Katalog

27 ARALIK 2013 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 15 Soruşturma dosyası savcının elinden alınınca piyasalarda güven bunalımı derinleşti, panik başladı Yolsuzluk dosyalarının önüne set çekildikçe dolar bütün engellere aşarak rekora gidiyor. Savcının eli kolu bağlanınca piyasalardaki karamsarlık ve güvensizlik doruğa çıktı. Dolar tarihi rekorunu kırıp 2.14’ü aştı. Borsa baş aşağı gidiyor. Bu da mı faiz lobisi FOTOĞRAF: NECATİ SAVAŞ DEV SAĞLIKİŞ: Ekonomide Gerçekler II “Ekonomide Gerçekler I” başlıklı yazıda, Türkiye ekonomisinin son on yılda yavaş büyüdüğünü, sürdürülebilir büyüme potansiyeli giderek zayıflayan, az tasarruf eden, yüksek Net Borçlanma/GSYH oranına karşın sabit sermaye yatırım oranı düşük, yatırımların sektörel dağılımı ekonomik açıdan olumsuz bir ekonomik yapıya doğru evrildiğini sayısal kanıtlarıyla ortaya koymaya çalışmıştım. Bu yazıda da ihracat başarısı, dış borç ödeme konusundaki öykülerin, övünmelerin ne ölçüde gerçekçi olduğunu açıklamaya çalışacağım. * Türkiye ekonomisi, dış ticaret açıkları giderek büyüyen bir ekonomidir. TABLO: I’de yıllık dış ticaret açığı, ihracatın ithalatı karşılama oranı yıllar itibarıyla verilmiştir. Dış Ticaret (Milyar USD) Dış Ticaret İhracat / İthalat Yıllar Açığı (Milyar USD) % 2002 15.5 70.0 2003 22.1 68.3 2004 34.4 64.8 2005 43.3 62.9 2006 54.0 61.2 2007 62.8 63.1 2008 69.9 65.4 2009 38.8 72.3 2010 71.7 61.4 2011 105.9 56.0 2012 84.1 64.5 2013 (*) 98.0 61.0 (*) Resmi gerçekleşme tahmini Kaynak: TÜİK Bize cimri kendilerine cömertler MERSİN (Cumhuriyet) Hükümetin asgari ücretlilere yüzde 3 artış önermesine işçiler tepki gösterdi. DİSK’e bağlı Devrimci Sağlık İşçileri Sendikası üyeleri, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi önünde hükümeti protesto etti. Dev Sağlıkİş Sözcüsü Hakan Gelturan, “Bizlere 804 lira asgari ücreti reva görenler, kendi kasalarını doldururken son derece cömert davranmış. Asgari ücret bizleri açlık ve yoksulluğa mahkum etmektedir.” Ekonomi Servisi Türkiye’nin en büyük yolsuzluk ve rüşvet skandalı sonrası artan siyasi çalkantılar piyasaları vurmaya devam ediyor. Önceki gece yapılan kabine değişikliği piyasalara güven vermedi. Başbakan Tayyip Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın da aralarında olduğu 30 kişinin gözaltına alınacağı söylenen rüşvet ve sahtecilik operasyonunu yürüten Cumhuriyet Savcısı Muammer Akkaş’tan dosyanın alınması piyasalarda deprem etkisi yarattı. Akkaş’ın “Soruşturma yapmam engellendi, baskı altındayım” açıklamasının hemen ardından borsa çakıldı, gün içinde zaten iki kez rekor kıran dolar 10 dakika içinde 3 kuruş birden fırladı. Dolar kuru 2.1410 seviyesine yükselerek tarihi zirvesini yaptı. Sepet bazında TL de 2.53’ün üzerine çıkarak rekorunu yeniledi. Bir rekor da 2.91 seviyesini aşan Avro kurundan geldi. Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksinde de kayıplar artan siyasi endişelerle yüzde 2.5’i geçti. Endeks 64 bin 165 puana kadar indi. Halkbank hisseleri yüzde 4.94 çakıldı. Akbank yüzde 5.41, Garanti 3.87, İş Bankası 3.73 düştü. Bankacılık endeksinde kayıplar 3.66’yı buldu. Borsa İstanbul günü yüzde 2.33 düşüşle 64 bin 555 puandan tamamladı. Kurda yaşanan yükseliş, salı günü ocak sonuna dek 6 milyar dolar satacağını açıklayan Merkez Bankası’nın bu adımının da yeterli olmadığını gösteriyor. Merkez dün de 450 milyon dolar sattı ancak doların yeniden rekor kırmasını engelleyemedi. Dolar, lira karşısında yıl başından bu yana yüzde 17 değer kazandı. 31 Aralık 2012’de dolar/TL 1.7850 seviyesindeydi. Serbest piyasada dolar 2.1270, Avro ise 2.9110 TL’den günü tamamladı. 