Katalog

Pazartesi 12 Ekim 2015 söyleşi SELİN ONGUN selinongun@cumhuriyet.com.tr TASARIM: MÜGE KAYGUSUZ Bİ soRmak lazım 11 AK RİN E L ’ L TROL MU DURU Politik psikoloji uzerine çalışan Dr. Murat Paker, ‘Kim bizi iktidardan götürmeye çalışıyorsa haindir! Ne hakla iktidara mecbur olan bizi eleştirirsin, anlayışı tipik biz narsisizmidir’ diyor. stanbul Bilgi Üniversitesi Psikoloji Bölümü Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı Direktörü, Dr. Murat Paker politik psikoloji üzerine de çalışan bir isim. “Psikopolitik Yüzleşmeler” kitabıyla Türkiye’nin yakın tarihindeki travmaları da çalışma sahasına dahil eden Paker’e sorduk: n Türkiye’nin farklı illerinden binlerce insan Ankara’ya gidiyor. Amaçları, “Savaşa inat, barış hemen şimdi” demek. Ve o insanların 95’i artık aramızda değil. Neredeyiz biz şimdi? Şimdi burada sizinle saldırıdan bir gün sonra konuşmaya çalışıyoruz ve çok zor konuşmak. Çok üzgünüz, perişan haldeyiz. Başka çaremiz yok diye konuşmaya çalışıyoruz, çok sarsılmış durumdayız. Hepimizin başı sağ olsun. Umalım ki kayıp sayımız daha fazla artmasın. Cevap bekleyen onlarca sorunun olduğu karanlık bir yerdeyiz. Belli olan kısım ise aynı: Hedeflenen, toplumu duyarsızlaştırmak, kabuğuna çekmek, evine kapatmak, yıldırmak, geleceğinden endişe eder hale getirmek. Katıksız terörün amacı hep bu. Muktedirler öteden beri umarlar ki, söz konusu güvenlik olduğunda, insanlar mevcut statükoyu muhafaza etmek lehine davranırlar. Siyasi olarak dönüşüm potansiyeli taşıyan toplumları bu dönüşüm potansiyelinden caydırmak için geniş kitleleri apolitize edecek, korkutacak, sindirecek bu tür açık terör eylemlerinin yapıldığı bir gerçek. ‘BıZ narsısızmı’ Can erok İ n Sadece “karşı taraf” düşman değil, içeriden eleştiri yapanlar da ajan ya da hain ilan ediliyor. Bunun psikoloji literatüründe bir adı var mı? Bu, tüm katı kimlikli politik hareketlerde görülen “biz narsisizmi” denilen durum. Bir “biz” tanımlanır. Bu biz AKP olur, Kürtlük olur, Türklük olur. “Bize” aşırı özdeşimle bağlı olunur. Hiçbir eleştirel mesafe barınmaz. O “biz” mutlak doğru haline gelir. Diğerleri yani ötekiler mutlak doğru konumunu sarsar. Çünkü onlar başka bir hakikatin versiyonudur. AK Troll hadisesinde, AKP’nin militan taraftarlarında şöyle bir haleti ruhiye görüyoruz: “Biz iktidara mecburuz, biz iktidardan gidemeyiz, biz mutlak doğruyuz. Her kim bizi iktidardan götürmeye çalışıyorsa o haindir. Sen ne hakla iktidara mecbur ve mahkhum olan bizi eleştirirsin? Sen ne hakla bizim iktidar olmamızı engellersin?” İşte bu hezeyanlar, tipik “biz narsisizminin” bileşenleri. n Türkiye’nin yakın tarihi ve diğer “biz narsisizmleri” desek, nasıl bir parantez açarsınız? Asgari demokratik bir düzen kuramamış, farklılıklarını eşdeğerlilik zemininde bir arada tutamayan her toplum şu ya da bu biçimiyle biznarsisizminden mustariptir. Türkiye öteden beri böyledir. Murat Paker, “Biz narsisizmine yönelik illa bir reçete olacaksa, birincil kimliğimizin insanlık olması gerek” diyor. Hem de gayet katı ve kanlı bir şekilde. Cumhuriyet ön planda Türklüğün, arka mı hâlâ kendine yontma peşinde oluna planda devlet denetimli bir Sünni Müssi açısından iki uçta büyük tepkiler göTürkiye’ye bu ağır hezeyanlar eşliğin‘Barış neyinize, dağılın!’ zükmüyor. Yani toplumu topyekun sinde bakan siyasi ekiplerin toplumsal des bilinir, bu kadar mı hakikat bükülmelümanlığın biz narsisizmleri üzerine kuye çalışılır? Ankara’nın göbeğinde çok direcek ya da yarın olağanüstü değişim teğinin azalması gerekiyor. Bu olmadan n Peki, bu hesap tutar mı? rulmuştur. Bütün Cumhuriyet tarihi bu Türkiye’nin bir toplum olarak, asgari or büyük bir katliam yaşanmıştır. Devlet, Türkiye’de bu hesabın tutabileceği za ler yaratacak bir durumdan söz edemeunsurların hâkim unsur olarak devam hükümet, başbakan tabii ki en azından etmesi, bunlardan farklı olan unsurlayiz. Çünkü, şu bir gerçek ki, birçok intak bir zemine bastığını varsayarak birmanlar geçmiştir. Türkiye’de artık cin güvenliği sağlayamadıkları için sorum rın olabiliyorlarsa asimilasyonu, asimile san için Ankara’daki bombalama zaten likte devam etmesi maalesef mümkün şişeden çıkmıştır ve o tren kaçmıştır. ludur. Normal bir demokratik ülkede sürpriz değil. Kamuoyunda seçimlere gi olmayacak. Hep söylüyorum, en büyük Türkiye toplumu bu tür terör eylemleolamıyorlarsa eleminasyonu üzerinden bir başbakan ve ilgili bakan, bu sorum gitmiştir. Cumhuriyetin hemen öncesinri nedeniyle sinebilecek, yılabilecek, bü derken trajik, büyük olayların gerçekle bölücülük budur. luluk duygusu nedeniyle o akşam üzün de ve bugüne kadar Ermenilerin, Rumtünüyle korkutulabilecek bir toplum de şebileceğini hatta seçimlerin yapılamaz Hakikat bükücü troller tüsünü bildirir, failleri bulacaklarını hale getirilebileceğine dair ciddi kaygığildir artık. ların, Kürtlerin, Alevilerin, solcuların açıklar, aldıkları lar vardı. Türkiye’de hiç n Gelelim Ankara manzarasına... n Neden sonra artık? başlarına gelen bin bir türlü kimse gönül rahatlığıyBasın toplantısında gazeteci soruyor: önlemleri açıklar, o Bu toplum benzer katliam, devlet teTürkiye’de cin şi la “Demokratik bir sis “İstifa etmeyi düşünüyor musunuz?” kadar. Saldırıya uğ‘HDP kendini vur melanet, sahneleri temmuz ayınrörü, bunların hepsi, hâkim rayan, onlarca yoltem var, sandığa gidece İçişleri Bakanı, güvenlik zaafiyeti olda Suruç’ta ondan evşeden çıkmıştır. du’ demek kronik kimliklerin bizlik tanımlarıdaşını kaybetmiş ğiz. Oylarımız neticesin madığını söyleyerek istifa etmeyecevel Diyarbakır’da gördü. çoğulculaştırmayı reddetTürkiye toplumu An de hakikat gerçekleşebir cinnet, toplumsal nı siyasi ekibin lideriğini açıklıyor. Adalet Bakanı Kenan Bunlar büyük yıkımmeleri, “ötekileri” kendilene saldırmak, sancek” diyemiyor. Ve meİpek ise o an gülüyor. Psikoterapist lar. Onlarca insan bomkara’daki gibi terör çürümenin işaretleri. riyle eşdeğer olarak göremeki esas mesele buysele diğer yandan da dö olarak izleniminiz? balanarak, parçalanayüzünden olmuştur. eylemleri nedeniyle İstifa edecek misiniz, meleri muş gibi bir hanüp dolaşıp artık nereTerapist yorumuna gerek yok, bir rak öldürülüyor. Bu kez n Bu, “biz narsisizmindeyse patolojik diyebile yurttaş, bir insan olarak herkes yorum va yaratmak, aslınAnkara’da KCK’nin tek sinebilecek, yılabilesorusuna bakan sırıtı den” çıkış yolumuz, reçeteceğimiz kimlik politika layabilir. Korkunç bir trajedi var, iç gü da sembolik düzeytaraflı ateşkes ilan edenedir? cek, bütünüyle korku sına dolanıyor. İnsanlık venlikten sorumlu bakan hiçbir sorum de terörün sürmesi yor. Bu, ‘ben size zer miz ceği günün sabahı böyle Hem AKP’nin, hem bir eylem oluyor. Bu üç tulabilecek bir toplum zemininde birleşememi