Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 1125 ARALIK 2019 ÇARŞAMBA İŞÇİDEN MESAİ RESTİTürk Metal Sendikası, toplusözleşmede anlaşmaya yanaşmayan MESS’e karşı ‘eylem’ dedi İşyerlerinde mesaiye kalmama kararı aldıklarını açıklayan Türk Metal Sendikası Genel Başkanı Pevrul Kavlak, “Herkes metal işçisinin kıymetini anlayacak” dedi. Türk Metal Sendikası ile Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) grev kararının, hükümet tarafından işkoluyla hiç ilgisi olmayan “genel sağlık ve gü arasındaki toplusözleşme gö venlik” gerekçesiyle grevi er rüşmelerinde anlaşma sağla telendiğini hatırlattı. namaması üzerine uyarı eylemle ‘Çalıştıramazsınız’ rinin ardından iş Kavlak, “Anlaşıyorsanız an çi restini de çekti. laşın, yoksa yüksek hake Ekonominin me gidersin, üç kuruş zammı MUSTAFA içinde bulunduğu alırsın, oturursun dediler. BiÇAKIR durumu kendile zim grevimizi yine erteleye rinin de gördüğü bilirsiniz, bizi Yüksek Hakem nü kaydeden Türk Metal Sen Kurulu’na götürebilirsiniz. Bi dikası Genel Başkanı Pevrul ze de sefalet ücreti verebilir Kavlak, “İşlerin durgunluğu siniz ama bizi çalıştıramazsı nu, satışlardaki düşüşü, hep nız. Bizden verim alamazsı sini görüyoruz, biliyoruz. Pe nız” diye konuştu. ki ya biz? Biz uzayda mı yaşı Kavlak, eylem planını açık yoruz? Bu krizler, zamlar, pa layana kadar da boş durma halılık bizi etkilemiyor mu? yacaklarına işaret ederek, işçi Senin fabrikanda kullandığın temsilcilerine şöyle seslendi: elektriğe, doğalgaza zam ge “İşverenlere uyarılara de liyor da, benim evimdekine vam edeceğiz. Şimdi size tali gelmiyor mu? Sen hiç paza matımdır. İşyerlerinize dön ra gidiyor musun, pazara? Git düğünüz andan itibaren faz pazara da gör bakalım, soğa la mesaileri kaldıracaksınız. nın, patatesin kilosu kaç pa Hiç kimse fazla mesaiye kal ra. Bir git de gör bakalım, biz mayacak. Herkes metal işçisi neler yaşıyoruz? Ne sıkıntılar nin kıymetini anlayacak. Biz çekiyoruz” dedi. olmazsak çarkların dönmeye Kavlak, geçen dönemki söz ceğini, bacaların tütmeyeceği leşme sürecinde aldıkları ni görecek.” l ANKARA Eylem planı açıklanacak Türk Metal Sendikası ile Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası arasında 7 Ekim’de başlayan grup toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde anlaşma sağlanamaması üzerine 4 Aralık tarihinde uyuşmazlık tutanağı tutularak arabuluculuk aşamasına geçildi. Arabulucu tarafları yeniden toplantıya çağırdı. 15 gün içerisinde de raporunu sunması bekleniyor. Bu gelişmeler yaşanırken, Türk Metal Sendikası Başkanlar Kurulu önceki gün toplan dı. Toplantıya Türkİş yönetimi de katılarak tam destek verdi. Dün de 700 temsilcinin katılımı ile Türk Metal Sendikası Temsilciler Meclisi toplandı. Türk Metal, cumartesi günü eylem planını açıklayacak. Türk Metal Sendikası Genel Başkanı Pevrul Kavlak temsilciler meclisindeki konuşmasında, görüşmelerde ellerinin havada kaldığını belirterek “Taleplerimizi, taslağımızı, haklı nedenlerimizi, masa anladı, sandalye anladı, taş anladı, onlar anlamadılar” dedi. AKP’LI BAŞKAN: ‘VIYADÜKE ÇIKANA