Katalog

DUNYA Katalanlar genel greve çıktı İspanya’nın Katalonya Özerk Bölgesi’ndeki sendika ve diğer örgütler, Madrid’in pazar günkü bağımsızlık referandumuna karşı polis şiddetine başvurmasını protesto için dün genel greve gitti. Barselona’da 300 bini aşkın kişi “İşgal güçleri dışarı”, “Gençliği durduramazsınız”, “Sokaklar her zaman bizim olacak” sloganları, “Devrim nedeniyle kapalıyız” pankartla rı eşliğinde yürüdü. Oy vermeye çalışanlanlara sert müdahalede bulunan İspanyol güvenlik güçlerine tepki sebebiyle bir sahil kasabasında yüzlerce polis konakladıkları otellerden çıkarıldı. Dün gece TV’den halka seslenen İspanya Kralı Felipe, bağımsızlık referandumunu “yasadışı, gayridemokratik”, Katalan liderleri de “sorumsuz, sadakat yoksunu” diye niteledi. Kral, İspanya’nın birliği ve anayasasına bağlılık çağrısı yaptı. Çarşamba 4 Ekim 2017 dishab@cumhuriyet.com.tr EDİTÖR: BETÜL BERİŞE TASARIM: MÜGE KAYGUSUZ IKBY artık Talabani’siz 13 Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) bağımsızlık referandumu sonrası Mam Celal’ini (Celal Amca) yitirdi. Kürt, Irak ve Ortadoğu politikalarının önde gelen aktörü Celal Talabani, tedavi gördüğü Berlin’de dün hayata gözlerini yumdu. Talabani, 84 yaşındaydı ve 2012’de felç geçirmesinden beri sağlık sorunlarıyla boğuşuyordu. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Talabani’nin ailesini arayarak taziyelerini iletti. IKBY’de 7 gün yas ilan edildi. Icruamk’hınurAbraaşpkoanlmı ayan ilk ABD işgalinde Saddam’ın devrilmesinin ardından ilk Kürt kökenli Irak Cumhurbaşkanı olarak tarihe geçen Talabani, 13 yaşından iti Kürt ve Irak siyasetinin önde gelen aktörü, tedavi gördüğü Berlin’de dün yaşamını yitirdi baren Kürtlerin politik örgütlenmeleri içinde yer aldı. 1950’lerde Mustafa Barzani’nin Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) önde gelen isimlerinden biri haline geldi, 1961’de Kürtlerin hakları için Bağdat’a karşı ayaklanmada Kerkük ve Süleymaniye cephelerini yönetti. 1975’te İran’ın Bağdat’la anlaşması sonucu Kürt ayaklanması çökünce Talabani Kürt siyasetine yeni bir yön vermek için Kürdistan Yurtsever Birliğini (KYB) kurdu. Hukukçu Talabani’nin sosyalist bir parti olacağını, KDP’nin aşiret çizgisinden uzak kalacağını söylediği KYB, 1976’da silahlı mücadele ye başladı, ama 1988’de Saddam’ın kimyasal silah kullanmasıyla ağır yenilgi aldı. KDPKYB uzlaşısı Barzani’ye Türkiye sahip çıkarken Talabani İran’a sığındı. Irak’ın Kuveyt’i işgaline karşı ABD 1991’de Körfez Savaşı’na girişti ve Kuzey Irak’ı “uçuşa yasak” bölge haline getirdi. KDP ile KYB 1992’de uzlaşıp özerk bölge kurdu, ama 1994’te aralarında çatışmaya başladı. Washington’ın yoğun girişimiyle 1998’de Talabani ile Mesud Barzani barış anlaşması imzaladı. 2003’teki ABD işgaline en yoğun desteği veren iki Kürt liderden Barzani Erbil’deki işleri yürütürken Bağdat’a giden Talabani, Saddam’ın yargılanıp idam edilmesi, Irak’ın IKBY’ye geniş yetki tanıyan yeni anayasasının yazılması, ülkenin yeniden yapılandırılması sürecinde önemli roller üstlendi. Irak meclisi tarafından 2006 ve 2010’da üst üste iki kez cumhurbaşkanı seçildi. Hastalanması sonrası KYB’nin dizginlerini ele alan eşi Hero İbrahim Ahmed referanduma soğuk tavır aldı. Küçük oğlu Kubat, IKBY Başbakan Yardımcısı. Filistin’de