Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22 MAYIS 2014 PERŞEMBE kultur@cumhuriyet.com.tr 16 19. İSTANBUL TİYATRO FESTİVALİ’NDE BUGÜN KÜLTÜR Özgür bir ruh William Luce’un ‘Lillian’ adlı oyunu Kadıköy Haldun Taner Sahnesi’nde CEREN ÇIPLAK BİENALİN KÜRATÖRÜ CAROLYN CHRISTOVBAKARGIEV 14. İstanbul Bienali’ne doğru Kültür Servisi Küratör Carolyn ChristovBakargiev, 5 Eylül1 Kasım 2015 tarihleri arasında düzenlenecek 14. İstanbul Bienali’nin kavramsal çerçevesini hazırlamak için çalışmalara başladı. ChristovBakargiev, “Böyle bir zamanda bir sergi duyurusu yapmak üzüntü verici, öte yandan sanatla ve sanat aracılığıyla yas tutuyor, hatırlıyor, kınıyor, iyileşmeye çalışıyor ve kendimizi, biçimden yaşama yansıyan neşe ve canlılık ihtimaline adıyoruz” dedi. ChristovBakargiev’e göre 14. İstanbul Bienali, “çizginin nerede çekileceğini, nerede geri çekilmek gerektiğini, nelerden faydalanılabileceğini ve neyin öne çıkarılabileceğini aramak üzere yola çıkacak. Bienal bunu açık bir denizde yapacak. Yüzey düzken parmak uçlarıyla, derinlere inildiğinde, katlanmış kodlama katlarını açmadan yapacak”. Yoğun bakım ünitesinin kapısında bekleyen kaygılı bir kadın... Aslında her sabah hırsla ve zindelikle uyanan 56 yaşındaki bu kadın, bugün kapının hemen ardında, 30 yılını paylaştığı acımasız eleştirmenin, hayranı olduğu yazarının, içki arkadaşının ama en çok da âşık olduğu adamın ölümden dönüp gelmesini bekliyor. O haksızlığı, sömürüyü ve bencilliği şiddetle yeren oyunlarıyla ünlü Lillian Hellman. Hellman, şiddet ve cinsellik ağırlıklı polisiye roman türünün öncüsü Dashiell Hammet’ın komada geçirdiği son saatlerinde, kendi geçmişine naif bir yolculuğa çıkıyor. Bu yolculuk, kimi zaman Hellman’ın en insani, en gizli yönlerini açığa vuruyor. O yüzden, Hellman, William Luce’a, anılarının anlatıldığı “Lillian” oyununu yazarken çok müdahale etmiş ama sonunda onay vermiş. “Lillian” adlı oyun 19. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında izleyiciyle buluşuyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları yapımı oyun, 22 Mayıs Perşembe 20.30’da, 23 Mayıs Cuma da 18.30’da Kadıköy Haldun Taner Sahnesi’nde izlenebilecek. Orhan Alkaya’nın yönettiği tek kişilik oyunda Aliye Uzunatağan oynuyor. Oyun, bugün yeni bir dramaturjiyle sahneleniyor. Alkaya, iki yazarın iki insan olarak birbirine olan bağlılık ve bağımlılık hikâyesindeki bir kopuşa doğru gidişi anlatmak üstüne kurulu bir dramaturji olduğunu söylüyor. O yüzden oyunda Lillian’ın, hayatının en önemli insanının ölüme doğru gidişini bekleme halini görüyoruz. Alkaya, “Lillian’ın bütün anıları o halin içindeki bir hikâye. Bütün o hatırlamalar aynı zamanda Dashiell’siz bir hayatın nasıl yaşanacağını tasvir etmekle de ilgili” diyor. Oyunun Lillian Hellman ile Dashiell Hammett’ın hikâyesi olmasının ötesine u Orhan Alkaya’nın sahneye koyduğu oyunda Lillian Hellman’ı oynayan Aliye Uzunatağan, Lillian’ın “özgür bir ruh” olduğu kanısında. Alkaya da, oyunun mottosunun, Hellman’ın