Katalog

SAYFA CUMHURİYET 19 EYLÜL 2014 CUMA 10 EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr Fon, küresel finansal koşulların aniden değişmesine hazırlık olarak, tasarrufu ve rekabeti özendiriyor IMF’den Türkiye’ye uyarı Para zırladığı “Küresel Görünüm ve Politika Sorunları” başve maliye lıklı raporda Türkiye’ye papolitikalarında ra ve maliye politikalarında sıkılaştırma öneren sıkılaştırma öneriliyor. IMF Uluslararası Para Fonu, Türkiye’ye harcama kısıcı önlemler alınması tavsiyeülkeye harcama kısıcı sinde bulundu. önlemler alınması IMF’nin hazırladığı “Kütavsiyesinde de resel Görünüm ve Politika Sorunları” başlıklı rapor, 21bulunuyor. Ekonomi Servisi IMF’nin ha22 Eylül’de Avustralya’nın Cairns kentinde yapılacak olan G20 maliye bakanları ve merkez bankası başkanları toplantısında sunulacak. Bu raporda, 2014 yılındaki büyümenin Nisan ayındaki tahminlerin altında seyrettiği not edilerek gelişmiş ve gelişen ülkelere politika tavsiyelerinde bulunuluyor. Tüm ülkelere yapısal reformlar önerilirken; gelişen ülkelerin, yükselen faizler ve sıkılaşan dış finansman koşullarına hazırlık olarak, kırılganlıklara dönük ve bariyer oluşturan önceliklerle makro politikalar gerektiği anlatılıyor. Küresel finansal koşulların aniden değişmesine hazırlık çerçevesinde, Türkiye’nin ulusal tasarrufları ve rekabeti teşvik ederken; para politikasında yeniden ‘nominal çapayı’ hedefler hale dönmesi ve sıkı bir maliye politikası duruşuna dönmesi tavsiye ediliyor. IMF’nın özellikle harcama kısıcı bir sıkılığı önerdiği biliniyor. IMF, Türkiye’nin verimliliği artırmak için ticaret ve yatırımlar üzerindeki kısıtları kaldırması, iş ortamını iyileştirmesinin işe yarayacağını söylüyor. Arz kanalındaki tıkanıklıkların çözülmesi halinde, cari açık ve daha sürdürülebilir bir büyüme sağlanacağı not edilmiş. Deniz Bitti Acemi kaptan gemi karaya vurduğunda tepki gösteren yolculara olayı açıklamış; “deniz bitti”. Ekonomimiz açık denizlerde rota belirlemeden esen yellere göre yalpaladıktan sonra, rüzgârın karaya doğru esmesiyle karaya oturdu. Şimdi sorumluluk, rota belirleyemeyen, gemiyi açık denizlerin akıntılarına bırakan acemi kaptana değil de esen rüzgâra yüklenmeye çalışıyor. Ekonomimize başarı övgülerinin düzüldüğü dönemlerde denizin bitmekte olduğu, geminin karaya oturacağı; ekonominin uzun süreli durgunluk içinde enflasyon sürecine gireceği öngörülmüş, önlemler alınması, politika değişikliği önerilmişti. Ancak başarı gösterisiyle, küçümsemeyle uyarılar umursanmamıştı. IMF’ye borç ödendiği cakası satılırken, “Politika değiştiremiyorsanız IMF ile bir standby anlaşması yapın” önerisi herhalde tebessüm yaratmıştır. İktisat bilim olarak kabul ediliyorsa, olaylar arasında illiyet bağı, nedensonuç ilişkisi kurulması, sağlıklı öngörülerde bulunulması gerekir. Öngörülerin, tahminlerin, politika önerilerinin sağlıklı teorik temellere dayanması, sayısal verilerle, ülkenin ve benzer ülkelerin geçmiş deneyimleri ile de desteklenmesi gerekir. Geminin karaya