ATLA DIYORUZ’ Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Zorluoğlu ile işsiz Gökhan Öztürk arasındaki diyalog, AKP’nin işsizliğe bakışını dikkat çekici şekilde ortaya koydu. Yaşanan olaya göre Zorluoğlu, bir katlı otopark inşaatından ayrılırken Öztürk ve eşiyle karşılaştı. Zorluoğlu’na askerden geleli üç yıl olmasına rağmen işsiz olduğunu ve belediye dahil iş bulamadığını belirten Özürk, “200 bin lira borcum var. Her işi yaparım” dedi. Buna karşılık Zorluoğlu, ocak ayında ilana çıkacaklarını ve ortaya başvuru yapmasını önerdi. Bunun üzerine Öztürk, “Biri Karşıyaka’da viyadüklerin ayağına çıkıyor, sicili var. ‘Kendimi atarım’ diyor ve 4 senedir belediyede çalışıyor. Biz de mi çakalım bir yere?” dedi. Belediyeye bu biçimde alım yapılmadığını ifade eden Zorluoğlu ise “Biz o şekilde kimseyi almıyoruz. Çıkana atla diyoruz, atlıyor” diye yanıt verdi. l TRABZON/ Cumhuriyet Kadına kazanç ayrımcılığı Akfen Zorlu’nun rüzgârını aldı Akfen Yenilenebilir Enerji, Osmaniye’de yer alan ve Zorlu Rüzgâr Enerjisi Elektrik Üretimi tarafından işletilen 80 MW kurulu güce sahip Sarıtepe Demirciler RES projesi için hisse alım anlaşması imzaladı. Anlaşmayla birlikte portföylerinin 712 MW’a ulaştığını belirten Akfen Yenilenebilir Enerji Genel Müdürü Kayrıl Karabeyoğlu, 1000 MW hedefi için çalıştıklarını, bundan sonraki süreçte de yenilenebilir enerji alanında satın almalara devam edeceklerini belirtti. Zorlu Enerji Üst Yöneticisi Sinan Ak da, bu şirketi büyüme stratejisi kapsamında ilave sermaye yaratmak amacıyla sattıklarını vurguladı. l Ekonomi Servisi Çukurova’ya YİD modeli Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ), Çukurova Havalimanı üstyapı tesislerinin yapişletdevret (YİD) modeli çerçevesinde yaptırılması, iç ve dış hatlar terminali ile mütemmimlerinin işletilmesi ve devrine ilişkin ihale açtı. Resmi Gazete’nin dünkü sayısındaki ilana göre, geçici teminat bedeli 600 bin Avro olarak belirlenen ihaleye 4 Şubat 2020’ye kadar teklif verilebilecek. İhale, aynı gün yapılacak. Temeli 2013’te atılan havalimanınında 60 ve 45 metre genişliğinde, her biri 3 bin 500 metre uzunluğunda 2 pist olacak. Kapasitesi 30 milyon yolcu. l Ekonomi Servisi Merkez’den YTL uyarısı Merkez Bankası, elinde Yeni Türk Lirası (YTL) banknotları bulunduran yurttaşlara 31 Aralık’a kadar Merkez Bankası ve Ziraat Bankası şubelerine gidip, üzerlerinde yazan değerlerle değiştirebilecekleri uyarısında bulundu. 2019 Aralık itibarıyla piyasada dönüştürülmeyi bekleyen yaklaşık 21 milyon adet 174 milyon Türk Lirası tutarında YTL banknot bulunuyor. Merkez’in para reformu 1 Ocak 2005’te paradan altı sıfır kaldırılarak yapılmış; reformunun ikinci adımı ise 1 Ocak 2009’da banknottan “yeni” kelimesi kaldırılarak “Türk Lirası”na dönüşle yapılmıştı. l Ekonomi Servisi EN YÜKSEK BILGI VE ILETIŞIMDE Ücretli çalışanların brüt kazançları, ekonomik faaliyet kolu ayrımında incelendiğinde, en yüksek yıllık ortalama brüt kazancın 100 bin 467 TL ile “bilgi ve iletişim” ekonomik faaliyet kolunda olduğu gözlemlendi. Bu sektörü, 95 bin 314 TL ile “finans