Katalog

Perşembe 6 Eylül 2018 EDİTÖR: ŞEHRİBAN KIRAÇ TASARIM: SERPİL ÜNAY Yatırımcı huzursuz ekonomi 9 Türkiye ile ABD arasındaki kriz yatırımcıyı huzursuz ediyor. Reuters’a göre Türkiye’yi finansal krizden korumak için Erdoğan’ın elinde fazla seçenek yok Türkiye’de son dönemlerde hızla yükselen enflasyon ve büyüyen cari açık yatırımcılar için huzursuzluk yaratırken Türkiye ile ABD arasında yaşanan gerilim ise huzursuzluğu artırdı. Reuters’ta yer alan analize Telekom’da devirden sonra şimdi de istifa şoku var Uçurumun kenarında... Münih Üniversitesi Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü Başkanı Clemens Feust’a göre, “Türkiye ekonomisi bir uçurumun kenarında”, “Erdoğan Finansal çöküşle resesyon arasında tercih yapmak zorunda” (Der Spiegel 03.09.2018). Uluslararası yatırım göre şu anda Cumhurbaşkanı bankası, ABNAMRO’nun ekonomistle Recep Tayyip Erdoğan’ın karşısındaki en acil sorun nakit. JPMorgan’a göre, 2019 Temmuz ayına kadar Türkiye’nin 179 milyar dolarlık dış borcunun vadesi gelecek. Bunun 146 milyar doları özel sektörün, özellikle bankaların borcu. Genellikle dışarıda borçlanan bankalar, kazançları TL cinsinden olduğu için, liranın değer kaybı durumunda ciddi bir borç uyumsuzluğu ile karşı karşıyalar. Tren kaçtı AKP’ye yakın kaynak, “Ekonomi ciddi bir kaygı nedeni çünkü halk yoksullaşıyor. Uzun yıllar, inşaat dışında yatırım yapmadık; inşaat da yenmez. Teknoloji ve sanayiye ya Yüzde 55 hissesi 2005’te Suudi bağlantılı Oger Telecom’a satılarak özelleştirilen ve borç batağından kurtulamayan Türk Telekom’da yeni bir dönem başladı. Şirket şimdi Akbank, Garanti Bankası ve İş Bankası’nın kuracağı girişim şirketine devredilecek. Danıştay’ın ‘satılmaz’ kararına karşın taşınmazları satan, çalışan sayısını yarıya indiren şirket, dört yıl üst üste vergi rekortmenliğinden müflis konumuna düştü. İhaleyi alan Lübnanlı Hariri ailesine ait Oger Telekom ise 13 yılın ardından milyarlarca dolar batık kredi bırakarak Türkiye’yi terk etti. Dün de kurumdan gelen iki istifa gündeme düştü. Türk Telekom’da C Grubu imtiyazlı hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu Üyesi Suat Hayri Aka ve Bağımsız Yönetim Kurulu üyelerinden Türk Telekom Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Fahri Kasırga istifa etti. Suat Hayri Aka’nın yerine Ömer Fatih Sayan, Fahri Kasırga’nın yerine ise Selim Dursun görev alacak. Yeni atamalar yapılacak ilk genel kurul toplantısında onaya sunulacak. Öte yandan Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP), Türk Telekom’un özelleştirilmesiyle ilgili bugün saat 12.30’da Gayrettepe Te lekom Binası önünde basın açıklaması yapacak. l Ekono mi Servisi TL’de kayıp sürecek Ucuza alma peşindeler rinin hazırladığı Crisis: a long time coming (04/09/2018) başlıklı Türkiye raporu da “Türkiye çok sert bir kriz yaşayacak ekonomik büyüme, 2019’da yüzde 3 olacak diyor”. 2002’de hükümeti ele geçirdikten sonra bir pasif devrim süreci içinde devleti, toplumu dönüştürerek siyasi iktidara yükselen, siyasal İslamın egemen sınıfının ekonomik çıkarlarının, kültürel projelerinin, dış kaynak girişine bağımlı Türkiye kapitalizmi üzerindeki yıkıcı etkileri ülkeyi o uçurumun kenarına getirdi. Ancak bu “kriz” bu etkilere, Doron Acemoğlu’nun, 2006 sonrası kurumsal bozulma olarak gördüğü gelişmelere değinmeden de açıklanabilir. Acemoğlu’nun, nedenlerini anlamakta büyük zorluk çektiği, aslında bir iktidar biçimi olan “kurumsal bozulma” en fazla, ülkenin “uçurumun kenarına” gelişini hızlandırmıştır. Benzer krizlerin Arjantin’den, Brezilya’dan Güney Afrika’ya, Endonezya’ya kadar