birlik yönetimi umudu Irak ordusunun Kerkük’e bağlı Havice’yi IŞİD’den kurtarma operasyonu sürerken bölgeden sivillerin çıkışı devam ediyor. Barzani seçim için tarih verdi Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesud Barzani, tartışmalı bağımsızlık referandumu sonrası apar topar seçim ilan etti. 2005’te üstlendiği, 2009’da yeniden seçildiği başkanlığın süresini seçilmeden uzattığından 2015’ten beri siyasi krize yol açan Barzani, meclis ve başkanlık seçimleri için 1 Kasım tarihini verdi. ‘Tek başvuru Goran’dan’ Şimdilik başkanlık için tek aday var. Barzani’nin en sıkı muhalifi olup referanduma destek vermeyen Goran’dan Muhammed Tofiq Rahim, başkanlığa adaylığını koydu. Seçim komisyonu, dün adaylık süresinin dolduğunu belirtip “Rahim, adaylığını açıklayan tek kişi” dedi. Reuters, referandum sürecinde aday olmayacağını açıklamış Barzani’nin sözünü tutup tutmayacağının netleşmediğini, ama yasaların iki dönemden fazla başkanlığa izin vermediğini belirtti. Oturuma almadılar Irak meclisi ise IKBY referandumunda oy kullanan Kürt milletvekillerini belirleyip azledilmeleri için isimlerini Federal Mahkeme’ye iletti. Eski başbakan Nuri Maliki’nin partisi Kanun Devleti’nin girişimiyle meclis oturumuna Kürt vekiller alınmadı. Irak meclisinin mali yaptırım kararı uyarınca da Merkez Bankası, IKBY ve Kürt bankalarına dolar dahil her türlü döviz akışını keserek iş alemini vurdu. ‘Kerkük’e ortak yönetim’ IKBY’nin referandum düzenlediği Kerkük ve statüsü tartışmalı diğer bölgelerle ilgili Irak Başbakanı Haydar İbadi’den yeni öneri geldi. IKBY’yi Kerkük’te emrivaki ve askeri yığınaktan vazgeçmesi için uyaran İbadi, tartışmalı bölgelerde son söz Bağdat’ın olacak şekilde ortak yönetim kurulmasını teklif etti. ‘Esad savaştan zaferle çıktı’ İsrail Savunma Bakanı Avigdor Lieberman, Suriye savaşından Devlet Başkanı Beşşar Esad’ın zaferle çıktığını söyledi. İsrail merkezli Walla sitesine konuşan Lieberman, “Esad’a kur yapmak için dizilmiş uzun bir uluslararası kuyruk görüyorum. Buna Batılı ülkeler, ılımlı Sünniler de dahil. Birdenbire herkes Esad’a yakınlaşmak istiyor” dedi. k‘Taürrşkıylearyleızd’ e karşı “Bu daha önce görülmemiş bir durum. Esad zafer kazandığı için herkes kuyruğa girdi” ifadesini kullanan Lieberman, “ABD’nin Suriye sahasında ve genel olarak Ortadoğu’da daha aktif olmasını istiyoruz” çağrısı yaparak ekledi: “Ruslar, İranlılar, aynı zamanda Türkler ve Hizbullah ile karşı karşıyayız ve bu her gün uğraşması kolay bir mesele değil.” AFP, Reuters, bu açıklamanın, 2011’den 2015 ortasına dek Esad’ın devrileceğinde ısrar eden İsrail açısından bir U dönüşü olduğuna dikkat çekti. Son dönemde HamasFetih arasında karşılıklı uzlaşı adımlarını Filistin Başbakanı Hamdallah’ın kabine toplantısını Gazze’de yapması izledi Gazze’yi yöneten İslamcı örgüt Hamas’ın 1967 sınırlarında kurula cak Filistin devletini destekle yen yeni siyaset belgesini açık laması ve İranHizbullahSuri ye çizgisine geri dönmesine ko şut olarak Filistin’in bölünmüş lüğünü sona erdirme yolun da önemli bir adım atıldı. Rami Hamdallah’ın başbakanlığında ki Filistin Ulusal Uzlaşı Hükümeti, dün Gazze’de toplandı. 