Katalog

NATORusya karşılıklı tatbikata girişti Rusya, son yılların en büyük askeri tatbikatına dün başladı. AB’nin doğu sınırlarında gerçekleştirilen Zapad2017 isimli tatbikat, Rusya’nın Baltık Denizi kıyısındaki toprağı olan Kaliningrad’ı da kapsıyor. Tatbikata 12 bin 700 Rus askerinin DUNYA yanı sıra Belarus güçleri de katılıyor. Bu arada İsveç de Baltık Denizi bölgesinde askeri faaliyetin arttığı bir dönemde son 20 yılın en büyük tatbikatına başladı. NATO üyesi olmayan İsveç’in tatbikatına ittifak üyesi ülke güçleri de katılıyor. Fransa’da tekbirli saldırı Avrupa’da art arda yaşanan saldırılara bir yenisi eklendi. Fransa’nın Toulouse kentinde bir kişi tekbir getirerek kalabalığın üzerine ateş açtı, üçü polis yedi kişi yaralandı. Yakalanan saldırganın psikolojik sorunları olduğu iddia edilirken terör bağlantısı olup olmadığı soruşturuluyor. Cuma 15 Eylül 2017 dishab@cumhuriyet.com.tr TASARIM: BAHADIR AKTAŞ Erbil’e ‘ertele’ baskısı 7 Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesud Barzani’ye 25 Eylül bağımsızlık referandumunu ertelemesi için Irak merkezi hükümeti, İran, Türkiye ve ABD yoğun baskı yaparken IKBY meclisinin son iki yıldır ilk kez toplanması da dünden bugüne ertelendi. Kerkük’ün referanduma dahil olmasını destekleyen Vali Necmeddin Kerim ise Irak meclisi tarafından görevden alındı. IKBY referandumunu reddeden karar alan Irak meclisinin, ülke bütünlüğünü korumak için gerekli tüm önlemleri almakla görevlendirdiği Başbakan Haydar İbadi harekete geçti. İbadi, Kerkük Valisi’nin görevden alınması için meclise mektup gönderdi. 328 vekilli mecliste Kürt vekillerin boykotu, 173 vekilin katılımıyla Kerim’in azledilmesi kararı alındı. Statüsü tartışmalı bölgelerden olan petrol zengini Kerkük’te, Kerim’in IKBY bayrağı çekmesi sonrası, İl Meclisi Türkmen ve Arap üyelerin boykot ettiği bir oylamayla referanduma dahil olma kararı almıştı. IKBY: Reddediyoruz Kerim, kararı “Yasalara aykırı. Görevime devam edeceğim” diye reddetti. Barzani’nin makamı da kararı redderek “Irak meclisi bir kez daha ortaklığı ve anayasayı çiğneyip ittifak esaslarını ortadan kaldırdı. Kürdistan ve Kerkük, Irak meclisinin kararına kesinlikle bağlı kalmayacak” dedi. Irak meclisinin böyle bir yetkisinin olmadığını da savundu. Ama IŞİD işgali öncesi Musul valiliği yapan Esil Nuceyfi de Irak meclisince azledilmişti. ‘İç savaş çıkar’ Iraklı Şii milis gücü Haşdi Şabi’nin komutanların Hadi Amiri de “referandumun ertelenmemesi halinde şüphesiz iç savaş çıkacak” uyarısı yaptı. Irak Topolansky IKBY’nin bağımsızlık referandumundan geri adım atması için çağrılar artarken Irak Meclisi Kerkük Valisi’ni görevden aldı Önceki gün Kerkük’te Vali Kerim ile bir araya gelen Barzani dün de Duhok’ta ABD, BM, Britanya heyeti ile buluştu. Necmeddin Kerim meclisindeki Hukuk Devleti isimli en büyük Şii grubu, referanduma karşı tavır almadığı gerekçesiyle Kürt kökenli Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum’un azli için imza toplamaya başladı. ABD resti çekti ABD Başkanı’nın IŞİD Karşıtı Koalisyon’daki Temsilcisi Brett McGurk, önceki gün Goran ve KYB ile görüştü. Goran’ın açıklamasına göre “McGurk, referandumun 25 Eylül’de yapılmasına ABD’nin yüzde 100 karşı olduğunu net biçimde iletti”. Goran’ın dış ilişkiler yetkilisi Shunas Sherko Jdy, “Referandum yapılırsa ABD, IKBY ile tüm ilişkileri