Katalog

KÜLTÜR EDİTÖR: ORHUN ATMIŞ TASARIM: BAHADIR AKTAŞ Pera Müzesi, Osman Hamdi Bey’in ünlü yapıtını sanatseverlerle farklı bir platformda buluşturuyor 1323 MAYIS 2019 PERŞEMBE Demokrasi seferberliği... 19 Mayıs; tarih, takvimde bir gün olarak geride kaldı ama 19 Mayıs 100. yıl ruhu geride kalmadı... Benim için Samsun da geride kalmadı... Sanatın Muse VR tarafından düzenlenen “Osman Hamdi Bey’in Dünyasına Yolculuk: Sanal sanal haliGerçeklik Deneyimi” başlıklı proje, bu nadide eserin 1906 yılının ilk aylarında, Osman Hamdi Bey’in çalışma odasında deneyimlenmesine olanak tanıyor. Samsun’dan, 100. yıldönümünden aklımdan, yüreğimden ve gözlerimin önünden silinmeyecek muhteşem anlar sonsuza dek benimle yaşayacak... Ama hepsinin üzerindeki duygu ve düşünce hiç kuşkusuz demokrasi seferberliği olacak... Demokrasi seferberligi yani cesaret, yani susmamak konuşmak, sorgulamak... Yani umut. Gelecek umudu... Devlet törenlerinin hiçbirine katılmayıp, sokakların, “sokaktaki insanın” coşku seline ka pıldığım o iki gün boyunca gökyüzüne çizilen gökkuşağını, inanın hâlâ içimde taşıyorum. Osman Hamdi Bey’in Ortaköy’deki evindeyim. Çalışma odası olarak kullandığı genişçe salonun duvarlarında aile fertlerinin ve kendisinin fotoğrafları asılı. Kış aylarında odayı ısıtan büyükçe bir so ba hemen karşı köşede, diğer tarafta ise büyükçe bir masa var, üzerinde envai çeşit kitap, kâğıt ve resim malzemesiyle... emrah Odaya girer girmez dikkolukısa katimi çekmişti ama sona bıraktım, resim tarihimizin muhtemelen en bilindik başyapıtıyla kaçınılmaz yüzleşme ya da heyecan yüklü bir vuslat vakti, daha çok geciktiremem. 20’nci yüzyılın hemen başlarında yarattığı bu eser, “Kaplumbağa Terbiyecisi”, işte bu odada vücut bulmuş, ve tüm ihtişamıyla karşımda artık. Elimi tutsam dokunacağım. Ama o da ne! Kendimi bir anda tablonun içinde, bambaşka bir âlemin orta yerinde buluyorum. Başka bir oda burası ve etrafa ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’nin Hikâyesi... Kaplumbağa Terbiyecisi, Osman Hamdi Bey’in 1906’nın 1 Mayıs günü Paris Grand Palais’de açılan, Fransız Sanatçılar Derneği’nin (Société des Artistes Français) düzenlediği Salon sergisinde Fransızca adı “L’homme aux Tortues” (Kaplumbağalı Adam) olan, sergiye ait katalogların birindeyse İngilizce adı kısaca “Tortoises” (Kaplumbağalar) olarak verilen eseridir. Resmin üzerinde yer alan 1906 tarihi, mayıs ayındaki sergiye yetişebilmesi için yılın ilk aylarında tamamlanmış olması gerektiğini düşündürür. Osman Hamdi Bey, resmin yapılışından 37 yıl önce Bağdat’tayken babasına yazdığı bir mektupta Tour de Monde dergisinin eline geçen sayısını zevkle okuduğunu belirterek teşekkür eder. Derginin ilgili sayısında Aimé Humbert adındaki İsviçreli diplomatın Japonya’da gördüklerini anlattığı bir makalesi de yer almakta, genellikle Koreli olduğu belirtilen kaplumbağa terbiyecilerinden söz edilmektedir. Terbiyecilerin küçük bir davulla çaldıkları ritim eşliğinde kaplumbağalara sıra halinde yürümeyi, alçak bir masanın üstünde üst üste dizilmeyi öğrettiklerini anlatan metne bu etkinliği betimleyen bir gravür de eşlik eder. Söz konusu makale ve gravürün Osman Hamdi Bey’e eseri için bir fikir, esin verdiği düşünülebilir. lir miyim umuduyla iyice yaklaşıyorum. Kulağımda yankılanan incecik bir müzik ve aklımda hep aynı soru: “Ben rüyada mıyım?” Hayır, ne bir düş gördüğüm ne de gerçekten yüzyıl öncesinde, Os Özel eşyalar, müzikler... Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi, Türk resminin en çok tanınan yapıtlarından biri olan Osman Hamdi Bey’in Kaplumbağa Terbiyecisi’ni bir sanal gerçeklik projesiyle canlandırı natçının özel eşyalarından dönemin müziklerine, birçok önemli unsurla buluşabiliyor. ‘Daha kişisel’ Teknolojinin hızlı ilerleyişi ile sosyal yaşamın dönüştüğünü ve bu dönüşümün müze kavramının algılanışına yönelik değişimi de beraberinde getirdiğini ifade eden Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür Sanat İşletmesi Genel Müdürü Özalp Birol, bu proje ile sanatseverler için yeni bir deneyim tasarladıklarını ve müze deneyimini mekân ötesine taşıdıklarına dikkat çekiyor. Özalp Birol, projeyi şu sözlerle anlatıyor: “Sanal gerçeklik deneyimi ile müze deneyimini daha kişisel ve interaktif kılıyor, ziyaretçilerimize daha zengin bir tecrübe sunuyoruz. Bu proje, bundan 15 yıl önce koleksiyonumuza kattığımız, Türk resminin ender yapıtlarından biri olan Osman Hamdi Bey’in ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ resmi, günlük yaşantısı ve çalışma ortamı Samsun TAKEV Lisesi Uçurtma Kulübü’nün gökyüzüne uçurtmalarla yazdığı “Atam izindeyiz” sözleri hâlâ gözümün önünde... Akşam saatler süren, tüm Samsun halkının Kuvayı Milliyeci kesildiği, hangi görüşten hangi düşünceden olursa olsun omuz omuza, yüreklerindeki bağımsızlık ve direniş ruhunu, ellerindeki meşalelerle yarıştırdığı o “Fener Alayı” da hiç aklımdan çıkmayacak... Samsun Kent Müzesi’ni gezerken olsun; Bandırma Gemisi müzesindeki o eşsiz sergiyi gezerken olsun, Samsun’a koşan, bağımsızlık Cumhuriyet ve demokrasi tutkunlarıyla, Atatürk sevgisiyle coşanlarla kucaklaşmanın hazzı hâlâ içimde... Samsun’dan çirkin fotoğraf Samsun’dan geriye bende kalan tek “çirkin fotoğraf” ertesi gün tüm gazetelerde gördüğüm o malum fotoğraftı: “Menemen bardağı” gibi dizilmiş erkeklerin fotoğrafı... Kadınsız fotoğraf... Her yerde sık sık gördüğümüz, görmeye zorlandığımız, kanıksamamız istenen kadınsız fotoğraf... Nüfusun yarısı kadınları yok sayan utanç verici tablo dağılmış kaplumbağalar, havada gezi man Hamdi’nin odasındayım. Bu sa yor. Eserin, Suna ve İnan Kıraç Vakfı na dair fikir veriyor.” Ve parlamentoda yeri olup da Samsun nen toz tanecikleri ve alçakta konum nal gerçekliğin içinde kaybolmuş Oryantalist Resim Koleksiyonu’na gi “Osman Hamdi Bey’in Dünyası kutlamalarına davet edilmeyen HDP’siz landırılmış pencerelerden sızan gün ışığı hüzmeleri... Yerden aldığım bir marul yaprağını hemen Kaplumba ken, zamanda bir yolculuk yaptığım doğru belki bir anlamda, ama aslında Pera Müzesi’ndeyim. “Kaplum rişinin 15. yıldönümünde hayata ge na Yolculuk: Sanal Gerçeklik Deneçirilen proje “Osman Hamdi Bey’in yimi”, Pera Müzesi ziyaretçilerine Dünyasına Yolculuk: Sanal Gerçeklik ücretsiz sunulmaktadır. VR deneyi fotoğraf... Bu konuda bilmem başka bir şey söyle