde 5’lik büyüme hedefine karşılık düşük oranda cari açık öngördü. Pandemiyle birlikte iktidarın sözcüleri büyüme oranlarının küçüleceğini, cari açık rakamının dengede olacağını söylemeye başladılar. Ancak nisan ayı verileri bu tahminlerin tutmayacağını açıkça gösterdi. Tek bir aya bakarak yılın tümü için somut bir tahminde bulunmak mümkün değil. Ancak mayıs ayında da benzer tablo bekleniyor. Ne ölçüde normalleşir belli değil ama özellikle turizmdeki çöküş ve en büyük pazarımız Avrupa’daki durum yılsonunda, iyileşse bile, kötü bir tablonun oluşacağını gösteriyor. Bu aşamada hükümetin ekonomide çizmeye devam ettiği pembe tablonun gerçekçi olmadığı, 2020 yılı için belirlenen hedeflerin kadük hale geldiği rahatlıkla söylenebilir. Bakan Berat Albayrak 2020 yılı rakamlarını revize etmek için erken olduğunu söylüyor ama yapılması gereken şey mevcut bozulmanın ortaya konup TBMM’ye yeni bir bütçenin sunulması. Hükümetin yönetim anlayışını göz önünde tuttuğumuzda ise böyle bir umudumuz gözükmüyor. İçerideki kıt tasarruflar dış borca gidiyor Sanayi üretimi nisanda yüzde 30.4 gerilerken, yıllık düşüş yüzde 31.4’e ulaştı. İmalat sanayi üretimindeki düşüş yüzde 32.5’i buldu. Yapılan anketlerde sanayi üretiminin aylık yüzde 10.5, yıllık yüzde 23.3 düşmesi bekleniyordu. Beklentilerden çok daha kötü gelen düşüşün mayısta da belki daha yüksek oranlara çıkarak sürmesi bekleniyor. Nisan ayı ödemeler dengesinde cari açık rakamı için de piyasaların beklediği rakamlardan kötüsü geldi. 4.4 milyar dolar olması beklenen nisan ayı cari açığı 5 milyar 56 milyon dolara yükseldi. Bunun sonucunda da yıllık cari açık yeniden eksiye geçip 3 milyar 291 milyon dolar oldu. Dış ticaret açığı nisanda geçen yılın aynı ayına göre 2.3 milyar dolar artarak 3.8 milyar dolara ulaştı. Geçen yıl aynı ayda 2.3 milyar dolar net fazla veren hizmetler dengesi de bu yıl aynı ayda 240 milyon dolar net açık verdi. 2019 Nisan ayında 433 milyon dolar giriş kaydeden doğrudan yatırımlar kaleminde, bu yılın aynı döneminde 133 milyon dolar çıkış yaşandı. Yine aynı dönemde, portföy yatırımlarında yaklaşık 2.4 milyar dolarlık net çıkış gerçekleşti. Alt kalemlere bakıldığında ise bu yıl nisan ayında yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 847 milyon dolarlık, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 1 milyar 13 milyon dolarlık net satış yaptığı görüldü. Bilindiği gibi, ödemeler dengesi ülkenin döviz bilançosunu gösteriyor. Yurtdışına yüksek dış borcu bulunan Türkiye, geçtiğimiz süreçte net döviz ödeyicisi olunca ekonomideki dengelerin bozulması da kaçınılmaz oldu. Bu dönemde bankaların 1 milyar 30 milyon dolarlık, diğer sektörlerin 763 milyon dolarlık net geri ödeme gerçekleştirdiği de görüldü. Böyle bir dönemde yapılması gereken çok açık: Dışarıya güven verecek ekonomik kararları ortaya koyup gerek borçlanma gerek swap anlaşmalarıyla döviz rezervinizi güçlendirmek gerekiyor. Halbuki uygulanan politikalar sonucu resmi döviz rezervlerinin nisanda 8.6 milyar dolar azaldığı görülüyor. Kısacası; Türkiye’nin büyümesi için hâlâ dış kaynağa ihtiyacı açıkken, uygulanan politikalarla zaten yetersiz iç tasarrufları bile dış borç geri ödemelerinde kullanıyoruz. Böyle büyümemiz mümkün değil. Bu dönemde sermaye hareketlerini kısıtlama ve içe kapanmanın ekonomide büyük daralmalara ve yoksullaşmanın büyümesine yol açması kaçınılmaz.