Katalog

DIŞ HABERLER EDİTÖR: BETÜL BERİŞE TASARIM: İLKNUR FİLİZ dishab@cumhuriyet.com.tr 75 OCAK 2020 PAZAR ABD’nin İranlı komutan Süleymani suikastı sonrasında NATO, ülkedeki eğitimi askıya aldı Irak’ta El Kaide kaygısı ABD’nin, İran Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani ile Şii milis güç Haşdi Şabi’nin iki numaralı ismi Ebu Mehdi el Mühendis’i Irak’ta düzenlediği hava saldırısıyla öldürmesinin ardından savaş senaryolarının yeniden alevlendiği bölgede eller tetikte. İran ve Irak Haşdi Şabi’den “intikam” çağrıları yükselirken NATO Irak’taki birliklerin eğitimini askıya aldığını duyurdu. NATO’nun Irak’taki faaliyetleri kapsamında bu ülkenin güçleri IŞİD’le mücadele hedefiyle eğitiliyor. NATO Sözcüsü Dylan White, gelişmelere ilişkin İttifak Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile ABD Savunma Bakanı’nın telefonda görüştüğünü belirtti. “İttifakın misyonu sürüyor. Ancak eğitim faaliyetleri askıya alındı” dedi. Bir ABD’li yetkili ise AFP’ye yaptığı açıklamada, Irak birliklerine destek veren ABD liderliğindeki güçlerin IŞİD’e yönelik operasyonlardan şimdilik kısmi olarak çekildiğini söyledi. Bölgedeki ABD varlıklarının korunmasına yönelik önlemlerin artırıldığına işaret etti. Daha önce Irak’ta ABD’nin yaklaşık 9 üssü, beş bin askeri olduğu haberleri gündeme yansımıştı. ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, önceki gün ise bölgeye ek 3 bini aşkın askerin gönderilme kararını açıklamıştı. Bu, ABD’nin Ortadoğu’da kalıcılığını artırma hedefinde olduğu yorumlarını beraberinde getirmişti. 35 hedef menzilde DW’nin haberinde de Alman ordusu tarafından yapılan açıklamada NATO kararının bölgede konuşlanan askerler için tedbir niteliğinde olduğu ve Irak’ta eğitim görevi üstlenen tüm müttefik ülkeleri kapsadığı belirtildi. Kimi yorumda ise NATO’nun eğitimi askıya alma kararının IŞİD’e karşı zafer ilan eden Irak’ta IŞİD, El Kaide gibi cihatçı yapılanmaların yeniden alan kazanmasına yol açabileceği kaygılarına dikket çekiliyor. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanlığı da dün Irak’ta karışıklığın devam etmesi halinde IŞİD gibi örgütlerin yeniden güçlenebileceği uyarısında bulundu. Bu arada Tahran’ın misilleme olasılığına yönelik uluslararası toplumdan sağduyu çağrıları geliyor. İran Devrim Muhafızları komutanlarından Gulam Ali Ebu Hamza ise Süleymani’nin intikamını alacaklarını ve İsrail’in başkenti Tel Aviv ile birlikte ABD’nin bölgedeki 35 hayati noktasının İran’ın menzilinde olduğu tehdidinde bulundu. İran’ın yarı resmi haber ajansı Tesnim’in haberine göre, Ebu Hamza, “Hürmüz Boğazı Batı için hayati bir nokta ve çok sayıda Amerikan muhribi ve savaş gemisi Hürmüz Boğazı, Umman Denizi ve Basra Körfezi’nden geçiş yapıyor” dedi. ABD basınına yansıyan haberlere göre ise İran’ın BM Büyükelçisi Mecid Ravanchi, Süleymani’nin öldürülmesinin yanıtsız kalmayacağını söyledi. “Askeri eyleme yanıt askeri olacak. Kim tarafından, ne zaman, nerede... Bunu göreceğiz” dedi. Devrim Muhafızları komutan yardımcılarından Ali Fadavi de Washington’ın kendilerine yö BAĞDAT’TA DEV TÖREN Irak’ın başken ti Bağdat’ta dün İranlı komutan Süleymani ve Irak Haşdi Şabi Komutan Yardımcısı Mehdi el Mühendis için geniş katılımlı cenaze töreni düzenlendi. Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, Şii din adamı Ammar el Hekim, eski başbakan Nuri el Maliki’nin de yer aldığı, binlerce kişinin katıldığı törende ABD ve İsrail karşıtı sloganlar atıldı. “ABD’ye ölüm, intikam” sesleri yükseldi. Mühendis’in cenazesinin Necef’te defnedileceği duyuruldu. Süleymani’nin cenazesinin ise İran’a götürülerek, burada da yapılacak törenlerin ardından salı günü memleketi Kirman’da defnedilmesi bekleniyor. nelik misillemeyi orantılı bir şekilde yapması yönünde çağrıda bulunduğunu savundu. Kimi kaynak ABD’nin bu isteği, diplomatik ilişkileri olmayan iki ülke arasında teması sağlayan İsviçre arabuluculuğunda ilettiğini iddia etti. Öte yandan Irak’ta Hizbullah Tugayları, Iraklı güvenlik güçlerinden, yarından itibaren, ABD üslerinden en az bin metre uzakta durmalarını istedi. Irak’ta saldırılar Irak’ta dün gün içerisinde 5 saldırı meydana geldi. Dün akşam saatlerinde Reuters ajansı Irak’ın başkenti Bağdat’ta iki patlama meydana geldiğini ancak patlamaların yerinin ve nedenin bilinmediğini aktardı. AA ise Bağdat’taki ABD Büyükelçiliği yakınlarına füzeli saldırı düzenlendiği aktardı. AA ayrıca Salahaddin vilayetinde ABD askerlerinin bulunduğu Beled As keri Üssü’ne füzeyle saldırı yapıldığını duyurdu. Dün akşam ayrıca Musul’da bulunan ABD askerlerinin bulunduğu Kindi Üssü’ne havan saldırısı düzenlendiği belirtildi. Gün içerisinde Bağdat’taki eski Cumhurbaşkanlığı binasına ve Cediriye Mahallesi’ne de saldırı gerçekleştirildi. Bu arada Irak Başbakanı Adil Abdülmehdi’nin askeri sözcüsü Abdülkerim Halaf, hükümetin, ABD güçlerinin ülkedeki çalışmalarını sınırlandıran karar aldığını açıkladı. Irak Meclisi, ABD güçlerinin Irak’tan çıkarılması konusunu ele almak için bugün olağanüstü oturumla toplanacak. Irak Başbakanı Abdulmehdi, Bağdat’ta ABD saldırısında öldürülen İranlı General Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi el Mühendis ile diğer 8 kişi için 3 günlük yas ilan ettiğini açıkladı. ‘ABD’NIN IRAK SALDIRISI YIKICI ETKI YARATACAK’ Emekli Tümgeneral Ahmet Yavuz, Kasım Süleymani Ancak kötüsü, antiemperyalist bilincin ne denli zayıf ol suikastını gazetemize değer duğunu görmüş olmamızdır. lendirdi: Son yıllarda ABD’nin özellik Günümüzde terör başlı başı le Suriye’de PKK yapılanması na bir silah oldu. Yaygın an na verdiği destek ve FETÖ’yü layışa göre terör, güçsüzün himayesi, Amerikan karşıtlığı güçlüye karşı en etkili müca nı beslemiş ve bir bilinç sıçra dele vasıtasıdır. Ama bazen masına yol açmıştı. Bu bilincin güçlünün de elinde önemli bir ne denli zayıf olduğunu gözle vasıtaya dönüşüyor. ABD’nin dik. Mezhepçi yaklaşımın esi son Irak eylemi tipik bir te ri olan tipler, bu ABD saldırısı rör eylemidir. İstediğini istedi nı anlamlandıramadılar. Açık ği zaman kafasına göre ceza ça sevindiler. Bu sevinci de landırıyor. Süleymani’nin geçmişteki ba Bu tür adımlar iki şeyi tetik zı eylemlerine bağladılar. An liyor: 1. Radikal un cak detayda boğuldular surlara can suyu ve ve esas saldırganı bir an riyor. Onların müte lamda