27 Eylül 2023 itfalı 10 yıllık tahvilde ortalama bileşik getiri yüzde 9.91’den 10.33; 7 Ekim 2015 itfalı gösterge tahvilin bileşik faizi de yüzde 9.56’dan 9.73 seviyesinin üzerine çıktı. Başbakan Tayyip Erdoğan’ın yeni kabineyi açıklaması önemli bir belirsizliği ortadan kaldırsa da henüz siyasi endişelerin tamamen bittiğini söylemek için erken olduğunu belirten bankacılar, gün içinde siyasi gelişmelerin yanı sıra TCMB’nin döviz piyasasındaki olası adımların izlendiğini söylediler. Piyasalarda, ikinci dalga gözaltı ve soruşturmaların gelebileceği beklentisi de kayıpların artmasında etkili oldu. Asgari ücrette 16 yaş DİSK üyeleri de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı önünde yaptıkları eylemle toplantıyı protesto etti. DİSK Genel Başkanı Kani Beko, hükümet programı doğrultusunda işçinin günlük çalışma ücretine yaklaşık 1 liralık zam öngörüldüğünü bildirdi. DİSK üyeleri açıklamanın ardından “ayakkabı kutularında” bulunan simitlerden yiyerek, yolsuzluk operasyonuna gönderme yaptı. Kutuda simit ayrımı kaldırılıyor MUSTAFA ÇAKIR ANKARA 2014’te geçerli olacak asgari ücret dün de açıklanmazken Türkİş’in önerisi doğrultusunda 16 yaş ayrımının kaldırılması konusunda anlaşma sağlandı. Bundan böyle 16 yaşından büyükler ve küçükler için ayrı ayrı değil tek bir asgari ücret belirlenecek. Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2014’te geçerli olacak asgari ücreti belirlemek için dün dördüncü kez toplandı. 5.5 milyon işçinin geçimini sağ ladığı asgari ücretin dünkü toplantının ardından açıklanması bekleniyordu. Ancak asgari ücret dün de açıklanmadı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik toplantıya katılmadığı için asgari ücretin açıklanması 30 Aralık Pazartesi gününe kaldı. Bakanlık yetkilileri toplantıda taraflara bakanın programı uygun olmadığı için toplantıya katılamadığını ifade etti. Toplantıda, SGK kayıtlarına göre, 16 yaşından küçük bu kapsamda 626 işçi olduğu belirtildi. 16 yaşından kü çük olan diğer işçilerin primlerinin ise çıraklık sözleşmesine bağlı olarak zaten devlet tarafından karşılandığına dikkat çekildi. Şu anda 16 yaşını doldurmuş işçiler için net asgari ücret 803.68 lira. 16 yaşından küçük işçiler için ise net asgari ücret 700.73 lira. 16 yaş ayrımının kaldırılması ile birlikte SGK’ye kayıtlı bu kapsamdaki 626 işçinin ücreti de şu anki ücrete göre 103 lira artmış olacak. İşveren tarafı ise toplantıda 16 değil de 2021 yaş olmasında ısrarcı oldu. Türkiye 20022013 döneminde 700 milyar USD dış ticaret açığı vermiştir. Dış ticaret açığının 2002 yılında GSYH’ye oranı da 6.7 düzeyindeyken; bu oran 2013 yılında yüzde 12.0’ye yükselmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı yine 2002 yılında yüzde 70.0 düzeyinde iken 2013 yılı gerçekleşme tahminine göre yüzde 61.0’e değin gerilemiştir. Bu düzey Türkiye’nin ihracatının ithalata bağlı olduğunu göstermektedir. * Türkiye global ekonomide cari işlemler açığı en yüksek ülkeler grubunda yer almaktadır. Türkiye ekonomisinin cari açığı ve cari açık/GSYH oranı yıllar itibarıyla TABLO: II’de verilmiştir. Cari Açıklar (Milyar USD) Cari Açık Cari Açık/GSYH (Milyar USD) % 2002 0.6 0.3 2003 7.5 2.5 2004 14.4 3.7 2005 22.1 4.6 2006 31.8 6.0 2007 37.8 5.8 2008 40.4 5.4 2009 12.2 2.0 2010 45.4 6.2 2011 75.1 9.7 2012 47.5 6.1 2013 (*) 58.5 7.1 (*) Gerçekleşme tahmini Kaynak: TCMB Yıllar Halkbank, çalışanına da hesap vermeli BankSen’e göre; ayakkabı kutularından çıkan 4.5 milyon dolara rağmen tüm bankacılık işlemlerinin usulüne uygun yapıldığını açıklayan banka yönetimi, banka kârlılığının artırılması için eksik