Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 1122 ARALIK 2019 PAZAR Kıdem çantadan çıktı7. ULUSAL İSTIHDAM STRATEJISI TOPLANTISI HÜKÜMETIN AMACINI ORTAYA KOYDU Çalışma Genel Müdürlüğü, bireysel hesaba dayalı kıdem tazminatı sistemine yönelik mevzuat çalışmalarının devam ettirildiğini duyurdu. Son Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) kıdem tazminatıyla ilgi li değişiklik hedeflerine yer vermeyen hükü met, sosyal ta rafların mutaba katı ile Tamam MUSTAFA ÇAKIR layıcı Emeklilik Sistemi’nin (TES) kurulaca ğını açıklamıştı. Ancak bu nun üzerinden çok geçmeden TES’in altında kıdem tazmi natı fonunun yattığı Ulusal İs tihdam Stratejisi (UİS) toplan tısında ortaya çıktı. Geçen günlerde düzenle nen Ulusal İstihdam Strateji si (UİS) 7. İzleme ve Değerlen dirme Kurulu Toplantısı’na bakanlıklar, işçi ve işveren örgütlerinden temsilciler ka tıldı. Toplantıda ele alınan “mevcut durum raporu” hü kümetin kıdem tazminatı de ğişikliği gibi emekçilerin tep ki gösterdikleri düzenleme lerden geri adım atmadığı nı ortaya koydu. Toplantıda UİS’deki tedbirler ve son durum ele alındı. Hazırlanan raporda, “Bireysel hesaba dayalı kıdem tazminatı sistemine yönelik mevzuat çalışması yapılacaktır” maddesi yer aldı. Yönetmelik çıkmadı Sorumlu kurumkuruluşun çalışmaları ve önerileri bölümünde ise Çalışma Genel Müdürlüğü’nün şu değerlendirmesi yer aldı: “Kabul edilen 11. Kalkınma Planı’nda ve 20192021 Yeni Ekonomi Programı’nda, kıdem tazminatı reformu gerçekleştirilmesi hükmü yer almıştır. Reformda sosyal tarafların mutabakatının dikkate alınacağı belirtilmiş olup bu doğrultuda mevzuat çalışmaları devam ettirilecektir.” Değerlendirme bölümünde ise bu konuda herhangi bir değişiklik önerisi bulunmadığı belirtildi. Önümüzdeki dönemde esnek çalışma biçimlerinin yay gınlaştırılmasına ilişkin de çalışması yapılacak. Toplantıda işçi tarafı hükümetin getirmek istediği başta kıdem olmak üzere tüm düzenlemelere itiraz etti. Bu arada hükümet, 2016 yılında çıkardığı yasa ile memurlara doğum sonrasında yarım zamanlı çalışma hakkı tanımıştı. Ancak yönetmelik çıkmadığı için bu yıllardır uygulamaya geçirilemedi. UİS toplantısında, yönetmeliğin 2020’de çıkarılacağı belirtildi. l ANKARA ESNEK ÇALIŞMA ARAYIŞI Ulusal İstihdam Stratejisi toplantısı sonrası hazırlanan raporda, iş mevzuatındaki deneme ve denkleştirme süresine ilişkin uluslararası normlar, AB mevzuatı ve ülke uygulamaları dikkate alınarak mevzuat çalışmaları yapılacağı belirtildi. Çalışmaların daha verimli olabilmesi için tedbirin yeni dönemde, “İş mevzuatındaki esnek çalışma biçimlerinin daha uygulanabilir ol ması ve yaygınlaştırılmasına ilişkin uluslararası normlar, AB mevzuatı ve ülke uygulamaları dikkate alınarak mevzuat çalışması yapılacaktır” şeklinde dönüştürülmesine karar verildiği, mevzuat çalışmasının da bu doğrultuda gerçekleştirileceği bildirildi. Kamuoyunda esnek çalışma biçimleri hakkında farkındalık oluşturmak amacıyla tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri yapılacak. Atlas yeniden uçmaya başladı Atlas Global Havayolları, maliyetlerdeki ciddi artışı gerekçe göstererek 26 Kasım’da ara verdiği uçuşlarına tekrar başladı. Şirketini dünkü uçuş planlarında iç hatta 1, dış hatta 5 karşılıklı tarifeli sefer yer aldı. Dış hatlarda İstanbul Havalimanı’ndan Londra, Amsterdam, Bağdat, Tel Aviv ve Tahran’a, iç hatlarda Antalya’ya karşılıklı 12 sefer yapıldı. l Ekonomi Servisi Temsa üretime dönmek istiyor Borçları nedeniyle icralık olan ve üretime ara veren otobüs ürecisi Temsa, “En