Katalog

Salı 10 Temmuz 2018 EDİTÖR: TAMER KAYAŞ Yargıya yürütme Anayasanın 159. maddesinde Adalet Bakanlığı müsteşarının HSK’nin doğal üyesi olmasına karşın, kararnameyle kuşatmasımüsteşar yerine bakan yardımcısı getirildi 703 sayılı KHK’de yargı ve güvenlik kurumlarına ilişkin dikkat çeken değişiklik ler yapıldı. Anayasada Adalet Baka nı Müsteşarı’nın Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) tabii üyesi olduğu hükmüne rağmen, kararnamey le müsteşarın yerine ba kan yardımcısı getirildi. Böylece bakan yardım ALİCAN ULUDAĞ cısı, anayasaya aykırı olarak HSK üyesi olarak görev yapacak. Cumhur başkanı, istediği kamu görevlisini hiç bir şart olmadan vali olarak atayabile cek. Üstelik valiler, devletin değil cum hurbaşkanının temsilcisi olacak. Çö züm süreci için kurulan Kamu Düze ni ve Güvenliği Müsteşarlığı da lağve dildi. Bakan yardımcılarının Anayasa Mahkemesi ve Danıştay üyesi olması nın önü açıldı. 703 sayılı KHK’de yargı, mülkiye ve güvenlik kurumlarıyla ilgili öne çıkan düzenlemeler şöyle: Adalet Akademisi dağıtıldı 2992 sayılı “Adalet Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun” yürürlükten kaldırıldı. Aynı şekilde Türkiye Adalet Akademisi Kanunu da kaldırılarak kurum tamamen lağvedildi. Buradaki tüm personelin görevi sona erdi. Kadrosu akademide bulunan hâkim ve savcılar HSK tarafından, diğer personel ise Adalet Bakanlığı tarafından 15 gün içinde durumlarına uygun bir göreve atancak. Kurumun bütün malvarlığı da bakanlığa devredildi. TAA’nın yerine Hâkim ve Savcı Eğitim Merkezi kuruldu. Bu merkez, faaliyete geçene kadar mevcut hâkim ve savcı adaylarının eğitimini Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı yapacak. Eğitimini tamamlayanların sınavlarını bakanlık bürokratları ile Adalet Bakanı’nın uygun göreceği bir HSK üyesi yapacak. Bakan yardımcılarına AYM üyeliği hakkı Kararnameyle, Anayasa Mahkemesi’nin yasasında değişikliğe gidildi. Bu kapsamda, birlikte yapılan ilk cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi sonucunda Cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihten önce görev yapmış Bakanlar Kurulu üyeleri, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan’da yargılanacak. Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkındaki Yüce Divan yargılamaları üç ay içinde tamamlanmak zorunda kalacak. Yargılama bu süre içinde tamamlanmadığı takdirde, ilave üç ay süre verilecek. Yeni düzenlemeye göre, “45 yaşını doldurmuş olmak, yükseköğretim görmek ve hâkimlik mesleğine alınmaya engel halinin bulunmaması” kaydıyla bakan yardımcıları da Anayasa Mahkemesi üyesi seçilebilecek. Bu atamayı Cumhurbaşkanı yapacak. HSK’de anayasa çiğnendi KHK ile, anayasaya aykırı şekilde HSK’den müsteşar çıkarılıp Adalet Bakanı Yardımcısı eklendi. 16 Nisan referandumunda kabul edilen anayasa de Türkiye Adalet Akademisi Kanunu kaldırılarak kurum tamamen dağıtıldı. MİT’te müsteşar gitti, başkan geldi Kararnameyle, “Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı” ibaresi “MİT” şeklinde, “Müsteşar” ibaresi “Başkan” şeklinde, “Milli İstihbarat Teşkilatı” ibaresi “MİT” şeklinde değiştirildi. “MİT Müsteşarı” ibarelerinin yerini “Teşkilat Başkanı” ibaresi aldı. Eklenen geçici maddeyle Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı ve Müsteşar Yardımcılarının kadro unvanı, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı ve Başkan Yardımcısı şeklinde değiştirildi. Halen anılan kadrolarda bulunanlar başka bir işleme gerek kalmaksızın Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı ve Başkan Yardımcısı kadrolarına atanmış sayıldı. MİT’in