Katalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr AVRO STERLIN FAİZ TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA 11 29 NİSAN 2020 ÇARŞAMBA ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 7.000 0.90 kuruş 7.5940 1.9 kuruş 8.7330 4 kuruş 8.86 0.08 puan Salgının başladığı ilk 15 gün paket servise olan talep en az yüzde 60 azaldı Restoranlar çakıldı Ülke genelinde yeme içme sektörünün ciro kaybı, haziran başına kadar 4 milyar doları bulacak. Koronavirüsle mücadele kapsamında restoranların yaklaşık 6 haftadır kapalı olması, yeme iç me sektörünün yüzde 90 daralması na yol açtı. Turizm Restaurant Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği (TURYİD) Baş kanı Kaya Demirer, “Sadece ‘gelal’ ve paket servis verenlerin açık kalmalarına müsaa de edildi. Ancak bu alt fa aliyet kolu dahi ülke ge GAMZE BAL nelinde yüzde 60’ın üzerinde daraldı” dedi. De mirer, “Türkiye genelin de yeme içme sektörünün ciro kaybı, haziran başına kadar yaklaşık 4 mil yar doları bulacak” diye konuştu. 6 ay daha sürer Türkiye’de irili ufaklı yaklaşık 100 bin restoran var ve buralarda toplam 2 milyondan fazla çalışan istihdam ediliyor. Ancak İçişleri Bakanlığı genelgesiyle bu işletmeler kapatılınca sektör neredeyse durdu. İşletmelerin yüzde 50’sinin de paket servisle hizmet verme kapasitesi yok. Bu hizmeti verebilen diğer yüzde 50 ise Türkiye’de ilk vakanın görülmeye başlamasından bu yana talebin yüzde 6070 aralığında daralmasıyla karşı karşıya kaldı. Bu da ya işten çıkarmaların ya da ücretsiz izinlerin yaşanmasına sebep oldu. Maaş+bahşiş geliri elde eden personeller ise ciddi bir gelir kaybı yaşadı. Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Genel Başkanı Ramazan Bingöl, bu süreçte işsiz kalanların sayısının henüz net olmadığını, ancak KGF ve kısa çalışma ödeneklerinin tuttuğu en az 500 bin çalışanın olduğunu söylüyor. Yani bu desteklerden faydalanmak için işten Ramazan Bingöl, özel bankaların borç ötelemelerinde yüksek faiz işletmemesini talep etti. SERVIS DÜZENI DEĞIŞECEK Bundan sonraki süreçte restoranların yeni bir servis düzenine geçmesi bekleni yor. Masalar arasındaki boşluğun artma sı, açık havada yemek yedirilmesi, mutfa ğın herkese açılması, pakette daha hızlı ve hijyenik atılımlar yapılması bunlardan ba zıları. TÜRES Başkanı Ramazan Bingöl, “Bu sa atten sonra kimse dip dibe yemek ye mez. Yan yana aynı masalarda iç içe oturmaz” derken TURYİD Başka nı Kaya Demirer ise güçlü markala rın öne çıkacağını vurguladı. Demi rer, “Bir süre yeni işletmeler ve bilinmedik mekânlar de neyimlemek biraz güç olabilir. Misafirler bil dikleri ve güven duy dukları markala Kaya Demirer ra ilgi gösterecek, kendilerini daha güvende hissedeceklerdir. Rezervasyon esnasında oldukça fazla sorucevap listesi olacaktır, bunlar üzerinde çalışıyoruz” dedi. Ancak bu kadar baskı altında ve evlerde kilitli kalmanın neticesinde hayat normale dönmeye başladığında “rövanş harcama” ve “rövanş seyahat unsurlarının or taya çıkacağını kaydeden Demirer, şöyle devam etti: “Hayattan rövanş almak isteyen insanlar, sosyalleşme, keşfetme gibi dürtüler ile hareket edecekler. Bir de ‘korona yaşamanın kıymetini bir kez daha hatırlattı. Bundan sonra daha az çalışacağım, vaktimi ve paramı biraz daha fazla zevklerime harcayacağım’ diyenler olacak. Özellikle daha ortaileri yaş dediğimiz 60 yaş ve üzeri bu grupta.” çıkarmalar yasaklanmasaydı 2 milyon çalışanın en az 500 bini işsiz kalacaktı. Ancak söz konusu desteklerden yararlanamayan, kapsam dışı kalan firmalar da var. Özellikle Ege Bölgesi gibi tatil beldelerinde sezonun başlayamaması gibi sebeplerle işten çıkarmaların arttığı ifade edi liyor. Bu sıkıntıların 6 ay daha süreceğini öngören Bingöl, “Önümüzdeki aydan itibaren işletmeler yavaş yavaş açılmaya başlar. Ancak yılı en iyi ihtimalle yüzde 50 küçülmeyle kapatırız. Bu süreçte dökülen dökülür. Yeni döneme ayak uyduran sıkıntı yaşamaz” diyor. 