2014’ten beri bir ilk olan bu top Hamas lideri Haniye ile Filistin Başbakanı Hamdallah bir araya geldi. lantıyla, Mahmud Abbas’ın baş konuştu. Gazze’siz bir Filistin devle kanlığındaki Filistin Yönetimi’nin ti olamayacağının altını çizen Ham Gazze’nin kontrolünü geri alması yo dallah, İsrail’in yıktığı evlerin yüzde lunda ilerleme kaydedildi. 63’ünü yeniden inşa ettiklerini söy Batı Şeria merkezli Ulusal Uzlaşı leyip Gazze’deki ambargoya son ver Hükümeti, Abbas’ın Gazze’deki ma mesi ve kaynaklarından ellerini çek kamında Abbas ve 2004’de ölen Fi mesi için İsrail’e uluslararası toplu listin lideri Yaser Arafat’ın portre mun baskı uygulaması çağrısı yaptı. lerinin altında bir araya geldi. Ha Hükümet sözcüsü Yusuf Mahmud, mas yetkililerinin katılmadığı top tam bir ulusal uzlaşma anlaşmasına lantının açılışında, Başbakan Ham varmanın zaman alacağını belirtip dallah, “Bölünmüşlük sayfasını çe “Elimizde sihirli değnek yok” dedi. virmek ve ulusal projeyi doğru yolda yeniden tesis edip devleti kur Kahire’de buluşacaklar mak için buradayız... Hükümet, Gaz Önceki gün Hamdallah, Hamas li ze’deki idari, güvenlik, sınır geçiş deri İsmail Haniye ile bir araya gelir leriyle ilgili bütün görevleri eksik ken dün sürece arabuluculuk eden siz şekilde devralmaya kararlı” diye Mısır istihbarat şefi, Gazze’ye gidip Hamas ve Filistin Yönetimi yetkilileriyle buluştu. İki taraf gelecek hafta Kahire’de yeniden görüşecek. Hamas’ın ABD ile AB’nin “terör örgütleri” listesinde olması ve askeri kanadı İzzeddin Kassam Tugayları’nı lağvetmeyi reddetmesi, birlik hükümeti önünde önemli engel. Abbas “Tek devlet, tek sistem, tek yasa, tek silah” vurgusu yaptı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, HamasFetih uzlaşını tanımak için İsrail devletinin tanınması, Hamas’ın askeri kanadının lağvedilmesi, İran’la ilişkilerin kesilmesi şartını koştu. ABD yönetimi, “Filistin hükümetinin şiddete başvurmamaya kesinkes bağlı olması, İsrail devletini tanıması, önceki anlaşmaları kabul etmesi” gerektiğini açıkladı. 2006 Filistin genel seçimini Hamas’ın kazanması sonrası, Filistin Yönetimi Batı Şeria’da, Hamas Gazze’de iki ayrı hükümet kurmuştu. Haziran 2007’de Gazze’de Hamas ile Filistin Yönetimi’nin çekirdeğini oluşturan Fetih Hareketi arasında çıkan çatışmalar sonucunda Hamas, Fetih’i bölgeden sürmüştü. Katliamın yaşandığı bölgede kurbanların anısına mumlar yakıldı, çiçekler bırakıldı. Evi de cephanelik gibi ABD, Las Vegas kentinde önceki gün gerçekleşen, 59 kişinin hayatını kaybettiği ülkenin en kanlı silahlı saldırısının şokunu yaşıyor. Bir otelin 32. katından açık hava konserinde kalabalığın üzerine ateş açan 64 yaşındaki zanlı Stephen Paddock’u böyle bir katliamı gerçekleştirmeye neyin ittiği üzerine soruşturma sürerken bireysel silahlanma tartışması, her kanlı saldırı sonrası olduğu gibi yeniden ülke gündeminin baş konularından. 525 kişinin yaralandığı saldırıyı IŞİD üstlenmiş ancak Federal Soruşturma Bürosu (FBI), Paddock’un uluslararası bir terör örgütüyle bağlantısı olmadığını açıklamıştı. Reuters haber ajansına konuşan ABD’li bir yet kili, Paddock’un psikolojik sorunlar yaşadığını gösteren bazı bulgular olduğunu belirtmişti. Las Vegas Şerifi Joe Lombardo, FBI’nın Stephen ‘Babası banka soyguncusuydu’ Emekli bir muhasebeci olan ve yakınları tarafından maddi durumu iyi olarak nitelendirilen zanlı Paddock’un pilot brövesi ve avcılık