Katalog

EKONOMİ DOLAR AVRO ekonomi@cumhuriyet.com.tr STERLIN FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr. TASARIM: BAHADIR AKTAŞ BORSA 115 EYLÜL 2019 PERŞEMBE ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.6790 6.7 kuruş 6.2560 4.9 kuruş 6.9270 0.7 kuruş 15.92 0.09 100.077 1251 puan 1892.90 17.22 lira 282.13 2.51 lira Çiftçi can çekişiyorÜreticilerinyüzde15’ison5yıldaarazisattı.Yüzde67’sininsatışgerekçesimaddisıkıntılar Tarım sektöründe batık kredi oranı son bir yılda yaklaşık yüzde 50 artışla 4 milyar 436 milyon TL’ye çıkarken, para kazanamayan çiftçi ise tarımdan uzaklaşıyor. Çiftçi sayısı azalırken, para kazanamayan çiftçi borca battı, ülke tarımda ithalatla ayakta kalmaya çalışıyor. 2002 yılında 26.5 milyon hektar olan tarım alanları, 2018 yılında kadar 3.35 milyon hektar azalarak 23.2 milyon hektar alana düştü. 2003 yılında 2 milyon 765 bin 287 kişi çiftçi kayıt sistemine kayıtlıyken, 2018 sonunda bu rakam 2 milyon 103 bin 765 kişiye düştü. 661 bin 519 kişi üretimden ayrıldı. Son 16 yılda tarım sektöründe çalışan kişi sayısı 2 milyon 663 bin kişi azaldı. Tarım sektörünün istihdam içindeki payı da yüzde 35 iken 2018 yılında bu pay yüzde 17.3’e geriledi. Batık katlandı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu verilerine göre ise Temmuz 2019 itibarıyla çiftçilerin kullandığı borç miktarı 107 milyar TL’yi buluyor. Batık kredi miktarı da geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 50’ye yakın artarak 4 milyar 436 milyon liraya fırladı. Doktar şirketinin 2019 “Çiftçinin Nabzı” araştırması ise çiftçinin kazanamadığını, yaptığı işten memnun olmadığını gözler önüne seriyor. Çiftçilerin yüzde 70’i uygulanan tarım politikalarından memnun değil. Uygulanan politikalardan kesinlikle memnun olduğunu belirtenlerin oranı sadece yüzde 2 olurken, yüzde 17’si ise memnun olduğunu ifade etti. Bölgesel olarak ise tarım politikalarından memnun olmayan çiftçilerin oranı Akdeniz ve Trakya’da daha yüksek. “En önemli 3 sorununuz nedir” sorusuna yüzde 80’i yaşadıkları en önemli sorunun yüksek girdi maliyetleri olduğunu belirti. Çiftçilerin yüzde 15’i ürünlerin satış fiyatının düşük olmasını, yüzde 11’i elektrik ve su sorununu, yüzde 6’sı iklim şartlarını en önemli sorun olarak gördüğünü ifade etti. ‘Benden sonra üreten olmaz’ Tarım sektörünün geleceği açısından en çarpıcı sonuç ise, sebze, meyve, tahıl ve endüstriyel ürünleri üreten çiftçilerin yüzde 41’inin kendilerinden sonra kimsenin üretime devam etmeyeceğini söylemesi. Araştırma kapsamında “Sizden sonra işi kim devralacak” sorusuna verilen yanıtlar çok çarpı cı. Araştırmaya katılan üreticilerin yüzde 41’i bu soruya “Kimse devam etmez” yanıtını verdi. Çocuklarının devam edeceğini söyleyenlerin oranı yüzde 37 olurken, yüzde 19’u “Belli değil” yanıtı verdi. Yatırım yok Araştırma kapsamındaki çiftçilerin yüzde 61’i, 2017’ye göre 2018’deki gelir durumlarının azaldığını belirtti. Yüzde 19’u gelirinin ay TMO RANDEVU VERMIYOR CHP Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun, “Karadenizli üretici fındığını satmak için Toprak Mahsulleri Ofisi’nden (TMO) randevu alamıyor. En yakın randevu 2 hafta sonraya veriliyor” dedi. Torun, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın fındık taban fiyatını, kalitesine göre 17 ve 16.5 lira olarak açıkladığını anımsattı. Torun, “Fındık satmak için TMO satış merkezlerinden randevu almak, Tarım Bakanından hatta Cumhurbaşkanından randevu almaktan daha zor” diye konuştu. nı kaldığını, yüzde 19’u ise arttığını ifade etti. Araştırmaya göre üreticilerin yüzde 67’si geçen