Katalog

May, BM reformuna destek verdi BM’nin yapısının değiştirilmesini isteyen ABD Başkanı Donald Trump’a İsrail’den sonra bir destek de Britanya Başbakanı Theresa May’den geldi. May, BM’de gerekli reformların hayata geçmemesi DUNYA halinde örgüte yaptıkları yardımın 30 milyon sterlinini kesme tehdidinde bulundu. Trump, Mısır lideri Sisi ile görüşmesinde insan hakları gerekçesiyle dondurulan yardımları başlatmaktan söz etti. ABD’liRus generaller yüz yüze ABD destekli SDG ile Suriye hükümet güçlerinin Deyr ez Zor kentinde çarpışması riskine karşı ABD’li ve Rus generallerin yüz yüze görüşme gerçekleştirdiği açıklandı. Koalisyon sözcüsü Albay Ryan Dillon “Harita ve grafikleri önlerine açıp yüz yüze görüştüler” dedi. “Bu türden bir ilk” olan görüşmenin “bölgede” yapıldığını dile getirdi. Cuma 22 Eylül 2017 dishab@cumhuriyet.com.tr EDİTÖR: MERİÇ ŞENYÜZ TASARIM: BAHADIR AKTAŞ Bağdat’tan Erbil’e gözdağı 7 Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) 25 Eylül’de bağımsızlık referandumu düzenleme kararından geri adım atmaması üzerine Bağdat’la ilişkileri giderek geriliyor. Irak ordusu son olarak Erbil’in referandum kapsamına aldığı statüsü tartışmalı bölgelerden petrol zengini Kerkük’ün batısındaki Havice’ye yönelik operasyon başlattı. IŞİD’i çıkarmaya yönelik operasyona bu kez Peşmerge güçlerini davet etmedi. Kerkük’ün 55 km batısındaki Havice kasabasına operasyonun başlayacağı haberleri bir süredir basına yansıyordu. Ancak operasyonun Erbil’in referandum adımı nedeniyle ertelenebileceği iddiaları da gündeme gelmişti. Haşdi Şabi’li operasyon Bağdat’ın devre dışı bıraktığı Peşmerge’nin, İran’la eğitdonat ilişkisi nedeniyle “yabancı güç” ilan ettiği Şii milis gücü Haşdi Şabi, Havice operasyonuna katılıyor. ABD öncülü ABD ve İran’ın dışişleri bakanları New York’ta aynı masa etrafında buluştu. AB, İran anlaşmasının arkasında Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu için New York’ta gerçekleşen zirveye ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’la uluslarararası toplum arasında varılan nükleer uzlaşıya sert muhalefeti damgasını vururken önceki gün konuya ilişkin AB, Çin, Rusya’nın yanı sıra iki ülkenin dışişleri bakanlarının da katıldığı bir toplantı gerçekleşti. ‘Ayakkabı fırlatılmadı’ ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, görüşmenin ardından yaptığı açıklamada ülkesinin anlaşmanın yetersiz olduğu, revize edilmesi gerektiği, aksi takdirde çekilebilecekleri yönündeki görüşünü yinelerken “seslerin yükselmediği, ayakkabı fırlatılmadığı bir toplantı oldu” şeklindeki sözleri dikkat çekti. AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini’den ise ABD’nin yeni bir anlaşmaya gidilmesi yönündeki talebine ret yanıtı geldi. Tahran’la yapılan uzlaşıda ihlallerin olmadığını, ikinci bir anlaşmaya gerek bulunmadığını dile getirdi. AB’nin lokomotif ülkesi Almanya’nın Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel de ABD’nin İran’la varılan nükleer anlaşmadan çekilmesinin Kuzey Kore gibi ülkeleri müzakere masasından daha da uzaklaştıracağı uyarısında bulundu. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise New York’tan ülkesine dönmesinin ardından verdiği demeçte anlaşmada kesinlikle bir düzeltme, yenilemeye gitmeyecekleri vurgusu yaptı. Trump yaptırıma doymuyor Kuzey Kore, ABD Başkanı Donald Trump’ın BM’nin 72. Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada “Zorunda kalırsak Kuzey Kore’yi yok ederiz” sözlerine sert tepki verdi. BM Genel Kurulu için New York’ta olan Kuzey Kore Dışişleri Bakanı Ri Yongho gazetecilere yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “Ünlü bir laf vardır: ‘Köpekler havladığında bile, tören devam eder’ diye... Eğer Trump köpek havlaması sesleri çıkararak bizi şaşırtmaya çalışıyorsa, açıkça hayal görüyor demektir.” Trump ise Afgan mevkidaşını kabulünde yaptığı açıklamada, Pyongyang’ın nükleer faaliyetleri, füze denemelerine işaret ederek “K. Kore’ye daha fazla yaptırım uygulayacağız” diye konuştu. Seul’den insani yardım Öte yandan dün BM Genel Kurulu’na hitap eden Güney Kore Devlet Başkanı Moon Jaein, “Biz Kuzey Kore’nin çökmesini arzulamıyoruz. Kore yarımadasının Güney’in Kuzey’i yutmasıyla gerçekleşmesinden yana değiliz” dedi. Seul’den dün sabah yapılan açıklamada ise “İki Kore arasındaki gerginliğe rağmen daha önce üzerinde uzlaşılan 8 milyon dolar değerindeki insani yardımda hiçbir gecikme olmayacağı” duyuruldu. Güney Kore yıllardır, Kuzey’de yetersiz beslenmeye maruz kalan çocuklar ve hamile kadınlara insani yardımda bulunuyor. IKBY bağımsızlık referandumunda ısrarını sürdürürken dün Irak ordusu IŞİD’e karşı Kerkük yakınlarındaki Havice’ye operasyon başlattı ğündeki koalisyonun uçakları, operasyona hava desteği sağlayarak ErbilBağdat çekişmesinde merkezi hükümetten yana olduğu mesajını veriyor. Operasyonun ilk gününde 11 köy IŞİD’in elinden kurtarıldı. İnsani kriz Birleşmiş Milletler (BM) ise bir açıklama yayımlayarak bölgede çok sayıda sivil bulunduğu, Irak ordusu ve koalisyon güçlerinin sivillerin can güvenliğini de göz önünde bulundurması gerektiği uyarısı yaptı. Uluslararası yardım kuruluşu Save the Children bölgede 30 bin çocuk bulunduğunu belirterek “Bu çocuklar IŞİD’in elinde. Gıda, su ve ilaç ihtiyaçları var. Irak ordusu ve koalis yon güçleri operasyonu sürdürürken bu çocuklar ve ailelerinin kaçabileceği güvenli koridorlar açmak zorunda. Yoksa operasyonun korkunç insani sonuçları olur” uyarısında bulundu. Bu arada Trump yönetimi IKBY’nin bağımsızlık referandumunu iptal etmesi yönündeki en net açıklaması nı yaptı. ABD Dışişleri Bakanlığı, Erbil ile Bağdat’ın ABD ve BM’nin yardımıyla müzakereler yapmasını içeren “alternatif planın” kabul edilmesi çağrısında bulundu. ABD: Bedeli ağır olur IKBY’yi referandumu iptal etmemesi halinde Bağdat’la müzakerelere uluslararası desteği çekmekle tehdit eden Dışişleri Sözcüsü Heather Nauert, referandumu düzenlemenin, “Kürtler dahil tüm Iraklılar için ağır bedelleri olacağı” uyarısı yaptı. New York’taki BM Genel Kurulu toplantılarında bir araya gelen TürkiyeİranIrak dışişleri bakanları da ortak açıklama yayımlayıp IKBY referandumuna koordineli şekilde karşı önlemler almak için anlaştıklarını duyurdu. Üçlü, uluslararası toplumu da referanduma müdahaleye çağırdı. geliyNoarzkiloerrkguesuriASELGÇMEİAMRNİLSEYARAY’İDÇIMAİN Gülriz ergöz Avrupa’nın en büyük, dünyanın dördüncü büyük ekonomik gü cü Almanya pazar günü genel seçi me gidiyor. Seçim sürecinde sola de ğil, iyice sağa kayan Almanya’nın, Britanya’da İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn, Fransa’da