lisansı olduğu, suç kaydının bulunmadığı açıklandı. Eski komşularından biri, saldırının şüphelisini profesyonel kumarbaz ve “tuhaf” biri olarak nitelendirdi. Paddock’un babasının ise geçmişte hapishaneden kaçmış bir banka soyguncusu olduğu ve FBI’nın “en çok arananlar” listesinde bulunduğu basında yer aldı. Paddock’un evinde yaptığı aramada 19 silah ve binlerce merminin yanı sıra aracında patlayıcı yapımında kullanılan amonyum nitrat bulunduğu bilgisini verdi. Otelde de zanlıya ait 23 silah bulunduğu duyurulmuştu. Beyaz Saray Sözcüsü’nün basın toplantısında “silah yasalarının tartışılması için şu anda uygun bir zaman olmadığı” yönündeki sözleri tepki çekti. Maria kasırgasında büyük zarar gören Porto Riko’yu ziyareti sırasında ABD Başkanı Donald Trump, “Silah yasalarını zaman ilerledikçe konuşacağız” dedi. Demokratlar ise bireysel silahlanmayı sınırlandırma konusunda bir adım atması için Kongre’ye çağrılarını bir kez daha gündeme getirdi. Boş Rus misyonuna ABD baskını Rusya ile ilişkilerde kriz yaşayan ABD’nin yeni Moskova Büyükelçisi Huntsman, dün Putin tarafından kabul edildi. Rusya’nın ABD başkanlık seçimlerine müdahale ettiği iddiaları üzerinden diplomatik misillemeler tırmanıyor. ABD’nin Rusya’nın San Francisco Konsolosluğu’nun idari kısmına el koymasının ardından bu kez rezidans kısmına operasyon düzenlenmesi üzerine WashingtonMosko va hattı bir kez daha gerildi. Rusya Dışişleri Bakanlığı, Rus personelin binayı terk ederken kilitlediği rezidans kısmına kapılar kırılarak girildiğini ve arama yapıldığını belirtip bunu işgal olarak niteledi. Moskova, karşılıklılık ilkesi uyarınca yanıt hakkını gizli tuttuklarını vurguladı. Katalanlar, İskoçlar, milliyetçilik Dünyanın her yerinde sağcı ve milliyetçi kafa aynı çalışır. Liberalizmin görünüşte yarattığı ‘makuliyet’ sıvası en ufak bir krizde dökülüverir. Misal, İspanya’nın Franco mirasçısı sağcı Halk Partisi’nin lideri Mariano Rajoy ile Katalonya’nın milliyetçi yerel hükümetinin başkanı Carles Puigdemont arasında fark aramak boşuna. İkisi birbirinin en büyük dostu. HHH Rajoy, geçen pazar günü ülkenin yoksul bölgelerini sırtında taşımak istemeyen özerk Katalonya bölgesindeki bağımsızlık referandumunda alenen milliyetçilere ‘çalıştı’. Anketler Katalan seçmenin yaklaşık yüzde 70’inin sandıkta irade beyan etmek arzularına karşılık, bağımsızlığı tercih edenlerin oranını yüzde 40’lar civarında vermekteydi. Rajoy hükümeti bu demokratik talebe oy merkezlerini basıp, sandıklara el koyarak ve polis sopasıyla yanıt verdi. Faşist Franco’nun ruhunu hortlatacak manzaralar yaşandı. Hemen hepsi pasif direnişin ötesine geçmeyen insanlar, yaşlı başlılar dahil ‘sopalandı’. Bu tam da diyaloğu dışlayarak hem Madrid’e hem de AB’ye tek taraflı bağımsızlık dayatan Puigmonte’nin arzuladığı hareketti. İspanyol polisinin önüne sivil vatandaşı sürme taktiği tuttu. 