Katalog

14 9 ŞUBAT 2019 CUMARTESİ TASARIM: ŞÜKRAN İŞCAN Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlanmıştır. BİLİM VE TEKNOLOJİ YAPAY ZEKÂ KULLANAN EN POPÜLER 10 UYGULAMA 1) Siri 2) Gmail (spam mesajları önlemek için) 3) Tesla (otonom otomobil) 4) Amazon (öneri sunmak için) 5) Google Now (Siri’nin rakibi) 6) Netflix (öneri sunmak için) 7) Google Translate 8) Facebook (duvardaki içeriği önceliklendirmede) 9) Google Maps (rota belirlemede) 10) Spotify (öneri sunmak için) BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ Kaplıca sularından yükselen buhar n Kaplıca suları kaynama noktasının altında olmasına karşın buhar çıkartmasının nedeni nedir? Sıcak bir kaplıca suyundan yayılan buhar, aslında minik, sıvı su damlacıklarıdır. Bunlar sıvının yüzeyinde, hava ve su buharının oluşturduğu gazlı karışımın bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Aslında görünmez bir gaz olan buhar, sıvıdan kaçan su moleküllerine bağlı olarak buharlaşmanın bir sonucudur. Buharlaşma kaynamadan daha yavaş bir işlemdir, fakat suyun ısıtılmasıyla hızlanır. Albinizm: Nedeni ve tedavisi n Albinizmin nedeni nedir? Tedavisi var mıdır? Albinizm deride, gözlerde ve saçlarda renk veren maddenin tümüyle veya kısmen yok olmasına yol açan kalıtsal bir hastalık. Melanosit denilen melanin pigmentlerini üreten hücrelerin mutasyonu sonucu ortaya çıkar. Melanin pigmenti deriye ve saçlara rengini verir. Albinizm hastalarındaki genetik değişiklik, melanositlerin üretimini veya pigmentin derinin üst tabakasında dağılımını engeller. Albinizm hastaları çoğunlukla görme engellidir. Embriyonik evrede melanin bulunmadığı için gözden beyindeki görsel kortekse uzanan sinir yolları normal bir gelişim göstermez. Dolayısıyla derinlik algısı azalır. Bilim insanları son yıllarda gen terapileri ve albinizme yol açan mutasyonları düzelten ilaçlar üzerinde çalışıyor. Sıçanlar üzerinde yürütülen deneylerde renksiz deriyi ve tüyleri kısmen düzelten bazı başarılar elde edildiyse de, bu çalışmaların insanlara uygulanması epey zaman alacak. Katılmasak da kibarcaÖzellikleseçimdönemlerindeyenibirkonuşmadilineihtiyacımızvar.Pekiamanasıl? tartışmanın üç yolu Kendimiz gibi düşünen insanların oluşturduğu bir ortamdan çıkıp, farklı düşüncelerin dile getirildiği ortamlarda dinlemeyi ve konuşmayı öğrenmek ilk başlarda korkutucu gelebilir. Özellikle seçim dönemlerinde, herkesin hoşgörü ve sevecenlik konusunda darboğaza girdiği dönemlerde yepyeni bir konuşma diline ihtiyaç duyduğumuz açık. Önce aile içinde daha sonra daha geniş sosyal ortamlarda nezaket kurallarını çiğnemeden, karşımızdakini kırmadan fikir tartışması nasıl yapılır? Aşağıdaki üç yöntemi uygulayarak daha sağlıklı bir toplum için ilk adımı atabiliriz. 1Amigdalanızın kontrolünü elinizde tutun Aşırı tepki gösteriyorsunuz. Bu he pimizin başına gelir. Ancak aşırı tepki göstermenin ardındaki nörobiyolojik yapıyı anlarsak zorlu durumlarda olabildiğimiz en iyi insan olabiliriz. Farklılıklar aşılmaz göründüğünde amigdala, yani beynin ilkel limbik sisteminin bir parçası olan bölüm, prefrontal korteksin yani mantıklı düşünme bölgesinin kontrolünü ele geçirir. Bu aşırı yükleme dövüş, kaç veya donup kal tepkisini devreye sokar ve durumu sakin kafayla tartmamız olanaksız hale gelir. Beynimiz bu şekilde tetiklendiğinde normalde yapmayacağımız şeyler yapar, normalde söylemeyeceğimiz şeyler söyleriz. Ancak beynimizi, bu durumun gerçekleştiğini fark etmek üzere eğitebiliriz