kısa zamanda fabrikamızı tekrar çalışır hale getirmek arzusundayız” dedi ancak tarih verilmedi. Sabancı Holding, Temsa Ulaşım Araçları’ndaki sahip olduğu hissenin tamamını 182.7 milyon liraya İsviçre merkezli True Value Capital Partners’a satmıştı. l Ekonomi Servisi Merkez reeskont faizini düşürdü Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) tarafından vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık yüzde 17.25’ten yüzde 12.75, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık yüzde 18.25’ten yüzde 13.75’e indirildi. l Ekonomi Servisi Kuzey Akım’da döşeme durdu ABD’nin yaptırım kararının ardından, Rus doğalgazını Baltık Denizi üzerinden Almanya’ya taşıyacak Kuzey Akım 2 projesinde boru döşeme işlemini yapan İsviçre ve Hollanda ortaklı Allseas şirketi, faaliyetlerini durdurdu. Şirket, yaptırım kararlarına dair değerlendirme yaptıktan sonra devam edip etmeme kararını verecek. Öte yandan, 11 milyar dolar maliyeti olan ve birkaç ay içinde biteceği açıklanan hattın inşasını gerçekleştiren konsorsiyum, yaptırım kararına rağmen hattın en kısa sürede tamamlanması konusunda çalışmaların sürdüğünü açıkladı. Projenin inşaatını üstlenen konsorsiyumda Rus Gazprom şirketinin yanı sıra Avusturya’dan OMV, Almanya’dan Uniper ve Wintershall, Hollanda’da Shell ve Fransa’da Engie gibi dev şirketler bulunuyor. l Ekonomi Servisi Yılın 11 ayında Ziraat Bankası 3 milyar lira, Halkbank 1.7 milyar lira görev zararı yazdı Kamu bankacılığına aykırı ‘Bedeli hepimiz ödüyoruz’ Eski Maliye bakanlarından Zekeriya Temizel, kamu bankaları aracılığıyla yapılan bu tür şirket kurtarma operasyonlarının yanlış olduğunu söyledi. “Eğer kamu bankaları bunu uygulamak zorunda kalmışsa daha büyük bir yanlış yapılıyor demektir” diyen Temizel, şunlara dikkat çekti: “Siyasi tercih ise karşılığının bankalara ödenmesi gerekir. Çünkü bu olmazsa sermaye yetersizliği ortaya çı kar ve devlet bunu her durumda ödemek zorunda kalır. Ancak unutulmamalı ki, görev zararı sosyal, toplumsal uygulamalar için olmalıdır. Birilerini kurtarmak için değil. Çünkü görev zararını hepimiz vergilerimizle ödüyoruz.” Temizel, ayrıca 50 milyon dolar yatırım için Tank Palet’in özelleştirilirken, şirket ortaklığı için 500 milyon dolarlık rakamların konuşulmasının akıl almaz olduğunu vurguladı. Adnan Bali İş’ten ‘Altın Genç’lere ödül İş Bankası, “Altın Gençler” uygulamasıyla, 2019 yılı Yükseköğretim Kurumları Sınavı’nda (YKS) üstün başarı gösteren ve önde gelen üniversitelerde eğitim hakkı elde eden 120 öğrenciyi ödüllendirdi. Banka, 1971’de başlattığı uygulama ile 3 bin 500’ün üzerinde gence ödül verdi. Bu yıl YKS’de sayısal, eşit ağırlık, sözel ve dil olmak üzere 4 puan türünde dereceye girenlere ödülleri, İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali’nin katılımıyla düzenlenen törende verildi. Başarının ancak disiplinli, sabırlı ve özverili çalışarak sürdürülebileceğini ifade eden Bali, “Bir şeyi bir defalığına yapıp kısa süreliğine alınan sonuçlar kalıcı olmayabilir. Bana ‘zekâ mı disiplin mi’ diye sorulacak olursa ben daima ‘disiplin’ derim” ifadesini kullandı. l Ekonomi Servisi Prof. Dr. Çolak, şirket kurtarmayı kamu bankacılığı ilkeleriyle çalışmamanın göstergesi olarak nitelerken, Zekeriya Temizel görev zararlarının sosyal uygulamalar için yapılabileceğini vurguladı. SERHAT ALİGİL En son Ziraat Bankası’nın şirketlerinden Ziraat Girişim Sermayesi’nin Simit Sarayı’na ortak olma adımıyla yeniden alevlenen kamu bankalarının “görev zararı”yla ilgili tartışmalar devam ediyor. Bütçe