Katalog

DUNYA Pazartesi 30 Mart 2015 Bir kez daha Kerimov Özbekistan’da rakipsiz lider İslam Kerimov’u ‘yeniden seçmek için’ sandık kuruldu. 1989’dan beri ülkeyi yöneten Kerimov’un katılım oranının yüzde 70’i bulduğu seçimde üç rakibine karşı ipi göğüslemesi kesin. EDİTÖR: CEYDA KARAN TASARIM: YALÇIN ERZAN İran için her şey iptal İran’la nükleer anlaşma için 31 Mart mühleti dolarken, İsviçre’deki pazarlıklar için ABD’li Bakan Kerry ile Fransız ve Alman bakanlar programlarını iptal etti. Kerry eski dostu Edward Kennedy’nin anmasına katılacaktı. 17 İran Erdoğan’a öfkeli umhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın İran’a yönelik eleştirileri Tahran’da Türkiye’ye bakışı sertleşiyor. Erdoğan’ın “İran bölgeyi domine etme gayreti içinde. Bu bizi de Suudi Arabistan’ı da Körfez ülkelerini de rahatsız ediyor. Buna müsaade edilebilir mi? Tahammülü mümkün değil”, “IŞİD bir yerden çıkıyor, Şia yerleşiyor” ve “İran’ın Yemen’den Suriye’den Irak’tan kuvveti gücü neyi varsa çekmesi lazım” çıkışı Tahran’da tepki yarattı. Birçok İranlı siyasetçi Dışişleri Bankalığı’na çağrı yapıp Erdoğan’ın 7 Nisan’daki Tahran ziyaretinin iptalini istedi. Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Kaşkavi, ziyaret programının değişmediğini söylerken, konu İran meclisinin de gündemine taşınabilir. Erdoğan’ın sert çıkışı Tahran’da ‘büyük saygısızlık’ diye nitelendi. Zarif’in yanıtı ‘yetersiz’ bulundu, Erdoğan’ın nisandaki ziyaretini iptal için meclis toplanabilir C Erdoğan’a yanıtı İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif vermiş ve “Stratejik hatalar ve hırslı politikalarla bölgede onarılmaz hasarlara yol açanların, sorumlu politikalar benimseyip kapasitelerini barış ve huzur için kullanmaları iyi olur” demişti. Bu yanıt İranlı siyasileri tatmin etmedi. Muhafazakârların ileri gelenlerinden olan dini lider Ali Hamaney’e yakın Keyhan Gazetesinin Yayın Yönetmeni Hüseyin Şeriatmedari, “Bu şartlarda Erdoğan’ın ziyareti, İran halkına saygısızlık ve Yemen’de öldürülen mazlumların kanlarına ihanet olur” dedi. İki dönem cumhurbaşkanı adayı olmuş reformcu vekil Ahmed Tevekküli, “Cumhurbaşkanı sıfatlı bir kişi başka bir ülkeye saygı duymuyorsa bizim de ilişkileri geliştirme merakımız olmamalı” deyip Zarif’ten daha sert tutum almasını istedi. Meclis Ulusal Güvenlik ve Dış Siyaset Komisyonu üyesi İsmail Kevseri “Erdoğan ‘boş’ konuşuyorsa karşılık bulacağını anlamalı. Dışişleri iptal etmezse gelecek hafta konuyu meclise taşıyacağız” vurgusu yaptı. Yemen dersleri Saba Melikesi’nin ülkesi, Yahudi tarihinde müstesna yeri olan diyar.. Arap ülkesi ama bir o kadar Afrika Boynuzu’ndan etkilenmiş, Soğuk Savaş’ta Kuzey/ Güney diye bölünmüş, benzersiz bir mimarinin gölgesinde, herkesin ‘gat’ denilen bir uyuşturucu ot çiğnediği, erkeklerin belde hançerle dolaştığı egzotik, biraz ürkütücü, Sinbad’ın ‘gezip dolaştığı’ memleket. Şimdi korkunç bir masalın içine çekiliyor. Yeni ‘şahin’ Suudi kralı Salman, Yemen’e ‘Kararlı Fırtına’ operasyonu başlattı. 