kesebilir. Bize böyle söylendi” iddiasında bulundu. Ancak peşmerge, IŞİD’le savaşın önemli ortağı. McGurk dün BM Temsilcisi Jan Kubis, ABD ve Britanya’nın Bağdat elçileriyle birlikte Barzani ile görüşme yaptı. Heyet referandumun ertelenmesi için alternatif sundu. ABDFransaBritanya’nın planı, ErbilBağdat müzakerelerinin başarıyla sonuçlanması ve iki taraf arasında yeni ilişkiler kurulmasının BM Güvenlik Konseyi’nin gündemine getirilmesini garanti ediyor. Barzani “Erteleme kararı sadece bana ait değil. Diğer partilerle görüşüp size kararımızı ileteceğiz” yanıtını verdi. Ardından McGurk “Hiç uluslararası destek almadığı ve uluslararası meşruiyeti olmadığından referandumun yapılması çok riskli” diyerek Kürt liderliğinden en kısa zamanda yanıt beklediklerini belirtti. Referandumun zamanlamasına KYB sonradan ikna olurken Goran karşı tavrını sürdürüyor. Nitekim IKBY meclisinin dün için planlanan ilk toplantısı, McGurk’un bastırması sonucu Goran’ın talebiyle bugüne ertelendi. IŞİD saldırdı: En az 74 ölü Bu ortamda IŞİD militanları, Haşdi Şabi kılığına girerek güneydeki Nasiriye’de bir restoran ve bir kontrol noktasına saldırdı. Ateş açılıp bomba patlatılan saldırılarda İranlılar dahil en az 74 kişi öldü, 93 kişi yaralandı. ANKARA: BEDELİ OLUR Ankara IKBY referandumuna tepkisini tırmandırıyor. Türk Dışişleri, ilk defa “bedeli olur” dedi. Dışişleri’nin açıklamasında şu vurgular yapıldı: “Ülkemizin ve uluslararası toplumun tüm uyarılarına rağmen IKBY liderliğinin ısrarcı tutumu ve giderek duygusal hal alan açıklamaları endişe verici. Bütün dostane tavsiyelere rağmen IKBY’nin ısrar etmesinin mutlaka bir bedeli olacağını dikkate alması gerek. IKBY’yi bir an önce aklı selimle davranmaya ve hatalı yaklaşımından vazgeçmeye davet ediyoruz.” ‘Her gücü kullanırız’ Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Fransız mevkidaşıyla ortak basın toplantısında “Biz yeri geldi mi hiçbir gücü kullanmaktan çekinmeyiz. Erteleme gibi pazarlıkların içinde olmayız” resti çekti. Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ da Irak’ın toprak bütünlüğü vurgusuyla “Barzani’nin halkoylaması kararı, tarihi bir hata” diyerek ekledi: “Bölgede Türkmenler, Araplar var, farklı inanç grupları var, farklı farklı yapılar var. Bunlar adına karar alma yetkisi Barzani’de değil.” AKP Genel Başkan Yardımcısı Mehdi Eker, referandum yapılsa bile yok hükmünde kabul edeceklerini belirtti. Türkmen Cephesi lideri Erşad Salihi, Türkmenlerin boykota hazırlandığı referandumla ilgili temaslar yapmak üzere Ankara'ya geldi. l ANKARA/Cumhuriyet Idlıb pazarlığı açıldı Uruguay’da ilk kadın başkan yardımcısı Görevdeyken mütevazı yaşam tarzıyla tanınan Jose Mujica’nın eski eşi, senatör Lucia Topolansky önceki gün Uruguay’ın ilk kadın başkan yardımcısı seçildi. Önceki başkan yardımcısı Raul Sendic hakkındaki kamu kaynaklarının yanlış kullanımı iddiaları nedeniyle istifa edince boşalan koltuğa 72 yaşındaki eski gerilla Topalansky atandı. Gençliğinde Mujica ile birlikta Tupamaros Marksist gerilla hareketinin aktif bir üyesi olan Topolansky, eski eşiyle birlikte radikal solla merkez solu buluşturan bir yasal parti olan Frente Amplio’nun (FA Geniş Cephe) kuruluşunda yer almıştı. Topolansky, 2005’ten beri ülkeyi yöneten partinin en popüler senatörlerinden biri oldu. Venezüella’da çözüm umudu Venezüella’da nisan başından