luluk hissetmiyor, Adalet Bakanı ise so anlamına gelir. Ay re kadar değer vermi MHP’nin, hem ulusalcılazin temel nedenlerinden ru karşısında sırıtıyor. Bu tür şeyler ta rıca, bu hükümet olayın kesiştiği yer de rın, hem ordunun, bütün değildir artık. yorum’ demek. bii en başta “ben size zerre kadar değer ve Erdoğan’dan biri bu. aynı. Kardeşlik ve babu yerleşik düzen unsurlan Ulusal yas ilan Davutoğlu’na AKP vermiyorum” demektir. “Ben her şeyin rış diyen insanların, bu rının “HDP düşmanlığı”nda edildi. 95 kişi öldü. üstünde olmalıyım, ne olursa olsun zey liderliği, aylardır çağrıyı yaptıkları meybuluşabilmesinin arkasınKaç ocağa ateş düştü. Biri diyor ki, tinyağı gibi hep yukarıda kalmalıyım, sürdürdükleri HDP’yi düşmanlaştırma, da bu mesele var. Çünkü HDP projesidanlara biri “Barış sizin neyinize! Dağı“HDP kendini vurdu.” Öteki çıkıyor, kuyruğu hep dik tutmalıyım” demeknefret söylemi geliştirme, HDP’ye yöne nin dayandığı temel zemin, Türkiye’delın!” diyor. Altta böyle bir ses var. “Hayır, bu AKP’ye eksi yazar.” Ne ditir. Ama bunlara sahiden kendisini de lik şimdiye kadar yapılmış yüzlerce iri ki geleneksel hâkimtabi ilişkisini radin Toplumlar böyle bir sese nasıl ceyeceğiz; cinnet mi? inandıramadığı için, aslında derinden li ufaklı saldırıyı engellememe, failleri vap verir? kal biçimde eleştirmesi, ulusal, etnik, Bütün bunlar toplumsal çürümenin ve derine sorumlu bakan olarak kendisisoruşturmama, daha önceki benzer DiYılgınlığa ve yorgunluğa da, büyük topdilsel, dini, mezhebi farklılıkları eşdenin dolaylı olarak da olsa sorumlu oldu yarbakır ve Suruç gibi katliamların arlumsal patlamalara da yol açabilir. Top çözülmenin güçlü işaretleri. Türkiye’de ğerlilik, eşitlik üzerinden yeniden kurğunu bal gibi bildiği için, bu iç bilgi ile ka planını aydınlatmamak nedeniyle, lumların göstereceği refleks o sıradaki maalesef asgari ortak demokratik zemak istemesidir. Kürtlük temelli yeni inanmak istediği şey arasındaki gerilim Demirtaş da dahil bu toplumun çok gepolitik iklime göre şekillenir. Başlarken, minimiz yok. Siyasi rakipler değil, düşbir biznarsisizmi yaratmak yerine, çok “Neredeyiz şimdi” diye sormuştunuz, top manlar var. Örneğin HDP en başından yüzüne gayet uygunsuz bir gülme olaniş bir kesimi tarafından en azından zor da olsa HDP eliyle yeni bir şey önelumun bu soruya cevap vereceği yerde beri “barış, demokrasi, kardeşlik vb.” di rak yansıyor. dolaylı olarak sorumlu tutulmaktadırlar rilmiştir: Değişik bizlerin eşitliği. Alerji yiz. Türkiye toplumu olarak şuna karar yor, AKP ve MHP ise HDP’yi düşmann Ya Ankara’nın ruh hali... Demirzaten. Böylesi trajik bir olaydan sonra yaratan bu. HDP’de somutlanan, eğer idvereceğiz: Barış ve demokrasi içinde bir laştırmak için ellerinden geleni yapıyor taş’ın “Barış sesimizi meydanlarda bi bir başbakana düşen, bu algının güçlen dia edildiği gibi bir strateji değişikliğiylikte yaşama isteğimize atılan bu bomba lar. Böyle yapınca tabii, HDP’lilerin bille haykıramıyorsak, devlet tarafından mesi için konuşmak olmamalıdır. se, PKK’nin de bunu boşa çıkaracak deları kabul edip, barış meydanından dağı mem kaçıncı defa yaşadıkları bu trajen Ankara’daki bombalamadan sonmillete saldırı var” sözü üzerine Başğil, buna alan açacak şekilde davranmalacak mıyız? Yoksa bu toplumu bölen ve di karşısında onlardan bir empati kırınra sosyal