ve artan farkındalığımız sayesinde farklı davranışlar sergileyebiliriz. Farklı inançlara sahip insanlarla tartışırken kalp atışlarınızın hızlanması gibi fiziksel ipuçlarına dikkat edin. Farkında Farklı fikirleri kavga çıkarmadan, hoşgörü ile tartışmakta, karşımızdakini dinlemekte neden bu kadar zorlanıyoruz? Uzmanlar sağlıklı bir toplumun ilk adımlarından birinin nezaket kurallarını bozmadan farklı fikirleri tartışabilmek olduğunu söylüyorlar. lık, kendinizi hızla toparlamanızı, sakin kalmanızı ve düşünmeye devam edebilmenizi sağlar. Mevcut sorunları derhal çözmeye yardımcı olmasa da gelecekte çözebilmeniz için güvenli bir ortam oluşturur. 2Farklılıklara merakla yaklaşın Yeni birini gördüğümüzde bey nimiz bu kişiyi saniyenin neredey se binde birinde “yabancı” veya “bizden” biri olarak tanımlar. Bu gibi ani yargılar saf ve gerçek bir merakla dinleme yeteneğimize zarar verir. İnsanlar arasında iletişimi ve sevecenliği artıma amacı taşıyan StoryCorp isimli kuruluştan Dave Isay’e göre saf merak, insanlara ve kendimize verebileceğimiz en güçlü hediyelerden biridir. Ailenizi de size yabancı kişileri de önyargılarla değil, merakla din leyin. Bu, onları zihninizde dümdüz bir karikatürden üç boyutlu bir insana dönüştürmenin yanı sıra kendiniz de dahil çevrenizdeki bütün insanların kusurlu yanlarını kabul etmenizi sağlayacaktır. 3Açıklık ve cesaret Yalnızca kasım ayında ABD’de seçim döneminde 900 kadar sözlü taciz olayı rapor edildi. Bu olayların çoğu ise çocukların kendilerini güvende hissetmeleri gereken okullarda gerçekleşti. Taciz olaylarının altında genellikle ırkçılık ve önyargılı olmak yatar. Farklı fikirlere merakla ve nezaketle yaklaşmak toplumsal iletişimi artırır. İster toplum içinde olsun ister özel hayatınızda, hoşgörüsüzlüğü kabul etmeyin. Belirli bir grup insana yöneltilen iftiralara veya şakalara karşı çıkın. Gençlere bu konuda örnek olmak çok önemlidir. Çocuklarımız bizim çeşitliliğe ve farklılıklara değer verdiğimizi, önyargılara boyun eğmediğimizi gördükleri takdirde kendileri de benzer davranışları benimseyebilirler. Kültür ikili bir süreçte gelişir: Yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya, her seferinde bir etkileşim ve bir niyet. Yapacak çok işimiz var. Ancak ulusal sohbetimizin tonunu belirleme ve hoşgörü ve merhameti artırma konusundaki kişisel ve toplumsal gücümüzü hafife almamalıyız. Sevda Deniz Karali http://time.com/4648916/ talksomeonedisagreeanger/?xid=newsletterbrief Dinozorları yok eden asteroit devasa bir tsunamiye de yol açmış 65 milyon yıl önceki ekolojik yıkımın izleri Araştırmacılara göre bu asteroit sadece dinozorları etkilemedi. Aynı zamanda şok dalgalarını tetikledi ve atmosfere çok miktarda sıcak kaya ve toz yaydı. Bu da sürtünme sebebiyle orman yangınlarını başlattı ve canlı hayvanları küle çevirdi. Bu parçacıklar atmosfere de süzüldü ve yıllarca güneş ışınlarının gelmesine engel oldu. Böylelikle bitkileri ve onları yiyen hayvanları da öldürdü. Dinozorların nasıl yok olduğuna yönelik farklı teoriler bulunsa da bilim insanları tarafından en çok kabul göreni, yaklaşık 65 milyon yıl önce Dünya’ya çarpan bir asteroitti. Yapılan yeni bir çalışmaya göre, söz konusu çarpışma, Meksika Körfezi’nden yayılan devasa bir tsunamiye de neden oldu. Çarpmanın etkisi büyük bir ekolojik yıkıma yol açtı. CretaceousPaleogene (KPg) olarak adlandırılan 14 kilometre genişliğindeki Chicxulub asteroidinin böylesi bir yok oluşa sebep olduğu zaten