100.707 560 puan 2578.52 12.10 lira 382.67 1.64 lira Örneğin, İngiltere ve Almanya’da büyük çift likler şimdi den AB (ve hatta AB Koronavirüs dışı) ülkelerden geçici olarak ça yazında göçmen lıştırılacak göçmen ta işçiler dramı rım işçilerini taşımak üzere özel char Yaz ayları, kuzey yarımkürede hasat mevsimi yaklaşıyor. ter seferlerini organize etmeye başladılar bile. Avusturya ve Hasat mevsimi demek, Hollanda’da kuşkonmaz, Türkiye dahil hemen her İsviçre ve İngiltere’de çilek ülkede mevsimlik işçi gö ve diğer mevsim meyve çü demek. Tarımsal aktivi leri… liste uzayıp gidiyor. te yanında turizmin de hız Acilen Romanya, Bulga landığı yaz aylarında orta ristan, Polonya gibi AB’nin ya çıkan işgücü açığı, bir ucuz işgücü depolarından anda parçalanmış, güven getirtilecek, her ne pahası cesiz istihdam biçimleri na çalışmaya hazır geçici ni birbirine bağlıyor; geçici işçilere ihtiyaç var. AB’nin de olsa, iş ve ücret peşin çok övünülen “tek pa de yüz binlerce göçmen zar ve yakınsama başarısı” işçi yollara dökülüyor. Kü masallarına karşın, aslın resel ucuz işgücü depo da parçalanmış işgücü pi su, ulusötesi tekellerin çı yasalarının yol açtığı ücret kar hesaplarıyla yönlendirilen küresel kapitalizmin emrine sunuluveriyor. Bir yanda “sınırların güvenliği” sloganları ardına gizlenen milliyetçilik ve ırkçılık histerisi, diğer yanda ise gıda tekellerinin “her ne pahasına kâr” dürtüleri kapitalizmin “normalleri” arasında sayılmakta. Ancak küresel kapitalizmin söz konusu normal yaşam biçimi, bu yaz yepyeni bir sorun farklılıklarından beslenen bir “dibe doğru yarış bu”. Ve bu yarış ne sosyal mesafe ne de sağlık tedbirleri uyarıları dinliyor… Bu sistemin bir parçası olarak, Almanya yılda ortalama 300 bin geçici olarak mevsimsel göçmen işçiye çalışma vizesi sağlamakta. Bu rakam İngiltere’de 90 bin, İsviçre’de 33 bin düzeyinde. Mevsimsel işçilik AB’nin sadece “mer ile karşı karşıya: korona kez” ekonomilerinde değil, virüs salgını ve buna bağ çevre ülkelerinde de yo lı iktisadi, sosyal ve sağlık ğun olarak kullanılmakta. sistemi krizi… Örneğin İspanya’nın zey Nitekim, Open Democ tin ve narenciye bahçeleri racy sitesinde Manès Weisskircher, Julia Ron ve Mariana S. Mendes tarafından kaleme alınan “Covid19 Günlerinde AB’de Göçmen İşçiler” başlıklı bir yazı Avrupa ülkelerinde, konu kâr ve tüketim ol her sene 15 bin Faslı göçmen işçiye kapılarını açıyor. Atlantik’in öte yakasında, Kanada Covid19 salgını başlangıcında yabancı göçmen işçi istihdamını durdurduğunu açıklamış; ancak yeni bir karar duğunda ikiyüzlülüğün na ile “iki haftalık karantina” sıl da gizlenemediğini dile koşuluna bağlı olarak Ka getirmekte.(*) rayipler, Meksika ve Gua temalalı mevsimsel işçilere tekrardan davetiye çıkarmış durumda. Söz konusu mevsimsel işgücü piyasasında anahtar hukuki kavram “vazgeçilemez işler” (critical professions) olarak belirtilmekte. Örneğin, AB Komisyonu 30 Mart tarihinde yeni bir kararname ile göçmen işçilerin konumlarına pratik bir tanımlama getirmişti. Bu pratik tanımlama uyarınca Covid19 salgını günlerinde öncelikle gıda sektörü işleri, “kritik iş” olarak tanımlanıp geçici mevsimsel işçi kullanımına yasal istisnalar tanımaktaydı. Burada çok önemli bir diğer gözlem ise AB ülkelerinin kendi sınırları içinde halihazırda geçici koruma ya da düzensiz göçmen veya benzer başka bir statüde yerleşik bulunan on binlerce “mülteciye” çalışma olanağı sunmak ve böylelikle bir yandan da ülkeler arası seyahatin sağlık risklerini azaltmak olasılığını kesinlikle düşünmemekte olduğu. Zira bu adım, söz konusu ülkelerde aşırı milliyetçiliğin ve ırkçılığın beslemekte olduğu “yabancı düşmanlığı ve yerel iş pazarının” korunması duvarlarına çarpmakta. Yeterli ve güvenilir sağlık sigortasının söz konusu dahi olmadığı; sosyal