4’ü Körfez (BAE, Kuveyt, Katar, Bahreyn), 5’i Sünni ülkeler (Ürdün, Mısır, Sudan, FasPakistan geri adım attı), Türkiye’yi de eklersek 10 ülkenin desteğini aldı. Gerekçeleri İran’ın artan nüfuzuyla ‘kırmızı çizgilerine’ basması. Hedefleri ‘meşru’ Başkan Mansur Hadi’ye koltuğunu iade etmek. nunda Katar’la Mısır’a ‘kardeşlik’ tazeletti ama Mısır yargısı İhvancılara ‘ölüm cezaları’, Kahire de Katar için ‘terör sponsoru’ sesleri çıkarmaya devam ediyor. Yine de şimdi kimsenin İhvan mihvan dinleyecek hali yok. Yemen’e geçen yıl Türkiye’den yollanan bisküvi kutularındaki silahlar kime gitti bilmiyorum lakin Suud’un derdi İran olduğundan Ankara’ya ihtiyacı var. Mezhepçi rengini çoktan belli etmiş Türkiye, derhal bu ‘ilkeli’ koalisyona destek sundu. Zira Ortadoğu projesi İhvan’la birlikte çöktü ama Riyad’dan mali beklentileri çok. Suudiler asıl başarıyı Ankara ile Kahire’yi buluşturursa elde eder. ‘Değerli yalnızlık’ böylece manidar biçimde sona erer. Ömer El Beşir’in Sudan’ı, Suudi uzantısı Ürdün Kralı’na, Fas’a girmeye gerek yok. Sorun şu ki bu temeli çatlak koalisyon hava saldırılarıyla yetinse mesele, yetinmese mesele. Husiler Suud hava saldırısını 2010’da yaşadı. Riyad’ın Yemen’le bir ara İsrail’in yaptığı gibi duvar örmeye giriştiği 1800 km’lik sınır var. 150 bin asker yığdığı karadan girse batağa saplanabilir. Bu işten Yemen el Kaidesi ve IŞİD kârlı çıkarsa, Suud’un eşiğinde Şii tsunamisi görürsek şaşırmamalı. Kaşkavi: Program değişmedi Dün Kaşkavi, sorular üzerine “Bildiğimiz kadarıyla Erdoğan’ın ziyaret programı değişmedi” dedi. Kaşkavi, Zarif’in sözlerinin yetersizliği eleştirisi için “Her söze uygun cevap verilmeli. Erdoğan’a da uygun bir dille cevap verildi” vurgusuyla “Bölgedeki şartlar görmezden gelinerek açıklama yapılamaz” diye ekledi. Türkiye’nin umudu Araplara ‘gönüllü’ güç El Sisi’nin Arap Gücü önerisi onaylandı. Ama zorunluluk yok Yemen saldırısının gölgesinde toplanan Arap Birliği zirvesinde, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el Sisi’nin ‘Arab Gücü’ önerisi onaylandı. Ancak katılım zorunlu değil ‘gönüllü’ olacak. 22 Arap ülkesinden 14’ünün lider düzeyinde katıldığı, Fas kralının yanı sıra Umman, BAE ve Cezayir liderlerinin sağlıkları nedeniyle, Lübnan’ın ise cumhurbaşkanı seçilemediğinden lider düzeyinde hazır bulunmadığı Mısır’ın Şarm el Şeyh kentindeki 2 günlük zirve dün sona erdi. En önemli sonucu ‘acil müdahale gücü’ niteliğindeki ‘Arap Gücü’ kurulması kararı oldu. El Sisi kararı, “Arap ulusunu tehdit eden meydan okumalar karşısında liderler ortak güç kurmakta ilke olarak anlaştı” diye duyurdu. Bildiride, bu yönde koordinasyon ve adımlar atılması’ çağrısı yer aldı. Bu gücün Arap âlemindeki aşırılıkçı tehditle başetmesi düşünülüyor. Mısır’ın Sina Yarımadası ile Libya’daki İslamcılarla sorunları varken, Genel Sekreter Nebil el Arabi, gücün Irak ve Suriye’deki cihatçılar ve Libya’daki uzantılarını hedefleyeceğini söyledi. Arabi, bölgenin ‘etnik