yetkilerini düzenleyen maddenin uygulanmasına ilişkin esas ve usuller, Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenecek. MİT Yasası’nın atamalar başlıklı 13’üncü maddesindeki “Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı, Cumhurbaşkanınca atanır. (1) MİT Müsteşar yardımcıları ve başkanlar, MİT Müsteşarının teklifi üzerine, Cumhurbaşkanınca atanır. (1) Diğer personel MİT Müsteşarı tarafından atanır” fıkraları yürürlükten kaldırılırken, “MİT kadrolarına yapılan atamalar Resmi Gazete’de yayımlanmaz ve gizli tutulur” hükmü konuldu. Böylece MİT Başkanı’nın diğer personeli atama yetkisi elinden alınarak Cumhurbaşkanına bırakıldı. ğişikliği metninde, “Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabii üyesidir” ibaresi vardı. Ancak Hâkimler ve Savcılar Yasası’ndaki “müsteşar” ifadesi kaldırıldı, yerine “bakan yardımcısı” getirildi. Müsteşarın kurulun tabi üyesi olduğuna yönelik maddeye de bakan yardımcısı eklendi. Böylece anayasanın öngörmediği bir bürokrat, HSK üyesi olarak yargıyı yönetecek. Bu durumda bakan yardımcısının Birinci Daire üyesi olarak attığı her imza, anayasaya aykırı olacak. Dairelerin görevleri Anayasa değişikliğiyle daire sayısı üçten ikiye düşürülen HSK’de daireler arasındaki üye dağılımı da belli oldu. Birinci dairede, bakan yardımcısı, Yargıtay’dan seçilen bir, adli yargıdan seçilen iki, idari yargıdan seçilen bir ve öğretim üyesi/avukatlar arasından seçilen bir üye görev yapacak. İkinci dairede ise Yargıtay üyeleri arasından seçilen iki, Danıştay kökenli bir, adli yargıdan seçilen bir ve öğretim üyesi/ avukatlar arasından seçilen iki üyeden oluşacak. Süresi biten HSK üyeleri, bir kez daha seçilebilecek. KDGM lağvedildi Hükümetin özellikle çözüm süreci için 2010’da kanunla kurduğu Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı lağvedildi. Bütün malvarlığı, Hazine’ye, personeli ise İçişleri Bakanlığı’na devredildi. Devir işlemleri sırasında çıka cak tereddütleri gidermeye ise Cumhurbaşkanı yetkili olacak. Devletin değil cumhurbaşkanının valisi İl İdaresi Yasası’nda düzenlene, “Vali, ilde Devletin ve Hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her Bakanın mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır” ifadesi, “Vali, ilde Cumhurbaşkanının temsilcisi ve idari yürütme vasıtasıdır” şeklinde değiştirildi. Vali atamalarında İçişleri Bakanı’nın rolüne son verildi. Tek söz sahibi Cumhurbaşkanı oldu. Vali olarak atanma şartı olan “Mülki idare amirliği hizmetleri sınıfından vali olarak atanacaklarda; birinci sınıfa yükselmiş ve birinci sınıfa yükseldikten sonra birinci sınıfa yükselme niteliğini kaybetmemiş olma şartı aranır” hükmü yasadan çıkarıldı. Vali muavinlerinin, en az altı yıl kaymakamlıkta bulunmuş ve bu hizmetin iki yılını doğuda geçirmiş olanlardan tayin edilme şartı kaldırıldı. Bir başka değişiklikle bucakların adlarının konulması, sınırlarının değiştirilmesi Cumhurbaşkanı kararıyla olacak. Danıştay devre dışı KHK’den Danıştay da nasibini aldı. Belediye Yasası’nda yapılan değişiklikle bir yerde belediye kurulması veya tüzel kişiliğinin sona erdirilmesinde Danıştay’dan görüş alınmasına son verildi. Buna tek başına Cumhurbaşkanı karar verecek. Aynı şekilde bir yerde köy tüzel kişiği kurulması, kaldırılması veya beldeye çevrilmesi de sadece Cumhurbaşkanı kararıyla gerçekleşecek. Danıştay üyelerinin kimler arasından seçileceğine ilişkin maddeye, “Cumhurbaşkanı yardımcılığı, bakan yardımcılığı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı” ibaresi de eklendi. Danıştay’ın Cumhurbaşkanlığı tarafından gönderilen işler hakkında