bu yana süren ve her iki taraftan 100’ün üzerinde cana mal olan siya si krizin çözümü için bir umut doğdu. Sağcı muhalefet liderleri ilk defa Ma duro hükümetiyle aynı masaya otur mayı kabul etti. İspanya’nın eski baş bakanlarından, “Medeniyetler İttifa kı” projesiyle tanınan Jose Luis Za patero ile Dominik Devlet Başkanı Danilo Medina’nın arabuluculuğun da gerçekleşecek görüşmeler, Kara yip ülkesi Dominik’te bugün başla yacak. Hükü met yetkilile ri görüşme lerin olum lu geçmesin den umut lu olduklarını bildirdi. Me Zapatero (sağda), Uruguay Devlet Başkanı Medina ile buluştu. dina da, “Krizin nihai çözümü için bir gündem oluşturma aşamasındayız” dedi. Gö rüşmelerde muhalefeti, Ulusal Mec lis Başkanı Julio Broges’in yanı sıra Meclis Başkan Yardımcısı Timoteo Zambrano da temsil edecek. Hükü met tarafında ise Caracas Valisi Jor ge Rodriguez, Kurucu Meclis Başkanı Delcy Rodriguez de yer alacak. Suriye savaşına çözüm için Kazakistan’ın başkenti Astana’da yürütülen görüşmelerin dün 6. turu başlarken gözler Türkiye sınırında, Kaide kolu Nusra’nın kontrolündeki İdlib vilayetiyle ilgili bir anlaşmaya varılıp varılmayacağında. ‘Türkiye kontrol edebilir’ Rusya, İran ve Türkiye’nin garan törlüğünde Suriye hükümeti ile mu halefeti arasındaki görüşmelere katı lan bir yetkili, Astana sürecinin ala meti farikası olan gerilimi azaltma bölgesinin İdlib’de de kurulması halinde Rusya, Türkiye ve VAATLER İran’ın kontrol edebileceği YARIM KALDI ni söyledi. Rus Sputnik’e İnsan Hakları İzleme konuşan ismi açıklanmayan yetkili, “Gerilimi azaltma bölgesinde muhaliflerin bulunduğu alanı Türkler, hükümet güçlerinin bulunduğu ala Örgütü, Şubat 2016’daki Londra bağış konferansında Suriyeli sığınmacı çocukların okula gidebilmesi için vaat IŞİD’le yapılan tahliye anlaşmasının ardından cihatçı örgüt tarafından serbest bırakılan Hizbullah üyesi dün memleketi Lübnan’ın güneyindeki Kfar Sir’de sevinç gösterileriyle karşılandı. edilen 1.4 milyar dolarlık yardımla ilgili “çok sayıda ülkenin gönderdiğini söylediği fonlarla hedefine ulaşan miktarlar arasında uçurum” bölgeye hangi ülke güçlerinin gönderileceğine dair ciddi Zor’da IŞİD’in kuşatmaya alınmasının ardından sadece İdlib, hükümetin kontrolü dışında kalırken Suriye nıysa Ruslar ve İran saptadığını açıkladı. Buna göre, fikir ayrılıkları mev Devlet Başkanı Beşşar Esad, İran di lılar kontrol edecek” dedi. Bir başka kaynak “Türk güçleri, İdlib’de gözlem faaliyeti yürütebilir” bilgisini verirken 2016 sonunda Lübnan 350 milyon dolarlık yardımın dörtte birinden fazlasını, Ürdün 250 milyon dolarlık yardımın beşte birini hâlâ bekler durum cut. İlk üç gerilimi azaltma bölgesi Rus güçleri tarafından gözetiliyor. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbra bunun 6. turun en zorlu ko daydı. him Kalın, Türk askerle ni lideri Ayetullah Ali Hamaney’e bir mektup gönderip Tahran hükümeti ve halkının desteğine teşekkür etti. Lübnan’ın Suriye sınırının Nusra ve IŞİD’den temizlenmesi kapsamında Hizbullah’ın kalan IŞİD militan nularından olduğu belirtildi. rinin İdlib’e konuşlanmasıy larını Suriye’nin Deyr ez Zor bölge Kalın: Geri durmayız la ilgili bir soru üzerine “Çatış sine tahliye için yaptığı anlaşma da masızlık bölgesi olmasını beklediğimiz amacına ulaştı. 