Katalog

10 10 ŞUBAT 2019 PAZAR TASARIM: İLKNUR FİLİZ hafta sonu Darbe döneminde hukukun üstünlüğünü savunan savcı: Nurettin Soyer Savcının ağzından Yüzünüz kızardı mı? ir meydan... Ortada “tülü” denilen iki deve... BSırtlarına ve başlarına süslemelerden oluşan ağır bir semer ve çeşitli örtü 12 Eylül adaleti lerkonulmuş,ağızlarıbağlanmış. Develerin birbirlerine kızmalarını sağla mak ve aralarında kıskançlık yaratmak için alana dişi bir deve getirilip dolaştırılıyor. Nurettin Soyer ismini kamuoyu ilk kez 12 Mart döneminde İzmir’e açılan “Nurcular”la il gili dava nedeniyle duydu. 12 Mart darbesi sonrasında İzmir’de sıkıyö netim savcısı olarak görev yapan So yer, Nurcular davasında mahkeme heyetini “taraflı” olduğunu öne süre rek reddetmişti. Bu aske ri yargı tarihinde ilk kez oluyordu. Soyer’in taraf lı bulduğu ve reddini is miyase ilknur tediği Askeri Yargıç Kaya Alp Kartal’dı. Yıllar sonra Kaya Alp Kartal, MUMCU’YA ANLATMIŞTI 12 Eylül darbe günlerinde Ankara 2 No’lu Sıkıyönetim Mahkemesi’nde askeri savcı olarak görev yapan Nurettin Soyer, MHP, TİKP, DevYol ve Gün Sazak cinayeti ile ilgili davalara baktı. Oğlu Tunç Soyer’in CHP İzmir Büyükşehir Belediyesi başkan adayı olması nedeniyle tartışılan Soyer, yıllar önce 12 Eylül’de özellikle MHP davasında yaşadığı güçlükleri Uğur Mumcu’ya da anlatmıştı. Kızışma döneminde olduklarından develer öfkelendirilip dövüşe hazır hale getiriliyor. Meydanın kenarlarına hayvanlara yapılan eziyeti seyredip eğlenmek üzere bilet alan insanlar yığılmış. Cazgırlar, bağıra çağıra seyirciyi coşturmaya çalışıyor; çığlıklar yükseliyor. Develer, ağızlarından köpükler saçarak güreşmeye başlıyor. Bir çemberin içindeler, birkaç insan, güreşe devam etsinler diye boyunlarındaki halata asılıyor. Kaçmaya çalışıyorlar ama olanaksız, sopalarla bedenlerine vuruyor. Sırtı yere değen, kaçan ya da yere düştükten sonra güreşe devam etmeyen deve yenik sayılıyor ve güreş bitiyor. Güreşlerin yapıldığı sırada insanlara Soyer’in karşısına MHP davasında deve sucuğu pişirilip ikram ediliyor. Gü Alparslan Türkeş’in avukatı olarak çıktı. 12 Mart döneminde İzmir’de Soyer’in askeri savcılık yaptığı dönemde İzmir Sıkıyönetim Komutanı Cemal Süer Paşa’ydı. Süer ile hiçbir sorun yaşamayan Soyer, 12 Eylül’de askeri savcı olarak görev yaptığı Ankara’da Sıkıyönetim Komutanı olan Recep Ergun’la ise sürekli didiş Nurettin Soyer Uğur Mumcu reşemez duruma gelen develerin sonu da mezbaha oluyor... Hayvan hakları savunucularının protestolarını görmezden gelen belediye başkanları ise, “Deve güreşi, kültürümüzün bir parçası. Bizde kan yok” diyerek, hayvanlara uygulanan şiddeti destekliyor. Deve güreşinde de, köpek ve horoz dövüşünde olduğu gibi, eğlence için kullanılan hayvanlara eziyet edilir. mek zorunda kalmıştı. Hayvanları dövüştürmek, bu yolla hak 18 gün sonra darbe sız kazanç elde etmek, hem Hayvanları Koruma Kanunu’na hem de Türk Ce Recep Ergun, 26 Ağustos 1980 günü Ankara Sıkıyönetim Komutanı olarak göreve başlamıştı. 