Katalog

SAYFA CUMHURİYET 14 KASIM 2014 CUMA 12 EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr Adnan Bali, yurtdışında ücüncü bankayı kurmak için kolları sıvadıklarını söyledi Gürcistan’da İş kuracak u Almanya ve Rusya’da iki bankası olan İş Bankası, Gürcistan’da da banka kuracak. İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, “Şu anda Batum ve Tiflis’te birer şubemiz var. Ancak Gürcistan bizi banka olarak görmek istiyor. Şu andaki raporlamaları da banka olarak kabul ediyor. Biz de şu anda BDDK’den bu yönde iznimizi, onayımızı almış durumdayız” dedi. OLCAY BÜYÜKTAŞ Yeni çizelge ile 10 kilo zayıfladı İŞ Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, titizlikle hazırladığı ‘Glisemik İndeks’ tablosuyla 10 kilo verdiğini söyledi. Besin gruplarını insülin direncine göre kategorize ettiği tabloyu genel müdür yardımcılarına da gönderdiğini belirten Bali, bu çizelgeye göre hareket ederek daha sağlıklı değerlere kavuştuğunu kaydetti. Bali, “Doktorum da çok beğendi ve şaşırdı” dedi. Çizelgede yiyecek ve içecek kategorileri kırmızı (az ya da hiç), sarı (makul miktarda) ve yeşil (serbest) olarak belirlenmiş. Çizelgeyi incelediğimizde sebze, meyve, kuruyemiş ve baklagillerde yeşilin ağır bastığını görüyoruz. Genel müdür yardımcıları da bunun bir diyet listesi değil, besinleri sağlıklısağlıksız olarak sıralamak olduğunu söylediler. Kişi Başına Gelir Ne Kadar Arttı? AKP iktidarı döneminde kişi başına gelirin üç kat arttığı savı hem başarı ölçüsü, hem övünme hem de propaganda aracı olarak sık sık yinelenmektedir. Bu tür savlar, ilgili vatandaşlarda da soru işaretleri doğurmaktadır. Gerçekten 20022014 döneminde, 12 yılda kişi başına gelir reel olarak üç kat arttı mı, üçe katlandı mı? Resmi verilere dayanarak bu sorunun yanıtını araştırmadan önce, kurumsal olarak nitelendirilebilecek bir soruya değineyim. Kişi başına gelir hesabında, GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) mı, yoksa GSMH (Gayri Safi Milli Hasıla) mı esas alınmalıdır? GSYH’ye yurtiçinde yaratılan katma değer katma değer yabancı kurumlar, yabancı uyruklu kişiler tarafından da yaratılsa katılmaktadır. Ancak yaratılan gelirin bir bölümü, faiz, kâr payı hatta ücret olarak yurtdışına, dış âleme aktarılmaktadır. Buna karşı yurtdışında çalışan vatandaşların, yurtdışında menkul değerlere yatırım yapmış olanların, yurtdışında işletmeleri olan kuruluşların, yurtdışına borç vermiş olanların, yurtdışında elde edip ülkeye transfer ettikleri gelirleri vardır. HHH GSMH hesaplanırken yurtiçinde elde edilip yurtdışı dış âleme faiz, kâr payı, ücret olarak aktarılan faktör gelirleri GSYH’den indirilirken; yurtdışında da elde edilip dış âlemden ülkeye aktarılan faktör gelirleri eklenmektedir. Bu nedenle GSYH ile GSMH arasında nicel olarak büyük boyutlu olmasa da fark oluşmaktadır. Bir ülkenin dış borcu ve ülkede yabancıların yatırımları arttıkça, dış âleme her yıl daha fazla faiz, kâr payı olarak gelir aktarılacağından, GSYH ile GSMH arasında nicel farklılık da