Katalog

3 OCAK 2014 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 Doların önlenemez yükselişi ve ÖTV artışları yeni zamların habercisi olurken yurttaşın belini bükecek Zam yağmuru geliyor Ekonomi Servisi Yolsuzluk ve rüşvet operasyonuyla başlayan siyasi endişeler dolar kurunu zirveden zirveye taşıyor. Dolar dün de 2.1885’i görerek tüm zamanların rekorunu kırdı. Yılın ilk günü gelen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) artışları zam beklentisini artırırken dolar kurundaki yeni rekorlar da ithalata bağımlı üretim yapısı nedeniyle fiyat artışlarını kaçınılmaz kılıyor. Akaryakıt ve doğalgaz fiyatları başta olmak üzere iğneden ipliğe ithal ettiğimiz her şeyin fiyatı yükselirken, ekonominin en büyük sorunlarından biri olan cari açık da büyüyecek. Dün güne 2.1488 liradan başlayan dolar, 2.1885’e kadar çıkarak tüm zamanların en yüksek düzeyine çıktı. Doların rekor kırmasında siyasi endişelerin devam eden baskısı ve gelişen piyasalardaki satış eğilimi etkili oldu. 24 Aralık’ta 2.07 seviyesinde olan dolar bir haftada yaklaşık yüzde 5 artışla 2.18’i aştı. Dolar geçen hafta 27 Aralık’ta 2.1765 liraya çıkarak rekor kırmıştı. Otomobil, teknoloji ve konut sektörü temsilcileri, dolardaki artışı yeni yılda fiyatlara zam olarak yansıtacaklarını açıklamıştı. Dolar o tarihten bu yana yeni rekorlar kırmaya devam ediyor. Yeni Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi, “ÖTV artışları fiyatlar üzerine etkisi olmayacağı için enflasyona da etkisi kümetin gelir hesaplarını da bozdu. Ortalama dolar kurunun 1.98 olacağı varsayımı ile hazırlanan bütçe ve Orta Vadeli Plan’daki açık hesapları fazladan yüzde 10 yükseldi. Bu açığın da yeni vergi ve zamlarla kapatılma olasılığı her gün biraz daha artıyor. ABD’li yatırım bankası Gold man Sachs da dün yayımladığı notta, TL’deki değer kaybının sürmesi Ücret artışı şimdiden buharlaştı MUSTAFA ÇAKIR Yılın ilk günü gelen ÖTV artışları yetmezmiş gibi rekor üstüne rekor kıran dolar tarihi zirve yaparak yurttaşı korkuttu. Siyasi endişeler nedeniyle dün 2.1885’e fırlayan dolar, elektrikten doğalgaza, yol paralarından manavdaki meyve sebze fiyatını etkileyecek nakliye bedeline kadar tüm sektörlerde fiyatları yükseltecek. Ekonomistlere göre sadece ÖTV artışı enflasyonu yüzde 1 artıracak, cari açık katlandıkça katlanacak. olmayacak” dese de rakamlar tam tersini gösteriyor. Otomobil, cep telefonu, içki ve sigaradan alınan yüksek vergilerin söz konusu sektörlerde fiyatlara zam olarak yansıması bekleniyor. Ekonomistlere göre doların rekorlar kırarak 2.19’a dayanması hünin elektrik ve doğalgaz fiyatlarını artırabileceğini, işlenmemiş gıda fiyatlarında olası şokların TÜFE üzerinde baskının sürmesine yol açabileceğini ifade etti. Banka, 2014 sonu için TÜFE tahminini yüzde 8.3 olarak koruduklarını ama risklerin yuka rı olmaya devam ettiğini belirtti. Goldman Sachs, tütün, alkol, otomobil ve mobil telefonlardan alınan ÖTV’nin yükseltilmesinin görünümünü daha da kötüleştirdiğiHalk Yatırım Ekoni vurguladı. Ekonomistler de yenomik Araştırmalar ni yılın ilk gününde yapılan ÖTV Müdürü Banu Kıvcı