sene içerisinde tarlasına yatırım yapmadığını söylüyor. Traktör, ekipman yatırımı yapanların oranı yüzde 14, sulama yatırımı yapanların oranı ise yüzde 9 oldu. Üreticilerin yüzde 15’i son 5 sene içerisinde arazi sattı. Arazisini satanların yüzde 67’si maddi sıkıntılarından sattığını belirtti. l Ekonomi Servisi Savaş mermeri de vurdu Pekcan Ağustosta ihracat 13.1 milyar dolar Ağustos ayında ihracat geçen yılın aynı aynı göre yüzde 1.69 artışla 13 milyar 150 milyon dolar oldu. Aynı dönemde ithalat yüzde 0.27 düşüşle 15.53 milyar dolar, dış ticaret hacmi yüzde 0.62 artarak 28 milyar 676 milyon dolar olurken, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 84.7 olarak açıklandı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, dış ticaret açığı bu dönemde yüzde 9.8 azalarak 2 milyar 376 milyon dolara geriledi. OcakAğustos döneminde ihracat yüzde 2.8 artışla 117.2 milyar dolar, ithalat yüzde 16.9 düşüşle 136.9 milyar dolar oldu. Bu dönemde dış ticaret açığı 19.6 milyar dolar seviyesinde yer aldı. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden herhangi bir anlaşma sağlamadan ayrılması halinde Türkiye’nin fazla veren İngiltere ile ikili dış ticaretinin 3 milyar dolara kadar olumsuz etkilenebileceğini söyledi. Pekcan, bayramlar nedeniyle haziran ve ağustos ayında işgünü azaldığı için ihracat rakamlarının etkilendiğini belirtti. l Ekonomi Servisi Ruble ile tahıl ticareti Rus Birleşik Tahıl Şirketi, Türkiye’ye ilk defa Rus Rublesi üzerinden tahıl temin edeceklerini açıkladı. Şirkete bağlı Grain Export SA’nın Türkiye’ye 60 bin ton tahıl teminine yönelik ihaleyi kazandığı belirtildi. İhale sonucunda Rus tahılının 1027 Eylül arasında Mersin Limanı’na teslim edileceğinin kaydedildiği açıklamada, “Türkiye ile varılan anlaşma Rus Rublesi üzerinden yapıldı. Ödeme için ulusal para biriminin seçilmesi sayesinde ekonomik esneklik sağlanırken, kur riskleri azaltılmıştır” denildi. Türkiye’ye ruble üzerinden tahıl sevkıyatında ilk pilot deneme Ekim 2018’de yapılmıştı. l Ekonomi Servisi Gümrük vergileri fiyatları düşürdü Ocaktemmuz döneminde Türkiye’nin toplam krom cevherleri ihracatında düşüşün tonaj olarak sadece yüzde 0.89 olmasına rağmen değer olarak yüzde 24 olduğunu ve 198 milyon dolardan 150 milyon dolara gerilediğini aktaran Türkiye Madenciler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ali Emiroğlu, “Tonaj olarak çok büyük bir değişim yok ancak fiyatlarda düşüş çok yüksek. Bunda ticaret savaşlarının payı büyük. Karşılıklı konulan vergiler, cevher fiyatının aşağı gelmesine neden oluyor” değerlendirmesinde bulundu. Emiroğlu, Çin’in krom ithalatında Türkiye’nin payının yüzde 30’lardan yüzde 910 seviyesine gerilediğini, bunda Çin’in alımları daha ucuz olan Güney Afrika ve Zimbabve’ye kaydırmasının etkili olduğunu söyledi. Dünyada yeni üreticilerin ortaya çıkması ve arztalep dengesizliğiyle krom fiyatlarının düştüğünü, Türkiye’de de maliyetlerin artmasıyla üreticilerin bir kısmının üretimden vazgeçtiğini belirten Emiroğlu, ticaret savaşlarına bağlı olarak çelik üretimindeki azalmayla birlikte önümüz deki dönemde krom ihracatının daha da düşebileceğini sözlerine ekledi. Türkiye Çin İş Konseyi Başkanı Murat Kolbaşı, Çin ekonomisindeki yavaşlamanın ithalatına da yansıdığını ve sürecin Türkiye’nin bu ülkeye ihracatını da olumsuz etkilediğini söyledi. İhracatta mermer, krom ve borat gibi ürünlerdeki düşüşü gıda ve tarım ürünleriyle telafi etmeye çalıştıklarını belirten Kolbaşı, markalı tekstil ürünleri ihracatı, Çin’de markalı perakende yatırımları ve turizmde fırsatlar olduğuna dikkat