büyümektedir. Türkiye de bu tür bir sorunla karşı karşıyadır; gelecek yıllarda GSYH ile GSMH arasındaki farkın da büyümesi beklenmektedir. Resmi verilere göre 2002 yılında kişi başına 2.960 ABD Doları olan gelir 2014 yılı tahminine göre 10.537 ABD Doları’na yükselmekte, yüzde 256 oranında artmaktadır. Ancak artış, cari USD değeri üzerinden hesaplanmaktadır. ABD Doları da sabit bir ölçü olmayıp sürekli değer yitirmektedir. Son 12 yılda USD, yılda ortalama yüzde 3.0 değer kaybı ile yüzde 43.0 düzeyinde değer yitirdiği hesabı ile, 20022014 döneminde USD bazında kişi başına gelir yıllık ortalama yüzde 3.7 reel artış hızı ile kümülatif 1.5 kat olmuştur. Kaldı ki bu hesap, kümülatif 2014 yılı GSYH tahmini ve USD kuru 1 ABD Doları = 2.18 TL üzerinden yapılmıştır. USD değeri 1 ABD Doları = 2.25 TL öngörüsü ile yapıldığında kişi başına gelir 2014 sonu itibarıyla 10.250 USD olarak hesaplanmaktadır. HHH Kişi başına gelirin üç kat arttığı savının irdelenmesi GSYH ve nüfus verilerinden hareketle de yapılabilir. 2002 yılı GSYH 100.0 kabul edildiğinde 2014 yılı sonunda endeks yüzde 175.6 yükselmektedir. 20022014 döneminde yıllık ortalama GSYH artış hızı yüzde 4.8’dir. Yıllık ortalama nüfus artışının yüzde 1.2 dolayında olduğu temelinde, yıllık ortalama kişi başına gelir artışı yüzde 3.6, 12 yılda kümülatif olarak 53.0 düzeyinde olmaktadır. Bir ekonomide yıllık ortalama ulusal gelir artış hızı yüzde 4.8, nüfus artışı hızı yüzde 1.2 dolayında ise 12 yılda kişi başına gelirin reel olarak 3 kat artmasına olanak yoktur. Dolarda 12 yıldaki değer kaybı dikkate alınmadan, artış oranı da abartılarak Türkiye’de kişi başına gelir son on iki yılda üç kat arttı savının reel ve aritmetik geçerliliği yoktur. Karşılaştırmalar sabit ölçütler üzerinden yapılmalıdır. TİFLİS Ağırlığı yabancı olmak üzere 21 bankanın faaliyet gösterdiği Gürcistan’da ikinci şubeyi açan İş Bankası, burada da bankalaşmak üzere çalışmaları hızlandırdı. Gürcistan’ın başkenti Tiflis’teki şube açılışı öncesinde basın mensupları ile bir araya gelen İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, “Gürcistan bizi banka olarak görmek istiyor. Şu andaki raporlamaları da banka olarak kabul ediyor. Biz de şu anda BDDK’den bu yönde iznimizi, onayımızı al Yüksek faiz kâr getirmez Adnan Bali faiz lobisinin olup olmadığıyla ilgili ülkede kredi talep edenlerin daha uzun vadeli kredi kullanmak istediklerini ancak, buna karşın yüksek enflasyon dönemlerinden kalma hafıza yüzünden de mevduatların vadesinin bir türlü uzamadığı bilgisini verdi. Bali görüşlerini “Bir bankanın faiz yükselişinden zarar görmesi söz konusudur, fayda değil. Bu anlamda bakıldığında da faizler aşağıya doğru giderken bankacılık sistemi en yüksek kârları yazar. Ben matematiğini anlattım. Bunun üzerine lobi olur mu olmaz mı onu da size bırakıyorum” sözleriyle özetledi. mış durumdayız” dedi. Aynı olayı buradaki yerel otoriteden de almak suretiyle burada bir bankaya dönüşerek faaliyetleri sürdüreceklerini anlatan Bali, İş Bankası’nın Tiflis şubesinin resmi açılışı için gittiği Gürcistan’da stratejilerine ilişkin bilgiler verdi. Bali, “Arkadaşlarımız 5 yıllık bir senaryo hazırladılar. 