oturduğunu, ekonominin uzun dönemli durgunluk içinde enflasyon sürecine girdiğini görmezden gelip, hâlâ gelecek için temelsiz pembe tablolar çizmenin, rakamları daha parlak boyamaya kalkışmanın pratik bir yararı olamaz. Özeleştiri, politika değişikliği yapılarak ciddi önlemler alınması gerekirken; günümüzde daha şişkin GSYH tahminine yönelerek, fiyat endeksinin yapısını değiştirerek, gıda maddelerinin sepet içindeki ağırlığını azaltarak enflasyonu düşük gösterip sanal bir âlemde gemi yüzüyormuş algısı yaratılmaya çabalanıyor. Ekonomi nasıl ve neden büyüyecek? İstihdam nasıl yaratılacak? Enflasyon niçin yavaşlayacak? Bu soruların yanıtını somut verilere, önlemlere, politikalara dayanarak vermek gerekir. Önlemler alır, tutarlı politikalar belirler, izlerseniz, sonuç olarak da büyümenin hızlanmasını, fiyat artış hızının yavaşlamasını, istihdam artışını bekleyebilirsiniz. Bunun yerine yalnız politikacı ve bürokratlar değil, TV kanallarında yorum yapanlar, ürkek iş âlemi de niçin ve nedeni belirsiz, dayanaksız iyimser beklentiler açıklıyor. Reel geliri artmayan, işsizlik oranı ve işsizlik kaygısı yüksek, aşırı borçlu, parasal yükümlülükleri gelirinin yüzde 50’sini aşmış, gelecekteki gelirlerinin büyük bir bölümünü harcamış hane halkı nasıl tasarruflarını ve tüketim harcamalarını artırabilir? Yeterli iç kaynak sağlayamayan, tahsili gecikmiş alacakları hızla artan bankalar, nasıl tüketici kredilerini daha da genişletebilir? Üretim kapasitesini tam kullanamayan, mali yapısı bozuk, kaynak yaratamayan, talep yetersizliği sorunu yaşayan özel kesim nasıl olur da yeni büyük yatırımlara girişir? Hangi güdü ve beklentilerle yatırım yapar? Ekonominin durağanlaşması, ithalatın hız kesmesi nedeniyle vergi gelirleri yavaşlayan, bütçe açığı oluşan merkezi yönetim, hangi kaynaklarla kamu yatırımlarını, kamu tüketim harcamalarını artırabilir? İhracat çekişli büyüme olanaklı mı? Stratejik, ileri teknoloji ürünü değil, ağırlıklı olarak tüketim malı dışsatımıyla, dışa bağımlı ithalat girdi oranı yüksek montaj nitelikli sanayiler ile ulusal geliri artırıcı bir ihracat atağı olanaklı mı? Mali disiplini koruyarak, faizleri düşürerek enflasyonu yavaşlatacak, büyümeyi hızlandıracak, cari açığı daraltacak ve istihdam da yaratacaksınız. Tam bir ekonomik açmaz, ekonomik puzzle. Her ekonomi, sonunda yapılan hataların bedelini öder. İzlenen politikalarla, yeteneği sınırlı kadrolarla yaşanan ekonomik açmaz nasıl çözülebilecek? Göreceğiz. Yatağan Termik Santralı’nın özelleştirmesi Bu yapılana ‘peşkeş’ derler MUSTAFA ÇAKIR ANKARA Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), satışı onaylanan Yatağan Termik Santralı özelleştirmesindeki “zararı” rakamlarla ortaya koydu. Odaya göre santral 4 yıllık cirosunun altında bir değere satıldı. Üstelik santralın taşınmaz varlıklarının bedeli, kasasındaki nakit gibi alıcı şirkete yapılacak aktarımlar hesaba dahil edilmedi. Santrala kömür sağlayan maden sahaları da “bedava” verildi. EMO, ihalenin hukuka ve kamu yararına aykırı olduğuna