meye gerek var mı... ğa Terbiyecisi’nin (Osman Hamdi mi bağa Terbiyecisi”nin, yani Osman Deneyimi” başlığı taşıyor. Çeşitli ar mi hafta içi 11.00 14.00 ve 16.00 Atakum coşkusu demeliyim yoksa?) ayağının dibinde Hamdi’nin ünlü tablosunun hemen şiv ve koleksiyonlarından derlenen 19.00, cuma günleri 11.00 14.00 Samsun’da Ekrem İmamoğlu coşkusu ki kaplumbağalardan birine yedirme yamacında, kafamda özel bir gözlük, bilgi ve belgelerle zenginleştirilen VR ve 17.00 21.00, hafta sonları ise tavan yaptı... Ama bu sıradan bir coşku ye başlıyorum. Sonra doğrulup, dışa kulağımda kulaklıklar ve iki elimde uygulamasında, izleyiciler sanatçının saat 11.00 17.00 arasında ziyaret değildi... Gün içinde Kılıçdaroğlu’yla rıya bakan yaşlı adamla göz göze ge iki kumandayla... çalışma odasını ziyaret edebiliyor, sa edilebilir. birlikte 3 kez dönecekti CHP’li Atakum Belediyesi’ne. Her üç konuşmada da vurguladığı birbi İDOB’dan dev kapanış Anadolulu balta ABD’de satışta rinden önemli üç konu vardı: “Demokrasi seferberliği... Yurtta sulh cihanda sulh... Ayırımcılığa geçit vermemek...” “Yarınlarda siyaset yapmak istediğiniz siyasi partilerin varlığını istiyorsanız, hangi İstanbul Devlet Opera ve Balesi’nin (İDOB) bu sezon için belirlenen “idealizm” teması kapsamında sahnelenecek son eseri “Mançalı Adam” müzikalinin ilk gösterimi 24 Mayıs Cuma akşamı Zorlu PSM’de yapılacak. Mitch Leigh tarafından bestelenen, metin ve şarkı sözlerini Dale Wasserman ile Joe Darion’un kaleme aldığı, Güngör Dilmen tarafından da çevirisi yapılan müzikalin yönetmenliğini Murat Göksu üstleniyor. Dünya prömiyeri 1965 yılında Connecticut’da yapılan eser, 16. yüzyılın sonlarında geçiyor. Vergi toplayıcısı, asker ve yazar Miguel de Cervantes ile yardımcısı Sancho, manastıra karşı geldikleri gerekçesiyle İspanyol Engizisyonu ta Anadolu’dan kaçırılan, İÖ 10. yüzyıldan altından, tunçtan bir tören baltası, çarşamba günü ABD’de Louisville kentinde 180 270 bin lira tahmini değerle müzayedeye çıkartılıyor. Balmumu dökümü tunçtan, önü aşağı doğru kıvrık bıçaklı, geniş yuvarlak soketli, arkası yassı olan baltanın ortasında 18 ayar altın şerit bulunuyor. Savaşta, arazide kullanılmayan bu baltanın, törenlerde dönemin bir soylusunca kullanıldığı parti olduğu önemli değil, bu demokrasi mücadelesine destek olmalısınız. Bu, aynı zamanda siyasi partilerin varlığı ve yokluğu mücadelesidir... Türkiye Cumhuriyeti ilan edilmiştir ama üzerine demokrasi inşa edilmeseydi, tek başına Cumhuriyetin bir anlamı olmazdı. İkisi bir arada çok güzel”. “Herkesin, bu toprakların, tam bağımsız Türkiye mücadelesinin bir neferi olduğunu mutlaka yaşatacağız. Cumhuriyetimizin 100’üncü yılına koşarken, tüm moralimizle bilimden, ahlaktan, kültürden, üretimden asla ve asla ödün vermeyeceğiz. Çatışmanın değil, barışın ve uzlaşmanın bir parçası olacağız.” Çağdaş yaşamcılar Samsun sokaklarında bağımsızlık ruhunu dalgalandıran en kalabalık gruplardan biri de ÇYDD üyeleriydi. Türkiye’nin rafından hapse atılırlar. Cervantes bura öngörülüyor. Müzayedeyi her yerinden gelmişlerdi. En çok da da “Mançalı Don Kişot” hikâyesini yeni Müzikal, 24252829 ve 30 Mayıs’ta, saat 