medyada yine gördük ki, bir sı gerek. Değişik bizlerin eşitliği önembakan Davutoğlu, Demirtaş’ın yargıgerenlere karşı sahiden demokrasi diye tısı beklemek boşuna oluyor. Çünkü bu lanmasını işaret etti. İnsan parçaları yas sessizliği değil, “bizimkilersizin lidir, değerlidir, ama yetmez. Bu eşitlibilecek miyiz? Ankara’daki bombaların zevatın kafası “HDP düşmandı, haindir, kiler” kavgası vardı. Halimiz nicedir? ği sağlarken bütün bu bizleri ve onların nın yağdığı, Türkiye tarihinin en bübizi getirdiği yer burası. Bu, Türkiye’nin getirildiği müthiş ku melezleşmelerini içerebilecek daha üst yük katliamlarından birinden hemen insanlık dışıdır, başına bomba düşmüşn Sizce yanıt hangisi olacak? se de bizi zor durumda bırakmak için ol sonra liderler böyle... Ankara’nın psi tuplaştırılmış hali gösteriyor. Burada bir biz kimliği kurmamız ve sahiplenmeTürkiye’nin bulunduğu noktada bukolojisi deyip, soralım? da simetrik bir durum yok. Mesela AK sa olsa kendi kendine yapmıştır” gibi miz gerekir. Türkiye için bu, Türkiyelinun büyük yılgınlıklara ya da tam terDavutoğlu’nun katliam akşamı yaptı Troll’lerin performanslarına hakikat bü liktir, dünya için insanlıktır. İlla bir reağır hezeyanlar üzerinden çalışıyor. Bu si çok büyük patlağı konuşma ibretlik bir konuşma olarak kücülüğü demek mümkün. Onların zetabii ki bir tür cinnet hali, ama kolayca çetemiz olacaksa, reçete, birincil özdemalara yol açması savuşturulabilecek bir cinnet hali değil, tarihe geçecektir. Bu kadar büyük bir mininde karşı taraf, hiçbir şekilde meş şim kimliğimizin her şeyden önce insanmümkün değil. trajedi bu kadar mı anlaşılmaz, bu karu bir rakip olarak görülmüyor. Karşı çünkü kronikleşmiş bir cinnet hali. Bulık haline getirilmesidir. Bu da uzun bir Güçler dengedar mı empatisiz kalınabilir, bu kadar taraf mutlak bir düşman. politik mücadeledir. nu savuşturabilmemiz için dünyaya ve HDP alerjisinin nedeni ‘Ceset resmine fotomontaj psikopatik’ n Bizim gerçeklikle de ilişkimiz bozuldu mu? Türkiye toplumunun gerçeklikle ilişkisi öteden beri, Osmanlı’nın çöküşünden bu yana problemli. n Kadrajı daraltarak soralım: Mesela bir hafta önce de bir cenazenin panzer arkasında sü rüklendiğini gördük. İnsanlık zemininde amasız birleşemedik? Doğru, tepkileri hatırlayalım. Önce reddettiler, “Böyle bir şey yok” dediler. Yanı sıra o fotoğraf üzerinde fotomontaj yapıp böyle bir şey olmadığını kanıtlamaya çalıştılar. Olayın videosu yayımlanınca iş reddedilemez hale geldi. Psikolojik olarak baktığımızda neredeyse psikopatik düzeyde bir hadise var. Düşünün, önünüzde öldürüldük ten sonra panzere bağlanarak sürüklenen bir insanın fotoğrafı var ve siz o fotoğrafın üzerinde, “bunun gerçek olmadığını” iddia ederek fotomontaj yapıyorsunuz. n Ruh sağlığı yerinde olan bir insan bunu yapabilir mi? Birey düzeyinde bunu yapan insana nasıl bir tanı koyulabilir; onu tartışmayalım. Fakat burada sosyopolitik bir eylem var. Çünkü bunu AK Troll denilen birileri yapıyor ve milyonlarca insan da buna inanıyor. Bizim için önemli olan kısım bu. Buna birkaç sapığın fotomontaj alçaklığı olarak bakamayız. Çünkü bu fotomontajı da milyonlarca insan sosyal medyada paylaşarak, üzerine yorum yapıyor. Meselenin böylesine toplumsallaşması, sosyal düzeyde, Türkiye toplumunun gerçeklikle bağlantısının ne kadar problemi olabileceğini gösteriyor. C M Y B ‘ ‘ ‘ ‘