2019’a vardığımızda bu projeksiyonlara göre, 800 milyon dolarlık aktif büyüklüğü, 490 milyon dolarlık kredi büyüklüğü, 200 milyon dolara yakın da mevduat büyüklüğü olan ilk 10 bankanın arasında yer almayı hedefliyoruz. 2019’a kadar 56 şube planlıyoruz” diye konuştu. Bali’nin verdiği bilgiler ve sorulara yanıtları özetle şöyle: l Gürcistan’da aktiflerin GSYİH’ye oranı yüzde 54. Kredilerin GSYİH’ye oranı yüzde 30’lar civarında. Sistemin özellikle kurumsal bankacılıkta yüksek batık kredi rasyosu var, yüzde 18. . l Bireysel bankacılık ve ticari segmentin daha alt gruplarında yüzde 44.5 civarında. Ülkenin bir başka özelliği de kayıt dışı olmaması. l Beş yılda Gürcistan’da ilk on içinde yer alacağız ama satın alarak değil, biz bankaları sahada satın alıyoruz. Biz pazar payı satın almayı değil, pazar payı kazanmayı düşünüyoruz. Tiflis Şube Müdürü Kıvanç Özşahin (sağda) ile şubeye nazar boncuğu asan Bali, ‘Biz Türkiye’nin bankasıyız’ diyoruz ama bölge ülkelerinin hemen hemen tamamında yürüttüğümüz faaliyetlerimizle Türk işadamının, sermayedarının, girişimcisinin yanında olmak istiyoruz. Uzun dönem oyuncusu, maraton koşucusu olarak bir politika izliyoruz’ dedi. Bali, İş Bankası’ndaki hayatıyla ilgili ilginç anekdotlar anlatırken, iyi şeylere denk gelmediğinden yakındı. Bankanın 20. yılını dolduran çalışanlara verdiği Omega marka saati kendisi almaya hak kazandığında Longines marka ile değiştirildiğini anlattı. Bali sabit göreve başladığında bankada harcırahların artırıldığını da sözlerine ekledi. İyi şeyleri kaçırdım Olaylar yabancıya sübjektif anlatılıyor Türk bankacıların yabancılar nezdinde kendilerini daha objektif hissettirebilmek için Türkiye’ye dair konuları sübjektif bir şekilde yabancılara taşıdığını belirten İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali onların da buna göre yorum yaptığını söyledi. Bali inşaat yatırımlarının finansmanında çekince yaşayıp yaşamadıkları sorusu üzerine şunları söyledi: “Biz risk belirlemede kendi metodolojimiz çerçevesinde yürüyoruz. Yapılan değerlendirmelerde işaret edilen olumsuzlukların portföyümüzde karşılığının olmadığını görüyoruz. Ben şahsen bu tür konuların da çok yeteri kadar sayısal veriye, analize imkân verecek kadar donanımlı yapıldığı kanaatinde değilim. Kanallar üzerinden yapılıyor bu tartışmalar, bir nevi dönemsel olarak ikide bir türeyen bir tartışmadır. Mesela biri ‘reel sektörün açık pozisyonu’, bir tanesi ‘bankalar borçlarını çevirebilir mi…’ Bunlar böyle dönem dönem servis olur yeniden konuşulur. İçinde rakam yoktur, doğru dürüst bir tahlil yoktur. Severiz o konuları. Türk bankacıların da yabancılar nezdinde kendilerini daha objektif hissettirebilmek için memlekete dair ne varsa, aslında kendilerinin de bir kısım sübjektif olan algılarını çırılçıplak taşırlar oraya. Onlar ‘Türk bankacılar böyle söylüyorsa doğrudur’ der, sonra onların yeniden