çekti. ABD ile Çin arasında şiddetlenen ticaret savaşı, Türkiye’nin de Çin’e mermer ihracatını yüzde 15 azalttı. EMRE DEVECI ABD ile Çin arasında tırmanan ticaret savaşı ve Çin ekonomisindeki yavaşlama Türkiye’nin ihracatını da olumsuz etkiliyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, Türkiye’nin Çin’e ihracatı 2019’un ilk 8 ayında geçen senenin aynı ayına göre yüzde 15.7 düşüşle 1 milyar 972 milyon dolardan 1 milyar 662 milyon dolara geriledi. Gerilemede, Türkiye’nin Çin’e ihracatının lokomotifleri olan mermer, krom ve borat sektörleri başı çekti. Türkiye İstatistik Kurumu’na göre, 2019’un 7 ayında Türkiye’nin Çin’e mermer ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15.7’lik düşüşle 388 milyon dolara, krom ihracatı yüzde 34.3 düşüşle 98 milyon dolara, borat ihracatı yüzde 35 düşüşle 48 milyon dolara geriledi. Çin’e mermer ihracatında öne çıkan firmalardan Temmer Marble Yönetim Kurulu Başkanı Rüstem Çetinkaya, düşüşün Çin’de inşaat sektörünün yavaşlamasından kaynaklandığını söyledi. Çetinkaya, ticaret savaşı nedeniyle Pekin yönetiminin inşaata ayırdığı kaynakları azalttığını aktardı. Ankara’da okul servisine zam Ankara’da 20192020 eğitim öğretim yılında uygulanacak okul servis ücretlerine yüzde 11 ile 13 arasında değişen oranlarda zam yapıldı. Ankara Servis Aracı İşletmecileri Odası Başkanı Tuncay Elmadağlı, başkentte okul servisi ücretlerinin oda tarafından belirlendiğini ve Ankara Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği’nce onaylanarak yürürlüğe girdiğini söyledi. El madağlı, geçen yıl bin 1818 lira olan 03 kilometrelerdeki servis ücretinin 2 bin 30 liraya, 1989 lira olan 36 kilometrelerdeki ücretin 2 bin 250 liraya, 2 bin 340 lira olan 610 kilometrelerdeki ücretin 2 bin 613 liraya, 2 bin 718 lira olan 1015 kilometrelerdeki ücretin 3 bin 36 liraya yükseldiğini dile getirdi. Servislerde rehber hizmeti için istenecek ücretin üst limitinin 75 lira olacak. l Ekonomi Servisi Uğurlu: Enerji yoksulluğu artıyor TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Başkanı Dr. Ali Uğurlu, doğalgaza yıl başından bu yana yüzde 40.3, bir yılda ise yüzde 56.8 zam yapıldığını belirterek, “AKP kamu açıklarını kapatmak için gün geçmiyor ki enerjiye zam yapmasın. Zamla enerji yoksulluğu yaratılıyor” dedi. Hükümetin daha önceden imzalanmış olan pahalı doğalgaz anlaşmalarında indirim için çabalamazken Türk Akımı gibi Türkiye’nin aleyhine yeni anlaşmalar imzaladığına dikkat çeken Uğurlu, “2018’den bu yana yapılan zamlarla doğalgazdaki sübvansiyon oranı da oldukça azalmıştır. Ankara’da dört kişilik bir ailenin aylık doğalgaz gideri ortalama 230 TL’ye ulaşmıştır. Ülkemiz dünyanın en pahalı enerjisini tüketen ülkeler içerisinde yer almakta” diye konuştu. l ANKARA Kapitalist demokrasi ölüyor mu? Kapitalist demokrasinin düzen partileri, “Yeni Faşist” akımların ve partilerin son yıllarda hızlanan yükselişini durdurmaya çalışıyorlar. Son günlerde Almanya, İtalya ve İngiltere’de bu çabalarda bir yoğunlaşma var. Ancak, kısa dönemde sonuç alır gibi görünen bu çabaların, orta dönemde “Yeni Faşist” partilerin, hareketlerin yükselişini hızlandırma olasılığı yüksek. ‘Yeni Faşizm’ tırmanıyor Almanya’da “Yeni Faşist” AfD güçleniyor; geçen hafta Saksonya ve Brandenburg seçimlerinde ikinci parti düzeyine yükseldi. Buna karşılık düzen partileri oy kaybetmeye devam etti. İtalya’da Avrupa Parlamentosu seçimlerinde birinci parti konumuna yükselen “Yeni Faşist” Lega, tek başına iktidara gelme planıyla, 5. Yıldız hareketi ile kurduğu koalisyonu bozdu. İngiltere’de, Muhafazakâr Parti’nin liderliğine