dikkat çekerek Danıştay’a iptal davası açtı. Dava dilekçesinde, santral ve taşınmazların satış ihalesinde en yüksek teklifi 1 milyar 91 milyon dolarla Elsan Elektrik Gereçleri Sanayi ve Ticaret AŞ’nin verdiğine dikkat çekildi. Dilekçede, Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy termik santrallarının “arz krizini” dengelemek için kamunun elinde kalması gerektiği vurgulanarak, “7 yıllık üretim verileri üzerinden ortalama yıllık üretiminin 3 milyar 203 milyon 927 bin 857 kilovat saat olduğu hesaplanmaktadır. Üstelik santralın kapasite kullanım oranı 7 yıllık ortalamada yüzde 58’lerde kalmaktadır. Tüketici tarifesindeki mesken ve ticarethane için geçerli olan 20.7 kuruşluk fiyat esas alındığında 3.2 milyar kilovat/saatlik yıllık üretim üzerinden cirosu yaklaşık 663.2 milyon TL olacaktır. Yatağan Termik Santralı’nın satış fiyatı 1 milyar 91 milyon dolar (15 Eylül itibarıyla 2.2 TL’lik kur üzerinden 2 milyar 400 milyon TL) olduğu dikkate alındığında, 4 yıllık ortalama cirosunun altında santral özel bir şirkete istenmektedir” denildi. Dolar 6 ayın en yükseğinde Ekonomi Servisi ABD Merkez Bankası’nın dün faizleri uzunca bir süre daha sıfıra yakın seviyede tutacağını açıklamasına karşın, artırımlar başladığında faizleri beklenenden daha hızlı yükseltebileceğine işaret etmesi gelişmekte olan piyasalara olumsuz yansıdı. Türkiye’de dolar/TL 25 Mart’tan bu yana en yüksek olan 2.23 seviyesini aştı, faizler yükseldi. Diğer gelişmekte olan ülke para birimlerinin dolar karşısında değer kaybına paralel güne 2.23 seviyesine yaklaşarak başlayan ve sonra geniş bantta dalgalı bir seyir izleyen dolar/TL, gün içinde gelen kâr realizasyonları ile 2.2164’e kadar geriledi. Piyasalarda Fed fırtınası devam etti. Amerikan Merkez Bankasının (Fed) 2015 Amerikan politika faiz tahminini yükseltmesiyle dolara talep hızlanırken dolar/TL kurunda da büyük dalgalanmalar yaşandı. Sabah saatlerinde 2.2285 TL seviyesine kadar yükselen dolar öğlene kadar 2.21 TL seviyesine yükselse de öğleden sonra çıkışını hızlandırdı. ABD’de işsizlik maaşı başvurularının beklenenden düşük çıkmasıyla birlikte doların yükselişi hız kazandı. Saat 15.30’da 2.2350 TL’ye yükselen dolar 25 Mart’tan bu yana en yüksek seviyesini gördü. Bank Asya’nın başı döndü Bank Asya hisseleri BİAŞ Yönetmeliği 25 B maddesine göre geçici olarak işleme kapatıldı. Borsa İstanbul Genel Müdürlüğü, Bank Asya hisselerini borsa yönetmeliğinin 25. maddesi b bendini gerekçe göstererek bir günde 2 kere geçici olarak işleme kapattı. Gün içinde ilk önce 2. seans açıldıktan 5 dakika sonra 14:15 itibarıyla kapanan hisseler, saat 14.45’te yeniden işleme açılmıştı. Borsa İstanbul, saat 15.51’de Bank Asya hisselerinin yeniden işleme kapatıldığını duyurdu. Bank Asya hisseleri, güne yüzde 10.94 kayıpla 0.57 lira olan taban fiyattan başladı. Ancak devam eden işlemlerde yüzde 10,94 artışla 0,71 lirayla tavan fiyatı gördü, ilk seansı bu seviyeden kapattı. Hisselerin Pazartesi gününden bu yana kayıpları yüzde 54 