verilerine bakıldığında, yılın ilk 11 ayında Ziraat Bankası’nın görev zararı 3 milyar lira, Halk Bankası’nın 1.7 milyar lira. 2019 yılı dahil son 10 yıla bakıldığında ise bütçelenen toplam görev zararları, Ziraat Bankası için 15.4 milyar lira, Halk Bankası için 7.5 milyar liraya ulaştı. Görev verildi mi? Bu tartışmayı değerlendiren ve 2000’de Ziraat Bankası bilançosunun yarısının görev zararı olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Ömer Faruk Çolak, bankanın 2001 krizi öncesi SSK maaş ödemesi, çiftçiye destek kredileri, KİT zararları için borçlandığını hatırlattı. Çolak, şöyle devam etti: “Şimdi ise şirket kurtarmak, görev tanımı içinde yer alamayan inşaat gibi sektörlere kaynak aktarmak için borçlanıyor. Unutulmaması gereken bir olgu da artık şeker fabrikaları, tütün işletmeleri gibi KİT’ler yok, yani tarıma teşvik yok, SGK’ye des teği de yok. Ama banka görev zararı veriyor. Bu da bankanın bankacılık, özellikle de kamu bankacılığı ilkeleri ile çalışmadığını gösterir. Bu çalışma biçimi mevcut bankacılık düzenlemelerine de aykırı.” Eski Hazine müsteşarlarından Prof. Dr. Tevfik Altınok da bu görev zararlarının nereden kaynaklandığının ve bu görevlerin ekonomi yönetimi tarafından verilip verilmediğinin açıklanması gerektiğine dikkat çekti. Batık kredi arttı Kamu bankalarının kaynak kullanımındaki bu tür sorunlar, finansal yapılarıyla ilgili de tartışma yaratıyor. Zira geçen yılın aynı dönemine kıyasla ilk 9 ayda, Ziraat Bankası’nın kârı yüzde 32, Halk Bankası’nın kârı yüzde 58 ve VakıfBank’ın kârı yüzde 51 düştü. Buna karşın, 2018 sonuna göre, takipteki alacakların (batık kredi) toplam kredileri oranı Ziraat Bankası’nda yüzde 2’den yüzde 2.3’e, Halkbank’ta yüzde 3.29’dan yüzde 4.6’ya ve Vakıfbank’ta yüzde 4.65’ten yüzde 5.23’e çıktı. Ömer Faruk Çolak Tüketici indirim yoksa almıyor Danışmanlık şirketi SimonKucher & Partners Direk törü Okan Çetintürk, yaptıkla rı araştırmaya göre, tüketicile rin yüzde 83’ünün son 3 ay içerisindeki alışverişlerinde in dirimli fiyattan sa tın alım yaptıkla rını, sadece yüzde 17’lik kısmın ürünü giriş fiyatından satın aldığını belirtt. Çetin türk, Okan Çetintürk “Bu da şirketlerin promosyon yönetimine ve fiyat transparanlığı konusuna oldukça dikkat etmesi gerektiğinin bir göstergesi” dedi. Aradığı ürünü indirimli fiyatta bulamayan tüketicilerin yüzde 33’ünün satın alımını ertelediğini ya da vazgeçtiğini, yüzde 28’inin aynı mağazadaki muadil ürünü indirimde bulursa tercih ettiğini belirten Çetintürk, “Yüzde 26’sı da başka bir marka ya da mağazada benzer ürünü indirimde satın almayı tercih ediyor” ifadelerini kullandı. l Ekonomi Servisi Akaryakıtta ‘fiyat’ sıkıntısı var Petrol Ofisi Üst Yöneticisi Selim Şiper, 2020’de yaklaşık 13 bin istasyonun yüzde 35’inin kontratının yenileneceğini söyledi. Şiper, “Dağıtıcılar, ithalatçılar olarak fiyatlandırma mekanizma sında sıkıntımız var. Sistem son 5 günlük ortalamalar üzerinden işliyor. Çarşamba artış gerektiğinde bunu sonraki pazartesi uygulayabiliyoruz ve bu arada para kaybediyoruz” dedi. 2020’de umut var Ekonomide piyasalar bir modelleme ve planlama ile dengeye gider. Plan, özünde kalkınma ve büyüme politikaları ile eş anlı olarak yürütülür. Politikasızlığın, bazen de çaresizliğin gündemde olduğu dönemlerde ise beklentilerin takip edildiği, kendi kendine dengeye giden yani “dengelenme” yaşayan bir ekonomiyi görmeyi umut ederiz. Bu umut çoğu zaman kısırdöngüyle birleşir ve bazı aylarda “tamam dipten döndük” ya da “dengelenme devam ediyor” misali