200 militan ile aile Sputnik’e göre, Ankara ile İdlib’de Türkiye’ye düşen bir görev ol lerini taşıyan 11 otobüs önceki gün Tahran’ın nüfuz çekişmesi nedeniy duğunda geri durmayacağız” dedi. Deyr ez Zor’a ulaştı. Diğer 6 otobü le İdlib’de muhaliflerin kontrolündeki Rojava hariç tutulduğunda Deyr ez sün akıbeti ise soru işareti. Ruhani ‘Muhafızlar’a dokundu İran’ın “reformcu” kanattan Cum ri var. Ruhani, bu şirketlerin kamuya hurbaşkanı Hasan Ruhani’yle, di devrini istiyor. ni lider Ayetullah Ali Hamaney arasındaki çekişmenin bir yansıması ‘Evde milyonlarca dolar...’ olarak rejimin bekçisi kabul edilen FT’nin haberine göre, ülkeyi moder Devrim Muhafızları, Ruhani’nin he nize etmeye ve Batı’yla olan karşılıklı def tahtasına yerleşti. tansiyonu düşürmeye çalışan Ruhani Britanya’nın Financial Times (FT) son aylarda Devrim Muhafızları üyesi gazetesinin haberine göre, mu ya da onlarla ilişkili bir düzine kadar hafızların büyüklüğü 100 mil ismi tutuklatarak, gerçekleştirmek yar dolara vardığı öne sürü istediği reformlar öncesinde mıntı len holdinginin küçültülmesi ka temizliğine girişti. Birkaç ay ön ni isteyen Ruhani, İran’ın en ce tutuklanan ve muhafızlarla ti seçkin birliklerinin bazı caret yapan işadamlarından bi üyelerini de gözaltına al rinin evinden milyonlarca do dırdı. 120 bin üyeli Dev lar değerinde nakit para çıktı. rim Muhafızları’nın pet Muhafızların “mali beyni” ka rol ve gazdan, telekom ve bul edilen bir tuğgeneral de bu inşaata kadar çeşitli sek yıl içinde tutuklandı ama ke törlerde büyük şirketle Hamaney ile Ruhani faretle serbest bırakıldı. Devrim Muhafızları Hameney’in iktidarının en önemli dayanağı durumunda. Gazeteye konuşan ancak ismini açıklamayan bir yetkiliye göre “Ruhani, rejimin asıl lideri Hameney’in gücünü kısıtlamak için muhafızların ekonomik temellerini hedef alıyor. Hamaney, muhafızların yolsuzluğa bulaşan unsurlarının ayıklanmasını destekliyor ancak bunun kendi iktidarına bir tehdit olduğunun farkında. Bu yüzden operasyonun büyümesinden de kaygılı.” Kimi yorumcu da mayıstaki seçimlerle ikinci kez göreve gelen Ruhani’nin, Hamaney’e bağlı kişilerin yolsuzluklarının üzerine giderek etki alanını artırmanın yanı sıra işsizlik, yolsuzluktan şikâyet eden kesimlerin desteğini almaya çalıştığına işaret etti. IKBY’nin bağımsızlığı Suriye’de siyasal İslamcılık üzerinden açılmış paylaşım savaşı, sancılı biçimde sona ermekteyken; Ortadoğu’da başrolünde Kürtlerin bulunduğu yeni bir kriz tetikleniyor. ABD’nin kitle imha silahı yalanıyla 2003’te daldığı Irak’ın de facto bölünmesinin artık resmiyete erdirilmesinden söz ediyoruz. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) lideri Mesud Barzani, pazarlıklarla ertelemeye ikna edilemezse, IŞİD’in açtığı yolda alınmış tartışmalı yerler dahil edilerek 25 Eylül’de düzenlenecek bağımsızlık referandumu, yeni çatışma potansiyelleri barındırıyor. Uluslararası literatürde, kâğıt üzerindeki haliyle “kendi kaderini tayin” ilkesi, iyi hoştur da, işletilmesi koşullara bağlıdır. Hele de Ortadoğu gibi tarihsel husumetlerin derin, altüst oluşların ise bitmediği bir coğrafyada… HHH Iraklı Kürtler, ABD’nin işgal sonrası 2005’te yazdırttığı ve etnik ve mezhebi kimliklerin bir arada yaşamasını temel alan, geniş özerklik içeren, merkezi hükümette bakanlıklar ve cumhurbaşkanlığı makamının da sunulduğu anayasal düzen altında ‘yaşayamadıklarını’ söylüyorlar. Bunun yerine biraz utangaç ve çelişkili manzara