kadrolarla, mesai ücreti ödemeden olumsuz koşullarda çalıştırdığı personelin de hesabını vermeli. Ekonomi Servisi Halkbank Genel Müdürü Süleyman Aslan’a yapılan gözaltı sonrası banka yönetimi çalışanlarına ‘konuşmamaları’ konusunda uyarı niteliğinde bir mesaj yollayan banka yönetiminin, bir yandan çalışanlarına süreçle ilgili baskı yaparken; diğer yandan personelini olumsuz koşullar altında çalıştırmayı sürdürdüğünü ileri süren DİSK’e bağlı Türkiye Devrimci Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası (BankSen), bir bildiri yayınlayarak bankanın çalışanlarına da hesap vermesi gerektiğini bildirdi. Bildiride, Türkiye gündemini sarsan milyon dolarlık “rüşvet ve yolsuzluk” operasyonu sonrası, Halkbank yönetiminin bir kamu bankası olarak önce çalışanlarına sonra da tüm topluma hesap vermesi gerektiğini vurguladı. Açıklamada şunlara dikkat çekildi: * Kamuoyunda Halkbank’a yönelik oluşan haklı tepki banka emekçilerine yöneltilmemeli. * Banka yönetimi başta Halkbank çalışanları olmak üzere tüm topluma hesap vermeli. * Banka yönetimi, banka kârlılığının artırılması için eksik kadrolarla çalıştırıyor. * Servis saatleri dayatmayla ileri alınarak normal mesai günlerinde bile en az bir saat fazla mesai yaptırılıyor, hafta sonları mesai ücreti ödenmiyor. 2002 yılında cari işlemler açığı, 0.6 milyar USD ve Cari İşlemler Açığı/GSYH oranı da binde 3 iken 2013 yılı resmi gerçekleşme tahminine göre cari işlemler açığı tutar olarak 58.5 milyar USD’ye, GSYH oranı da yüzde 7.1’e yükselmiştir. * Dış Borçlar 20022013 döneminde üçe katlanarak yüzde 200 oranında artarak 400 milyar USD’ye yaklaşmıştır. IMF’ye borç ödedik, borç veriyoruz övgülerine, övünmelerine, hatta şölenlerine karşı Türkiye’nin dış borçları sürekli artmakta, vade ve kaynakları itibarıyla da kalitesi, güvenirliliği giderek bozulmaktadır. Türkiye’nin dış borçları ve vade yapısı TABLO: III’te verilmiştir. TÜRKİYE’NİN DIŞ BORÇLARI (Milyar USD) Kısa Vade/ Yıllar Dış Borç Kısa Vadeli Top.Borç. (%) 2002 129.5 16.4 12.7 2003 144.1 23.0 16.0 2004 161.0 32.2 20.0 2005 169.9 38.9 22.9 2006 207.8 42.8 20.6 2007 249.4 43.2 17.3 2008 280.4 52.6 18.8 2009 268.8 49.0 18.2 2010 290.4 77.5 26.7 2011 306.6 83.8 27.3 2012 339.0 101.0 32.7 2013 (*) 367.3 125.7 34.2 (*) 2013 II’nci Çeyrek (Haziran) Sonu Kaynak: Hazine Müsteşarlığı. TCMB Siirt’te petrol bulundu SİİRT (Cumhuriyet) Aladdin Middle East ve Sonar petrol şirketlerinin ortak yürüttüğü arama faaliyeti sonucunda Eruh’a bağlı Bayıryüzü köyü yakınlarında 2 bin 552 metrede 42.3 graviteli petrol bulunduğu açıklandı. Kuyudan günde 150 ile 250 varil petrol üretileceği belirtiliyor. Bu, Türkiye’de ortalama bir kuyudan elde edilen petrolün 3 katına yakın. Siirt Valisi Ahmet Aydın, “Birtakım incelemelerde bulunmak üzere geldiğimiz Eruh’ta müjdeli bir haber aldık. İlk bilgilerde çıkarılan petrolün çok önemli olduğunu teknik heyetten öğrendim. Emeği geçenleri kutluyorum” dedi. Aladdin East Şirketi Jeoloji Mühendisi Hüseyin Yıldırım da kuyu için, “Dünya kalitesinde” dedi. Haziran 2013 sonu itibarıyla Türkiye’nin dış borcu 367.3 milyar USD olup borcun yüzde 34.2’si kısa sürelidir. Kısa süreli borç oranı 20022013 arasında 12.7’den yüzde 34.2’ye yükselmiştir. Dış borçların vade yapısı bozulduğu gibi sağlandığı kaynaklar itibarıyla da daha az güvenli hale gelmiştir. Ticari kredilerle ticaret bankalarından sağlanan kredilerin payı artmaktadır. Satıcı kredileri ve kısa süreli finansal borçlar, ödenme zorunluluğu nedeniyle tehlikeli borçlar olarak nitelendirilebilir. Türkiye’nin global ekonomide yeri de “Ekonomide Gerçekler III” olarak ele alınacaktır.