20.30’da Zorlu PSM Sahnesi’nde izlenebilecek. Artemis galerisi düzenliyor. İzmir’den... Sanki Türkan Saylan da ara den canlandırarak dramatik savunmasını l Kültür Servisi mızdaydı. Sanki değil öyle... yapar ve Don Kişot’un idealist, tutku dolu hikâyesi böyle başlar. SAMDOB ve Cahit Berkay aynı sahnede Ve Samsun sokakları bakan Aysel Çelikel’in Kurtuluş Savaşı’mızın özünü anlat Müzikalde Don Kişot’u Suat Arıkan, Hakan Aysev, Murat Göksu; Sancho’yu Çağrı Köktekin, Yücel Özeke, Onur Turan; Aldonza’yı Şebnem Ağrıdağ Kışlalı, Hande S. Ürben; hancıyı Gökçe Şenyüz, Barbaros Taştan; rahibi Serkan Bodur, Ufuk Toker; Dr. Carrasco’yu Can Reha Gün ve Antonia’yı Begüm Karacasu, Ayşegül Karkıner dönüşümlü olarak seslendirecekler. l Kültür Servisi Samsun Devlet Opera ve Balesi (SAMDOB) sezonun son senfonik konserini “Yeşilçam Film Müzikleri Konseri” ile bu akşam saat 21.00’de verecek. Konserde ünlü besteci Cahit Berkay solist sanatçı olarak yer alacak. Yeşilçam Film müzikleri denince akla gelen ilk kişilerden olan ünlü besteci, söz yazarı ve şar kıcı, “Yeşilçam Film Müzikleri Konseri” ile Samsun Devlet Opera ve Balesi Aydın Gün Sahnesi’ne çıkacak. İki bölümden oluşan konserde Melih Kibar, Cahit Berkay, Yalçın Tura, Saturi Ethem Efendi, Kemani Sebuh Simonyan ve Moğollar grubunun eserleri sanatçılar tarafından yorumlanacak. l İHA tığı konuşmasının son sözleriyle çınlıyordu: “19 Mayıs 1919, bu devrimin başlan gıcıdır. İşte bu nedenle Mustafa Kemal Atatürk ‘benim en değerli eserim Türkiye Cumhuriyeti’dir’ demiştir. Bu eser onun Türk halkına ve gençlere armağanı ve emanetidir. Onun için 19 Mayıs 1919 tarihi Türk ulusunun her bireyinin doğduğu tarihtir diyorum. Atatürkçüler, devrimlerimiz, milli bayramlarımız, sembollerimiz, Cumhuriyetin AASSM sezonu bütün değerleri, demokrasi, laiklik, hukuk devleti, temel hak ve özgürlüklerimiz, adil rekorla bitirdi yargılanma hakkımız, kimliklerimiz bizimdir. Yok edilemez. İzmir Büyükşehir Belediyesi Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi (AASSM) 20182019 sezonunu “rekorla” kapattı. Sezon boyunca ev sahipliği yaptığı 35 konserde çok sayıda dünya devini ağırlayan Devrimlerin hedefini kavramış olanlar, onları her zaman korumak ve geliştirmek gücünü kendilerinde bulacaklardır. Evet hepimiz Mustafa Kemaliz. Kararlıyız, karanlığı kırmaya, Kararlıyız. Başımız dik, onurla var olmaya, Kararlıyız insan gibi yaşamaya, Kararlıyız. Atatürk Cumhuriyeti’ni yaşatmaya.” AASSM, yüzde 99.5 doluluk oranıyla bu alanda kendi rekoru Baykam’dan ‘eleştiriler’ nu geliştirdi. Dünyaca ünlü Carnegie Hall ve Bedri Baykam’ın 29. kitabı olan “Sistem Eleştirileri”, 29 Vienna Musikverein Mayıs’ta Piramid Sanat’ta dü gibi salonların doluluk zenlenecek tanıtım gecesiy oranlarını yakalayan le okuyucularla buluşuyor. Ta AASSM, sezon boyun nıtım gecesinde aynı zamanda ca 35 konsere ev sa ilk defa satışa sunulacak olan hipliği yaptı, satışa çı kitap, Baykam’ın son 20 yıla kartılan 16 bin 815 bi yayılan eleştirel bakış açısını kapsıyor. Pira letten 16 bin 680’i sa mid Yayıncılık’tan çıkan kitap, 2 Haziran’dan tıldı. l Kültür Servisi itibaren ise tüm kitapçılarda. l Kültür Servisi