ve sigorta faaliyetleri” ve 61 bin 820 lira ile “mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler” izledi. En düşük yıllık ortalama brüt kazanç ise 35 bin 172 TL ile “konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri” sektöründe elde edildi. Bunu 38 bin 80 TL yıllık ortalama brüt kazanç ile “idari ve destek hizmet faaliyetleri” ve 44 bin 731 lira ile “gayrimenkul faaliyetleri” sektörü izledi. Ayrıca araştırma sonuçları, meslek grubu (ISCO 08) ayrı mında incelendiğinde en yüksek yıllık ortalama brüt kazancı 121 bin 529 TL ile “yöneticiler” meslek grubunda çalışanların elde ettiği görüldü. Bu meslek grubunu 70 bin 853 TL ile “profesyonel meslek mensupları” izledi. En düşük yıllık ortalama brüt kazanç ise 32 bin 333 TL ile “nitelik gerektirmeyen meslekler” grubunda gerçekleşti. Türkiye’de, yıllık ortalama brüt kazanç erkekler için 50 bin 297 TL, kadınlar için 46 bin 208 TL oldu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Kazanç Yapısı Araştırması, 2018”, ücretlerin cinsiyete göre değişimi konusunda çarpıcı veriler ortaya koydu. Rapora göre 2018 yılında yıllık ortalama brüt kazanç 49 bin 1 TL oldu. Bu değer, erkekler için 50 bin 297 TL, kadınlar için 46 bin 208 TL olarak tahmin edildi. Eğitim de çözmüyor Eğitim durumuna göre en yüksek yıllık ortalama brüt kazancı 71 bin 7 lira ile yüksekokul ve üstü eğitim düzeyine sahip olanlar elde etti. Bu kazanç erkeklerde 78 bin 41 TL, kadınlarda ise 62 bin 051 TL. En düşük ücret 34 bin 840 lira ile ilköğretim ve ortaokul düzeyinde olurken, bu kazanç erkeklerde 36 bin 195 lira, kadınlarda 30 bin 49 lira oldu. Yıllık ortalama kazancın ilkokul ve altı seviyede 35 bin 171 lira olması ise dikkat çekti. l Ekonomi Servisi Kriz telefon değiştirme sıklığını 6 puan düşürdü Türkiye’de telefon değiştir n WhatsApp’ın Avrume sıklığı, dövizdeki artış pa’daki günlük ortalama ve taksit düzenlemeleri nede kullanım oranı yüzde 55 niyle 2017’ye kıyasla azaldı. iken Türkiye’de yüzde 94. Deloitte Türkiye tara Instagram’ın Avrupa’da yüz fından yapılan Glo de 35 iken Türkiye’de bal Mobil Kullanı yüzde 80. Facebook’un cı Araştırması’nın kullanım oranı ise 2019 sonuçlarına gö Avrupa’da yüzde 59 re, son iki yıl için iken Türkiye’de yüz ldeeritneloerfoannıdyeüğzişdteir6e4n’tenMetin Aslantaş de 70. n Türkiye’de kullanıcı yüzde 58’e düştü. ların yüzde 46’sı telefonunu Deloitte Türkiye Teknoloji, devamlı kontrol etme ihtiya Medya ve Telekomünikasyon cı hissettiğini söylerken, bu Endüstrisi Lideri Metin As oran Avrupa’da yüzde 21. lantaş, “2017’den sonra dö n Yüzde 32’si çok fazla te viz kurlarındaki dalgalanma lefon kullanımı yüzünden, ların ithal telefonlar üzerin aile veya arkadaşlarıyla bir de fiyat baskısı oluşturması arada olduklarında yüz yüze tüketicilerin yeni telefon al iletişim kuramadıklarını ifa ma isteğini azalttı” dedi. de ediyor. 6 kıtada 28 ülkeden 44 bin n Türkiye’de kullanıcıların 150 kişinin katılımıyla yapı yüzde 26’sı çok fazla telefon lan araştırmada, öne çıkan kullanımından dolayı fizik bulgular şöyle: sel problemlerle karşılaşır n Türkiye’de her 10 kişi ken, Avrupa’da bu oran yüz den 9’u akıllı telefon sahibi. de 7. Türk kullanıcıların yüz n Türk kullanıcıların gün de 55’i oyun oynamak için lük sosyal medya kullanımı cep telefonu tercih ediyor. 