olmuştu. Bank Asya ilk seansın ardından KAP’a yaptığı açıklamada, “Bankamız ile ilgili olarak, mevcut durum itibarıyla kamuya açıklanmış olanlar haricinde, herhangi bir özel durum bulunmamaktadır” bilgisini verdi. Borsa İstanbul Genel Müdürlüğü, hisseleri yönetmeliğin 25. maddesi b bendini gerekçe göstererek kapattı. Söz konusu yönetmelik maddesi, bir menkul kıymetin anormal fiyat ve/veya miktarda alım satım emirlerinin borsaya intikal etmesi halinde işlemler 7 güne kadar durdurma imkân veriyor. Madenci ailelerin ihtiyaçları karşılanıyor Madenİş’ten Soma’da kampanya MUSTAFA ÇAKIR ANKARA Türkiye Madenİş Sendikası, Soma’da yaşamını yitiren 301 madencinin yakınlarının gereksinimlerini karşılamak için kampanya başlattı. Sendika ailelerin temel gereksinimlerinin bir bölümünü kendi kaynakları ile karşılarken, bir bölümünü de iletişime geçtiği üretici firmalardan talep etti. Sendika, madenci ailelerinin en temel harcamalarından birisi olan çocuk bezi için üretici firma Can Bebe ile iletişime geçti. Can Bebe ilk partide 53 bin bebek bezini bedelsiz olarak sendikaya ulaştırdı. Sendika da, ailelilerin bebeklerinin yaşlarına göre evlerine teslim etmeye başladı. Sendikanın kendisi de faciada yaşamını yitiren maden emekçi aileleri ve maden emekçileri için çeşitli yatırımlar yapıyor. Türkiye Madenİş Sendikası, ilk olarak Soma’da maden emekçilerine ve ailelerine hizmet verecek bir Rehabilitasyon Merkezi’nin yapımını sağladı. Yine, Alman Maden, Enerji ve Kimya Sendikası (İG BCE) ile birlikte Soma’da Madenci Eğitim Merkezi inşaa edilecek. Bu merkezle ilgili Soma Kaymakamlığı bünyesinde protokol oluşturma çalışmaları sürüyor. Merkezde, maden emekçilerine ve ailelerine eğitim hizmeti verilecek. Yine, ailelerin başta psikolojik destek olmak üzere çeşitli taleplerinin karşılanması için de sendika çalışmalarını sürdürüyor. Sendika, bu konuda gönüllü destek beklendiğini bildirdi. Ekonomi Servisi Azeri gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşımayı amaçlayan Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi’ne (TANAP) yönelik uluslararası anlaşmalar yürürlüğe girdi. Türkiye ve Avrupa için tanımlanmış doğal TANAP anlaşmaları yürürlükte gaz kapasitesiyle arz güvenliğini destekleyecek TANAP, Azerbaycan’ın sahip olduğu doğalgaz kaynaklarının yeni pazarlara ulaştırılmasını sağlayacak. “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile TANAP Doğalgaz İletim Anonim Şirketi Arasında Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Sistemine İlişkin Hükümetlerarası Anlaşmanın Eki Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve The Trans Anatolian Gas Pipeline Company B. V. Arasında TransAnadolu Doğalgaz Boru Hattı Sistemi Hakkında Ev Sahibi Hükümet Anlaşmasına İlişkin Değişikliğin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun” ile “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Sistemine İlişkin Mutabakat Zaptının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun”, Resmi Gazete’de yayımlandı. Projeyle, başlangıçta 