ve Başbakanlığa Boris Johnson’ın gelmesiyle birlikte, aşırı sağcı hatta “Yeni Faşist” tanımına uyan bir ekip, hükümetin yönetimini eline geçirdi. Bu “Yeni Faşizm”, Avrupa Birliği’nden bir anlaşma yapmadan çıkmak, İngiltere’yi işçi haklarından, çevre koruma yasalarından arındırılmış, refah devletinin son kalıntılarını temizlenmiş, Singapur tarzı bir yapıya kavuşturmak istiyor. Daha başlarken olağanüstü bir adım atarak, AB’den çıkma tarihinden parlamentoyu beş haftalığına askıya almaktan, karşı çıkanları ihanetle suçlamaktan çekinmiyorlar. Direniş çabaları Almanya ve İtalya’da düzen partileri kendi aralarında koalisyonlar kurarak AfD ve Lega’yı hükümet dışında tutmaya, devlet içinde etkisini artırmasını önlemeye çalışıyorlar. Salı akşamı, İngiltere’de İşçi Partisi, Liberal Parti, İskoçya Ulusal Partisi, Yeşiller, yanlarına Muhafazakâr Parti’nin geleneksel temsilcilerinden 21’ini alarak, “anlaşmasız Brexit’i” önleyecek bir yasa önerisini çarşamba günü meclise getirmeye ilişkin oylamayı kazandılar. O sırada bir Muhafazakâr Parti temsilcisi Liberal Parti saflarına geçince Boris Johnson hükümeti meclis çoğunluğunu kaybetti. Muhalefet koalisyonu, AB’den anlaşma yapılmadan çıkılmasını önleyen öneriyi çarşamba günü yasalaştırabilirse Boris Johnson’ın ve “Yeni Faşist” ekibin genel seçimlere gitmekten ya da yasayı yok saymaktan başka çaresi kalmayacak. Muhalefet ise, “anlaşmasız Brexit” engellenmeden seçime gitmek istemiyor. … ters tepebilir Düzen partilerinin, ilk anda başarılı gibi görünen bu çabaları, tehlikeli olasılıkları da gündeme getiriyor. Birincisi, “Yeni Faşizm”i bastırmak yerine tecrit etme çabası, kapitalist demokrasiyi, ekonomik koşulların ağırlaştığı, toplumsal kutuplaşmanın keskinleştiği bir dönemde istikrarsız koalisyonlarla yönetmek zorunda kalıyor. İkincisi, bu yaklaşım AfD’yi ve Lega’yı ülkelerinde düzen partileri koalisyonu karşısında ana muhalefet partisi konumuna getiriyor. İngiltere’de, düzen partilerinin ortak tavrı, ilk anda bir zafer gibi görünse de, Muhafazakâr Parti’yi ele geçiren “Yeni Faşist” ekibin, geleneksel muhafazakârları tasfiye ederek partiyi şekillendirme sürecini hızlandırıyor. Dahası, muhalefetin, parlamentoda kazandığı bu zafer, bu ekibe, genel seçimlere, parlamentoyu halk düşmanı ilan ederek, siyasetin dilini “işbirlikçi”, “teslimiyetçi”, “hain” gibi suçlamalarla daha da sertleştirerek, ülkedeki kutuplaşmayı derinleştirerek gitme, çok parçalı muhalefet karşısında Brexit oylarını birleştirerek bir zafer kazanma olanağı getiriyor. Düzen partilerinin “Yeni Faşizm”i durdurması giderek daha da zorlaşacak. Birincisi, bozulmaya devam eden ekonomik koşullarda, “Yeni Faşizm”e umut bağlayan kesimleri geri kazanabilecek bir kaynak dağılımı olasılığına sermayenin direnişi artıyor. İngiltere’de Financial Times’ın İşçi Partisi’nin ekonomik programına yönelik eleştirileri sertleşti. İkincisi, “Yeni Faşizm” kitlelerin desteğini ırkçı, milliyetçi, seçkin düşmanı sloganlarla kültürel düzeye kitlerken, düzen partilerinin, liberal demokrasi söylemlerini aşabilen, heyecan verici, aynı zamanda büyük sermayenin “Yeni Faşizm”e yönelmesini de engelleyebilecek bir alternatif söyleminin olmadığı görülüyor. Kapitalist demokrasi can çekişiyor! Trafiğe kaydı yapılan yeni araç sayısı yüzde 30 azaldı Trafiğe kaydı yapılan taşıt sayısı temmuzda aylık yüzde 61.3 artarken, yıllık yüzde 30 azaldı. TÜİK verilerine göre, temmuz ayı sonu itibarıyla trafiğe kayıtlı toplam 23 milyon 86 bin 900 adet taşıtın yüzde 54.1’ini otomobil, yüzde 16.4’ünü kamyonet, yüzde 14.3’ünü motosiklet oluşturdu.