Katalog

10 23 AĞUSTOS 2019 CUMA ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY Hükümet TL’yi erittiSiyasi zorlamaların olumsuz etkilediği TL, Arjantin Pesosu ile en fazla değer kaybeden para birimi oldu EkonoMi Bankaları kredi vermeye zorlayan adımlar ve İdlib’de artan gerilimle dolar/TL 5.79’a ulaştı. Benzin ve motorinde yeni zam bekleniyor. Ekonomik kriz devam ederken, TL’deki değer kaybı hızlandı. Dün güne 5.71 TL’den başlayan dolar, 5.79’a kadar yükseldi. Bayram tatili öncesinde 5.44 TL’ye kadar düşen dolar/TL’de iki haftadaki yükseliş yüzde 6.4’ü buldu. Dün güne 6.33 TL’den başlayan Avro, gün içinde 6.44’e kadar yükseldi. Borsa İstanbul’da da hisselerdeki değer kaybı sürdü ve son iki haftalık kayıp yüzde 4’ü aştı. TL, gelişmekte olan ülke para birimleri arasında dolar karşısında dün en fazla değer kaybeden para birimi olurken, son iki haftada da Arjantin Pesosu’ndan sonra en fazla değer kaybeden para birimi oldu. Dolar/TL’deki yükselişte, Merkez Bankası’nın (TCMB) 19 Ağustos’ta duyurduğu kredi büyümesini teşvik eden ve kamu bankalarını ödüllendirirken özel bankaları cezalandıran zorunlu karşılık (ZK) düzenlemesi etkili oldu. Reuters’a konuşan bir bakanın döviz masası işlemcisi, “TCMB’nin ZK hamlesinden sonra Türkiye piyasalarına yönelik bakış açısı ve mod değişti” dedi. TCMB düzenlemesi dışında son iki haftada Arjantin’deki fi nansal sarsıntı, ticaret savaşları ve artan korumacılıkla birlikte küresel ekonomide resesyon olacağına dair artan endişeler, Suriye’de İdlib merkezli olarak gerilimin artması da kurdaki yükselişte etkili oluyor. ABD Merkez Bankası’nın (Fed) son toplantısına ilişkin tutanaklarda daha agresif faiz indirimlerine ilişkin fazla ipucu bulunmaması da kurda yükselişe neden oldu. Nitekim, ABD’de merkez bankacıların buluşacağı Jackson Hole konferansına ev sahipliği yapacak olan Kansas City Fed Başkanı Esther George, “ABD ekonomisinin faiz indirimine ihtiyacı yok” dedi. Benzine zam geliyor Akaryakıt sektörü kaynakları, dolar/TL’deki artışın litrede motorin fiyatlarına 18 kuruş, benzinde 16 kuruş zamma neden olabileceğini aktardı. Öte yandan, TCMB’nin brüt döviz rezervleri 16 Ağustos itibarıyla bir önceki haftaya göre 1 milyar 794 milyon dolar azalışla 77 milyar 423 milyon dolara geriledi. Net rezervler de 722 milyon dolar düşüşle 34.5 milyar dolar oldu. l Ekonomi Servisi Küresel resesyon başlayabilir Morgan Stanley, küresel durgunluk riskinin “yüksek ve yükselmekte” olduğu uyarısı yaptı. Bazı küresel ekonomilerdeki aşağı eğilimin, imalat sektöründe zayıflığın, yayılmaya başlaması ile birlikte bulaşıcı hale gelmekte olduğu vurgulanan Mor gan Stanley’den Ahya’nın bilgi notunda, “Eğer ticari gerilimler daha da tırmanır ise, 3 çeyrek içinde küresel bir durgunluğa girilmesini bekliyoruz” dedi. Öte yandan, Uluslararası Para Fonu (IMF), ABD Başkanı Donald Trump’ın adımlarının ardın dan “gümrük vergilerinin ticaret dengesizliklerini gidermek için doğru araç olmadığı” uyarısı yaptı. IMF, koyulan gümrük vergilerinin, dengesizlikleri gidermek bir yana, “küresel ve yerel büyümeye zarar vereceği”ne dikkat çekti. Çarşı pazar yangın yeri Moskova’da yaptırım toplantısı Moskova