görüş bildireceği hükmü de kanundan çıkarıldı. Danıştay, ilk derece mahkemesi olarak artık sadece “cumhurbaşkanı kararlarına” karşı açılacak davaları karara bağlayacak. Danıştay artık “Cumhurbaşkanınca çıkarılan kararnameler dışındaki düzenleyici işlemlere” karşı açılan davalara bakacak. İdari yargıya kısıtlama İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda değişiklik yapıldı. Bu kapsamda idari mahkemelerin, yürütme görevinin Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak karar veremeyeceği kuralı getirildi. “Cumhurbaşkanının doğrudan doğruya yaptığı işlemler idari yargı denetimi dışındadır” hükmü kaldırıldı. Danıştay veya idare mahkemelerinin baktığı davalarda, istenen bilgi ve belgelerin devletin güvenliğine veya yüksek menfaatlarına veya devletin güvenliği ve yüksek menfaatlarıyla birlikte yabancı devletlere de ilişkin ise, Cumhurbaşkanı veya yardımcısı tarafından verilmeyebilecek. l ANKARA ‘Fakirin hayali’ gerçek oldu 703 sayılı KHK ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, şehir hastaneleri hayaline kavuştu. Kamuözel işbirliği tesislerinin yaptırılması ile hizmet alınmasına ilişkin usul ve esaslar, cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek ŞEYMA PAŞAYİĞİT Parlamenter sistemin son hükümeti, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine uyum yasaları ile sağlık alanında dikkat çekici değişikliklere gitti. 703 sayılı KHK ile Sağlık Bakanlığı kuruluş yasasının adı, “Sağlık Alanında Bazı Düzenlemeler Hakkında KHK” olarak değiştirildi. Tüm ayrıntılar Saray’da Kamu Özel İşbirliği modeli ile tesis yaptırılması, yenilenmesi ve hizmet alınması kanununda da değişikliğe gidildi. Bina ve yapıların kanunla belirlenmesinin yanında “cumhurbaşkanlığı kararnamesi” ile belirlenmesinin önü açıldı. Kamu özel işbirliği modeli ile tesis yaptırılması, yeni lenmesi ve hizmet alınmasına ilişkin usul ve esaslar, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı’nın görüşleri alınmak suretiyle Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenmesi hükmü tarihe karıştı. Kamuözel işbirliği tesislerinin yaptırılması, yenilenmesi ve hizmet alınmasına ilişkin usul ve esaslar, “cumhurbaşkanı” tarafından belirlenmesi hükmü getirildi. Kamu Özel İşbirliği çerçevesinde yapılan sözleşmelerin yatırım döneminde yeni ihtiyacın ortaya çıkması halinde ilave işin yaptırılması için Cumhurbaşkanı izni dahilinde yüklenicinin sorumluluğun alınması maddesi de ayrıca eklendi. Sağlık Bakanlığı görevlerinde yer alan “Maliye Bakanlığı” ibaresi “Hazine ve Maliye Bakanlığı”, “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” olarak değiştirildi. Adli Tıp Kurumu Kanunu’nda “Morg İhtisas Dairesi’nin görevleri” başlığı altında yer alan mahkeme, hâkimlik ve savcılıklar tarafından gönderilen cesetler ve ceset kısımları ile her türlü incelemeleri yapıp raporlaştırma maddesi “Kimsesiz cesetler” olarak değiştirildi. l ANKARA haber 9 Erdoğanizm Türkiyesi Dünkü yemin töreni ve onu izleyen “başkanlık töreni” ile Türkiye Cumhuriyeti tarihinde yeni bir rejim başladı. Aslında çok yeni değil. Halkoylamasıyla cumhurbaşkanı seçilmesini takiben, Tayyip Erdoğan başkanlık rejiminin fiilen başladığını ilan etmişti. Fiilen 2014’te başlayan, anayasayı yer yer ihlal etmekten çekinmeyerek yerleştirilen rejim değişikliği, dört yıl sonra resmiyete kavuştu. Bu rejimin nasıl bir siyasal, iktisadi, sosyal ve kültürel politikayı merkezine aldığını biliyoruz. On beş yıldan beri iktidarda olan ve iktidarının ikinci yarısında otoriterlik dozunun her yıl arttığı bir siyasal güç söz konusu. Bu gücün merkezinde