McCarthy’nin sorgucularına yönelttiği “Vicdanımı günün modasına göre biçimlendiremem” sözleri olduğunu vurguluyor. geçen bir yanı da var. Alkaya, bu bağlamda “Bir kadın ve erkeğin hikâyesi var aslında. Büyük bir aşkla birbirine bağlı iki insandan biri ortadan kalkıyor” diyor. “Hikâyenin başlıca aksiyonu bu. Hellman ile Hammett Amerikan entelektüel hayatının iki çok önemli figürü. Soğuk Savaş döneminin iki entelektüel direnç simgesi. Bütün bunlar hep daha sonra gelen parçalar, asıl olan o büyük bağımlılığın içinde bir parçanın yok oluşa doğru gidişi...” Uzunatağan da Lilian’ın yüzleşme haline değiniyor: “Lillian, anılarıyla da yüzleşiyor. Babasıyla, annesiyle, ailesiyle, kendi çocukluğuyla, çoçukluktaki hırçınlıklarıyla, öfke patlamalarıyla. Hammett’ın hep iyi yönlerini anlatmıyor, ölmek üzere olan adamla da yüzleşiyor.” Uzunatağan, Hellman’ın kimliğinin az görünen bir kadın kimliği olduğu kanısında: “Özgür bir ruh. Oyunu kapalı gişe oynarken en sükseli zamanında oyunu bırakıp iç savaşı merak ettiği için İspanya’ya gidiyor. Politik görüşü var ama bunu hiçbir siyasal oluşumun içinde yer almadan tek başına başarmış bir kadın.” Hellman’la Hammett’ın ilişkisini ise şöyle yorumluyor: “Oyunlarını Hammett sayesinde yazmış. Birbirlerinden keyif alan, birbirini tamamlayan iki insan. İlginç bir beraberlikleri var, hiç evlenmemişler, özgürce yaşamışlar. Son beş yıla kadar aynı evde oturmamışlar, aynı şehirde bile yaşamamışlar. Zaman zaman birbirlerinden kopmuşlar ve ikisinin de hayatına başka insanlar girmiş. İlişkilerinden dolayı birbirlerine sorumluluk yüklememişler. Aşkları özgür bir aşk.” Hellman, McCarthy dönemi Amerikası’nda McCarthy’nin sorgucularına “Vicdanımı günün modasına göre biçimlendiremem, biçimlendirmeyi de istemem” diyerek kafa tutmasıyla ünlü. Bu söylem onu ABD’de “kahraman kadın” konumuna taşımış. Onun bu sözü sahnede de geçiyor. Alkaya da, oyunun entelektüel düzlemde mottosunun bu sözler olduğunu belirtiyor: “Bu cümlenin bugün sahneden söylenmesi çok önemli, çünkü tarih boyunca entelektüel savrulmalar oldu. Dikkat çekmekte fayda var. Seyirciyi uyarıyoruz; vicdanınızı vicdan olduğunu hatırlayarak kullanın diye.” Peki, Lillian Hellman’ı bugüne taşırsak nasıl bir kadın portresi ortaya çıkar? Alkaya yanıtlıyor: “Biraz Pınar Selek, biraz Karin Karakaşlı, biraz da Adalet Ağaoğlu derim. Lillian Hellman, itirazlarını kendi olduğu yerden yapan biri, tek başına davranabiliyor. Her dönem her toplumda kendi Lillian Hellman’larını üretiyor aslında. Bu insanlar nadir insanlar...” KARDEŞ TÜRKÜLER’İN AVRUPA TURNESİNDE Türkiye’de Lillian Hellman Daha önce de 12. Tiyatro Festivali’nde Ahmet Levendoğlu’nun yönetmenliğinde sahnelenen oyunda Aliye Uzunatağan oynamıştı. Işık Yenersu da, Lillian Hellman’ı 198384 yıllarında Ankara Sanat Tiyatrosu’nda Rutkay Aziz ile birlikte “Güneyli Bayan” adlı oyunda canlandırmıştı. Anı kitaplarında, yaşadıklarını oyunlaştırdığını söyleyen Hellman’ın “Küçük Tilkiler” ile “Kırık Oyuncaklar” adlı