yakınlarında çöpten çıkan bir belgeye göre, Türkiye ve Rusya hükümetleri arasında temmuz ayında olası ABD yaptırımlarına karşı alınacak önlemlere ilişkin Moskova’da acil bir toplantı düzenlendi. Rus Maliye Bakanı ile Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Bülent Aksu arasında yapılan görüşmede, Rusya Merkez Bankası’nın Brüksel merkezli küresel bankalararası ağ SWIFT’e (uluslararası para transfer sisteminde bankalara verilen kodlar sistemi) alternatif olarak geliştirdiği finansal sisteme Türkiye’nin nasıl dahil olabileceği konuşuldu. Toplantının S400’lerin alındığı dönemde düzenlenmesi dikkat çekti. Resmi toplantı tutanağının nasıl çöpten çıktığı anlaşılamadı. Rus basınında çıkan haber, Bloomberg tarafından Rus ve Türk makamlarına teyit ettirildi. İthalatta vergi düzenlemesi Çok katlı iplikler ve ayçiçeği to humunun da aralarında bulunduğu bazı ürünlerin ithalatında uygulanacak gümrük vergisi oranları yeniden belirlendi. İthalat Rejimi Kararına Ek Cumhurbaşkanı Kararları Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Malezya, Güney Kore ve Avrupa Birliği ülkelerinin de aralarında bulunduğu bazı ülkelerden ithal edilen ayçiçeği tohumunda 31 Ocak 2020’ye kadar uygulanacak gümrük vergisi oranı yüzde 20’den 27’ye yükseltildi. Çok katlı iplik ithalatına yüzde 5 ve 8 oranlarında ilave gümrük vergisi getirilirken, AB üyesi ve Türkiye ile serbest ticaret anlaşması bulunan ülke menşeli eşyalar ek vergiden muaf tutuldu. l Ekonomi Servisi Kuru üzüm ve incire müdahale gelebilir Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, çekirdeksiz kuru üzüm fiyatlarıyla ilgili “Fiyatların borsadaki seyri 10 liranın altına düşecek gibi olursa, devlet olarak, TMO olarak girer müdahale ederiz” dedi. “İnciri de izleriz. İncirde de tedbir almamız gerekirse onunla ilgili de bakarız” diyen Pakdemirli, “Türkiye genelinde 2019’da 4.2 milyon ton yaş üzüm üretimi bekleniyor, bunun içinde çekirdekli ve diğerleri de var” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Tarulcaudza Balıkesir’in Bandırma ilçesinde domates hasadı sorunlarla başladı. Domates üreticileri mahsullerini düşük fiyatlarla alan salça fabrikalarına tepkili. Markette 2.5 TL’den satılan domates tarlada 30 kuruşa alıcı buluyor. Eskişehir’de de patates hasadı başladı. Üreticiler, satış fiyatlarının ucuzluğundan girdi fiyatlarının da pahalı oluşundan yana dertli. Tepebaşı Ziraat Odası Başkanı Süleyman Buluşan, tarladan 1 liraya satı lan patatesin markette 4 liraya satıldığını ifade etti. Buluşan, “Biz patatesi de soğanı da 2 liradan yukarıya hiçbir zaman asla satmadık ama bize bunu kışın 7 liraya yedirdiler. Bu patatesi üretip satan üreticimizde patatesi bu fiyata aldı. Bu dengeyi kurmamız ve üreticiyi korumamız lazım. Maliyetlerimiz artıyor” dedi. Patates üreticisi Kenan Kızılay “Gübrenin fiyatı 50 liraydı bu sene 110 lira, potasyum nitratın çuvalı 130 liraydı bu sene 210 lira” dedi. Sarmısak halde 15, pazarda 30 lira. Aralıkta bahçede kilosu 1 liraya satılan limon, pazar da 10 liraya satılıyor. Pazarda 4 liraya satı lan salatalıkta fiyat düşüşü beklenmiyor. Yurttaşın ucuz gıda ürünü bulması artık hayal. Mevsimi olmasına rağmen