Tozamlarının 2014’te enflasyonu kalı ise yeni yılın ilk güyüzde 1 civarında artıracağınünde yapılan ÖTV zamnı öngördü. larının 2014 TÜFE enflasyonuna etkisini 1 puan ciGaranti Yatırım Başekovarında olması beklediklerinomisti Gizem Öztok Alni belirterek “Kurda yeniden tınsaç, sigaradaki artışın yaşanan değer kaybının enfenflasyona yaklaşık 0.6 yansıma etkisi ve enerpuan, alkollü içecekler jilasyona fiyatlarının mevcut seviyesinin deki artışın yaklaşık 0.1 bu yıl için öngörülen ortalama puan, otomobildeki artı 105 dolar/varil düzeyinin üzerinşın ise yaklaşık 0.4 puan, deki seyri göz önüne alındığında, toplamda 1 ile 1.3 puan bu ay sonunda açıklanacak üç ayyükseltici etki hesapla lık enflasyon raporunda, 2014 enflasyon tahminine yukarı yönlü bir dıklarını söyledi. Bu durumda 2014 için revizyon gelmesi olası görünüyor” paylaştı. Odeabank Ekoyüzde 6.7 oranında ön görüşünü nomik Araştırmalar Müdürü İnanç gördükleri yıl sonu enf Sözer de bu aydan geçerli olmak lasyonunu da yüzde 7.5 üzere başta sigaraya yapılan vergi 8’e §revize etmeleri ge artışlarının 2014 yıllık enflasyonurekeceğini ifade etti. na yüzde 1 civarında katkı yapabileceğini hesapladıklarını ifade etti. Hedefte revizyon şart En yüksek ceza Ekonomi Servisi Muhafazakâr AKP hükümeti en yüksek cezayı da akşamdan akşama bir kadeh alıp efkâr dağıtmaya çalışanlara kesti. ÖTV zamlarının en yükseği başta milli içkimiz rakı olmak üzere diğer içkilere yüklendi. AKP’nin son 10 yılında tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 121’i bulurken rakının ÖTV’si bunun iki katını da geçerek yüzde 293’ü buldu. Son 5 yılda ise tüketici fiyatlarındaki artışa göre rakının ÖTV’sindeki artış daha da hızlanarak 3 katı da geçti. Beş yıl öncesine göre tüketici fiyatları yüzde 44 artış gösterirken son zamanlarda kişisel yaşama müdahalenin dozunu iyice artıran AKP hükümeti rakının ÖTV’sini yüzde 148 yükseltti. Bu durumda örneğin Almanya’da ya da yavru vatan KKTC’de bakkaldan bir şişe rakı alan Türklerle Türkiye’de marketten bir şişe içki alanlar arasındaki maliyet farkı, sadece ÖTV’nin getirdiği fiyat farkı yüzünden 3 kata çıktı. Son ÖTV zamlarıyla birlikte Türkiye’de viski içen bir tüketici Avro bazında Almanya’ya göre 2.5 kat, votka içen tüketici de yaklaşık 3 kat daha fazla vergi ödüyor. Almanya’da alınan bir litre rakıya ödenen vergi 35 Avro iken aynı markayı üretim yeri Türkiye’den alanlar litrede yaklaşık 90 Avro fazla ödeyecek. ANKARA İktidarda olduğu 11 yılda yurttaşın cebinden çıkan özel tüketim vergisini (ÖTV) 22 milyar liradan 89 milyar liraya çıkaran AKP’nin yaptığı son zamlar, emekçinin ücret artışını da sildi süpürdü. Memura toplusözleşme kapsamında yapılacak 123 liralık zam ile asgari ücretteki 43 liralık artış, daha çalışanların cebine girmeden buharlaştı. Yeni yılla birlikte gelen vergi zamları ile en büyük darbeyi yiyecek olan emekçi ayı nasıl çıkaracağını kara kara düşünüyor. AKP son 11 yılda doğrudan yurttaşın cebinden çıkan dolaylı vergileri sürekli artırdı. 