oyunları da önceki yıllarda Devlet Tiyatroları ve Şehir Tiyatroları’nda sergilenmişti. Sezen Aksu Ara Dinkjian buluşması Kültür Servisi Kardeş Türküler’in Avrupa turnesi kapsamında 7 şehirde vereceği konserlerde, Sezen Aksu ve Ara Dinkjian konuk sanatçı olarak aynı sahneyi paylaşacak. Kurulduğu günden bugüne halkların kardeşliği anlayışı ile çalışmalarını sürdüren Kardeş Türküler; Anadolu, Balkanlar ve Mezopotomya’nın zengin kültüründen şarkılarını seslendirirken Sezen Aksu da bu konserlere özel olarak oluşturduğu repertuvarıyla sevenleriyle buluşacak. Konserlerde Sezen Aksu, Türkçenin dışında Kürtçe, Ermenice ve Karadeniz ile Trakya bölgesinden seçtiği şarkılarla Alevi deyişlerini sahnede icra ederken ud ustası ve bestekâr Ara Dinkjian ise bestelediği “Ağladıkça”, “Sarışınım”, “Vazgeçtim” gibi şarkıları yorumlayacak. Avrupa’nın 7 şehrindeki önemli ve büyük salonlarında yapılacak konserlerin tarihleri şöyle: 28 Mayıs’ta Mannheim, 29 Mayıs’ta Bochum, 1 Haziran’da Rotterdam, 6 Haziran’da Sttutgart, 7 Haziran’da Münih, 13 Haziran’da Hamburg ve 15 Haziran’da ise Berlin. “Kardeş Türküler Sahnesinde Sezen Aksu ve Ara Dinkjian” konserleri temmuz ve ağustos aylarında Türkiye’de seyirci ile buluşacak. Shakespeare’e çağdaş yorum Propeller Theatre Company’den ‘Bir Yaz Gecesi Rüyası’ ve ‘Yanlışlıklar Komedyası’ ÖZNUR OĞRAŞ ÇOLAK İstanbul Tiyatro Festivali William Shakespeare’in 450. doğum yılında Propeller Theatre Company’yi ağırlıyor. 1990’lı yıllarda, erkek oyunculardan oluşan bir kadroyla kurulan ve sadece Shakespeare oyunlarını sahneleyen bir tiyatro Propeller. British Council’ın işbirliğiyle, ilk kez İstanbul’a gelen topluluk festivalde Shakespeare’in “Bir Yaz Gecesi Rüyası” ve “Yanlışlıklar Komedyası” oyunlarını sahneliyor. Her iki oyunu da topluluğun aynı zamanda sanat yönetmeni olan, festivalin üçüncü Onur Ödülü’nü alan Edward Hall sahneye koyuyor. “Bir Yaz Gecesi Rüyası”nda Puck’u, “Yanlışlıklar Komedyası”nda ise Efesli Antifolus’u canlandıran, Hall’un başoyuncularından Joseph Chance ile oyunlar üzerine konuştuk. Propeller tiyatrosunda çok iyi bir kadroya sahip olduklarını söyleyen Chance’in, Hall ile ilk çalışması Shakespeare’in “Onikinci Gece” ve “Hırçın Kız” oyunları olmuş. “Bir Yaz Gecesi Rüyası”nda kraliyet düğünleri öncesinde birbirlerine âşık iki insanın hikâyesi anlatılıyor. Puck, oyunu başlatan ve bitiren bir karakter. Periler dünyasında, Atina’da ve ormanda gezinen, perilerin kralı ve kraliçesi, ormandaki âşıklar ve tamircilere kadar bütün karakterler ile iletişimi olan yaramaz bir peri. Chance, “Puck’un karanlık bir tarafı var. Kontrol edilemez ve asi, bunun bir kısmı Kral Oberon’un onu kontrol altında tutmaya çalışmasına ve Puck’ta kendinden bir parça görmesine dayanıyor. Kural tanımayan bir prens, kontrol edilemeyen bir oğul gibi, belki de kontrol etmek istemediği... Bir erkeğin Puck gibi bir karakteri canlandırması biraz hayal gücünü zorlamak ama oyuncuların ve seyircilerin hoşlandığı bir