söylediğine biz yeniden inanmaya başlarız. Böyle çoğaltıla çoğaltıla yürür.” Petrol fiyatı düştü, dünya konuştu Ekonomi Servisi Petrolde fiyat düşüşü devam ederken, dünyadaki bir çok kurumdan değerlendirmeler geliyor. OPEC’in ürettiği petrole olan talebin gelecek yıl azalacağını öngörmesiyle Brent petrol 79 dolar 90 sentin altını gördü. OPEC’ten yapılan açıklamada, petrol kartelinin günlük ortalama petrol üretiminin ekimde 230 bin azaldığı, ancak diğer ülkelerin üretiminde 250 bin varillik artış olduğu ifade edildi. Suudi Arabistan Petrol Bakanı Ali ElNaimi, Suudi Arabistan’ın petrol piyasalarında bir fiyat savaşı başlattığı iddiasını yalanladı. JPMorgan, petrol fiyatlarının aralıkta varil başına 70, ocakta da 65 dolara kadar düşmesini bekliyor. Fransız banka Societe General, petrol fiyatlarındaki hareketin dünya ekonomilerine etkisini değerlendirdi ve en çok etkilenecek ülke Türkiye çıktı. Düşüş bir yılda Türkiye ekonomisine yüzde 1’in üzerinde, iki yılda yüzde 1,5 kadar katkı sağlayacak ancak üçüncü yılda yüzde 0,5’in üzerinde daraltacak. ‘IŞİD petrolü devleti de vuruyor’ u IŞİD’in Türkiye’ye kaçak soktuğu petrolün, hükümeti de etkilediğini söyleyen Thomsen, “Bir litre kaçak petrol giriyorsa, şirketler bir litre eksik satıyor demektir. Ama devlet fiyatın yüzde 5560’ını oluşturan vergisini alamıyor. AYŞEGÜL ALTIN IŞİD tarafından sınırdan Türkiye’ye illegal olarak sokulan petrolün herkes tarafından bilindiğini belirten BP Türkiye Akaryakıt Ülke Müdürü Martin Thomsen, zararlarının sadece petrol şirketlerine değil devlete de olduğunu söyledi. Kaçak petrol illegal olarak piyasayı doyurduğu için petrol şirketlerine zarar verdiğini belirten Thomsen, “Ancak öte yandan devlet fiyatların yüzde 5560’ını oluşturan vergisini alamıyor ve zarar gö rüyor” dedi. Bir diğer olumsuz sonucun güvenlik olduğunu söyleyen Thomsen, kalitesiz olan kaçak petrolün araç motorlarına zarar verdiği gibi patlama ile de sonuçlanabileceğini belirtti. Asker müdahalesi ile IŞİD tarafından Türkiye’ye sokulan illegal petrol oranının düştüğünü tahmin ettiğini söyleyen Thomsen, illegal petrol piyasasının yüzde 1 civarında olduğunu söyledi. Thomsen, petrol fiyatlarındaki düşüşün bir yıl kadar süreceğini tahmin ediyor. Ekonomistlere göre bu süre iki yıl. Thomsen, fiyatların düşmesinin nedenlerini ve yeniden yükselmesi sürecini şöyle özetliyor: “Petrol fiyatlarının etkilenmesinde üç etken var, arztalep dengesi, jeopolitik risk ve finansal piyasa. Finansal piyasa da petrol fiyatlarında etken bir rol alıyor. Petrol fiyatlarında düşüş olduğunda bazı çarklar ekonomik değerlerini kaybetmeye başlar. Bu çarkları kapattığınızda doğal bir düzelme gelir çünkü arz azalır, talepler eşitlenir, fiyatlar da artar ve normale döner. O nedenle fiyat düşüşünün 2 yıldan daha fazla süreceğini sanmıyorum. Eğer petrol fiyatları düşüyorsa petrol şirketleri ya kontratları yenilemek durumundadır ya da bazı alanlarını kapatmak zorundadır yoksa negatif bir ortamda aynı üretime devam edemezler.” Yabancı