2003’te 22 milyar lira olan ÖTV geliri, 2013’te 83 milyar liraya ulaştı. Bu yıl da ÖTV’den 89.4 milyar lira gelir bekleniyor. Yurttaşın cebinden çıkan ÖTV, vergi gelirleri içerisinde ilk sırada yer alıyor. Buna karşın hükümet 2014’te 70.8 milyar lira gelir vergisi, 31.1 milyar lira kurumlar vergisi bekliyor. 2003’te 27 milyar lira olan KDV gelirleri de, bugün 90 milyar liralara ulaştı. KESK Genel Başkanı Lami Özgen, ağırlıklı olarak ÖTV’nin artırılmasının doğrudan yurttaşlardan alınan vergideki artışı gösterdiğine dikkat çekti. “Hükümet KDV ve ÖTV artışları ile yurttaşın cebinden sürekli para çekiyor” diyen Özgen, çarşı pazarda yurttaşın enflasyonunun gösterilenden farklı olduğuna vurgu yaptı. Ardı ardına gelen zamlar ve enflasyonun emekçileri yoksullaştırdığını belirten Özgen, “Hükümetin ‘yandaş sendika’ ile yaptığı ‘toplu satış sözleşmesi’ ile gelen 123 TL’lik artış daha kamu çalışanlarına yansımadan buharlaştı” dedi. Türkiye KamuSen Genel Başkanı İsmail Koncuk da şunları söyledi: “Bir memur, maaşıyla 2012 Aralık’ta 2 bin 221 kilo patates alabilirdi. Bugün yüzde 44.3 eridi, 1237 kiloya düştü. 1342 kilo patlıcan alabilirdi, bugün yüzde 33.3 eriyip 895 kiloya düştü. 1382 kilo domates alabilirdi, yüzde 29 eridi 978 kiloya indi. Son 1 yılda LPG’ye yüzde 20, patatese yüzde 93, kuru fasulyeye yüzde 46, ilaca yüzde 25, ekmeğe yüzde 13, kuru soğana yüzde 12, peynire yüzde 11 zam geldi. Bu sürede memur maaşlarının 200 lirası eridi. En büyük zararı sabit gelirli memur, işçi ve emekliler yaşayacak. Son zamlarla memura verilen 123 lira havaya uçtu. Önümüzdeki dönemde iğneden ipliğe zam gelecek, enflasyon daha da tırmanacak. Yandaş sendikanın yaptığı sözleşmede enflasyon farkı da yok.” ÖTV memuru yaktı bir yudum alkole Sağlık Bakanlığı verilerine göre Kamu Hastanelerinde 229 bin taşeron işçi çalışıyor. Sağlıkta hırsız var Yüklenici firmaların, kamu hastanelerinde çalışan taşeron işçilerin öngörülen sürede ücretlerini ödemediği, yıllık izinlerini kullandırmadığı, yol, yemek ve giyecek ihtiyaçlarını karşılamadığı ortaya çıktı. OLCAY BÜYÜKTAŞ AKÇA ŞEHRİBAN KIRAÇ Türkiye Kamu Hastaneler Kurumu yayımladığı duyuruda, kamu hastanelerinde hizmet alım yöntemi ile kölelik koşullarında çalışmaya zorlanan işçilerin yüklenici firmalar tarafından ihale dokümanında ödenmesi öngörülmesine rağmen emeklerinin karşılığının ödenmediğini ifade etti. Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) İzmir Şubesi denetleme üyesi Dr. Ergün Demir ve Türk Tabipleri Birliği yöneticisi Dr. Güray Kılıç yaptıkları açıklamada, sağlık sisteminin taşeron sisteme ve soygun düzenine dönüştüğü bir süreçten geçildiğine işaret etti. Sayıştay Başkanlığı ve Sağlık Bakanlığı denetim elemanları tarafından kamu hastanelerinde hizmet alımları kapsamında çalıştırılan işçilerin hakları ile ilgili yapılan denetim ve incelenmelerde, bazı yüklenici firmaların işçilerin ücretlerini öngörülen sürede ödemediği, ödenmesi öngörülen yemek, yol vb. nitelikteki ödemelerin hiç ödenmediği veya eksik ödendiği, yıllık izinlerin verilmediği tespit edildi. Sağlık Bakanlığı verilerine göre sağlık kurumlarında yaklaşık olarak 229 bin taşeron işçi çalıştığına işaret eden Demir ve Kılıç, Türkiye