durum” diyor. Puck’un kullandığı dil oyundaki diğer karakterlerden farklı. Aynı zamanda ölümsüz gücü ile neredeyse masum Joseph Chance, ‘Bir Yaz Gecesi Rüyası’nda Puck karakterini canlandırıyor. KAMİL KÜLTÜR l MASARACI ÇİZİK bir karakter. Ölülerle ve gibi gözüküyor ama hayaletlerle konuşuyor benzer yanları çok. Alu Propeller ama aynı zamanda ölüdatmaca ve para dolu Theatre Company, Edward zor bir dünyada büyümü anlayamıyor. Bu açıdan Puck, Shakespeare’in müş, sadece ayakta kalHall’un yönettiği William en büyüleyici karaktermakla yetinmeyip kenShakespeare’in ‘Bir lerinden biri. İşte tüm bu dine bir isim de yapYaz Gecesi Rüyası’ ve zıtlıklar karakterini canmış. Dük Solinus için landırma Chance’in deyisavaşarak onun deste‘Yanlışlıklar Komedyası’ miyle “çok eğlenceli”. ğini kazanmış, dük etoyunlarıyla festivale “Yanlışlıklar kileyici Adriana ile evkatılıyor. Propeller, Komedyası”nda birbirini li. Ancak kıskançlık ve hiç görmemiş ikiz kardeşsadece Shakespeare statü hırsı ilişkilerini lerin karşılaşma hikâyesi olumsuz yönden etkilioyunlarını sahneleyen anlatılıyor. Chance’in yor ve kırılma noktasıbir tiyatro olma özelliği canlandırdığı Efesli Antina kadar geliyor. İkiz taşıyor. folus, paranın dünyasınkardeşi Sirakuzalı Anda yaşayan bir adam, güç tifolusla karıştırılınve statü için uğraşıyor. ca her şey ters gitmeye Efes’te kendi yolunu bulmaya uğraşan başlıyor” diye anlatıyor. bir yetim aslında. Change, Shakespeare’in kullandığı Chance, “Antifolus ailesiz, parafikrin basit ve eski ama aynı zamanda sız sadece bir adı, karakteri ve güda komik olduğunu söylüyor. vendiği çok çekmiş uşağı Dromio Hall her iki oyunu da çağdaş bir yovar. İşler ters gittiğinde bütün olay rumla sahneliyor. Günümüze daha yaDromio’nun üstüne kalıyor. Oyunkın bir dille metnin özüne sadık kalada Antifolus çok sinirlenen ve şidrak. Hall’un Shakespeare’e yaklaşımı det kullanan bir karakter. İlk bakışta üç aşamalı olmuş. Yönetmen için dil Puck’tan oldukça farklı bir karakter Shakespeare için ilk durak diyor Chan ce ve ekliyor: “Hall’un yorumsal seçimlerdeki akıcılığı beni büyülüyor. Fikir ayrılıklarını seviyor ve zıt uçların birbirleriyle buluşmasıyla ilgileniyor. Sadece harika karakter değişimleri ve çatışmalar yaratmakla kalmıyor aynı zamanda hikâye son derece hızlı, komik, şiddetli veya sevgi dolu olabiliyor. Oyuna bu yaklaşımına rağmen Hall, oyuncuların oyuna katkıları ile de çok ilgili.” Oyunda kullanılan müziklerin hepsi oyuncular tarafından seçiliyor ve bazen de oyuncular tarafından besteleniyor. Eğer bir oyuncunun başka bir yeteneği varsa onu da kullanmayı tercih ediyormuş Hall. Her iki oyunda sahnelenenler zorlu süreçlerin, provaların bir eseri. Chance, “Çok şey deniyoruz, çok şeyden vazgeçiyoruz ama en sonunda birlikte bir fikre karar veriyoruz” diyor. (“Bir Yaz Gecesi Rüyası”, bugün ve cumartesi saat 20.30’da, “Yanlışlıklar Komedyası” ise yarın 20.30, cumartesi ise 15.30’da Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde sahnelenecek.) C M Y B