Katalog

31 EKİM 2014 CUMA CUMHURİYET SAYFA ABD’de ekonomik büyüme yılın üçüncü çeyreğinde bekaşarak yüzde 3.5’e ulaştı. Büyümenin yüzde 3 gerABD lentileri çekleşmesi bekleniyordu. Beklentileri aşan büyümede artan yatırımlar, ihrasilahla cat ve savunma harcamaları etkili oldu. Savunma harcamalarının yüzde 16 artarak son 5 yılın en yüksek seviyesine çıkması dikkati çekti. büyüdü EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr Katmerciler borsada uçtu Emniyet Genel Müdürlüğü ile 65 adet toplumsal olaylara müdahale aracı (TOMA) için 13.68 milyon Avro’luk sözleşme imzalayan Katmerciler’in hisseleri yüzde 12.73 primle tavan fiyat olan 3.63 liraya yükseldi. 13 İtalya, kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor’s ile Fitch’i, 2011 ve 2012’de İtalya’nın notlarını kırarak piyasaları manipüle etmek suçlamasıyla mahkemeye verdi. Her iki kurum da suçlamaları reddetti. Davanın başlangıç tarihi ise 4 Şubat 2015 olarak açıklandı. S&P ve Fitch’e dava şoku Madendeki çalışma koşulları AKP ile vahşileşti 2002’de 68 bin ton olan özel sektör üretimi 2011’de 1 milyon tonu aştı. 12 yılda özel madenlerde ölü sayısı 496’yı aştı u Maden sahalarının yabancılar dahil özelleştirilmesine olanak tanıyan maden yasası değişikliği maden emekçisinin hızla sonunu hazırladı. Denetimden, iş güvenliğinden ve insani koşullardan mahrum çalışma biçimi ülkeyi ölü madenciler cumhuriyetine çevirdi. OLCAY BÜYÜKTAŞ DİSK kurucusu Rıza Kuas anıldı İstanbul Haber Servisi DİSK kurucusu ve Lastikİş Sendikası Onursal Genel Başkanı Rıza Kuas ölümünün 33. yıldönümünde Edirnekapı Hava Şehitliği Mezarlığı’ndaki kabri başında anıldı. Anma töreninden konuşan DİSK Yönetim Kurulu Üyesi Alaaddin Sarı, Kuas’ın yaşamını yitirmesinin sadece fiziksel bir ayrılık olduğunu ifade ederek “Rıza Başkan fikirleriyle, düşünceleriyle her zaman yanımızda” dedi. DİSK Genel Sekreteri Arzu Çerkezoğlu da Kuas’ın uzun yıllar işçilerin sendikal hakları için mücadele verdiğinin altını çizerek “Rıza Başkan bütün ömrünü işçi sınıfının kurtuluş mücadelesine adamış, her türlü mücadelede hep en ön safta olmuştur. DİSK’in adına yakışır biçimde devrimci sendikacılığın nasıl olması gerektiğini dosta da düşmana da göstermiş çok önemli bir önderimizdir” dedi. Çerkezoğlu, Ermenek’te tanık olduğu manzarayı anlatarak “Gerçekten orada gördüklerimiz, yaşadıklarımız bugün aslında işçi sınıfının nasıl bir kuşatma altında olduğunu çok açık bir biçimde gösteriyor. Ermenek’te 350 metre derinlikte suyun altında 18 canımız orada yatıyor ve sermaye bugün işçi sınıfının tüm yaşam haklarını ortadan kaldırıyor” değerlendirmesini yaptı. Anma törenine CHP İstanbul Milletvekili Süleyman Çelebi, DİSK Genel Başkan Yardımcısı Celal Ovat, Devrimci Yapıİş Genel Başkanı Dursun Açıkbaş, Nakliyatİş Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosmanoğlu, EnerjiSen Genel Başkanı Ali Duman ve işçiler katıldı. Üst üste yaşanan ölümlü maden kazaları, günler geçmesine karşın evlatlarına, eşlerine ulaşamayan işçi yakınlarının üzüntüsünü isyana dönüştürürken dikkatleri de madenlerde artık sıradan bir olaya dönüşen çok kayıplı iş cinayetlerine çevirdi. Aşırı