2017’ye göre 6 puan arttı. l Ekonomi Servisi Hazine’den müteahhitlere 90.8 milyar TL gitti. Kaynaklar yandaşa aktı Ekonomik kriz yılları olan ve bütçenin yeni vergilerle ayakta tutulmaya çalışıldığı 2018 ve 2019’da belediyeler dışında sadece Hazine’nin müteahhitlere ayırdığı kaynak 90.8 milyar TL’ye ulaştı. Muhasebat Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2018’in ilk 11 ayında bütçedeki “gayrimenkul sermaye giderleri” kaleminden müteahhitlere ayrılan kaynak 41.2 milyar TL iken, 2019’un aynı döneminde ra kam 39.3 milyar TL oldu. Kamudan en fazla kaynağın hükümete yakın inşaat şirketlerine gitmesi de dikkat çekti. ENR adlı kuruluşun verilerine göre, son beş yılda kamu, 100 milyon lira üzeri toplam 327.8 milyar liralık ihale verirken, bunun yüzde 24’ünü CengizLimakMapaKolinKalyon aldı. 2019’da bu kapsamda müteahhitlere 32.4 milyar TL’lik ihale verildi. l Ekonomi Servisi Yurtdışından gelen TV için 80 Avro Yurtdışından getirilecek tele ler oto TV’si için 8 Avro, 51 ekvizyon (TV), radyo, cep te rana kadar TV’ler için 10 Avro, lefonu gibi görsel veya işitsel 148 ekran ve üstündekiler için yayınları alabilen cihazlar için 80 Avro olacak. Yurtdışından 2020’de tahsil edilecek band getirilecek cep telefonları için rol ücretleri belirlendi. Ücret 20 Avro ücret ödenecek. İnsan onuruna yakışır asgari ücret Toplantılar, istatistikler, verilerin değerlendirilmesi, uzadıkça uzuyor; asgari ücret belirleme komisyonunun çalışmaları sürüp gidiyor. Oysa işin özüne inecek olursak: “Asgari ücret, işçi ve ailesinin günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre insanca yaşamasını mümkün kılacak, insanlık onuruyla bağdaşacak bir ücrettir. Bu yönüyle asgari ücret insanın yaşaması ve varlığını sürdürmesi için gerekli gelir kaynağıdır.” Bu uyarıcı sözler üç işçi konfederasyonunun Türkİş, DİSK ve Hakİş’in, 20 Aralık tarihinde ortaklaşa yayımladıkları basın açıklamasından alıntılandı. Emeğin örgütleri altını çizerek vurguluyor: “Uluslararası düzenlemelerde asgari ücretin amacı, emekçinin aşırı düşük ücretlere karşı korunmasıdır. Ülkemizde de asgari ücreti yasal olarak belirlemenin temelinde bu amaç bulunmaktadır.” Nitekim, 4857 sayılı İş Yasası çerçevesinde asgari ücret, “işçilere normal bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılanmasına yetecek ücret” olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla, AKP ekonomi idaresi ve sermaye kesiminin sözcüleri tarafından öne sürüldüğü üzere, asgari ücretin Türkiye’nin dışsatım pazarlarında rekabetçiliğini törpüleyeceği ya da içinde bulunduğumuz iktisadi kriz koşullarını ağırlaştıracağı gerekçesiyle daha düşük düzeylere çekilmesi gerektiği savları hem gerçekdışı, hem de yasanın özüne aykırıdır. Gerçekdışıdır, zira Türkiye’de asgari ücretin düzeyi zaten gerek OECD, gerekse de çoğu AB ülkesinin ortalamalarının çok gerisindedir. Örneğin