ve dini çeşitliliğini’ yıkma tehdidi içeren yokedici güçle yüzleştikleri ikazı yaptı. Ancak gücün kurulması aylar alacak. Arap temsilcileri gelecek ay toplanacak, bulgularını 4 ay içinde savunma bakanları ele alacak. Mısır kaynaları, ‘Arap Gücü’nün Kahire yahut Riyad’da üslenecek 40 bin elit birlikten oluşacağını, uçak, gemi ve hafif silahlarla donanacağını kaydetti. Ancak 22 Arap ülkesinin de katkısı zor. En büyük destekçiler Yemen saldırısına katılan Mısır, Ürdün, BAE ve Kuveyt. Zirvede Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin yolladığı mektup gerilim yarattı. Putin’in “Arap âlemindeki sorunların barışçı yöntemlerle dış güçlerin müdahalesinden uzak çözüleceği müreffeh gelecek” telkini yaparken, Suudi Dışişleri Bakanı Prens Suud el Faysal, “Ortadoğu’daki sorunlardan sanki Rusya dahil değilmiş gibi bahsediyor” diyerek Moskova’nın Şam’a desteğini eleştirdi. Tek adaylı seçim KahireRiyad’da 40 bin birlik Hadi dediğimiz, Arap isyanları sürecinde 2012’de Ali Abdullah Salih’ten devraldığı başkanlık koltuğunu, tek aday olarak girdiği seçimle ‘meşrulaştırmış’, nüfusu yüzde 3540’ını oluşturan Husilerin de yer aldığı Ulusal Diyalog Konferansı’nda başarısız olup kasımda kendi partisi Genel Halk Kongresi’nce liderlikten atılmış isim. Şimdi kontrolü ele alan Husiler karşısında Riyad’a sığındı. Yemen dediğimiz karmaşık siyasi, sosyal, coğrafi gruplaşmaların olduğu, salt mezhep değil aşiret ayrımları hafsalamızı zorlayacak bir yer. Misal, 2010’da Suudi desteğiyle Husileri bombalamış Salih, bugün Husilerin ‘ortağı’. Salih’i deviren isyanda Husiler önemli rol oynadı. Salih’e bağlı birlikler bugün Hadi’ye karşı savaşıyor. Salih de Husiler gibi Zeydi ama Suud vaktiyle baş destekçisiydi. Resme ABD, Arabistan El Kaidesi ve en son Sanaa’da 142 kişiyi öldüren IŞİD’ı eklemeli. İşte Suudi Arabistan bu tabloyu dizayna soyundu. İşi kolay değil. Koalisyon birbirine diş bileyenlerden kurulu. Riyad, bölgede İhvan’ı gömen güç, Abdülfettah El Sisi’li Mısır’ın sponsoru. Ama Suud’un, Mısır’ın yeniden Arap liderliğine soyunur kaygısı eksik değil. Kahire, İhvancıların toplaştığı Suriye Ulusal Koalisyonu’nu dışlayıp muhalefeti buluşturuyor, Suriye ordusunun muhafazası ve Esad’ın akıbetini ‘açık bırakan’ politikayı alttan alta zorluyor. Diğer yanda el Sisi’nin Mısır askeri yetkilileriyle Suud’u ‘yolunacak kaz’ gördüğünü gösteren ses kayıtları var. Ama şimdilik Mısır’ın mali ipleri Riyad’da. Katar, Türkiye ile birlikte İhvan’ı bölgede şişirip ‘boyuna bosuna’ bakmadan Suudi hanedanlığını kızdıran ülke. Suudiler geçen yıl aylarca diplomatik tecritle Doha’ya dersini verdi. So ABD’nin vurguları Üç benzemezler Putin çıkışı Başkent Sanaa’da düzenlenen gösteride binlerce kişi ‘Saldırıları durdurun’ mesajı verdi. Yemen’de sivil kayıplar artıyor Körfez blokunun ‘İran’ın etkisini sınırlama’ temalı Yemen operasyonu 4. gününde sürerken, sivil kayıplar artıyor. Yemen Sağlık Bakanlığı ölü sayısını 68, yaralı sayısını 450 olarak verirken, dün