18 gün sonra da 12 Eylül darbesi oldu. Darbe sabahı başkentte heyecanlı bir gün yaşanıyordu. Siyasi partilerin ve sivil toplum örgütlerinin genel merkez ve şubeleri güvenlik güçlerince basılmış didik didik aranıyordu. Sabah saatle Soyer, Uğur Mumcu’nun ‘Recep Ergun’la aranızda sorun oldu mu’ sorusuna, ‘Olmadığı gün olmadı ki’ demişti. 21 Eylül 1987 22 Eylül 1987 za Kanunu’na göre yasaktır. 5199 sayılı yasanın 11. maddesinde, “Hayvanları başka bir canlı hayvanla dövüştürmek yasaktır. Folklorik amaca yönelik, şiddet içermeyen geleneksel gösteriler, Bakanlığın uygun görüşü alınarak il hayvanları koruma kurullarından izin alınmak suretiyle düzenlenebilir” yazıyor. Belediyeler, bu açıktan yararlanıp, “deve güreşinde kan rinde Ergun, Ankara Sıkıyönetim Sav yok” diyerek şiddet olmadığını iddia cısı Nurettin Soyer’i aradığında So ediyor ve etkinlikleri festivallerin içine yer, “Bütün savcıları evlerinden ça alarak izin zorunluluğundan kaçıyor. ğırttım. Hepsi görevlerinin başına geldi” der. Teşekkürlerini ileten Ergun, “MHP Genel Merkezi’nde silahlar bulunmuş oraya savcı gönderin” talimatını verir. “Hay hay” diyen Soyer şöyle devam eder: “Oraya hemen savcı gönderirim. Ancak madem savcılar olarak siyasi partilerin merkezlerini aramaya gidiyoruz, diğer siyasi partilerin durum lışalım.’ Savcı yardımcısı arkadaşlara yerden göğe kadar hak verdim. Usul Kanunu elverişli olmasına rağmen, endişelerini gidermek amacıyla ‘Usul Kanunu açık’ dedim. Ergun’a yazı yazıldı nun çıkarırsanız olur’ dedim. Evren, ‘Peki kanun çıkacak’ dedi. Bunun üzerine ‘İlgili şahısları sorgulamam gerekir her şeyden evvel’ dedim. ‘Tamam’ dedi, ‘Onları da getireceğiz.’ Bana sivil savcı verin, aramalar savcı denetiminde olsun. Askeri tim derdiğini de açıklıyordu. “Sol örgütler hakkında her gün ya zılı emir veriyordu. Biz sağ ya da sol örgüt demeden işimize devam ediyorduk. Ama komutan sağ örgütler hakkında soruşturma yapmamızı pek benimsememişti. Bir gün sağ örgüt Hayvanları Koruma Yasası yeniden düzenlenirken her türlü hayvan dövüşünün yasaklanması ve yasağı çiğneyenlere hapis cezası öngörülmesi şarttır! Bir şeyin eskiden beri var olması, onun iyi ve doğru olduğunu kanıtlamaz. Deve güreşinde hem fiziksel hem de manevi şiddet var. Hayvanlar dövüşmek istemezse ayaklarına demir çubuklarla, tahta sopalarla vuruluyor. Yarışı kaybettiklerin ları ne merkezde? Siz Ankara Sıkıyö ‘Ağabey yarın biz böyle bir emir dışında ayrıca bir polis timi de verir lerden bir grup, çok sayıda silah ve de dövülüyorlar. netim Komutanısınız, ben de savcını vermedik derlerse ne yaparız? Bu seniz MHP’deki soruşturmaları hız patlayıcılarla yakalanmıştı. Recep Bunca protestoya karşın bir de Selçuk zım. Eğer böyle bir arama yapıyorsak bütün partilerde yapmamız gerekir.” Recep Ergun, Milli Güvenlik Konseyi’nden kendisine diğer siyasi partilerin durumu ile ilgili bir talimat gelmediğini söyleyerek telefonu kapatır. Her gün sorun... olacak iş değil... Üç gün sonra, 10 gün sonra bize bu konuda ‘yanlış yaptınız’ diyebilirler.’ Onlara hak verdim. ‘Peki’ dedim. Ayın 14’ünde Komutan Recep Ergun’a MHP hakkında yazılı soruşturma emri vermesi için yazı yazdık. ‘Şifahi emirlerinizle başlatılan soruşturmada gözetim altına alınma landırırım” deyince ‘nereden bulacağız sana sivil savcı’ diye sordular. ‘Şu anda yasal dayanak yok bunun için... Yasa çıkaracaksınız’ dedim. ‘Tamam, bir gün içinde yaparız’ dediler.” Sivil savcı verildi Soyer’in istediği kanun çıkar ve emrine 2025 sivil savcı da verilir. O sivil savcılarla birlikte altı askeri sav Ergun’a bunu haber verdiğimde ‘Boş ver sen onları, Kızılay’da solcular pankart asmış onlara asıl bak sen’ demişti. ‘Ama efendim bu silahlar belki çok sayıda faili meçhul cinayeti aydınlatacak’ diye itaraz ettiğimde yine umursamaz bir şekilde, ‘pankart olayı daha önemli’ demişti.’ Ertuğrul Günay... Belediyesi, deve güreşinin “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası” listesine alınması için UNESCO’ya başvurma hazırlığı içinde! 1978 yılında Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin imzalandığı örgüt UNESCO. Bu bildirge, hayvanlara eziyeti ve eğlence amacı ile kullanılmalarını yasaklıyor. İmzacılar arasında Türkiye de var. İnsan gibi bilinç sahibi duyarlı canlı olan hayvanlara yapılan fiziksel ve mane Nurettin Soyer, Uğur sı gerekli kişiler bulunmak cıyı da MHP soruşturması için görev Tutuklu CHP milletvekili Ertuğrul vi şiddet kabul edilemez. Bu çağda, böy Mumcu’nun “12 Eylül tadır. Bu bakımdan yazılı lendirir. 3 Ekim’e kadar soruşturma Günay’ın tahliye haberi duyulduğun le bir sömürü üzerinden eğlenmeye, bu Adaleti” başlıklı dizi ya emir ile soruşturmanın sağ zısında o günlerde yaşa lanmasını arz ederim.’ dıklarını uzun uzun anlatmıştı. Mumcu’nun “Recep Recep Ergun Recep Ergun’dan cevap yok. Adli müşavirine sor Ergun’la aranızda sorun oldu mu” dum. ‘Bu iş Konsey’e sorulacak’ dedi. sorusuna, “Sorun olmadığı gün ol Bir hafta sonra ikinci yazıyı yazdım. madı ki” yanıtını vermiş ve MHP so adli müşavir yine, ‘Bu işi Konsey yap ruşturmasıyla ilgili olarak şunları tı, kararı da Konsey verecek’ dedi. Ko anlatmıştı: mutan bana bu yüzden cevap vermi “MHP’de silahlar bulunduğunu du yormuş. Niye vermiyor? Tabancaları yapacak duruma gelirler. ‘MHP sanıklarını 3 Ekim’e kadar 1 gün gözetimde kalmadan doğrudan savcılığa getirdiler ve ben bu sanıkları doğrudan mahkemeye çıkardım” diyen Soyer şöyle devam ediyordu: “Halbuki DİSK davasında böyle olmadı. Sanıklar üç ay gözetimde tutuldular. Üç ay gözetimin uzaması için yasa çıkardılar. MHP sanıklarını bir da da Recep Ergun’un çok sinirlendiğini ve tatilde olmasına karşın kendisini arayarak bu durumu sorduğunu anlatan Soyer, “Ergun, savcının tahliye istemine katıldığını belirterek benden hesap soruyordu. Ben de ‘Savcı tahliye etmez mahkeme eder’ dedim. Eğer savcı tahliye