bağdan bahçeden gelen ürünlerin fiyatı bir türlü ucuzlamıyor. Adana’da halde 15 ile 18 lira arasında fiyatı olan sarmısak, pazarlarda 30 liraya satılıyor. Bahçede kilosu 1.5 ile 2 liraya alınan ve 8 ay soğuk hava depolarında bekletilen yatak limonu da pazarda 10 liraya satılıyor. Geçen hafta Adana’da kilosu 15 liradan alıcı bulan Kastamonu Taşköprü sarmısak, şu anda 30 liraya satılıyor. Yurttaşlar, bir haftada altından daha fazla değer kazandırıp yüzde 100 oranında zamlanan sarımsağı alırken bir kere daha düşünüyor. Kiloyla sarmısak alamayan yurttaş en fazla 5 liralık alabiliyor. Türkiye’nin limon üretiminin yaklaşık yüzde 20’sini karşılayan Adana’da geçen aralık ayında bahçede 1 buçuk TL’ye satın alınan limon ise, 8 ay boyunca soğuk ha va depolarında bekletilerek ağustos ayında halde 6.5 ile 8 lira arasında satılmaya başladı. Bir ayda limonun fiyatı yüzde 100 zamlandı. Gramla alıyor Geçen haftalarda kilosu 50 kuruştan satılan ve para etmediği gerekçesiyle dökülen salatalık, şimdi halde 2.5 liradan, pazarda ise 4 liradan satılıyor. Adana Kabzımallar Odası Başkanı Ali Batman İHA’ya yaptığı açıklamada, yurttaşın yüksek fiyatlara ürün almasının korsan satışlar yüzünden olduğunu belirterek “Vatandaşın ucuz sebze ve meyve tüketmesi için o ürünlerin hale girmesi lazım” dedi. Sarmısak satıcısı Hüseyin Çelebi, “Hayat pahalı, ondan bu da pahalı. Mazot pahalı, işçilik pahalı ve bunun stoku oluyor. Yurttaş alıyor ama 200 gram, 250 gram alıyor” dedi. l Ekonomi Servisi Türk ESTA yaptı Putin açacak Türk inşaat şirketi ESTA Construction’ın Rusya’da inşa ettiği Yuri Gagarin Uluslararası Havalimanı’nın resmi açılışını, 27 Ağustos’ta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin yapacak. Rusya’nın sıfırdan inşa edilen 2’nci havalimanı projesi olma özelliğini taşıyan yapının, ilk etap ihale bedelinin 100 milyon dolar olduğu belirtildi. Toplamda 43 bin 147 metrekare alana inşa edilen ve yıllık 1 milyon yolcu kapasitesine sahip olması beklenen havalimanındaki ilk uçuş yapıldı. Havalimanı, 12 Nisan 1961’de uzaya çıkan ilk kozmonot olarak tarihe geçen Yuri Gagarin’in uzay yolculuğu dönüşü iniş yaptığı Saratov kentinde yer alıyor. Türk inşaatçılar dünya liginde yerinde saydı Türkiye, uluslararası inşaat sektörü dergisi ENR’nin “Dünyanın En Büyük 250 Uluslararası Müteahhidi” sıralamasında aralarında, Rönesans, Limak, Tekfen, TAV, Enka, Nurol, Yenigün, Yapı Merkezi’nin de olduğu 44 firmayla ikinci oldu. Türkiye Müteahhitler Birliği’nden (TMB) yapılan açıklamaya göre, ENR, müteahhitlerin bir önceki yılda ülkeleri dışındaki faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri esas alarak yayımladığı “Dünyanın En Büyük 250 Uluslararası Müteahhidi” listesini açıkladı. Veriler, küresel ekonomik belirsizlikten en çok etkilenen sektörlerden olan in şaat sektöründe durgunluğun devam ettiğini ortaya koydu. 