Katalog

OLAYLAR VE GÖRÜŞLERcengiz.yildirim@cumhuriyet.com.tr eposta: gorus@cumhuriyet.com.tr Cumartesi 15 Aralık 2018 2 TASARIM: BAHADIR AKTAŞ Mimarlıklar ülkesi Türkiye’nin bugünü Doğan Hasol Dr. Y. Müh. (Mimar) Son zamanlarda giderek yaygınlaşan şöyle bir söylem var : “Türkiye’de mimarlık var mı ki?” Öncelikle şunu belirtelim: Türkiye bir mimarlıklar ülkesidir. 13 bin yıllık Göbeklitepe, 9 bin yıllık Çatalhöyük, adı bilinen 42 uygarlık ve 3000 antik kent ve Dünyanın Yedi Harikası’ndan ikisi: Efes Artemis Tapınağı ve Bodrum Halikarnas Mozolesi. Emsalsiz bir birikimdir bu. Bu topraklardaki uygarlık mirasına bakarak da çeşitli dönemlerde yaşamış toplulukların yaşam düzeyleri, yaşam biçimleri konusunda bilgi sahibi oluruz. Cumhuriyet dönemi Bu topraklarda, mevcut bütün yapıtlar miras olarak bize emanettir; o emaneti din, dil, ırk farkı gözetmeksizin korumamız insanlık borcudur. Kısacası, bütün bu antik kalıntılar da, Doğu Roma ve Bizans’tan kalanlar da, Selçuklu, Osmanlı eserleri de bizimdir ve bizim korumamız altındadır. Doğal ki Cumhuriyet dönemi eserleri de... Burada bir parantez açıp şu noktayı ekleyelim: Bir mimarlık yapıtı Bugün bizde mimarlık okulu enflasyonu var. YÖK sistemi içinde mimarlık bölümü sayısı 127 olmuş. Fransa’da bu sayı yalnızca 22, ABD’de ve AB ülkelerinde mimarlık eğitimi 5 yıl, bizde ise 4 yıl. Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri “Bodrum Halikarnas Mozolesi”. nın korunması için onun ille de tarihî olması gerekmez; mimarî değere sahip olması yeterlidir; tıpkı bütün sanat yapıtlarında olduğu gibi... Son zamanlarda Cumhuriyet döneminin birçok değerli yapıtı tarihî olmadıkları gerekçesiyle yıkılmıştır. Koruma alanında başka bir sıkıntıyı da, restorasyon adı altında bilgisizce, keyfî şekilde yapılan uygulamalar oluşturuyor. Gelelim bugüne... Mimarlık bir yörenin en önemli kültürel göstergesidir. Fransa’nın Mi marlık Yasası “Mimarlık uygarlığın bir ifadesidir” diye başlar. Ünlü İngiliz devlet adamı W. Churchill’in “Biz binalarımızı biçimlendiririz, sonra da onlar bizi” deyişini rahatça kentler boyutuna taşımak yanlış olmaz: “Biz kentlerimizi biçimlendiririz; kentlerimiz de bizi.” Kentlerimizin bugünkü durumu, toplumun bugünkü halini yansıtmaktadır. Bugün ülkemizde mimarlık sıkıntıda. Sıkıntının kökeninde toplumsal ve siyasal nedenler var. İyi mimarlık için önce iyi kentsel planlama ve kentsel tasarım gerekir. Günümüz Türkiye’sinde bu uzmanlık dalları göz ardı edilmekte ve kararlar, merkezî yönetim, yerel yönetimler ve yetkilendirilmiş çok sayıdaki devlet kurumunca verilmektedir. Kısacası, planlamada bir yetki karmaşası söz konusu. Tutarlı bilimsel planlama ve kentsel tasarım yokluğu, kentin çarpık şekilde gelişmesine, kentsel kimlik ve ölçek kaybına neden olmaktadır. Kentsel dönüşüm süreci de verilen aşırı yükseklik ve yoğun yapılaşma haklarıyla kentlere zarar vermiştir. Kentsel plansızlık ortamında iyi mimarlık beklemek fazla iyimserlik olur. Mimarlık okulu enflasyonu Genel plansızlığın önemli sonuçlarından biri de birçok kentteki nüfus patlamasıdır. Örneğin bugün İstanbul’un, dünya yaşanabilir kentler listesinde son sıralara düşmesinin ana nedeni aşırı nüfusudur. İyi mimari örnekler bu plansızlık kargaşası içinde görünmez hale geliyor. Son zamanlarda bir başka etmen de, kamu kesiminin başı çektiği “SelçukluOsmanlı tar zı mimarlık” türünden, diriltmeci mimarî üslup dayatmalarıdır. Bu tür yaklaşımlar, tarihte de birçok ülkede, özellikle siyasal bunalım dönemlerinde görülmüş, hepsi de başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Mimarlık, bugünün ihtiyaçlarına bugünün olanaklarından yararlanarak eserler vermeli ve yarına miras olarak bugünün eserlerini bırakmalıdır. Ülke mimarlığının önündeki öteki engelleri şöyle özetleyebiliriz: Bugün bizde mimarlık okulu enflasyonu var. YÖK sistemi içinde mimarlık bölümü sayısı 127 olmuş. Fransa’da bu sayı yalnızca 22. ABD’de ve AB ülkelerinde mimarlık eğitimi 5 yıldır, bizde ise 4 yıl. Bizde 4 yıllık eğitimi tamamlayanlar bütün meslekî yetkilerle donatılmış olarak mimarlık yapabiliyorlar. Öteki ülkelerde 5 yılın sonrasında ayrıca, zorunlu stajlar ve yetkinlik sınavları söz konusu. Kısaca, bizde eğitimin nitelik ve süresi dünya standartlarının altında. Kamu kesiminde mimarlara iş verme süreci de son yıllarda başkalaştı. Önce müteahhit belirleniyor, mimarı ise müteahhit kendi anlayış ve ölçütlerine göre seçiyor. Önemli yatırımlar için düzenlenen mimari yarışmalar da artık unutulmuş gibi. AB kabulüne göre mimarlık, tıp ve hukuk insana yönelik üç meslek dalıdır. AB üyesi ülkelerde mimarlık yasaları ya da Mimarlık Politikaları var. Türkiye’de mimarlığın düzene kavuşması için ciddi bir Mimarlık Politikası metninin meslek kuruluşları ile birlikte hazırlanıp yürürlüğe konması gerekiyor. Yeni Türkiye ve gerçekler Prof. Dr. Coşkun Yeni Türkiye diye ifade edi Özdemir yor. Bakınız yinelediği söz leri bunu anlatıyor: “Aramı Bilimden, uygarlıktan, sanayileşmeden, sa za kanı bozuk sütü bozuk insanlar katıldı.18 miyon km nattan yana Osmanlı’dan iyi karelik muhteşem bir impa bir miras almadığımız tar ratorluk yıkıldı, onun yerine tışma götürmez. Osman 1923’de koskoca 650 yıllık lı bir din ve ümmet toplumu çınara darbe yaptılar, küçük ve imparatorluğu idi. Ama itibarsız bir devlet kurdular. Avrupa’nın çok yararlandı Şunu bilin ki altı asır nasıl 3 ğı İbni Sina, İbnRüşt, ibni kıtaya hükmettiysek Allahın Haldun, Farabi gibi islam izniyle yine, 3 kıta yedi ikli bilginlerinden uzak kaldılar. me hükmedeceğiz.” Büyük Atatürk bir tek adam olarak cumhuriyeti Dindar ve kindar kurmuş ve çağdaşlık yolun Şimdi onun. Atatürk adı da ona inananlarla birlikte nı anmasını samimi bulabi birbiri ardı sıra adı ile anı lir miyiz?. Gözüne kestirdi lan devrimleri gerçekleştir ği Atatürk’ün kolay aşılama miştir. İstiklal savaşımızın, yacağını gördü. Yoksa cum Mustafa Kemal’in silah arka huriyet için samimi inancı daşları Cumhuriyete, salta budur. Şimdi artık fetih za natın ve hilafetin kaldırılma manıdır” diyor. Atatürk gibi sına destek vermemişlerdir. onun da gençleri olacak, din Atatürk’ün sofraları dar ve kindar gençler yetiştireceğiz.Bu gençliğin kindar Bu kahramanlar inancı ön lığı nerede kullanacağı ga de tutuyorlardı. İçlerinde en yet açık, cumhuriyetin ve la dindar olarak tanıdığımız ikliğin yıkılmasında. Sabık Mareşal Fevzi Çakmak Köy Meclis Başkanı İsmail Kah Enstitüleri’ne karşı çıkmış raman ayni paralelde konu tır. Atatürk Çankaya ve Dol şuyor.” “Biz eski ihtişama mabahçe Sarayı’nda sofra doğru ilerliyoruz evelallah. sına güvendiği insanları da Cihat olmadıkça ilerleme ol vet ediyor, orada danışman maz”.Başkan Suriye savaşını rolünü oynayacak insanlar cihat olarak görüyor ve muh la birlikte inkılabına hizmet teşem devleti yeniden kur edecek tartışmalı seminer mak için cihat devam ede ler yapıyordu. cek.. AKP iktidarı Eğitim, sanat ve sanayileşme ta Türkiye gerçekçilikten bilimsellikten uzak rih, dil öncelik Atatürk’ün metafizik düşün verdiği alanlardı. Cumhuriyet onun önderliğinde dev adım amaçladığı bir bilim toplumu olamadı. celer