kâr hırsının ve kamunun denetimsizliğinin yol açtığı ölümlere yol açan en büyük etken ise AKP hükümetinin 2004’te maden yasasında yaptığı değişiklik. Madenleri yabancı sermaye ve özel sektöre açan yasa, her yeri maden alanına çevirirken çalışanlarda ve çevrede büyük tahribata yol açtı. Gerek hükümetin ekonomi politikaları gerek bunun sonucu olarak yapılan yasal değişikliklerle üretim hızla kamudan özel sektöre kaydırılırken iş güvenliğinden ve insani çalışma koşullarından yoksun işçiler iki ölümden birine zorlandı: Maden işçisinin kendi deyimiyle işçiler ya madende kazada ölecek ya da işsiz kalacak, açlıktan öleceklerdi. İşçilerin, maden kazasında ölme ihtimali kesin değil ama gayri insani koşulları kabul etmez de işsiz kalırsa açlıktan öleceği kesindi. Maden üretimi ve çalışma koşullarında 2002’den itibaren madenlerde yaşananlara adım adım bakıldığında ortaya çıkan tablo özetle şöyle: 2001 yılında Türkiye Kömür İşletmeleri (TTK) 3 milyon 492 bin ton kömür üretti. Bu yıl yaşanan kazalarda 5 madenci yaşamını yitirdi. Aynı yıl özel sektörde 140 bin ton kömür üretildi, 15 madenci yaşamını yitirdi. Sonraki 2002, 2003 ve 2004’te özel sektörün ürettiği kömür yıllık 50 bin tonu bile bulmuyor ama ölümler 1718 civarında. 2004’te, hükümet 5177 sayılı Maden Kanunu’nda yaptığı değişiklikle TTK’ye ait havzalarda rödavans sistemine, özelleştirmeye ve taşeronlaştırmaya olanak sağladı. Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, “Yeni bir madencilik yasası hazırladık. Madende yabancı sermayenin Türkiye’ye çekilmesi çalışmalarımızı hızlandırdık, yabancıya her kolaylığı sağlıyoruz” diyerek işverenler için tüm engelleri kaldırdı. Tüm potansiyel alanların talanına olanak tanıyan yasa ile her yer maden alanı oldu. O tarihten itibaren de kamu, kârlı görmediği, maliyetli gördüğü alanları çeşitli ihale yöntemleri ile özele devretmeye başladı. Grafikler: EYLEM ZOR Ortalama yükseldi Üretim yıldan yıla kamuda azalırken gerekli iş güvenliği ve eğitimi verilmeyen, maliyeti artırıcı her türlü önlemden kaçınan bir zihniyetle özel ve kaçak madenlerde üretim artmaya başladı. Tabii ki iş cinayetleri de... 2011’e gelindiğinde kamudaki 3.5 milyon tonluk üretim 2.6 milyon tona inerken özel ve kaçak ocaklardaki 50 bin civarındaki üretim de 1.026 milyon tona çıktı. İstatistiklerin tutulmaya başlandığı 1946’dan itibaren 2014’e kadar iş cinayetlerinin sayısı ortalama 983 iken son 20032014 AKP döneminde gelişen teknoloji ile düşmesi gereken iş cinayetleri sayısının ortalaması 1.166’ya yükseldi... 5 yılda 500’ü aşkın madenci cinayeti Madenci, her iş cinayetinde ocaklara gelen ve son ölü işçi bedeni çıkana kadar madende kalan Enerji Bakanı Taner Yıldız’a öfkeli. “Son 5 yılda enerji sektöründe 700 civarı ölümlü kaza var, 700 cinayet...” diyen madenci soruyor: Yıldız’ın işi levazımatçılık mı yoksa bu ölümleri önlemek ki? Soma ya da Torunlar’ın asansör kazasında olduğu gibi önce fıtrat, güzel ölüm ve benzeri açıklamalarla geçiştirmeye çalıştığı kazaların boyutu büyüdükçe işvereni şikâyet etmeye başlayan hükümet yetkililerinin bu konudaki tavrı da tutarsız. Zira, özel sektöre maden ruhsatı vermeye