korunmadan, güvenceli iş biçimlerinden uzak bu tür geçici istihdam biçimleri, çoğunlukla Doğu Avrupalı göçmen işçiler için zaten uzun zamandır bir sağlık tehdidi oluşturmaktaydı. Koronavirüs altında geçirilecek yaz aylarında bu tehditlerin şiddetleneceği çok açık. Küreselleşen dünyanın uygar bireyi olmak, AB vatandaşlık hukuku, insan onuruna yakışır iş… işte kapitalizmin içyüzü. (*) https://www.opendemocracy. net Rezervleri erit, doları tut! SERHAT ALİGİL Dolar, 7 lirayı aşmak için fırsat kollarken bu psikolojik sınırın aşılmaması için uygulanan ‘örtülü’ müdahaleler ise Merkez Bankası (TCMB) rezervlerini eritiyor. Bankanın dün açıkladığı rapora göre, mart sonunda resmi rezerv varlıkları önceki aya kıyasla yüzde 14.5 azalarak 92.1 milyar dolar, döviz varlıkları da yüzde 21.9 azalarak 59.2 milyar dolar oldu. Konuyu değerlendiren ve TCMB’nin brüt döviz rezervlerinin yılbaşından bu yana 27.3 milyar dolar azalarak 53.9 milyar dolara düştüğünü hatırlatan ekonomist Mahfi Eğilmez, bunun doları tutma çabalarından kaynaklandığını vurguladı. Türkiye’nin yeni kaynak için Fed ile swap anlaşması arayışında olduğuna da işaret eden Eğilmez, şuna dikkat çekti: “Ancak bu olası swap imkânı erimeyle ortaya çıkan kayıplarımızı karşılamayacak. 35 milyar dolarda kalacak. Çünkü Türkiye, ABD tahvillerinde tuttuğu önemli miktarda rezervini Halkbank olayı sonrası oradan çıkarmıştı. Bu Türkiye’ye açılacak imkânı sınırlayacak.” Dolar/TL dün 7.0080 liraya kadar çıktı. Günü 6.9970’le kapattı. Salgında 2.5 milyon kişi işini kaybetti BAŞVURU TAMAM SONUÇ BELIRSIZ Toplam işçi sayısının 13.8 milyon olduğu Türkiye’de koronavirüs salgını ile birlikte 3.2 milyon işçi için kısa çalışma ödeneği başvurusunda bulunuldu. Bu işçilerden ne kadarının ödeneği alabileceği de belli değil. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk’un açıklamasına göre, kısa çalışma ödeneğine 291 bin 594 firma, 3 milyon 194 bin 610 çalışan için başvuruda bulundu. Sektörel dağılımda firmaların yüzde 39’u imalat kategorisinde yer alıyor. Çalışan sayısına göre ilk sırayı yüzde 52 ile 13 çalışanı olan firmalar aldı. 100’ün üzerindeki çalışanı bulunan firmaların başvurusu yüzde 1.5 düzeyinde. Ancak ücretsiz izne çıkarılan işçilerle ilgili henüz bir bilgi yok. l MUSTAFA ÇAKIR CHP’li Veli Ağbaba, salgında işçilerin yaşadığı hak kayıpları ve sorunlarını “Emekçiyi virüs değil, AKP öldürüyor” başlığıyla sıraladı. MAHMUT LICALI CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, koronavirüs salgınında işçilerin yaşadığı sorun ları “Emekçiyi virüs de ğil, AKP öldürüyor” baş lıklı bilgi notuyla ortaya koydu. Koronavirüs salgı nı döneminde çalıştırılan en az 60 işçinin virüs ne deniyle hayatını kaybetti ğini, salgında 2.5 milyon kişinin işsiz kaldığını ve 18 milyon kişinin de ge lir kaybı yaşadığını belir ten Ağbaba, “İş çiler virüsten kurtulsa bile AKP’nin ya rattığı düzen de açlığa ve sefalete sü rükleniyor” di ye konuştu. Ağ baba, “Son Veli Ağbaba 2 yıldır ekonomik krizin pençesinde işsizliğe ve yoksulluğa mahkum olan emekçiler, virüs salgınının ortaya çıkardığı ekonomik yükün altında ezilmektedir. Çalışanlar bu yıl 1 Mayıs’ı hem virüs salgını hem de iktidarın kuşatmasında karşılamaktadır” diye konuştu. Ağbaba, şunları sıraladı: 4 Yıllardır uygulanmak istenen güvencesiz çalışma koşulları olan telafi ve uzaktan çalışma, esnek çalışma modeline dönüştürüldü. 4 Evde kal çağrısı ile 6 milyon sokak emekçi si ve 1 milyon civarında gündelik işlere giden kadın emekçiler işsiz ve gelirsiz kaldı. 4 Emekçilerin kira, fatura ve kredi borçları ertelenmedi. l ANKARA İşCep’ten 100 bin TL’ye Kadar Anında Ticari Kredi! 7/24 Kredi talepleri için son karar İş Bankası tarafından verilecektir. İş Bankası, kredi talebini reddetme ya da gerekli gördüğü takdirde farklı şartlarda kredi tahsis etme ve teminat talep etme hakkına sahiptir.