2018’de uluslararası inşaat pazarının büyüklüğü yüzde 1’lik artışla 482.4 milyar dolardan 487.3 milyar dolara çıktı. Küresel pazarın büyüklüğü, 20122014 döneminde ise 500544 milyar dolar bandında seyretmişti. Uluslararası müteahhitlik pazarının durgun seyrettiği 2018’de, Türkiye performansını koruyarak sıralamada yine ikinci oldu. ENR listesinde geçen yıl 44 Türk firması yer aldı. Listedeki Türk firmalarının toplam pazar payı ise aynı yıl için yüzde 4.6 olarak gerçekleşti. Türk müteahhitlerinin bölgesel gelirlerdeki payı ana pazarlar olan Ortadoğu’da yüzde 9.7’den yüzde 10.4’e yükselirken, Asya’da yüzde 4’ten yüzde 2.1’e geriledi. Firmaların pazar payı, Afrika’da fazla değişim göstermeyerek yüzde 5.6 olurken, Avrupa’da ise sınırlı artışla yüzde 7’ye ulaştı. l Ekonomi Servisi Tüketici güveni yüzde 17 düştü Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 3.1 oranında arttı. Temmuz ayında 56.5 olan endeks, ağustosta 58.3 oldu. Güven geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 17 düşüş gösterdi. Gelecek 12 aylık döneme ilişkin hanenin maddi durum beklentisi endeksi temmuz ayında 77 iken, ağustos ayında yüzde 1.1 oranında artarak 77.8 oldu. Genel ekonomik durum beklentisi endeksi (gelecek 12 aylık döneme ilişkin) temmuzda 73.4 iken, ağustosta yüzde 1.2 artarak 74.3 oldu. İşsiz sayısı beklentisi endeksi ise (gelecek 12 aylık döneme ilişkin) temmuz ayında 55.6 iken ağustosta yüzde 4.8 oranında artarak 58.3 oldu. Tasarruf etme ihtimali endeksi (gelecek 12 aylık döneme ilişkin) temmuzda 20 iken, ağustosta yüzde 13.1 arttı. l Ekonomi Servisi Yurtdışı varlıklar 239 milyar dolar Türklerin yurtdışındaki varlıkları ar tarken, kur ve değerleme farkının da etkisiyle yabancıların Türkiye’deki varlıkları azaldı. Merkez Bankası’nın (TCMB) yayımladığı Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP) verilerine göre, 2019 Haziran sonu itibarıyla, Türkiye’de yerleşiklerin yurtdışı varlıkları, 2018 sonuna göre yüzde 4.5 oranında artışla 229.1 milyar dolardan 239.4 milyar dolara yükseldi. Yabancıların Türkiye’deki varlıkları aynı dönemde yüzde 3.2 oranında azalışla 597.2 milyar dolardan 578.2 milyar dolara geriledi. Türkiye’nin yurtdışı varlıkları ile yurtdışına olan yükümlülüklerinin farkı olarak tanımlanan UYP açığı, 2018 yıl sonunda 368.3 milyar dolar iken 2019 Haziran sonunda 338.8 milyar dolara geriledi. Değerleme ve kur farklarının etkisiyle, Türklerin yurtdışındaki varlıkları 2.4 milyar dolar artarken, yabancıların Türkiye’deki varlıkları 30.5 milyar dolar azaldı. l Ekonomi Servisi John Mc Arthur Koç’un yöneticisi hayatını kaybetti Koç Holding’in önemli yöneticile rinden, Harvard Üniversitesi’nde dekanlık görevlerinde bulunan Prof. Dr. John Mc Arthur, Amerika Birleşik Devletleri’nde vefat etti. Arthur 20 yıldır Koç Holding’de yönetim kurulu üyesi olarak görev alıyordu. Arthur, yüksek öğrenimini British Columbia Üniversitesi’nin (Kanada) ardından Harvard Üniversitesi’nde (ABD) yüksek lisans ve doktora programlarıyla sürdürmüştü. 1962 yılında profesör olduğu Harvard Üniversitesi İş İdaresi Fakültesi’nde 19801995 yıllarında dekanlık yapmıştı. l Ekonomi Servisi Bali’nin acı günü Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali’nin annesi Sabiha Bali önceki gün hayatını kaybetti. Sabiha Bali’nin cenazesi, Gaziantep İslahiye Sıdıka Tayyar Camii’nde dün ikindi namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından İslahiye Mezarlığı’nda toprağa verildi. l Ekonomi Servisi