isteminde bulunmuşsa hukuki bir gerekçesi olduğunu söyledim. Ergun benden Günay’ın nu “kültür” adı altında sürdürmeye kimsenin hakkı yok. İnsanların eğlenmesi ve bu güreşlerden elde edilen gelirle cami, okul, yurt vs. yaptırılması, bu zulmün sürdürülmesi için gerekçe olamaz. “Bu zulüm değildir” diyenler, deve güreşini insanlara uyguladığınızı bir düşünün... Cinsel açıdan sizi heyecanlandırıp aranızda kıskançlık yaratılan bir başka insanla zorla güreştirildiğinizi, siz sırtınızda yükle ağzınızdan salyalar akarak güreşir yunca ben de savcılar ile MHP’ye gördü. Silahları gördü. Belgeler hak an önce mahkemeye çıkarmak için tahliyesini isteyen savcının adını ıs ken meydana doluşan insanların keyifle gittim. Baktım ki orada bir koman kında geldi bizlerden bilgi aldı. Bütün gece 12’lere kadar çalıştık. Mahkeme rarla soruyordu. Öğrendik ki, savcı izlediğini düşünün... do yüzbaşısı arama yapıyor. Askerler kâğıtları yerlere atıyorlar. ‘Aman durun’ dedim. ‘Elinizi sürmeyin, bu kâğıtlar kıymetli olabilir.’ Sonra partide ele geçen dört beş silaha el sürmemelerini söyledim. Kasa ve masaların aranması gerekiyordu. Emniyetten gelen ekibe ‘MHP Yönetim Kurulu’ndan birini bulun, aramaya devam edin’ dedim. savcılık bilir bunları?” Emir nasıl verildi? Mumcu, “MHP ve MSP hakkındaki soruşturma emri nasıl vermiştir” diye soruyor Soyer’e. Bu soruya Soyer’in yanıtı şöyle: “Adli Müşavir telefon etti. Konu Konsey’in gündemine alınmış. Komutanla birlikte beni de toplantıya bek ne derse o olur. Nitekim mahkeme MSP’lileri serbest bıraktı. Biz MHP soruşturmasını 6 ayda hazırladık. Mahkeme kararını 5.5 yılda verdi.” Sol örgütlerde acelecilik... Soyer, MSP ve MHP hakkında soruşturmalar için yazılı emir vermeyen Sıkıyönetim Komutanı’nın sol örgütler için her gün yazılı emir gön Günay’ın zaten hakkında istenen cezadan fazla içeride kaldığı gerekçesiyle tahliye isteminde bulunmuştu.” Soyer, 12 Eylül döneminde Gün Sazak cinayetini de çözmüştü. MHP milletvekili Sazak’ın öldürülmesine karışanlardan birini sorgulayarak cinayeti aydınlatan Soyer, Ergun’la didişmesinin sonunda apar topar İzmir’e tayin edildi. Güreşi bırakmak isterseniz, daha çok sinirlenip devam edin diye boynunuza bağlanan halatın çekiştirildiğini, bacaklarınıza sopayla vurulduğunu düşünün... Ne hissediyorsunuz? Canınız yandı mı? Yüzünüz kızardı mı? Sakın “onlar hayvan ama...” diye savunmaya başlamayın, yüzünüz kızarmıyorsa adınız kirlenir... Şifahi emir... MHP hakkında Sıkıyönetim Komutanı Recep Ergun’un yazılı olarak so liyorlarmış. Konseye Ergun ile birlikte gittik. Ben bir bavula özel belgeleri koydum. Alıp götürdüm. Konseyde Evren Paşa ve öteki üyeler hazırdı. ERGUN, ECEVİT’İ TUTUKLAMAK İSTİYOR ruşturma emri vermediğini, bu em Kenan Evren gündemi açtı ve sözü Re rin yazılı olarak verilmesi konusunda kendisini defalarca uyarmasına karşın “Yazılı emri MGK verecek” dediğini Uğur Mumcu’ya anlatan Soyer, sonunda MGK toplantısında bu