birçok ülkede kendini gösteriyor olması da yerel nedenlerin ötesinde kapitalist sistem çapında dinamikle tırım yapma trenini kaçırdık” dedi. Enflasyon yükseldikçe Merkez Bankası TL’deki değer kaybını frenlemek için gelecek hafta faiz artıracağının işaretlerini veriyor. Ne var ki, faiz için “bütün kötülüklerin anababası” diyen Erdoğan’ın görüşleri dikkate alınırsa, artış ne kadar olursa olsun çok geç ve çok yetersiz olabilir. Bu durum Societe Generale analistlerine göre, gelişmekte olan piyasa para birimleri gelecek yıl da değer kaybe decekler. Çin dahil gelişmekte olan piyasalardaki daha yavaş büyüme, aynı zamanda Fed’in faiz artırımlarının gelişmekte olan piyasa para birimleri üzerinde gerilim yaratacağını öngören Societe Gene TL’nin aşırı değer kaybetmesi sonrası gözler Türkiye’deki varlıklara çevrildi. Dolar ve Avro karşısında Türkiye’deki varlıkların değeri düşerken yabancılar da bu varlıkları ucuza alma peşinde. Uluslararası piyasalarda ‘yatırım gurusu’ olarak tanınan, tırımcılar bu durumdan avantaj elde ederler. Genelde bu satın almak için fırsat olarak görülür. Eğer yatırım yapacak kadar zekiyseniz 2 ila 5 yıl sonunda olumlu sonuçlar elde edersiniz. Ben henüz bu anlamda bir yatırım yapmadım. Çünkü son dönemde çok yoğun bir şekilde seyahat ediyorum. Fakat neler olduğunu tabii ki görüyorum. (Yatırım yapacak olsam) Büyük ihtimalle şu anda Türkiye (Türkiye’deki varlıkla Rogers, Rusya ve Çin’den çok sayıda yatırımcının artık yüzünü gelişen piyasalardaki yatırım fırsatlarına çevirdiğini ifade ederek, “Ben Moskova havaalanına gidiyorum ve her yerde artık Çinlileri görüyorum. Kızıl Meydan’a gidiyorum, her yerde Çinli görüyorum. 5 sene önce bu rin söz konusu olduğunu söylemektedir. Kimi ülkeler değil tüm sistem Bugün artık bir ironiye dönüşen “yükselen piyasalar” kavramının kapsadığı ülkelerdeki ekonomik zorluklar, öncelikle, bu ülkelerin kapitalist (emperyalist) sistemle olan ilişkilerinin ürünüdür. Bu zorlukların, adeta düzenli aralıklarla sert krizler üretmesinin arkasında, öncelikle, kapitalist sistemin merkezlerinin (emperyalizmin) kapitalizmin krizini yönetmeye çalışırken ürettikleri politikalar, merkezdeki egemen da Türkiye’nin ihtiyacı olan bir kurtarma yardımı için IMF’ye başvurması ihtimali güçleniyor. Bir akademisyen, hükümetin bir süre ‘işleri idare etmeye çalışacağını’ ancak Erdoğan çözüm getiremezse kitlesel boyutta işsizlik ve tepkilerin doğacağını söyledi. rale, piyasanın gelişmekte olan dünyaca ünlü Ameri para birimlerinde düşüşlerin 2018 kalı yatırımcı ve finans sonunda biteceği beklentisine uzmanı Jim Rogers, karşını ‘ciddi şekilde aşağı yön Türkiye’nin halihazırda lü beklenti’ içinde olmayı sür uluslararası yatırımcılar dürdüklerini vurguladı. Ku için dikkate değer yatı rumun Türk Lirası, Güney rım fırsatları sunduğunu Afrika Randı ve Brezilya belirtti. Rogers, “Genel Reali için aşağı yön de tarihte bu tip şeyler ol lü beklentisi bulunuyor. duğunda (Türk ekonomisindeki gelişmeler) normalde ya rı) alırdım. Normalde akıllı insanlar şu anda (Türk varlıklarını) satın alıyorlar” dedi. AA’ya konuşan Rogers, ABD’nin Türkiye’ye karşı yaptırım kararı almasının ‘çılgınlık’ olduğunu, ABD’nin neden böyle davrandığı konusunda bir fikri bulunmadığını, uzun vadede bu durumun ABD’ye zarar vereceğini düşündüğünü söyledi. durum böyle değildi. Eminim çok yakında İstanbul, Rus ve Çinlilerle dolu olacak” diye konuştu. Jim Rogers sermaye ile çevredeki bağımlı sermayenin krize uyum sağlama çabaları yatıyor. Pazartesi yazımda değinmiştim, bu bağımlılık esas olarak, çevre ekonomilerinin, merkezin