10 milyar metreküpü Avrupa’ya, 6 milyar metreküpü Türkiye’ye olmak üzere yıllık 16 milyar metreküp doğalgaz sevk edilecek. Bali: İş, milli bankacılığın önderiliğini sürdürecek Ekonomi Servisi İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, “Hizmet taahhüdümüzün karşılığı olan konularda şimdiye kadar nasıl hiç dur kalk yapmadıysak, istikrarla, sağlıklı duruşla her zaman öngörülebilir davrandıysak bundan sonra da aynı şekilde devam edip, milli bankacılığın önderi olmaya devam edeceğiz” dedi. Bali, Eskişehir’de yapılan ve Türkiye İş Bankası’nın 2008’den bu yana KOBİ’lere bilgi ve danışmanlık desteği sağlamak amacıyla düzenlediği “İş’le Buluşmalar Toplantısının 37’ncisinde yaptığı konuşmada, İş Bankası olarak ilk şubelerini açtıkları 1931 yılından bu yana Eskişehir’in sanayisine, üretimine, istihdamına katkıda bulunduklarını, kente en çok şube ile destek veren özel banka konumunda olduklarını kaydetti. Bali, 2014 yılında tüm gelişmekte olan ülkeler için olduğu gibi Türkiye ekonomisi için de risklerin arttığına değinerek, bu çerçevede mevcut konjonktürün, gerek kamu kesimine gerekse özel sektöre, küresel ekonomideki gelişmelerden kaynaklı oluşabilecek etkilerin Türkiye ekonomisine yansımalarını en aza indirme sorumluluğu yüklediğini Adnan Bali ifade etti. Beltaş işçilerinin iki aydır süren grevi bitti Beşiktaş’ta toplu iş sözleşmesi imzalandı İstanbul Haber Servisi Beşiktaş Belediyesi’nde Beltaş işçilerinin yaklaşık iki aydır sürdürdüğü grev, dün Beşiktaş Belediyesi ile Beltaş işçileri arasında imzalanan toplu iş sözleşmesi ile birlikte sona erdi. Beşiktaş Belediyesi ve Beltaş İşçileri arasında yaklaşık iki aydır süren anlaşmazlık için taraflar dün Beşiktaş Belediyesi Konferans Salonu’nda toplantı gerçekleştirdi. Toplantıya, Beşiktaş Belediye Başkanı Murat Hazinedar, CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, CHP Milletvekili Süleyman Çelebi, Beltaş Yönetim Kurulu Başkanı Affan Keçeçi, DİSK Genel İş Sendikası Genel Başkan Sekreteri Remzi Çalışkan, Topluİş Sözleşme Daire Başkanı Mehmet Güleryüz, DİSK 1 No’lu Şube Başkanı Mehmet Pehlivan katıldı. Toplantıda çalışanlarla ilgili toplu iş sözleşmesine ve iyi niyet sözleşmesine imza atıldı. Hazinedar, “Bugün Beşiktaş’ta ve Türkiye’de sendikalaşmaya örnek olacak bir adım atıldığına inanıyoruz. Bundan sonra Beşiktaş’ta asgari ücretin iki katından az alan işçimiz olmayacak” dedi. Ağbaba ise, “Bundan sonraki hedefimizin CHP olarak taşeronlaşmanın tamamen ortadan kalkması olacaktır” diye konuştu. İmza törenin ardından Beşiktaş Belediyesi’nin önünde kurulan grev çadırlarına geçen heyet, işçilerle halay çekti. SERBEST PİYASA ABD Doları Avro İngiliz Sterlini İsviçre Frangı 24 Ayar Altın Cum. Altını ALIŞ 2.2300 2.8750 3.6470 2.3720 87.40 571.84 SATIŞ 2.2340 2.8780 3.6620 2.3860 87.75 595.03 Hindistan ve Çin’den 20 milyarlık ortaklık Ekonomi Servisi Hindistan ve Çin, 5 yılda Hindistan altyapısına 20 milyar dolarlık (12 milyar Avro’luk) yatırım yapılacak anlaşmayı Delhi’de