844 insan yaralandı. Telefona sarılıp Barselona’dan tanıdıklarımı aradım. Sosyal medyadan yansıyan türde sokak sokak isyan yoktu. Ama görünür olanı Puigmonte’ye kâfi geldi. Katalanların ‘non Pasaran’ şiarı dünyada yankılandı. HHH Hal böyle olunca kimsenin aklına Katalonya’nın son yüz senede diyalog üzerinden tesis edilmiş ve üç kez değişmiş statüsü üzerinden tartışmak gelmiyor. İlki 1932’de Cumhuriyetçi birliğin gözde olduğu sol rüzgârların estiği dönemde. Ardından salt Katalanlar değil tüm İspanya halklarını ezen Franco diktatörlüğünün bitimiyle 1978 anayasal birliğiyle. Sonuncusu da 2006’da. Bugünkü meselenin aslı da o sonuncuya dayanıyor. Katalan milliyetçilerini bileyen bir yandan neoliberalizmin 2008 mali krizi, büyük kamu borcu, sığınmacılar ve işsizlik; diğer yandan Rajoy hükümetinin, 2006 statüsünün iki parlamentoda da Katalonya sandığında da onaylanmış kritik uzlaşmalarını Anayasa Mahkemesi yoluyla iptal ettirmesi. Mahkeme, 2010’da özerk adalet sistemi, daha geniş mali sistem, yeni toprak bölüşümü ve sembolik bile olsa Katalanların ‘ulus’ olarak tanımını iptal etmişti. Enteresan olanı Aragon ve Valencia gibi bölgeler de kültürel mirasın ortaklığı ve bölgeler arasında dayanışma ilkesinin ihlali üzerinden mahkemeye itiraz etmişlerdi. Velhasıl 2006 statüsü uzlaşması kırıldı. Geriye ‘ulusların kendi kaderini tayin hakkı’ ana başlığı altında bildiğimiz ‘milliyetçilik kabı’ kaldı. İspyanya’nın birlikçi solunun itirazları kutsallıkla bezeli bir kakafoniye tosladı. HHH Bu yaşananları izlerken aklıma 2014 Eylülü’nde Edinburg’da izlediğim İskoçya’nın bağımsızlık referandumu düştü. 1990’lardaki ‘Yetki Devri’ formülüyle geniş özerkliği soluyan İskoçların durumu Katalanlardan farklı değil. Brexit öncesine denk gelen bu oylama sırasında da mali kriz etkiliydi. Programı imreneceğimiz türden bedava sağlık, eğitim gibi vaatleriyle dolu olan solcu ve kamucu İskoçya Milliyetçi Partisi’nin hesabı da Kuzey Denizi’nin petrol kaynaklarıyla kaderlerini Londra’nın finans kapitalinden ayırmaktı. Olmadı. İskoçlar, Britanya’dan ayrılmayı yüzde 58 oranıyla reddetti. Tabii sopa yemediler. Doğrusu Edinburg’daki bir haftamda tahmin yürütemesemde ‘hayır’ sonucuna şaşırmadım. Keskin İskoç milliyetçilerinin ötesinde bağımsızlığı isteyenler daha ziyade adanın başka yerlerinden kaçıp bu solcu diyara gelenlerdi. HHH Peki, bu iki örnek yeni ‘milliyetçilik’ dalgasının işareti mi? Katalonya da İskoçya da neoliberal AB’nin şemsiyesine girmek arzusunda. Sorun şu ki AB onları istemiyor, isteyemiyor. AB’yi ulusüstü bir yapı olarak selamlayan ve ulus devletlerin bittiğini ilan etmiş liberallerin de çözümü yok. Peki, solcular ne yapmalı? ‘Ulus devlet’ asimilasyona girişmiyor, her türlü kültürel hakkı tanıyorsa, ortada ezenezilen denklemi zaten yoksa? Birliği savunmaktan gayrısı bildiğimiz milliyetçilik değil mi? ABD yönetimi 15 Kübalı diplomatı sınır dışı ediyor Havana’daki 22 diplomatı ve aile üyelerinde işitme kaybı, beyin sarsıntısı, bulantı gibi rahatsızlıklar başgösterdiğini söyleyip Küba’yı gerekli korumayı sağlamamakla suçlayan ABD, 15 Kübalı diplomatı sınır dışı etme kararı aldı. ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, Havana’daki büyükelçilik personelinin yüzde 60’ını geri çağırmak zorunda kaldıklarını hatırlatıp “Küba güvenliği garanti edene dek diplomatlarımızın zarara uğramaları riskini minimize edecek şekilde sayılarını küçülteceğiz” dedi. Ancak Havana ile 2015’te yeniden tesis edilen diplomatik ilişkileri kesmeyeceklerini belirtti. Küba Dışişleri ise sınır dışı kararına “ABD’nin haksız kararını şiddetle kınıyoruz. ABD iddiaları soruşturmamız için yeterli enformasyon da sağlamıyor” tepkisini verdi. C MY B