bir kişi var. Başkanlık rejimine geçilmesi için hem partisini, hem toplumu yıllardır zorlayan, şahsıyla doğrudan bağlantılı bir rejim değişikliğini en sonunda dayatma imkânı bulan bir kişinin kurduğu bir rejim, bugün resmen yürürlüğe girdi. Resmi adı “cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi” olan yeni rejimin temel niteliği, bütün güçlerin bir mevkide, bir kişinin elinde toplanması. Diğer özelliği, baskı ortamında ve büyük bir eşitsizlik koşullarında yapılan ama rekabetçi niteliğini koruyan seçimlere meşruiyetini dayandırması. Üçüncü niteliği, destekçi seçmen topluluğunun parti ve ideolojiden ziyade bir kişiye olan bağlılığının rejimin can damarını teşkil etmesi. Popülizmin ve İslamcımilliyetçi karması bir ideolojinin desteğinde seçimle meşruiyeti tazelenen bir otokrasi bu. Türkiye’nin yeni rejimine baskın rengini, bütünü anlamlandıran niteliğini veren bu. Bunun adı Erdoğanizmdir. Erdoğanizm tabiri ilk ne zaman kullanıldı, tam bilmiyorum. Hatırlayabildiğim kadarıyla 2014’ün ilkyarısında telaffuz edilmeye başlandı. Ben bu terimi, yanılmıyorsam, 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimini takiben ilk kez kullandım. Daha sonra başkanlık rejimi için Tayyip Erdoğan bastırdıkça, 2015 Haziran seçim sonuçlarını ortadan kaldırmak için kaos stratejisini uygulamaya koyunca ve “Allah’ın bir lütfu” olarak tanımlamasının anlamı daha sonra tüm çıplaklığıyla ortaya çıkan 15 Temmuz darbe girişimini izleyen dönemde Erdoğanizm kavramı daha fazla kullanıldı. Tanıl Bora, Türkiye’de siyasi fikir akımlarını inceleyen kapsamlı çalışmasında, Erdoğanizmi, İslamcılığı incelediği bölümde, ayrı bir siyasal oluşum olarak ele alıyor (Cereyanlar, İletişim Yayınları, 2017). Bugün yürürlüğe giren rejimin, muhafazakârlık, Türk milliyetçiliği, İslamcılık ve aferizm karışımından oluşan melez niteliği, bir kişinin şahsıyla doğrudan bağlantılı olduğu için, onun ismini taşıyacaktır. Rejimin baskın ve baskıcı karakteri iktidarın kişileştirilmesinden güç ve ilham alıyor. Erdoğanizm, Cumhuriyet tarihinde, Kemalizmden sonra, bir kişiyle tamamen bütünleşmiş ikinci otoriter rejimdir. Otoriterliği dışında, Kemalizmle başka benzerliği, kendi makbul vatandaşını yaratma, bunu yayma ve güçlendirme politikası olarak hırslı bir sosyal mühendislik projesi içermesidir. Ama Erdoğanizmde bu proje vasatlık ve büyük bir kalitesizlik üzerine dayanıyor. Bu da Kemalizmle taban tabana zıtlıklarından biri. Belki en anlamlısı. Bu zıtlığı, Batı karşıtlığıyla ifadesini bulan yeni kültürel kodlar ve medeniyet referanslarını değiştirme iradesi tamamlıyor. Erdoğanizmin milletini yeni rejimin fetvacısı bir ideolog, “Cumhurbaşkanı Erdoğan sevdalısı, öz değerlerini kaybetmemiş” kişiler olarak ifade etmişti. Bu milletin ve devletin bütünleşmesinin yeni vücut bulmuş hali olarak Tayyip Erdoğan, “dindar, muhafazakâr, milliyetçi, sadık” milletin adamı olarak tanımlanıyor Erdoğanizmin ideologları tarafından. Bunu kamunun sunduğu imkânları yandaş kişi ve şirketlere öncelikle tahsis eden, 1920’lerin Türkiye’sindeki tabirle aferizm veya neopatrimonyalizm tamamlıyor. Erdoğanizmin dayandığı toplumsal desteğin göreli kırılganlığı ve karşısındaki toplumsal direnç, onu Kemalist tek parti rejiminden çok daha hoyrat olmaya, kaba güç ve açık baskı yollarına daha yaygın biçimde başvurmaya, liyakati tamamen ortadan kaldırarak, devlet kurumlarını açık ve yaygın bir despotik kişi yönetiminin aygıtları haline getirmeye sürüklüyor. Erdoğanizm, İslamcımilliyetçi bir despotik muhafazakârlıkla damgalı yeni yerli ve milli siyasal rejimimizin sıfatıdır. C MY B