OECD verilerine göre asgari ücretin satın alma gücü açısından Türkiye, OECD ülkeleri arasında on sekizinci sırada yer almaktadır; AB ülkeleri, satın alma gücü paritesine göre Türkiye’nin 22.5 misli yüksek asgari ücrete sahiptir. Kaldı ki Türkiye’nin içine sürüklendiği ekonomik ve sosyal krizin ana nedeni asgari ücretin ya da genel olarak ortalama ücret düzeyinin yüksek olması değil, bizzat AKP ekonomi idaresi tarafından uygulanmakta olan, ulusal ve uluslararası finans şebekesi tarafından da coşkuyla desteklenen spekülatifyönlü, rantiyer tipi ahbap çavuş kapitalizmine dayalı çarpık, dışa bağımlı büyüme stratejisidir. Türkiye’yi sıcak para akımlarına bağımlı kılan ve ulusal ekonomimizi bir ithalat cennetine çevirmeyi amaçlayan bu tercih sonucunda Türkiye, dışarıdan sermaye girişleri olduğunda büyüyebilen, aksi durumda krize sürüklenen bir ekonomiye dönüştürülmüştür. HHH Türkiye işgücü piyasalarında hemen her düzeydeki ücretler doğrudan doğruya asgari ücret tarafından belirlenmektedir. Aziz Çelik Hoca’nın bu hafta sonu BirGün gazetesindeki söyleşisinde de vurgulandığı üzere, Türkiye bir asgari ücretliler toplumudur. DİSK Araştırma Dairesi (DİSKAR) araştırmacılarının TÜİK ve SGK yıllıklarına dayanarak yaptıkları hesaplamalara göre Türkiye’de 2017 itibarıyla asgari ücret altında ücret alanların sayısı 1.8 milyon ve asgari ücret alanların sayısı 6.7 milyon olmak üzere asgari ücret ve altında ücretle çalışanlar yaklaşık 8.5 milyondur. Bu rakam, toplam çalışanların yüzde 43’üne denk düşmektedir. Türkiye’de ücret düzeyinin düşüklüğü sorununun bir başka boyutu ise cinsiyet eşitsizliğine dayalı toplumsal sömürü ilişkilerinde yatmaktadır. DİSKAR tarafından sunulan Türkiye’de Kadın İşçi Gerçeği çalışması, cinsiyete göre asgari ücret düzeylerine ilişkin farklılıkların boyutunu sergilemektedir. Buna göre, 2017 itibarıyla, asgari ücret altı ücret alan kadınların oranı yüzde 22 iken, erkeklerin oranı yüzde 13’te kalmaktadır. Söz konusu fark, daha çok kadın emeğinin yoğun olduğu “büro işleri” ve “sağlık hizmetleri” gibi sektörlerde yüzde 46 ve yüzde 41 düzeyine yükselmekte; daha genel bir ifadeyle Türkiye’de ortalama ücretten uzaklaştıkça kadın ve erkek arasındaki ücret eşitsizliği artmaktadır. HHH Üç işçi konfederasyonun yukarıda değindiğimiz basın bildirisine geri dönelim: “Asgari ücret, işçi ve ailesinin günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre insanca yaşamasını mümkün kılacak, insanlık onuruyla bağdaşacak, bilimsel objektif yöntemler ve güvenilir verilerle tespit edilen taban ücreti olmalıdır. Asgari ücret bir pazarlık ücreti değildir.” KISA...KISA... l Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası ve Sanayi Bakanlığı, Türkiye Kalkınma Fonu çatısı altında yer alacak, minimum büyüklüğü 750 milyon TL olan teknoloji ve bölgesel kalkınma fonu için protokol imzaladı. l İhracatçılara verilen hususi damgalı pasaport hakkı süresini 2 yıldan 4 yıla çıkaran yeni düzenleme dünkü Resmi Gazete’de yayımlandı. TİM Başkanı İsmail Gülle, pazarlara daha kolay erişeceklerini belirtti.