alkışladılar. Esas akip terör eylemleri ile tali olanı ayırt etmek ne zemin hazırlıyor. bilimsel sıfatlar taşıyan Çünkü kendilerinin lar için turnusol kâğıdı haklı çıktığını düşü Yavuz özelliği taşır. Maalesef nüyorlar. Muhtemel ülkemizde düşen eğitim IŞİD, El Kaide gibi ör seviyesi kendisini bu alanda gütler Şii olduğu için Kasım da açıkça gösteriyor. Bu tiple Süleymani’nin öldürülmesine rin bilgili oldukları çok tartışılır sevinmişlerdir ama bu sevinç ama bilinçlerinin zayıflığını ye onları Batı karşıtı yeni eylem niden görmüş olduk. lere girişmekten alıkoymaya Sonuç olarak bu eylem böl cak hatta kamçılayacaktır. geyi daha da ısıtacaktır. Ye 2. Bölgede güvensizliği kö ni terör eylemlerine tanıklık rükleyecektir. Farklı cepheler edeceğiz. ABD’nin eski geniş de gedikler açabilir. Bölge ül alanları ezme gücünün daha kelerinin bir kısmında daya dar alanlarda kendini sık sık nışma bilincini artıracak. Bir göstereceğini de söyleyebili kısmını da ürükütüp korkuta riz. Bütün bunlar önümüzdeki cak ve güçlüye boyun eğme günlerde sahaya yoğun olarak eğilimleri yaratacak. yansıyacaktır. RUHANİ’DEN TAZİYE ZİYARETİ İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile Irak’taki Sadr Hareketi lideri Mukteda Sadr, Kasım Süleymani’nin Tahran’daki evine taziye ziyaretinde bulundu. İran devlet televizyonunun haberine göre, Ruhani, Süleymani’nin eşi ve çocuklarına başsağlığı dileklerini iletti. Süleymani’nin kızının Ruhani’ye “Babamın intikamını kim alacak” diye sorduğu, Ruhani’nin ise “Herkes intikam alacak” yanıtını verdiği belirtildi. Habere göre Ruhani, “Amerikalılar nasıl bir hata yaptıklarının farkında değil. Bu suçlu eylemin sonuçlarını sadece bugün değil, ilerleyen zamanda da görecekler” dedi. İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney de önceki gün Süleymani’nin evini ziyaret etmişti. Trump oy peşinde ABD Başkanı Donald Trump’ın İran Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani’yi öldürme kararını geçen aralık sonunda Irak’taki ABD askerlerinin bulunduğu üsse düzenlenen saldırıdan sonra aldığı iddia edildi. Bloomberg’in üst düzey ABD’li yetkililere dayandırdığı haberine göre Trump, bu operasyon için Ulusal Güvenlik Danışmanı Robert O’Brien, Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Başkan Yardımcısı Mike Pence’i görevlendir di. Öte yandan Trump, önceki gün Miami’de evangelik cemaati ile kampanya mitingine katıldı. ABD Başkanı, muhafazakârlardan destek aradı. 2016 yılındaki ABD başkanlık seçimlerinde de Trump bu cephenin desteğini almıştı. ‘LübnanSuriye hattı karışabilir’ DOĞAN ERGÜN İstanbul Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Hakan Güneş, özellikle İran siyaseti üzerine çalışmalarıyla biliniyor. ABDİran geriliminde gelinen aşamayı konuştuğumuz Güneş yalnız Irak’a bakarak sorunu anlayamayacağımızı vurguluyor. n ABD’nin Irak’ta düzenlediği saldırı, bölgede yeni bir kırılma anlamına geliyor mu? Bu sertlikte bir noktaya gelineceğini düşünmüyordum bu açıdan sürpriz oldu. İran açısından hazmedilmesi kolay olmayan bir isim Kasım Süleymani. Bunun bir adım sonrası artık İran’ın şehirlerine doğrudan müdahalesi anlamına gelir. Buna