çiziyorlar. Söylemleri bir gün, ‘Aslında Kürdistan olmayacak, herkesi kapsayacak’ oluyor, bir gün ‘Ulus devlet istemiyoruz’, ertesi gün ‘Yüzyıllık rüyamızı gerçekleştireceğiz’… Hiçbirisi ‘kim, kiminle, niçin yaşayamadı’ ve ‘yarın kim, kiminle, nasıl yaşayabilecek’ sorularına rasyonel yanıt sunmuyor. Belki de küreselleşmenin göbeğinde geç uluslaşma serüveni, çelişkili söylemleri mazur gösterebilir. Unutulmamalı ki 20’nci yüzyılda da kimse ‘biz diğerlerini ezip yok edeceğiz’ diyerek ulus devlet kurmadı. Mesele sosyoekonomik çıkarlarla ilgili ve bu da maalesef niyetleri aşıyor. HHH IKBY, altı yıldır Suriye ve Irak topraklarındaki IŞİD olgusunun en büyük kazananı. IŞİD’den geri alınan tartışmalı bölgeler artık peşmergenin elinde. Ve referandum çatışma riskini artırıyor. Irak parlamentosu referandumu ‘yasadışı’ ilan etti. Başbakan Haydar el İbadi, bölünmeye izin vermeyeceklerini söyledi. Kerkük, Tuzhurmatu, Süleyman Bek ve Celavla’ya peşmerge ve Haşdi Şabi karşılıklı güç yığıyor. Bu koşullarda ABD, BM ve Britanya heyetleri referandumu hiç olmazsa Irak’ta gelecek yılki parlamento seçimlerinden sonraya erteletmek üzere kolları sıvadılar. Böylece İbadi üzerindeki baskıyı azaltacaklar. Başarırlarsa kriz ötelenecek. Başaramazlarsa, resim bulanık. HHH Irak’taki durum aslında Suriye sahasının da yansıması. Zira ABD, Suriye’deki başarısızlığı yüzünden Ortadoğu’da ‘tek belirleyen’ olmaktan çıktı. Irak’ta diğer müttefikleri ve rakip güçleri dengelemek durumunda. Kürtlere en güçlü desteğin İsrail’den gelmesi ise tesadüf değil. İsrail de Suriye çatışmasının ‘kaybetmekte olanı’. İran ve Hizbullah’ın etkileri ‘patlamışken’, tarihi ilişkilerinin derinliğiyle Kürtlerin bağımsızlık projelerine destek vermelerinden daha doğal olanı yok. HHH Türkiye’nin rolüne gelince, en karışığı. Ankara’nın, Iraklı Kürtlerin bağımsızlığına karşı beyanlarına rağmen, şunu unutmamalı: Barzani’nin Ankara’nın onayı olmadan referandum yapmasını tahayyül etmek zor. Erbil ekonomik olarak Türkiye’ye bağımlı, enerji kaynaklarının tek çıkışı Türkiye. IKBY’deki Türk askeri varlığını ekleyelim. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun, Erbil’e son gidişinde ne sınırı kapatmak ne de ticaret yahut para transferini askıya almaktan bahsetmemesi dikkat çekiciydi. İşin aslı, Ankara da Suriye’de kendisini köşeye sıkıştıracak bir pozisyona sokan ülke. ABD’nin müttefiki Suriye Kürtlerine kırmızı kart gösterirken, Iraklı Kürtlere ‘yeşil ışık’ yakamayacak halde. HHH Kanımca Ortadoğu’nun Balkanlaştırılmasının tek sonucu istikrarsızlık olabilir. Bırakın Ortadoğu’yu bugün Avrupa’nın göbeğinde faşizmden AB çatısı altında bir demokrasi olarak çıkmış ispanya’nın, Katalonya’daki ayrılıkçılık ile macerasına bakmak bile geç uluslaşma projelerinin kolay işler olmadığının ıspatı. Sınırlar dünyanın pek çok yerinde adil çizilmemiştir. Yeniden çizilmesinin neresinde adalet bulunacağı sorusu da meçhul. Oğul Flynn de ‘soruşturuluyor’ ABD Başkanı Donald Trump’ın eski Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Flynn’in oğlunun, 2016 yılında yapılan ABD seçimlerine Rusya’nın müdahale ettiği iddiasıyla yapılan soruşturmaya dahil edildiği savunuldu. NBC News’un haberine göre, Flynn’in oğlu ile birlikte dört yetkili daha soruşturma altına alındı. Flynn’in lobicilik firmasının da soruşturmanın parçası olduğuna atıf yapıldı. C MY B