yatırımcı için Türkiye’deki en önemli sorunların neler olduğu konusunda Thomsen, “Türkiye’nin stabile ve öngörülebilir olmaması yatırımcıyı olumsuz etkiliyor. Koşullar çok çabuk, derin ve sık değişiyor bu da yatırım yapacakları ya da devam edecekleri çok düşündürüyor” dedi. Genel Energy Bina Bavi’yi Ekonomi Servisi Avusturyalı OMV’nin Bina Bavi hisseleri 150 milyon dolara Genel Energy’nin oldu. Genel Energy İcra Kurulu Başkanı Mehmet Sepil, “Genel Energy olarak, Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki (IKB) Bina Bavi gaz sahasında, Petrol Ofisi’nin de büyük ortağı olan Avusturya kökenli OMV firmasının yüzde 36 hissesini, 150 milyon dolara satın aldık. Böylece Genel Energy, Miran gaz sahasından sonra Bina Bavi sahasının da tamamına sahip oldu” dedi. Toplamda 8.4 TCF doğal kanıtlanmış gaz rezervi bulunan Miran ve Bina Bavi sahalarından Türkiye’ye 1520 yıl boyunca 20 BCM hacminde doğal gaz ihraç edilecebileceğini kaydeden Sepil, “IKB hükümetinin söz konusu doğal gaz rezervlerinin üretimi ve işlenmesi için kuracağı tesisler, Türkiye’den gelecek yatırımcılar için ciddi bir fırsat yaratıyor. Ayrıca, Türkiye’ye ulaştırılacak 20 BCM doğal gazın bir bölümünün ülkemiz üzerinden Avrupa’ya sevk edilmesi de düşünülebilir” diye konuştu. 150 milyon dolara satın aldı Hedefin yüzde 30 altındayız “Türkiye’deki görevime başlayalı 10 ay oldu ancak şubatta devalüasyon oldu, martta EPDK fiyatlara müdahale etti, Irak’ta kaos yaşandı. 2014’ü ekonomik hedeflerimizi tutturamıyoruz. Hedefimizdeki kârdan yüzde 30 aşağıdayız. Sektörde hacim var, market büyümesi söz konusu, biz de büyüyoruz ama istediğimiz noktada değiliz. Regülatörlerin büyük müdahaleleriyle yüz yüze kaldık.” Ekonomi düşündürücü MERKEZ BANKASI CİNSİ 1 ABD DOLARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 DANİMARKA KRONU 1 EURO 1 İNGİLİZ STERLİNİ 1 İSVİÇRE FRANGI 1 İSVEÇ KRONU 1 KANADA DOLARI DÖVİZ ALIŞ 2.2450 1.9582 SATIŞ 2.2491 1.9710 14 KASIM 2014 EFEKTİF ALIŞ 2.2434 1.9492 SATIŞ 2.2525 1.9828 0.37816 2.8076 3.5559 2.3412 0.30549 1.9986 7.8856 0.33334 0.60391 1.9583 0.37544 0.37729 0.37518 2.7983 3.5322 2.3228 2.8034 3.5506 2.3377 2.7963 3.5297 2.3193 Martin Thomsen Kürt Yönetimi Bağdat ile el sıkıştı Ekonomi Servisi Irak Maliye Bakanı Hoşyar Zebari, Bölgesel Kürt Yönetimi ile Kuzey Irak’tan ihraç edilen petrol ve devlet memurlarının maaşlarının Bağdat yönetimi bütçesinden ödenmesi konularındaki gerilimi azaltacak bir anlaşmaya varıldığını söyledi. Buna göre Irak Federal Hükümeti, Kürt bölgesel hükümetine ilk adımda 500 milyon dolar ödeme yapacak Reuters’ın haberine göre buna karşılık olarak Bölgesel Kürt Yönetimi ihraç ettiği petrolün yarısını oluşturan günde 150 bin varil petrolden sağladığı geliri merkezi yönetim bütçesine aktarmayı kabul etti. 0.30166 0.30479 0.30145 1.9820 7.6687 1.9910 7.7691 1.9747 7.5537 Mehmet Sepil 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1 S. ARABİSTAN RİYALİ 100 JAPON YENİ 0.33036 0.33258 0.33013 0.59833 0.59941 0.59384 1.9381 1.9509 1.9309