ekonomilerinin gereksinimlerine göre şekillendirilmiş olmasından kaynaklanıyor. Çevre ekonomileri, merkezdeki egemen sermayenin, sermaye, üretken kapasite ihracı, finansal spekülasyon, kaynak tedariki gereksinimlerini karşılayacak biçimde serbest dolaşımına açık tutulacaktır. Kapitalist sistemin yapısal krizleri içinde ve özellikle de krizin finansal Dış satımcı karara TL’deki değer kaybı Kuzey Kıbrıs’ı da etkiliyor. Maliyetler artıyor kriz momentinde bağımlı ülkeler üzerindeki ekonomik ve siyasi basınçlar artacaktır. Kriz KKTC’yi de vurdutepkili. Delikten içeri düşerken... Yapısal krizi, II. Dünya Savaşı sonrasının Fordist sermaye birikim rejiminin ve Keynesyen düzenleme sistemlerinin tükendiği 70’li yılların başında patlak ver di. Bu yıllarda merkez sermayenin, krize İhracatçı çift taraflı kayıp Türk Lirası’nın bu yıl yüzde 40’ın üzerinde değer yitirmesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde de (KKTC) etkisini hissettiriyor. uyum sağlayabilmek için avlanma alanlarını genişleterek, hızla çevre ekonomilerine gitmeye başladığını görüyoruz. Bu gidişle hızlanan, çevreden merkeze değer transferi, çevre ülkelerde genelleşmiş bir borç krizine yol açtı. Bu borç krizi, çok daha yaşayacak İhracatçıya gelirinin yüzde 80’ini yurda getirip bir bankaya ‘satma’ zorunluluğu tepki çekti. İhracatçı, gelirini Fransız haber ajansı AFP’nin Lefkoşa’dan geçtiği haberde, KKTC’de geçerli olan para biriminin TL olduğu anımsatıldı ve Kıbrıslıların maliyetlerdeki artıştan dolayı endişeli olduğu ifade edildi. Kuzey Kıbrıs Eko büyük ve hızlı değer transferine olanak verecek yeni bir kriz yönetim modelinin (neoliberalizmin) çevre ülkelere, IMF ve Dünya Bankası’nın finansal şantajları yoluyla dayatılmasını kolaylaştırdı. Neoliberal model, çevre ekonomilerinin mal ve sermaye piyasalarını merkez sermayenin kullanımına tamamen açtı. önce TL’ye sonra üretim için mecburi olan ithalatı yaparken tekrar dolar kuruna çevireceği için çift taraflı bir kayıp yaşayacağını vurguluyor. Bu durumun bankalara ciddi bir sıkıntı getireceğini vurgulayan Türkiye İhracatçılar Birliği (TİM) Başkanı İsmail Gülle, kendilerinden konu hakkında görüş alınmadığını da söyledi. Gülle, “Şaşırtıcı bir karar. Belli alanlarda sıkıntı yaratacaktır. Normal günler yaşamıyoruz ama ihracata etkisi olur” dedi. Akdeniz Mobilya, Kâğıt ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı Bülent Aymen de “Vadeli satışlarda bizi zorlar ancak ekonomik anlamda zor dönemden Kurumsal şirketler girişimci olacak Önde gelen kurumsal şirketleri girişimci kurumlara dönüştürmek amacıyla Türkiye Girişimci Kurumlar Platformu kuruldu. Core Strateji koordinasyonunda hayata geçirilen platformun, bu alanda fa aliyet gösterecek çatı kurum olması hedefleniyor. İnternet sitesinde Türkiye’den girişimci kurum vaka analizleri, rapor ve blog yazıları yayınlayacak olan platformun danışma kurulunda (soldan sağa) Borusan Gru bu Üst Yöneticisi (CEO) Agah Uğur, İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, GE Türkiye Üst Yöneticisi (CEO) Canan Özsoy ve Bankalararası Kart Merkezi Üst Yöneticisi (CEO) Soner Canko yer alıyor. Bankaların kârı yükseldi nomi ve Enerji Bakanı Özdil Nami, “Bu durum bizim gibi bir ekonomi için çok çok zor. Yaşananlar bizim çıkardığımız bir kriz değil” dedi. Nami, ekonomide nakit akışını sürdürebilmek adına bazı önlemler aldıklarını ifade etti. Kuzey Kıbrıslı bir kafe işletmecisi olan Mehmet, “Tüm maliyetlerim son birkaç haftada yüzde 50 arttı. Birikimlerim de değerinin yarısını yitirdi” dedi. Habere göre, alınan önlemlere rağmen konut ya da otomobil gibi