da bir kademe daha yaklaştık. ABDİran arasında tam 40 yıldır, düşük yoğunluklu bir savaş söz konusu. Bunun içinde defalarca farklı ülkelerde yapılan saldırılara tanık olduk. Dünyanın 40 farklı ülkesinde vekâlet savaşları da oldu. Ancak her iki ülke birbirlerinin topraklarına sal dırı düzenlemedi. Şimdi sıra buna gelir mi, görece ğiz. Yani bu seçe nek dışında hep Güneş sinin zaten devam ettiğini biliyo ruz. Bundan sonra bu savaş ve saldırı yöntemlerinin artacağı nı söyleyebiliriz ve diplomasinin yerini daha sert askeri araçlara terk ettiği görülüyor. n Son dönemde hangi kriz sizce bu hamleyi tetikledi? ABD’nin, İran’ın bölgede ar tan etkisini kırma isteği bilini yordu. Washington’ın en önem li bölgesel müttefikleri İsra il ve Suudi Arabistan’daki ra hatsızlığın etkisi büyük. Ve bu son olay öncesinde çatlak ne rede diye sorsaydınız, Lübnan derdim.... Çünkü Lübnan’da ki Hizbullah, İsrail için artık ta hammül edilemez bir risk ha line gelmişti. Olayın taşınaca ğı noktanın, İsrailSuriyeLüb nan hattı olmasından korkuyo rum. Sanki gerilimin odak nok tası bizi Hizbullah’a doğru götü rüyor. Öte yandan, ABD, Irak’ta var oluş sorunu yaşıyor denemez. ABD’nin Irak içerisinde başka etnik ve mezhepsel kartları var. Tek başına bir Irak meselesi değil. Ortadoğu tarihi bize bir bölgedeki hamlenin aslında çok başka bir yerdeki soruna yanıt niteliği taşıyabileceğini gösteriyor. Burada da yalnızca Irak’a bakmak yanıltıcı olabilir. n İran’ın yanıtı nasıl şekillenir? İran’ın yanıtının düzeyi çok önemli. Bu öyle bir sınırda kalmalı ki, hem yanıt bir karşılık anlamına gelmeli hem de Tahran’ı bombalatacak bir noktaya varmamalı. Amerikan askeri üslerine saldırı, daha kontrolsüz bir aşama olur. Bunun istenip istenmeyeceğinden emin değilim. Olayı, murat edilenden farklı bir noktaya da taşıyabilir. İran’ın geniş bir sahada daha çok gayri nizami araçları kullanabilecek güçleri var. Afganistan, Pakistan ve Nijerya’ya kadar geniş bir coğrafyada ABD büyükelçiliklerinin kapatılmasına kadar gidebilecek bir dizi hamle gelebilir. UUH destekçileri ile Hafter taraftarları sık sık eylem düzenliyor. Hafter’den tehdit Libya’da BM’nin tanıdığı, Trablus merkezli Ulusal Uzlaşı Hükümeti (UUH) ile geçen kasımda varılan uzlaşı uyarınca TSK’nin destek için böl geye gönderilmesi tartışmaları sürerken UUH ile savaşan Hafter cephesi, Türkiye’ye karşı “cihat ve seferberlik” çağrısı yaptı. General Halife Haf ter, önceki gece merkezi Bingazi’de bulunan Lib ya Alhadath TV kanalında yayımlanan konuşma sında, “dış müdahaleye karşı cihat ve seferber lik” ilan ettiklerini duyurdu. “Meydan okumayı kabul ediyor ve mücadele başlatıyoruz. Aramız daki anlaşmazlıkları bir kenara atıp safları bir leştirme çağrısında bulunuyoruz. Topraklarımız ve onurumuzu savunmak için kadınerkek, as ker sivil her Libyalı si lahlanmalı” ifadeleri DIŞ MÜDAHALE ni kullandı. “Olayın artık Trablus’u militanlar UYARISI dan arındırmak değil, Afrika Birliği Baş bir sömürgeci ile yüz kanı Musa Faki Ma yüze gelmek olduğunu”, hamat, başka ülke “Ankara’nın Osman lerin Libya’ya ola lı İmparatorluğu’nun bir sı müdahalesinden parçası olan Libya’nın kontrolünü yeniden ele geçirmek istediğini” savundu. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Türk ordusunu ölüme gönderdiğinden emin olduğunu” öne sürdü. Öte yandan Al Arabiya kanalının haberi kaygılı olduklarını söyledi. Mahamat, Libya’da krizin barışçıl yollarla çözülmesi için uluslararası kamuoyuna Afrika ülkeleriyle güç birliği yapma çağrısında bulundu. ne göre, Libya’nın do ğusunu kontrolü altında tutan Hafter cephe si, Trablus yönetimi ile Ankara arasında imza lanan işbirliği anlaşmasına ilişkin dün olağa nüstü toplandı ve anlaşmasının iptal edilme sini öngören bir karar aldı. Habere göre, “Tür kiye ile ilişkilerin kesilmesi” kabul edildi, “an laşmaya dahli olan herkesin dosyasının Libya Başsavcılığı’na gönderilmesine karar verdiği de” iddia edildi. Ankara ile UUH arasında 27 Kasım’da imza lanan deniz yetki alanları sınırlandırmasına da ir mutabakat muhtırası ile talep gelmesi halin de bölgeye TSK’nin gönderilmesinin yolunu açan askeri mutabakat imzalanmıştı. TBMM’de asker gönderilmesine ilişkin tezkereyi geçen perşem be kabul edilmişti. Ankara’da telefon trafiği Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih ile dün telefon görüşmeleri yaptı. Ruhani’nin, Ankara’ya “ABD’nin küstah eylemlerine karşı birlikte mücadele etme” teklifinde bulunduğu bildirildi. Erdoğan ile Salih’in ise radikal düşünceler ve terörizmle mücadelede ülkeler arasındaki işbirliğiyle bölgenin istikrarının sağlanması konusunda hemfikir olduğu aktarıldı. Erdoğan’ın Salih’e, “Irak’ın çatışmaların sahası olmasına izin vermedik” dediği de kaydedildi. Bu arada Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile telefonda görüştü. Çavuşoğlu’nun ayrıca İranlı ve Rus mevkidaşları ile telefon görüşmeleri yaptığı duyuruldu. Çavuşoğlu’nun İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile yaptığı görüşmede, Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin öldürülmesi ele alındı. Lavrov ile görüşmede de, Suriye, Libya ve Irak’ta yaşanan olaylarla, bölgedeki son gelişmeler konuşuldu. Çavuşoğlu’nun Güney Afrika Dışişleri Bakanı Naledi Pandor ile de görüştüğü belirtildi. Pompeo’dan Avrupa tepkisi Öte yandan ABD Dışişleri Bakanı Pompeo, Süleymani’nin ABD hava saldırısında öldürülmesinin ardından çok sayıda ülkeden yetkiliyle telefonda görüştüğü söylerken Avrupa’ya yönelik tepkisi dikkat çekti. “Avrupalı müttefiklerimiz umduğum kadar yardımcı olmadılar” dedi. SAVAŞIN ACI BİLANÇOSU Suriye’de sekiz yılı aşkın süredir devam eden savaşın 115 bini sivil 380 binden fazla kişinin ölümüne yol açtığı duyuruldu. Muhaliflere yakın, Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’nin verilerine göre yaşamını yitirenlerin 22 bini çocuk, 13 bini ise kadın. Milyarlarca dolarlık hasara yol açan çatışmaların 13 milyon Suriyeliyi de yerinden ettiği kaydedildi. Gözlemevi, geçen yıl mart ayında yaptığı açıklamada hayatını kaybedenlerin sayısının 370 bini aştığını aktarmıştı. Öte yandan Rusya destekli Suriye ordusunun İdlib’e yönelik operasyonunda Türkiye sınırına göç devam ederken Şam güçlerinin, İdlib gerilimi azaltma bölgesine 45 kilometre mesafedeki EtTah köyünde kontrolü sağladığı belirtildi.