de 30’dan fazla insanın öldüğü haberleri geldi. Arap zirvesinde operasyonun Şii Husiler ve eski Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih’e bağlı birliklerden oluşan müttefikler yenilip silahlarını teslim edene dek sürmesi kararı çıktı. Hava saldırılarının 6 ay sürebileceğini söyleyen Suudi yetkililer isyancıların füzelerinin çoğunu yok ettiklerini savunuyor. Henüz kara operasyonu için karar vermediklerini söylüyor. Başkent Sanaa ve havaalanı vurulurken, Husilerin kuşattıığı Aden’den de Abyan ve Lahj’ın bölgelerinde ağır çatışma haberleri var. BM ekibini, Suudiler 86 diplomatlarını tahliye ederken, Yemen’de 3 bin vatandaşı bulunan Pakistan Hudeyda kentine 747 jumbo jeti yolladı. Salih ise “Diyalog kurup seçim yapalım. Söz, ne ben ne akrabalarım aday olmayacak. Bu Hadi’nin ülkeyi yönetememesi sorunu. Umarım kardeşlerim kaybeden ata oynamaz” çağrısı yaptı. El Arabi Türkiye’yi andı El Arabi, Araplara birlik çağrısı yaptı. Dış müdahale meselesinde Türkiye’nin de adı geçti. Genel Sekreter El Arabi Arap ülkelerine yabancı müdahalesi sorulunca, “Doğrudan yanıt vereceğim. Bazı komşuların müdahaleleri var. İsrail bir tarafta, Türkiye ve İran müdahalesi de bazı ülkelerde” yanıtını verdi. ABD bunları bilecek denli uzun süredir Yemen’de. El Kaide ile İHA savaşını burada yürüttüler. Talihin azizliği El Kaide ile açıkça savaşan diğer güç Husiler. Suudi saldırısına lojistik ve istihbarat desteği veren ABD, baştan çizgisini ‘müzakereli siyasi çözüm’ olarak çekti. 2 yıldır Obama İran siyasetiyle Suud’un gözünde ‘lanetlenecek’ şahsa dönmüştü. Petrol vanasının başında oturup piyasaları belirleyen Suudileri topyekün çöpe atacak halleri yoktu. Ana ticaret yolu Aden Körfezi de varken. ABD için bu operasyon İran’la nükleer anlaşma eli kulağındayken, hasmını ‘sıkıştıran’ bir unsur. Ama Suudi pilotları denizden toplayan Amerikalılar şimdiden ‘operasyonun ucu açık olmamalı’ diyor. Obama da Kral Salman’a ‘Yemen’de müzakereli siyasi çözüm’ vurgusu yaptı. AB baştan bu tavrı koydu. Asıl hedef İran’a gelince... İran soğukkanlı durdu, Yemen’e asla müdahaleyi dışladı. ABD’nin İran’ı bölgede ‘rasyonel oyuncu’ görmesi boşuna değil. Irak savaşıyla başlayan süreç bize Tahran için intikamın ‘soğuk yenilen bir yemek’ olduğunu gösterdi. Olur da nükleer anlaşma yapılırsa İran bu krizden bölgesel güvenlik mimarisinde önemli ve sorumlu bir oyuncu olarak çıkabilir. İran’a karşı dengeleri gütme becerisini diklenmek sananların durumu da çarşamba köşe yazısına... Tunuslular tek ses: Dünya Bardo’dur Tunus, 18 Mart’ta IŞİD uzantısı militanların 21’i turist 24 insanın canını alan saldırına karşı tek yürek. Dün Tunus ordusunun failleri öldürdüğü haberi eşliğinde başkentte onbinler ‘Dünya Bardo’dur sloganı altında yabancı devlet adamları eşliğinde yürüdü. Tunus hükümetinin çağrısıyla düzenlenen terörü lanetleme yürüyüşünde Bab Sadun Meydanı’ndan Bardo Müzesi’ne yürüyenler arasında, saldırıda vaTunuslu gençler, Hollande, Renzi gibi