Kamu Hastaneler Kurumu’nun 24.12.2013 tarihinde yayımladığı duyurusuyla ilgili şu bilgileri verdi: * Sağlık Bakanlığı kurumlarında hizmet alımları kapsamında çalıştırılan işçilerin hakları ile ilgili yayımlanan 2010/29 No’lu genelge ve 27.04.2011 tarihli genel yazı hükümlerine uyulmadığı, Sayıştay Başkanlığı ve Sağlık Bakanlığı denetim elemanları tarafından yapılan denetimlerde, yüklenici firmaların işçileri mağdur ettikleri belirtilmiştir. * Söz konusu mağduriyetlerin önlenebilmesi ve ileride telafisi güç bazı hukuki yaptırımlarla karşılaşılmaması için ilgili genelge ve genel yazıya uyulmasını istendi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Anadolu Ajansı Editör Masası’nda soruları yanıtlayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik kıdem tazminatının rafa kaldırıldığını açıkladı. Çelik, “Kıdem tazminatı konusu bir slogan olarak bir kavram olarak kamuoyunda farklı yerleştiği için bu konuda bir cesur adım ne yazık ki taraflar tarafından atılamadı. Yeni bir bahara kalmış bulunuyor” dedi. Çelik, asgari ücretle ilgili bir soru üzerine de asgari ücretin geçim ücreti değil, sosyal koruma ücreti olması için de çalışma yapacaklarını söyledi. Asgari ücreti “Bundan aşağısı teklif edilemez” bir ücret düzeyi olarak nitelendiren ve artık düşük seviyelerden ortalama asgari ücretler seviyesine geldiklerini ileri süren Çelik, “Neden toplusözleşmede yoklar taşeron işçileri. Ama eğer kamuda 3 yıllığına bir ihale yapılmışsa düşünün yardımcı işlerde güvenlik ya da belli işlerde bir ihale yapılıyor, 3 yıllığına neden toplusözleşme farkı taşeron işçiye yansıtılmasın. Bu ve benzeri, çok tartışılması gereken konular var onun için ekonomi bakanlarıyla cumatesi günü bir araya gelişimizin amaçlarından bir tanesi de bu” diye konuştu. Çelik: Kıdem tazminatı rafa kalktı Sendikacılara 5 yıl hapis istemi MURAT İNCEOĞLU Mehmet Büyükekşi Ekonomi Servisi İtalyan otomobil ardıdevi Fiat 2009’da batmaktan kurt nı amı tam inin eler hiss r’ın ğı Chrysle satın aldı. İtalyan otomobil devi 3.65 milyar dolar ödeyerek Chrysler’ın geri kalan yüzde 41.5’lik hissesini de satın aldığını açıkladı. Böylece e Chrysler’daki Fiat payı yüzde 100’ ko bir anın alm n Satı . çıkarmış oldu tşulu olarak Fiat Chrysler’da örgü 4 lü olan VEBA sendikasına gelecek k. yece öde r dola on yıl içinde 700 mily aFiat’ın Chrysler’ın hisselerinin tam ola mını satın alması durumu şirketi . sı bir halka arzdan da kurtarmış oldu sı şma anla a alm n satı ’te 2014 k 1 Oca imzalanırken şirket resmi olarak 20 Ocak’ta Fiat’a geçecek. Fiat, Chrysler’in tamamını aldı Ekonomi Servisi İhracat, kurun yükselişine rağmen bir önceki yıla göre Türkiye’nin ihracatı 151.7 neredeyse artmadı. Geçen yıl 151.7 milyar dolarlık milyar dolar ile 2012 yılı ile ihracat ile tamamlanırken, rakamlar Orta Vadeli Plan aynı seviyede kalarak 153.5 milyar dolar olan yıl sonu hedehedefinin altında kaldı. Hükümetin 2013 finin hafif altında gerçekleşti. Türhedefi 153.5 milyar dolardı. kiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, ihracat aralıkta yüzde 9.8 artışla 13 milyar dolar oldu. hazır