konuda karar alındığını belirterek ayrıntıları şöyle anlatıyordu: “Bizim Usul Kanunumuza göre şifahi emir verildiği zaman soruşturmaya başlanırdı. Biz şifahi emirle o gün soruşturmaya başladık. Eylülün 13’üydü. Bu işle görevli savcı yardımcısı arkadaşlar şu öneride bulundular. ‘Biz bu soruşturmaya devam ediyoruz. Ancak şifahi emirle bu iş yürüyor. Bu cep Ergun’a verdi. O da ‘Bilgileri savcı verecek’ deyip pası bana attı. Ben suç unsuru belgeleri masanın üstüne koydum ve anlatmaya başladım. Evren, soruşturma yapılması için oylama yaptı. Konsey üyeleri, soruşturma yapılması yönünde oy kullandı. Ben atıldım. ‘Siz soruşturma yapın diyorsunuz ama benim tutanağım yok. Bana yazılı soruşturma emri verilmedi. Evren, ‘Verilecekti yazılı soruşturma emri’ dedi. Ben bu oylamanın yasadaki soruşturma emrinin yerine geçemeyeceğini sadece bir izin anlamına geleceğini söyledim. ‘Yasalara göre Si 12Eylül darbe döne minde Ankara 2 No’lu Sıkıyönetim Mahkemesi’nde savcılık yapan Nurettin Soyer, Bahçelievler Kat liamı sanığı Haluk Kırcı ile yaban cı basına demeç verdiği iddiasıyla Bülent Ecevit CHP Genel Başka nı Bülent Ecevit’i de sorgulayan savcıydı. Sıkıyönetim Ko şadığı didişmeyi de şöyle aktarıyor: “Ecevit Danimarkalı bir gazeteciye be yanat vermiş. Sıkıyönetim Komutanlığı Ecevit’i gözlem altına almış. Ecevit’i sorguya aldığımızda, ‘Ben böyle bir beyanat vermedim’ dedi. Gazetecinin iddiası dışında elde bir belge yok. Ecevit’i ertesi gün mahkemeye çıkaracağımı ve mahkemenin de delil yokluğundan serbest bırakacağını Recep Ergun’a söyledim. Genelkurmay 2. Başkanı Necdet Öztorun aradı. ‘Elde belge yoksa gözetim süresini uzatın. Ben belge bulacağım’ dedi. Belge olarak da Avrupalı bir gazeteciye yazdığı mektubu gönderdi. Ama bu Ecevit tahliye oldu. Sıkıyönetim Komutanlığı tahliye ka rarına itiraz etti. Dosya 3 No’lu mahkemeye gitti. Mahkeme hâkimi Ali Hüner. Davanın görüleceği gün Sıkıyönetim Komutanı’nın odasından çıkarken görüldü. Az sonra Ecevit’in tutuklandığı haberi geldi. Ecevit’i tahliye eden önceki hâkim de o gün Kıbrıs’a tayin edildi. Ecevit 1 ay tutuklu kaldıktan sonra Danimarkalı gazeteci bulunarak konsolosluk aracılığıyla ifadesi alındı. Danimarkalı gazeteci ifadesinde ‘Ben Ankara’ya geldim ama Ecevit’ten beyanat almadım. Ankara’da gazeteci arkadaşlardan parti merkezi, üç sene, beş sene sonra yasi Partiler hakkında soruşturmalar mutanı Recep Ergun, Ecevit’in tutuklan mektupta da suç unsuru olacak bir şey duyduklarımı Ecevit’e mal ederek ga ‘siz hangi emre dayanarak bu işe kal savcılıkça yapılır. Görevli mahkeme masına kafayı takmış ama elde yeterli görmedik. Sonuçta 2 No’lu Sıkıyönetim zetede yayımlattım” diyordu. Sonunda kıştınız’ diye sorarlar. Lütfen komu de Anayasa Mahkemesi’dir. Oylama delil yok. Soyer, bu konuda Ergun’la ya Mahkemesi takipsizlik kararı verdi ve Ecevit yeniden tahliye oldu.” tandan bir emir alın, biz de rahat ça nın bir yasal dayanağı yok. Ancak ka C MY B