liderlerle yürüdü. tandaşları öldürülen eski söİspanyol, Kolombiyalı, Avustralyalı, Britanyamürge gücü Fransa’nın Cumhurbaşkanı François Hollande, İtalyan Başbakanı Matteo Renzi lı, Belçikalı, Polonyalı ve Ruslar bulunuyordu. Tunus ordusunun ise baskını organize eden ve Polonya lideri Boronislav Komorovski’nin El Kaide’nin kolu Ukbe bin Nafi Tugayı’nın yanı sıra Filistin Yönetimi lideri Mahmut AbLokman Ebu Sakhar lakaplı lideri Halid Chaibas ile Türkiye’den Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş da vardı. Kalabalık Bardo Mü eb de dahil 9 cihatçıyı önceki gece Cezayir sınırında Gafsa bölgesindeki baskınla öldürülzesi önünde kurbanlar anısına hazırlanan ve üzerinde isimleri yazılı olan taş tableti bıraktı. düğı kaydedildi. Operasyonlar sürerken, kuÖlen 21 turist arasında İtalyan, Japon, Fransız, zeybatıdaki Kef bölgesinde de çatışmalar var. Ne Türkiye, ne Suriye muhalefeti çağrıldı ANKARA Arap Birliği zirvelerinde son yıllarda gözlemci sıfatıyla katılan Türkiye, bu kez Mısır’ın Şarm El Şeyh kentinde yoktu. Dikkat çekici olanı Türkiye’nin desteklediği muhalif Suriye Ulusal Koalisyonu’nun da davet edilmemesi oldu. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin de davet istediği ama Kahire’nin reddettiği haberlerini yalanladı. Sözcü Tanju Bilgiç haberleri ‘mesnetsiz’ diye niteleyip, “Türkiye’nin böyle bir talebi olmamıştır” dedi. Bilgiç, zirveye Suriye muhalefetinin çağrılması için talepte DUYGU bulunulduğu iddialarına ise GÜVENÇ yanıt vermedi. Kaynaklar, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Suudi Kralı ile telefonda görüştüğünü söylüyor. Arap Birliği, Suriye’nin koltuğunu askıya alınca bakan düzeyindeki toplantılara muhalefeti çağırıyordu. Koalisyon ise ‘Suriye halkının meşru temsilcileri oldukları’ iddiasıyla zirveye davet edilmemekten ötürü üzüntülerini açıkladı. Nusra Cephesi üyeleri zaferlerini namaz kılarak kutladı. İdlib’de ordu kıskaca girişti Kendisini ‘Fetih Ordusu’ diye anan El Kaide’nin Suriye kolu Nusra Cephesi’nin başını çektiği Ahrar üş Şam ve Cund el Aksa gibi radikal gruplar İdlib vilayet merkezini ele geçirirken, Suriye ordusu takviye birliklerle harekete geçiyor. Rakka’nın 2013 Mart’ında IŞİD’ın eline düşmesi sonrası ikinci vilayetin kaybı Şam’a darbe olurken, dün isyancılara bombardıman başladı. Suriye medyası ordunun kent dışında gruplaşarak pozisyon aldığını, takviye birlik yollandığını yazdı. Londra merkezli Gözlemevi ise kentteki askeri istihbarat gözaltı merkezinde 15 mahkumun infaz edilmiş bulunduğunu kaydetti. Suriye Ulusal Koalisyonu, Nusra zaferini ‘Suriye’nin kurtuluşu yolunda önemli’ diye niteledi. Ama uzmanlar bunun ‘ılımlıları’ zorda bıraktığını söylüyor. Şam İdlib’in düşmesinde Türkiye sınırından geçen militanların etkili olduğunu iddia etmişken, HSO askeri danışmanı Osame Abu Zayd Cumhuriyet’e Türkiye’nin sınırları kapatması nedeniyle yardım alamadıklarını bunun Nusra’nın işine yaradığını söyledi. Kurtulmuş da var Koalisyon memnun C M Y B