imzaladı. Konuya ilişkin basın toplantısında konuşan Çin Başkanı Xi Jinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi “sınırda barışın” önemli bir gelişme olduğunu vurguladı. Çin Hindistan’ın en önemli ticaret ortağı fakat bu ülkeler bölgesel etkilerde rekabet içindeler ve sınırlar konusunda anlaşmazlık yaşıyorlar. Anlaşma ile Çin’in Hindistan’a taahhüt ettiklerini özetle şöyle; Hindistan’ın eskiyen demiryolu sistemini günümüz şartlarına uygun hale getirerek yüksek hızla bağlantı kurmak ve demiryolu istasyonlarını geliştirmek. Ayrıca iki tarafta ticaret, uzay keşifleri ve sivil nükleer enerji konularında işbirliği yapmaya odaklandı. Apple’dan polise izin vermeyen güvenlik ağı Ekonomi Servisi Apple, çarşamba gecesi yaptığı açıklamada arama izni olsa dahi polise çoğu iPad ve iPhone’dan bilgi aktarılmasının artık imkânsız hale geldiğini açıkladı. Yeni gizlilik politikası, Apple’ın en yeni işletim sistemi olan İOS 8’in piyasa çıkışıyla beraber açıklanırken bu mühendislik çözümü yasal bir ikilem oluşturdu. Apple, mahkeme emirlerine razı gelmek yerine akıllı telefon, bilgisayar ve tabletlerde bulunan büyük miktarda kullanıcı bilgisine ulaşımı imkansız hale getirmiş oldu. Apple, yaptığı açıklamada “Rakiplerimizin aksine, Apple kullanıcısının şifresini baypas ederek kullanıcı verilerine ulaşamayacak. Teknik olarak İOS 8’in olduğu cihazlarda devlet talimatıyla verilere ulaşmak mümkün olmayacak” dedi. ABD’de Yüksek Mahkeme, polisin çoğu durumda telefonlardaki verileri toplamak için arama belgesine ihtiyacı olduğunu kesin bir dille belirtmişti. Adres sormaya geleni Avea’lı yapacaklar Ekonomi Servisi Avea mağazalarında görevlendirilen tüm çalışanları eğitmek ve yetkinliklerini geliştirmek için Sabancı Üniversitesi Yönetici Geliştirme Birimi EDU ile bir işbirliğine giden Avea, ‘AVEA İletişim ve Değişim Okulu’nu (AİDO) kurarak Avea Satış Kanalları Sertifikasyon Gelişimi Programı’nı uygulamaya koydu. Avea Satıştan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Hüseyin Balcı: “Adres sormak için geleni Avealı yapacak satış temsilcileri için Sabancı Üniversitesi ile birlikte bu projeyi başlattık. Günlük bedeli yaklaşık 4 bin TL olan bu programı mağaza müdürlerine ve iş ortaklarına ücretsiz sunuyoruz. Yıl sonuna kadar 350 mezun daha verecek proje için 10 milyon TL’yi aşan bir yatırım yapmış olacağız” dedi. MERKEZ BANKASI CİNSİ 1 ABD DOLARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 EURO 1 İNGİLİZ STERLİNİ 1 İSVİÇRE FRANGI 1 İSVEÇ KRONU 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1 S. ARABİSTAN RİYALİ 100 JAPON YENİ DÖVİZ ALIŞ SATIŞ 19 EYLÜL 2014 EFEKTİF ALIŞ 2.2207 1.9771 SATIŞ 2.2296 2.0112 0.38662 2.8717 3.6440 2.3822 0.31357 2.0361 7.9142 0.35078 0.59803 2.0607 2.2223 2.2263 1.9862 1.9992 1 DANİMARKA KRONU 0.38384 0.38573 0.38357 2.8623 2.8674 2.8603 3.6197 3.6385 3.6172 2.3634 2.3786 2.3599 0.30964 0.31285 0.30942 2.0193 2.0284 2.0118 7.6965 7.7972 7.5811 0.34765 0.34998 0.34741 0.59251 0.59358 0.58807 2.0394 2.0529 2.0319