yüksek bedelli ürünler için fiyatlar yükselmeye devam ediyor ve Kuzey Kıbrıslıların alım gücü bu ürünleri almaya yetmiyor. Yakın Doğu Üniversitesi İktisat Bölümü’nden Doçent Dok Böylece merkezden çevreye ikinci büyük sermaye akışı, “yükselen piyasalar” kavramıyla birlikte başladı. Bu akışın beslediği spekülatif balon ve değer transferi, 199798 Asya krizini yarattı. En son büyük sermaye akışı, 2008 mali krizinin ardından başladı. Merkez ülkelerin yönetimleri, tükenmiş birikim modelini yenilemeyi deneyeceklerine, Financial Times’dan Wolf’un da işaret ettiği gibi (04/09/18) mali sermayeyi korumaya, toplam talebi restore etmeye yöneldiler. Faizler sıfır düzeyine indi, piyasaya para basıldı, mali sistemin borçları devlet maliyesine taşındı, oradan da bütçe üzerinden halkın sırtına yıkıldı. Düşük faizler, parasal genişleme yatırımları, tüketimi (ekonomik büyümeyi) canlandırmadı. Çünkü, yüzeyde görülen talep yetersizliği, aşırı birikim sorunlarının altında daha derinde, “üretkenlikteki gizemli durgunluk” tartışmalarının ima ettiği gibi bir başka sorun vardı: Ortada, kârlılığı restore edecek yeni bir sermaye birikim rejimi yok. Bu koşullarda merkez sermayesi yine geçiyoruz. Dolayısıyla hepi tor Erdal Güryay, “Bu kriz çevre ülkelerin ekonomilerindeki değerleri miz üzerimize düşeni yapacağız. Bu da yapılması gerekenlerdendi” diye konuştu. Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Dalgakıran, düzenleme nedeniyle vadeli satışın yoğunlukta olduğu makine sektörüyle ilgili ciddi sıkıntılar yaşanabileceğini ifade etti. Düzenlemenin ihracatta güvenilirlik sıkıntısı yaratacağını da anlatan Dalgakı Bankacılık sektörünün kârı temmuz ayında 33 milyar 554 milyon lira olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı ayında bu rakam 29 milyar lira olmuştu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) temmuz ayına ilişkin verilerine göre, Türk bankacılık sektörünün aktif büyük aktif kalemi olan krediler 2 trilyon 419 milyar 134 milyon lira, menkul değerler 448 milyar 897 milyon lira oldu. Geçen yılın sonuna göre sektörün aktif büyüklüğü yüzde 17.5, kre le baş edebilmemiz mümkün değil. Krizin KKTC’ye etkileri Türkiye’ye etkilerinden çok daha fazla” diye konuştu. l Ekonomi Servisi talan etmeye yöneldi. Gelen sermaye yerli ortaklarını zengin ederken ekonomide büyük bir delik açtı. Yükselen piyasa ekonomilerinin halkları, şimdi de işte bu deliklere düşüyorlar. Dövizdeki dalga vurguna döndü Dövizdeki dalgalanma, siber fırsatçıları da harekete geçirdi. Türk bankacılık müşterilerini hedef alan siber hırsızlar, ‘Döviz hesabı ran, “Teminat mektubu ve akreditifli işlemler makine sektöründe ciddi anlamda yer tutuyor. Bu bakımdan da paranın tamamını getirmekle ilgili bir sıkıntı olacak” diye konuştu. l Ekonomi Servisi lüğü 3 trilyon 828 milyar 821 milyon lira düzeyinde gerçekleşti. Sektörün aktif toplamı 2017 sonuna göre 570 milyar 979 milyon lira (yüzde 17.5) arttı. Bu dönemde, en büyük diler yüzde 15.3 ve menkul değerler toplamı yüzde 11.8 yükseldi. Bankacılık sektörünün temmuzda sermaye yeterlilik rasyosu yüzde 16, çekirdek sermaye yeterlilik rasyosu ise yüzde 13 oldu. Sektörün haziranda yüzde 3.03 olan takipteki kredi rasyosu ise temmuz ayında yüzde 3.05 olarak gerçekleşti. l Ekonomi Servisi nızın dökümü ektedir’ ya da ‘Adınıza şu kadar döviz alındı’ gibi gerçek dışı mesajlarla, kişileri sahte ve virüslü sitelere yönlendiriyor. Bilgi güvenliği kuruluşu ESET’in Türkiye Teknik Müdürü Erkan Tuğral, “Siber hırsızlar, bu kez Türkiye ekonomisindeki hareketliliği kullanmaya odaklanmış görünüyor” dedi. C MY B