Boyun Eğmeyen Fransa hareketinin lideri JeanLuc Mélenchon gibi radikal sol bir lide rin sürpriz yükselişine sahne olması beklenmiyor. “Ebedi şansölye” lakabı nı alan Angela Merkel’in üst üste dör düncü kez başbakan seçilmesine ke sin gözüyle bakılıyor. Merak edilen CDU lideri Merkel’in koalisyon ortağının kim olacağı ve aşırı sağcı AfD’nin ana muhalefet partisi konumuna gelip gelemeyeceği. AfD’nin 70 civarında vekil çıkarıp seçime damga vurabileceği uyarısı yapı Anketler halkın Brexit, sığınmacı krizi, Ankara ile yüksek tansiyon, Trump’la soğuk rüzgârlar arasında yine “Mutti” (anne) lakaplı Merkel’i başbakan yapacağını gösteriyor. Sık sık sığınmacılarla samimi pozler veren Merkel, aşırı lıyor. Anketlere göre seçmenin yakla sağcı protestoların hedefinde. şık yüzde 34’ü hâlâ kararsız olduğun dan koalisyon hükümeti kafalarda şe atlerine seçmen ilgi göstermedi. Gab killenmedi. Ancak 1990’daki birleş riel ise dışişleri bakanı sıfatıyla ABD meden beri ilk kez altı partinin yüzde Başkanı Trump’a, Erdoğan’a kafa tuta 5 barajını aşıp meclise girmesiyle bir rak popüler hale geldi. rekor kırılması bekleniyor. SPD, büyük koalisyonu devam etti n Hıristiyan Demokrat Birlik (CDU) ile Bavyera’daki kolu Hıristiyan Sosyal Birlik (CSU): 2013’teki yüzde 41.5 oydan 37’ye gerileyeceği tahmin ediliyor. 2015’te Aylan bebeğin cansız bedeninin kıyıya vurması üzerine 1 milyonu aşkın sığınmacıya kapıları açan, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile sığınmacı anlaşması ya rirse AfD anamuhalefet olabilir. Hem Merkel’in gölgesinde seçmen tabanının erimesi hem de AfD’nin kilit konuma gelmesini önlemek için anamuhalefette kalmayı tercih edebilir. AfD’nin parlamentoya girecek olmasına, Gabriel “70 küsur yıldır ilk kez Reichstag’da (meclis) Naziler konu şacak”, Schulz “yüz karası” tepkisini gösteriyor. pan Merkel, başta çok tepki n Sol Parti (DIe LInke): çekti ve bedelini sandıkta öde Yüzde 9 oy oranıyla önem yeceği öngörüldü. Ama cihat li bir güç. Kökenleri eski çı saldırılara rağmen statükoyu Doğu Almanya Komünist tesis eden Merkel, AfD’ye kar Partisi’nin duvar yıkıldık şı “Anayasaya yüzde 100 uyan tan sonra reformcularla dö partilere oy verilmesi” çağrısı Schulz nüştürülmüş haline dayan yaptı. Dün Merkel dahil siyasi dığı gerekçesiyle SPD’nin parti liderlerine “Allahu Ekber” im koalisyon eli uzatmamasından ötürü zalı toz ve jilet içeren tehdit mektup bugüne dek potansiyelini kullanama ları gönderilmesi dikkat çekti. dı. Başbakan eşadayları Sahra Wa n Sosyal Demokrat Parti (SPD): genknecht ile Dietmar Bartsch. 2013’e göre 3 puan gerileyip yüzde 22 n Yeşiller: Oy oranı yüzde 8’e ge civarında oy alacağı tahmin ediliyor. riledi. Nükleer santralların kapanma Merkel’le “aşksız mantık evliliği” diye sı, yeşil enerjiyi teşvik, eşcinsel evli nitelenen “büyük koalisyon” içinde. liklerin kabulü gibi politikaları, Mer Sigmar Gabriel, yılbaşında liderliği kel tarafından hayata geçirildiğinden kendisinden daha popüler diye Martin boşa düştüler. Başbakan eşadayları Schulz’a devretti. Ama eski Avrupa Simone Peter ile Cem Özdemir. Koa Parlamentosu Başkanı Schulz, anket lisyona girerlerse Özdemir ilk Türkiye lerdeki kısa süreli yükselişten sonra kökenli dışişleri bakanı olabilir. tepetaklak olurken sosyal politika va YARIN: ALMANYATÜRKİYE KRİZİ Almanya’nın pek çok kenti yıl boyunca AfD karşıtı protestolara sahne oldu. ALMANYA İÇİN ALTERNATİF (AfD) Oy ora nını yüzde 12’ye ka dar çıkar ma potan siyeli var. 2012’de Avro karşıtı ekonomist bir ekip tarafından kurul Partinin başbakan adayları Alice Weidel ile Alexander Gauland. du, ama liderliğe yönelik darbeyle AB, göç, İslam, Türkiye karşıtı bir parti ha line geldi. Merkel’in 12 yıllık iktidarın dan bıkanların, sığınmacılara kızanla rın, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Alman siyasetine karışmasına öfkelenenle rin birinci tercihi. Erdoğan “Türkiye düşmanı” dediği CDU, SPD ve Yeşille re oy verilmemesi çağrısı yaptığında Yeşiller lideri Cem Özdemir “AfD’ye mi oy verilsin” sorusunu yöneltmiş ti. Rusya’ya yaptırımların kalkmasını desteklediği için Kremlin nezdinde de popüler olan AfD’nin Avrupa’nın di ğer aşırı sağcı partileriyle işbirliği an laşmaları var. Bugüne dek parti liderleri sınır mu hafızlarının yasadışı giren göçmenle re ateş açmasını önerdi, Holocaust anıtını “utanç anıtı” diye niteledi, Na zi dönemi “askeri başarılarıyla” gu rur duyulmasını savundu. Siyahi milli futbolcu Jerome Boateng ile Alman ların komşu olmak istemeyeceğini öne süren Gauland, son olarak Tür kiye kökenli Bakan Aydan Özoğuz’a “Anadolu’ya gönderir bertaraf ede riz” deyince soruşturma açıldı. HÜR DEMOKRATLAR (FDP) Oy oranı yüzde 9’da gö Lindner züküyor. 2013’te bir vekil bile çıkaramayıp tarihinde ilk kez meclis dışı kalmıştı. Şimdiyse modaevi reklamlarını hatırlatan seçim posterleriyle alay konusu olan Christian Lindner’le (38) enerjik bir geri dönüş yaşıyor. Liberal FDP, CDU’nun doğal ortağı. Ama yanlarına üçüncü bir parti almaları gerekebilir. CDU (siyah)FDP (sarı)Yeşiller’in renklerine atıfla “Jamaika” koalisyonu gündemde. Ama Lindner’in karbon salım limitlerini gevşetmeyi savunması yüzünden FDP ile Yeşiller kavgalı halde. Maliye bakanlığını CDU’dan devralmaya da göz koyan Lindner’in, Avro Bölgesi’nde daha sıkı entegrasyona karşı çıkması AlmanyaFransa ittifakını zora sokabilir. Trump’ın ‘şer ekseni’ BM Genel Kurulu vesilesiyle; ABD Başkanı Donald Trump’ın, kendi halkına ‘Önce Amerika’ vaadi, dünya halklarına da salt yıkım getirmiş liberal müdahaleciliği rafa kaldıracağı yalanlarını salladığı yemin konuşması fiilen gömüldü. ‘Çılgın Donald’, BM salonunda sadece Amerikan siyaset sınıfının entelektüel olarak en dökülen yüzünü sergilemedi. Amerika’nın entelektüel siyaset sınıfının azımsanmayacak bir kısmının benimsediği ‘rejim değişikliği’ ve ‘şer ekseni’ tezlerini yeniden kuşandı. Döndük George W. Bush yönetimine... HHH Neler dedi Trump? Dinlerken yüzümü buruşturduğum, kontrol için baştan sona okurken acıma hissine kapıldığım konuşmada dünyaya mealen şu tehdit ve şantajlar yer aldı: n ABD’ye odaklanıyorum desem de benden korkun. Ordunun bütçesini 700 milyar dolara çıkardım. n Farklı olabilirsiniz ama biz ayrıcalıklıyız. Biz Amerikalılar yaşam tarzımızı dayatmayız ama en özgür biziz. nAvrupa’nın kumsallarından, Ortadoğu’nun çölleri ve Asya’nın balta girmemiş ormanlarına kadar her yerde biz öldük. Hepsi sizin için fedakârlıktı. Sizin jandarmanız olmayan devam edeceğiz. Bedavaya olmaz, bedelini ödeyeceksiniz. HHH Dünya liderlerine ‘kendisi gibi yapıp, kendi ülkelerinin çıkarlarına öncelik