giyim ve konfeksiyon sektörünGeçen yılın ihracat ihracat şampiyode ihracat 2013’ye yüzde 8.3 arttı. En nu ise otomotiv sektörü oldu. Sektörün fazla ihracat yapılan üç ülke ise sıraihracatı yüzde 12 artarak 21.3 milyar sıyla; Almanya, Irak ve İngiltere oldu. dolara çıktı. Aylık bazda da en fazla ihracat otoİkinci sırayı 17.44 milyar dolarmotiv sektöründe gerçekleşirken, 1.76 la kimyevi maddeler sektörü, üçünmilyar dolarlık otomotiv sektörü aralık cü sırayı ise 17.33 milyar dolarla haayı ihracatını, 1.6 milyar dolar ile kimzır giyim ve konfeksiyon sektörü alyevi maddeler ve 1.4 milyar dolar ile dı. Kimyevi maddeler sektöründe ihra hazır giyim takip etti. cat 2012’ye göre yüzde 0.4 azalırken, TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, İhracat hedefi tutmadı ihracat için döviz piyasalarındaki oynaklığın asgari olmasına büyük önem verdiklerine dikkat çekerek, “Merkez Bankası’nın dövizde seviye belirtmesi ama sonrasında bunu temin edememesi, Merkez Bankası’na güvenerek işlem yapan şirketleri zarara uğratıyor” dedi. Büyükekşi, Merkez’in 2014’te temel olarak tüketici kredilerindeki büyümeyi yavaşlatmaya odaklanacağını söyledi ve “Aynı gelir seviyesinde vatandaşa, daha fazla tasarruf ettirmek; bir dönem sonraki milli geliri düşürebilir. Hem tüketim üzerinde baskı kurup, hem de vergiler konusunda rasyonel adımlar atılmazsa; 2023 için hedeflenen rakamlara ulaşmak zorlaşabilir” diye konuştu. Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun iki yıl önceki toplantısı sırasında protesto eylemi yapan sendikacılara dava açıldı. Arasında DİSK Genel Sekreteri Arzu Çerkezoğlu’nun da bulunduğu 37 kişi, 5 yıl 3 aydan başlayan hapis cezası istemiyle yargılanacak. Devrimci Sağlıkİş Sendikası yöneticileri ve üyeleri 2011 sonunda, “İnsanca, yaşanabilir asgari ücret” talebi ile Çalışma Bakanlığı önündeydi. Bakanlık içinde toplanan Asgari Ücret Tespit Komisyonu üyeleri ile görüşmek ve topladıkları imzaları iletmek istediler. Ancak görevliler tarafından bakanlığa girmelerine izin verilmeyince tartışma yaşandı. Ardından 37 sendikacı polis tarafından gözaltına alındı. İki yıla yakın bir süre bekleyen dosyaya ilişkin soruşturma kısa süre önce tamamlandı ve iddianame mahkeme tarafından kabul edildi. Halen DİSK Genel Sekreterliği görevini yürüten, Dev Sağlıkİş Sendikası Genel Başkanı Çerkezoğlu ve Genel Sekreter Gürsel Kaya’nın da aralarında bulunduğu 37 kişi, şubat ayında Ankara’da hâkim karşısına çıkacak. Ekonomi Servisi Enerji Bakanı Taner Yıldız, Bağdat ve Erbil arasında sağlanacak mutabakatla Kuzey Irak petrollerinin bu ay dünya pazarlarına ulaşabileceğini, günde 300 bin varil ile başlayacak olan akışın kademeli olarak 400 bin varile çıkarılacağını söyledi. Bunun için tarih veremeyen Yıldız, ihracatın başlaması için Bağdat’ın rızasını beklediklerini söyledi. Irak’tan yapılacak ham petrol ihracatında elde edilen gelirlerin Halkbank’ta toplanıp toplanmayacağıyla ilgili ise Yıldız, “Banka yerinde durmaktadır ve sonuç olarak güçlüdür. Biz yol haritamıza devam ediyoruz ve herhangi bir sıkıntı öngörmüyoruz” dedi. Kürt petrolü izin bekliyor