yetkili kurum Enerji Bakanlığı’na bağlı Maden İşleri Genel Müdürlüğü. Ruhsatlar verilerken gerekli inceleme ve araştırmaları yapmayan devlet, kapatılması gereken ocaklarda bile basiretsiz davrandı. Üstelik itiraf hükümetin en yetkili makamlarından çalışma bakanından geldi. Soma faciasının ardından madencinin işine yarasın diye torba yasaya koyduğu yenilikler yeni cinayetlerin nedeni oldu. Dinçer: Devlet daha etkili denetim yapmalı Ekonomi Servisi Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Haluk Dinçer, Türkiye’nin iş kazalarında en önde gelen ülkelerden biri olduğunu belirterek “Serbest piyasa ekonomilerinde devletin rolü çok net. Devlet, düzenleyici ve denetleyici olacak. Bize göre devletin düzenleyici tarafında önemli bir eksiklik yok ama denetleme tarafında eksiklikler var. Bazı sektörlerde denetimin yetersiz kaldığını görüyoruz. Devletten, daha etkili bir denetim bekliyoruz. Kazaları incelediğimizde çoğu kazada ihmal var. Burada bir seferberlik gerekiyor. Başarılı uygulamalar da mutlaka ödüllendirilmeli” dedi. TÜSİAD heyetinin CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile gerçekleştirdiği görüşmenin ardından gazetecilerin sorularını yanıtlayan Dinçer, kazaların sorumlularının bulunup cezalandırılmasının kamuoyunun vicdanının rahatlatılması açısından son derece önemli olduğunu belirtti. Dinçer, bu konuda gerekli güvenin tesis edilmesinin önemine dikkati çekti. Anadolu Efes çevreye yöneldi Arpada ArGe suda ÖZLEM YÜZAK yüzde 47 tasarruf sağladı “Kurak iklime dayanıklı, daha az su, enerji ve zirai ilaç kullanımına olanak sağlayan çeşitlerin geliştirilmesine odaklandıklarını böylece elektrik tüketiminde yüzde 12 ila 24, yakıt tüketiminde yüzde 1822, su tüketiminde ise yüzde 4047 tasarruf sağladık. Bira üretiminde 2008’e kıyasla ürün başına yüzde 10 daha az enerji tüketip yüzde 10 daha az emisyon ürettik. 20082013 arasında elde ettiğimiz enerji tasarrufu 100 bin ailenin yaklaşık 2 yıllık enerji ihtiyacını karşılayabiliyor” diyen Anadolu Efes İçecek Grubu Başkan Yardımcısı Hüseyin Akın iklim değişikliğinin etkilerine karşı aldıkları önlemleri anlattı. Anadolu Efes Sürdürülebilirlik Raporlar’ının dördüncüsünü yayımladı. Şirketin sürdürülebilirlik ve kurumsal sorumluluk alanlarında 2013 boyunca gösterdiği performansı ortaya koyan sürdürülebilirlik raporu, Anadolu Efes’in Türkiye, Rusya, Kazakistan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna operasyonlarını kapsıyor. Anadolu Efes’in sürdürülebilirlik raporundan diğer satır başları ise şöyle; l 2008’e oranla birda yüzde 19, malt üretiminde yüzde 24 daha az su tüketti. l Şirket 2008’e kıyasla ürün başına yüzde 10 daha az enerji tüketti. l Aynı dönemde elde edilen sera gazı tasarrufuyla ise 138.490 ağacın ömrü boyunca bertaraf edebileceği emisyona eşdeğer miktarda sera gazı salınımı engellenmiş oldu. l Geçen yıl bira ve malt üretiminde katı atık ve yan ürünlerin yüzde 94.6 geri kazanılması sağladı. l 2013’te mavi yakalı kadın çalışan oranını yüzde 12’ye, beyaz yakalı kadın çalışan oranını da yüzde 36.4’e çıkardı. Tüketici gelecekten umutsuz Ekonomi Servisi Tüketici güven endeksi ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 4.9 azalarak 70.3 değerine geriledi. Endeks böylece şubattan bu yana en düşük seviyede gerçekleşti. Tüketici güveni şubat ayında 69.2’ye gerileyerek son dört yılın en düşük değerini almış, ardından nisan ayında 78.5’e yükselmişti. Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) işbirliği ile hazırlanan endeks eylül ayında 74 değerini almıştı. Endeksin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durum, 100’den küçük olması ise tüketici güveninde kötümser durum olduğunu gösteriyor. Buna göre tüketicilerin güvensizliğindeki derinleşme sürüyor. TÜİK verilerine göre turizm gelirleri ise üçüncü çeyrekte, geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 11 artışla 12.85 milyar dolar oldu. Turizm gelirinin yüzde 81.8’i yabancı ziyaretçilerden, yüzde 18.2’si ise yurtdışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edildi. Verilere göre, üçüncü çeyrekte ziyaretçilerin kişi başına ortalama harcaması 752 dolar, yabancıların ortalama harcaması 712 dolar; yurtdışında ikamet eden vatandaşların ortalama harcaması ise 963 dolar oldu. Lufthansa 6 bin uçuşu grev nedeniyle iptal etti Ekonomi Servisi Havayolu şirketi Lufthansa, nisandan bu yana Pilotlar Sendikası Cockpit tarafından gerçekleştirilen 9 grev nedeniyle, 170 milyon Avro zarar ettiğini açıkladı. Şirketten yapılan açıklamaya göre, Lufthansa, Lufthansa Cargo ve Lufthansa’nın yan kuruluşu Germanwings grevler nedeniyle 5 bin 900 uçuşu iptal etmek zorunda kaldı. Grevden 660 bin yolcu etkilendi. Lufthansa grevlere rağmen 2014’te şu ana kadar 849 milyon kâr elde etti. Yeni grevler olmazsa kârın yıl sonuna kadar 1 milyar Avro’yu bulması bekleniyor. Lufthansa ile Alman Pilot Sendikası Cockpit arasında 5 bin 400 pilotun erken emeklilik hakkı konusunda anlaşmazlık bulunuyor. Sendika 55 yaşında emekliliğin geri getirilmesini talep ederken Lufthansa 59 yaş, yeni göreve başlayan pilotlarda ise 61 yaşında emeklilik öngörüyor. Piyasalarda satışlar hızlandı Ekonomi Servisi ABD Merkez Bankası’nın (Fed) toplantı tutanakları faiz artırımı için en belirleyici faktörün ABD ekonomisinin gidişatı olacağını gösterirken piyasalarda da satışlar hızlandı. Fed’in tahvil alımını sonlandırmasının ardından ABD hisseleri gerilerken altın ve petrol değer kaybetti. Almanya’da tüketici fiyatları endeksi ekimde beklenmedik şekilde yüzde 0.7’ye yavaşlarken Avrupa borsaları büyüme endişeleriyle sert düştü. Bankacılık sisteminde sorunlar ortaya çıkan İtalya ve İspanya borsalarında düşüş gün içinde yüzde 2’yi aştı. Alman borsası ise yüzde 1’in üzerinde kayıplar yaşadı. Avrupa Bankacılık Kurumu (EBA) Başkanı Andrea Enria, stres testini geçen bankaların bile kendilerini fazla güvende hissetmemeleri gerektiğini söyledi. Eski Fed Başkanı Alan Greenspan Fed’in yıllardır süren sıradışı politikalarını, finansal piyasalarda çalkantı yaratmadan geri çekemeyeceğini öne sürdü. Dolar/TL ise 2.22 seviyesinin üzerine çıktıktan sonra hafif gevşedi ve 2.2060’tan kapandı. Borsa İstanbul ise Fed sonrası bankacılık endeksinde satış gözlenirken sanayi endeksindeki alımlarla günü yüzde 0.39 artıda tamamladı.