biliniyordu. Ancak tsunami bulgusu çok yeni. Michigan Üniversitesi’nden dünya ve çevre bilimleri araştırmacısı Molly Range, Chicxulub asteroidinin Dünya üzerinde çok büyük bir tsunamiye neden olduğunu söylüyor. Range’e göre tsunami o kadar büyüktü ki modern tarihte eşi benzeri görülmemişti. Çalışmanın yürütücüsü olan Range ve arkadaşları, bulguları Amerikan Jeofizik Birliği’nin (AGU) yıllık toplantısı sırasında hakemli dergide yayımladı. Live Science’a konuşan Range, “Bildiğimiz kadarıyla, çarpma anından dalga yayılımının sonuna kadar tsunaminin küresel modelini çıkaran ilk biz olduk” dedi. Araştırmacılar bu asteroidin Meksika Körfezi’ndeki sığ suya çarptığını biliyorlardı. Bulguya göre, söz konusu asteroit Dünya’nın kabuğunda 1.5 kilometrelik bir krater açtı. Bununla birlikte büyük dalgalar dünya genelindeki okyanuslara yayıldı. Öyle ki Güney Pasifik ve Kuzey Atlantik’te dalgalar 14, Kuzey Pasifik’te ise 4 metreye ulaştı. Bu arada, Meksika Körfezi’nin bazı yerlerindeki dalgalar 100 metreye kadar yükselmişti. Böylesi bir tsunamiyi hayal etmek zor olabilir, bu yüzden araştırmacılar bu tsunamiyi, en az 225 bin kişiyi öldüren 2004 Hint Okyanusu tsunamisi ile karşılaştırdılar. İki tsunami, gece ve gündüz kadar farklıydı. Range, her iki tsunaminin ilk 7 saatine bakıldığında Chicxulub’un etkisinin, 2004’te Hint Okyanusu’nda gerçekleşen tsunamiden 2 bin 500 ile 29 bin kat daha büyük olduğunu söylüyor. Hatırlatmak gerekirse Güney Yarımküre’de şimdiye kadar kaydedilen en büyük dalga Mayıs 2018’de Yeni Zelanda’nın yakınında ölçülen 23.8 metre yüksekliğindeydi. Ekolojik açıdan büyük bir yıkım. Derleyen: Batuhan Sarıcan https://www.livescience. com/64426dinosaurkillingasteroidcausedgianttsunami.html Bilim insanlarından Gediz Deltası için çağrı İzmir’in Gediz Deltası hakkında çalışan 12 akademisyen bir araya gelerek deltanın sorunları ve koruma öncelikleri konusunda çağrıda bulundu. Gediz Deltası’nda yaşayan canlıların durumlarını, deltaya ve deltada yaşayan canlılara yönelik tehditleri ve çözüm önerileri üzerinde bir çalışma gerçekleştiren 12 akademisyen ve araştırmacı bir rapor yayınladı. Gediz Deltası barındırdığı biyolojik çeşitlilik ve İzmir gibi bir metropolle iç içe geçmiş olması sebebiyle dünyadaki eşsiz doğal yaşam alanlarından biri. Türkiye’deki 14 Ramsar Alanı’ndan biri. Aynı zamanda doğal ve arkeolojik sit olarak koruma altında. Deltada üreyen tepeli pelikan, flamingo, küçük kerkenez ve karagagalı sumru gibi kuşlar, alanın dünya ölçeğinde önemli bir Önemli Doğa Alanı (ÖDA) ve Önemli Kuş Alanı (ÖKA) olarak kabul edilmesini sağlıyor. Delta, dünyadaki en büyük flamingo kolonilerinden birine ev sahipliği yapıyor. Kuşların yanı sıra, farklı sürüngen, memeli, çift yaşamlı ve bitki türleri de Gediz Deltası’nda yaşıyor. Bu türler arasında nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan Akdeniz foku ve Caretta Caretta deniz kaplumbağası da yer alıyor. Öte yandan Gediz Deltası tüm Ege Denizi’ndeki en önemli balık yavrulama ve beslenme alanlarından biri. 8 Şubat’ta yayımlanan sonuç bildirgesine göre UNESCO’nun dört Dünya Doğa Mirası kriterinin tamamını sağlayan Gediz Deltası birçok tehditle karşı kaşıya bulunuyor. Uzmanlar, Gediz Deltası’nın varlığını sürdürebilmesi ve gelecek nesillere hiçbir zarar görmeden aktarılması için alanın koruma derecelerinin güçlendirilmesi ve UNESCO Doğa Mirası ilan edilmesi başta olmak üzere, pek çok konuda ivedi adımlar atılmasını öngörüyor. C MY B