tümcelerle avunuruz. Nasıl olmasın ki? Düğmeye basarak indirdiğimiz faiz oranlarına sadece tüketim ve inşaat sektöründe cılız, olumlu yanıt alsak da, esas olumlu yanıtın gelmesi beklenen yatırımlarda oluşan karanlık tablonun varlığıdır. Depolardaki ara ve sanayi mallarını temsil eden yatırımlar, toplum refahını yükselten en önemli faktörlerden biri olan sermaye birikiminin diğer adıdır. Tam da burada zincirler bir araya gelmiyor. Durum tüketim harcamalarında da farklı değil… Faize ve sonu gelmeyen yapay teşviklere yanıt vermeyen tüketim harcamaları 2020’de de gelir tarafından gelen baskılanma nedeniyle ulusal gelire fazla bir katkı yaratacak güce sahip gözükmemektedir. Gelelim istihdam ve işsizliğin görünümüne… Yüzde 14’lerde yapışkan bir seyir izleyen işsizlik oranı ve istihdam yaratamama, ekonomideki basıncı artıran iki kuvvet olarak karşımıza çıkıyor. İstihdamdaki hem sayısal hem de oransal azalmayı yatırım harcamalarındaki iki haneli düşüşlerle eşleştirdiğimizde, gelecek yıl için hem işgücü hem de ürün piyasalarında net olmayan bir resim ortaya çıkıyor. Durulmayı ekonomik sorunlardan arınma olarak algılayan karar vericilerin para ve maliye politikalarında da çarpıklıklar açıkça ortaya çıkmaktadır. Merkez Bankası’nın hedefleme politikasının söylemde enflasyon, uygulamada ise siyasetin etkisiyle faiz tarafında olması, kafaları karıştırmaya devam etmekte... Bu süreçte merkezin kârlarının ve yeniden değerleme ile oluşan sanal gelirin bütçeye aktarılması da diğer garip bir işlemi gözler önüne seriyor. Bunlar yetmezmiş gibi dün yürürlüğe giren ABD yaptırımlarının da resmini de koyalım. Finansal piyasalardan askeri harcamalara, enerji piyasasından ulaştırma ve taşımacılık sektörüne etki edecek bu yaptırımların şimdilik kısmi olduğu gözüküyor. Dengelerin arzu edilen seviyelerden çok uzak olduğu, olumsuzlukların hâlâ derinden hissedildiği ekonomimizin düzlüğe erişmesinin şimdilik iki temel öğesi var: Akılcı devlet harcamaları ile gelir yaratma ve komşularla dış ticaretin olağan hale gelmesi. Daha da vurgulamak gerekirse, kısa dönem ölçek ekonomilerini harekete geçirecek komşularla ticaret birlikteliği yaratma… hem de şimdi! Unutmamamız gereken bir nokta da çiftçinin içinde kalan son umudu kaybetmemesini sağlayacak fiyat politikasını, akılcı tarım ve hayvancılık uygulamalarını hayata geçirmek. Çünkü o akılcılıktan oldukça uzaktayız… Anadolubank yeni şubelerle büyüyor Anadolubank’ın, KOBİ, işletme, ticari, bireysel ve tarım bankacılığı alanlarında verdi ği hizmetler ve yatırımcılara sunduğu finansal çözümlerle büyümeye devam ettiği açıklan dı. Banka, bu ay Elazığ ve Malatya şubelerinin ardından Bodrum şubesini de açtı. Anadolubank Genel Müdürü Na mık Ülke, “Müşterilerimizin her yıl farklılaşan ihtiyaçlarına yönelik ürün ve hizmetlerimizi geliştiriyo ruz. Yeni yılın ilk aylarında Diyar bakır şubemizi hizmete soka cağız. Özellikle bankacılık sektörüne bu dönemde yeni istihdam sağlıyor olmak da bizleri ayrıca mutlu ediyor” dedi. l Ekonomi Servisi Namık Ülke Aygaz Doğalgaz LNG ihracatı yaptı Tüketicilerine boru hatları üzerinden doğalgazın toptan satışı ve boru hattına henüz bağlanmamış kullanıcılara özel taşıma araçlarıyla sıvılaştırılmış doğalgazın (LNG) satışı ve iletimi faaliyetlerini yürüten Aygaz Doğalgaz, Türkiye’den LNG ihracatını gerçekleştiren ilk şirket oldu. Yapılan açıklamaya göre, komşu ülkelerden gelen yoğun LNG talebi üzerine çalışmalarını genişleten şirket, ilk ihracatını karayolu ile Bulgaristan’a gerçekleştirdi. l Ekonomi Servisi