vermeleri’ tavsiyesiyle karikatürleşen Trump’ın asıl derdi, ‘haydut rejimler’ retoriğiydi. Kendi ‘şer ekseni’ni sundu: Kuzey Kore (Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti), İran ve Venezüela. n Trump, kendisiyle kıyaslanan Kuzey’in liderini ‘roket adam’ lakabıyla küçümsemeye çalıştı, dünyanın nükleer silah ve balistik füzelerle tehdit edildiğini öne sürdü. “Onları yok etmekten başka çaremiz kalmayacak” buyurarak ‘haritadan silme’ tehdidine vardırdı. n İran liderliği için, “Zengin bir tarihi olan varlıklı bir ülkeyi ekonomik olarak tükenmiş haydut devlete dönüştürdüler” iddiasında bulundu. Halefinin yaptığı nükleer anlaşmayı ‘utanç verici’ diye anıp gömeceğini alenen ima etti. n Kendi ‘şer ekseninde’ Irak’ın yerine Batı Yarıküre’deki Venezüela’yı koydu. Sosyalizm deneyinin altı oymak için her tür komployu yaptıkları bu ülkeye yönelik alenen rejim değişikliğini andı. Çok anlarmış gibi “Venezüela’daki sorun sosyalizmin uygulanmaması değil, bağlılıkla uygulanması” sözleriyle sığ laf sokuşturmalara girişti. Yetinmedi, yarım yüzyıl baş edemeyip sonunda Obama döneminde boyun eğdikleri Küba’ya sopa salladı. HHH Suriye Trump’ın ‘şer ekseninde’ yan unsur oldu. Cumhurbaşkanı Esad da sanki daha bir hafta önce bizzat kendisi iddia olarak sunmamış gibi ‘halkına kimyasal silah kullanan şahıs’. İroniktir, IŞİD ve radikal İslamcılık ise Trump’ın ‘şer eksenine’ giremedi. IŞİD’i sadece ABD sanki Suriye’de çok savaşmış ve başarı kazanmış gibi konuşurken andı. İki garabet de cihatçı ideolojinin membaı Suudi Arabistan’ın aşırılıkçılıkla mücadelede ortak olarak sunulması ve Suriye’yi enkaza çeviren komşulara, sivilleri kabul ettikleri için övgü düzülmesiydi. Ve nihayet Trump, dünya örgütü BM’ye de alenen, ABD politikalarını desteklemezse ülkesinin payını kesmek şantajı yaptı. HHH Bu konuşma normal koşullarda gülünüp geçilecek, felsefe temeli ‘iyikötü’ sığlığına indirgenmiş bir cehalet örneği olabilir. Mesele şu ki, ABD’nin hegemonya krizi derinleşmekteyken, küçümsediğimiz Trump, dünya için W. Bush’tan da büyük tehdit. Trump’ın “Uyum ve dostluk istiyoruz, çatışma ve kavga değil” safsataları eşliğinde araya sıkıştırılmış “Ukrayna’dan Güney Çin Denizi’ne kadar egemenliğe yönelik tehditleri korumalıyız” sözleri, sanki bunu kendileri yapmıyormuş gibi Rusya ve Çin’e dokundurması, acziyetin göstergesi. Kuzey Kore ve İran’a tehditlerin bu iki ülkeyi daha da yakınlaştıracağı, Avrupalıları da zorlayacağı aşikâr. Siyaset felsefesi gurusu İranlıların ‘Ortaçağ zihniyetinin tezahürü nefret konuşması, cevap vermeye değmez’ dediği; Kuzey Kore’nin ise ‘havlayan köpek ısırmaz’ tepkisi verdiği bu konuşmayı, Trump’ın daha dört yıllık görev süresinin dokuzuncu ayında olduğu unutulmadan okunmalı. Biz bir ömür geçti zannetsek de… Bir ayda iki gazeteci katledildi Hindistan’da siyasi gerilimi haberleştiren muhalif gazeteci Shantanu Bhowmick’in ülkenin Hindu milliyetçisi Başbakanı Narendra Modi yanlıları tarafından dövülerek öldürüldüğü savunuldu. Bhowmick bir ay içinde öldürülen ikinci muhalif gazeteci oldu. Polis, Bhowmick’in Agartala’daki etnik huzursuzlukları haberleştirirken protestoların gerçekleştiği alanda cansız bedeninin bulunduğunu, soruşturmanın sürdüğünü belirtti. Protestolarda 10 polisin yaralandığı duyuruldu. C MY B