taşıyor. Aydınlanmaya laikliğe düşman. Fikirdaşım Erdal Ata lar atmıştır. Halkın büyük bek “AKP bugün Onu izleyen politikacı ve liderler onun yolunu izleyecek düzeyde aydınlan çoğunluğu demokrasinin, insan ve kadın haklarının partiden çok cemaat kimliğindedir. İktidarına semavi bir kutsallık yüklemiş, ita macı değildiler. vazgeçilmezi at ve sadakat te Muhafazakâr idiler, hayatta en hakiki laikliği benimseyemedi. melli; biz ve onlar ayrımcılığına dayanan cema (MÜRŞİT) yol at kültürünü her göstericinin bi alana hâkim kılı lim olduğu bilincine sahip yor” diyor. değillerdi. Ülke halkı da elbette onları denetleyecek Osmanlı tarihi niteliklere sahip olmaktan Bakınız gerçek bir bilge uzaktı. Din istismarını usta kişi Doğan Kuban’dan bir ca kullandılar. Ülkenin ka alıntı: “Kurtuluş Savaşı sıra derinde rol oynayanlar en sında eski idarenin sürmesi tutarlı, en sağlam, en çıkar ni isteyen vatanseverler de yolun Atatürk’ün gösterdi Osmanlı devletinin yapısı ği yol olduğunu anlayamadı nı hâlâ anlamamış ve ideali lar. Emperyalizmin tuzakla ze etmiş insanlardı. Onlar da rından kurtulamadık.Türki bu işlerin anlamını hiç kav ye Atatürk’ün amaçladığı bir ramamış cahil halk gibi top bilim toplumu olamadı. lumsallaşmamış bir din an Cumhuriyet parantezi layışı içinde yaşıyorlardı.” Günümüzde İslam dünya sının durumu Türkiye da Halkın büyük çoğunluğu hil aynıdır. Müslümanların demokrasinin, insan ve ka bu davranışları İslam uygar dın haklarının vazgeçilme lığının hiçbir zaman geliş zi laikliği benimseyemedi. memiş bir boyutunu tanımlı Cumhuriyet ve laiklik kar yor. İslam toplumsal bir din şıtı bir parti iktidar oldu. Bu değildir. Kişisel bir dindir. iktidarın karizmatik lide İslam cemaati denilen kendi ri, halkın çoğunluğunun her sini Allah’ın iradesine teslim şeyin üstünde tuttuğu Sün etmiş bir bireyler topluluğu ni İslam inancını, iktida dur. Müslüman toplumuna rı için en ustaca kullanabi ilişkin hiçbir Kuran emri ya lecek bir insandı. Şimdi iki da hadis açıklaması yoktur. kutup iki ayrı ve karşıt dün Osmanlı tarihi, kültür üre ya kapışıyor. Sıra bizde, iste timi ile dünya uygarlık tari diklerimizi yapacağız, Cum hinde yer almıyor. Evrensel huriyet parantezini kapata uygarlık tarihinde Osmanlı cağız diyorlar. Emine Erdo dönemi temsilcisi yok. ğan 90 yıllık enkazı kaldırıyoruz diyor. Düşünün bizim Çağdaş bilimin yolu için bir mucize olan Cumhu İstanbul’un dünyanın en riyet devrim ve kalkınma güzel kenti olduğuna inanan sı onun için bir enkazdır. Sa insanlar tarihi İstanbul’u ray koltuğuna kadar yük yok ettiler. İstanbul dünya selmiş bir tarihçi danışman ya övünülerek gösterilecek “Yunan kazansaydı iyi olur bir kent olmaktan çıktı. Ne du, saltanat ve hilafet devam yazık bu ülke adeta uzaydan ederdi” diyebiliyor. Diyane gelmiş ve her türlü yoksun tin fetvaları ortaçağdan yan luğumuzu keşfetmiş, çağ kılar gibi. Üniversiteler sus daşlığın bilimin yolunu gös pus. Ülkede yüzlerce binler termiş bir dâhiden yararla ce insanın hapislerde yıllar nıp metafizikten çıkıp doğ geçirmesine yol açan hukuk ru yolu, akıl ve bilim yolunu suzluğa ses çıkarmıyorlar. bulamamış, uluslararası çe Nasıl bir düş kırıklığıdır ya şitli endekslerde en geriler şadığımız. de yer alan bir toplum ola Sorun şurada sanırım. rak yaşıyor. Yurtsever Cum Türkiye’nin halk deste huriyetçileri büyük kaygılar ği ile tek hâkimi gibi görü içinde yaşatıyor, ama onlara nen Tayyip Erdoğan’ın Tür bugün Cumhuriyet ve dev kiye Cumhuriyeti’nden çok rimlerini yaşatmak gibi bü farklı bir dünyası var. Onu yük bir görev düşüyor. C MY B