Katalog

SAYFA CUMHURİYET 1 ARALIK 2012 CUMARTESİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 10 EKONOMİ Bu işin sonu zam Ekonomi Servisi Enerji Bakanı Taner Yıldız, şu an için, aralık ayında elektrik ve doğalgaza zammın gündemde olmadığını belirtirken BOTAŞ’ın kamu santrallarına verdiği doğalgazın fiyatını yüzde 37 arttırması orta vadede tüketiciyi yakacak. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ’nin (BOTAŞ) kamu santrallarına yaptığı yüzde 37’lik rekor fiyat artışı sonrası kamu elektrik santralları, elektriği çok daha yüksek maliyetle üretecek. Enerji Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de tüketilen elektriğin yüzde 41.5’i doğalgaz çevrim santrallarında üretiliyor. Dolayısıyla santrallara verilen gazın birim fiyatının artması elektrik fiyatları üzerinde ciddi bir baskı oluşturacak. Bu da elek BOTAŞ’ın kamu santrallarına verdiği doğalgaz fiyatını yüzde 37 artırması elektrikte baskı oluşturacak ? Doğalgaz ve elektrik fiyatlarına yeni bir zam gelip gelmeyeceğine ilişkin tartışmalar sürerken, BOTAŞ elektrik santrallarına verdiği doğalgaza rekor sayılabilecek zam yaptı. Enerji Bakanı, “Aralıkta zam yok” dedi. Ancak kamu santrallarının tüketiciye yansıtmadan bu yükü aylarca taşıması olanaksız. trik fiyatlarına zammı gündeme getirecek. Elektrik santralları daha önce bin metreküp doğalgaza 1040 lira fiyat öderken bu rakam son artışla 1427 liraya yükseldi. Resmi verilere göre BOTAŞ en fazla doğalgazı elektrik sektörüne veriyor. Geçen yıl satılan toplam 39.4 milyar metreküp gazın 18.9 milyar metreküpü enerji sektörüne gitti. Konut sektörüne 10.1 milyar metreküp gaz verilirken geri kalan bölüm ise sanayide diğer sektörlere satıldı. Kamu devi BOTAŞ, mali dengeyi sağlamak için kamu elektrik santrallarıyla alım garantili santrallara pahalı, konut (dağıtım şirketleri) ve sanayi müşterilerine ise ucuz gaz satış politikası izliyor. BOTAŞ, son fiyat artışıyla ilgili sorulara yönelik bir bilgilendirme yapmadı. BOTAŞ, en fazla doğalgazı enerji sektörüne satıyor. Şirket aynı şekilde en fazla parayı da elektrik sektöründen kazanıyor. BOTAŞ geçen yıl gaz satışlarından yaptığı 25.9 milyar liralık cironun 13.8 milyarını enerji sektöründen elde etti. Elektrik ve doğalgaz zamları, dar ve sabit gelirlinin bütçesini vuruyor. Bu yıl, yılbaşından bu yana elektriğe yüzde 19, doğalgaza ise yüzde 28.5 oranında zam yapıldı. Son bir yılda ise doğalgaza yapılan zam yüzde 48, elektrikte de yüzde 33’ü buldu. Bu da Merkez’in ‘Altın İtirafı...’ Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın İran’dan gaz alımını “ihracat” adı altında altın ile ödeme “itirafı”ndan önce, meğer Merkez Bankası uzmanlarına bir “altın araştırması” yaptırılmış. İran’a altın ihracatı altında yapılan ödemenin, dış ticarete, cari açığa ve büyümeye etkisi konularında bir “Ekonomi Notu” hazırlanmış ve 23 Ekim tarihli rapor, 2 Kasım’da bankanın sitesine konulmuş. İlgilenen, “Yayınlar/Araştırma/Ekonomi Notları” bölümünden tümüne ulaşabilir. Rapora geçmeden, bu önemli “itiraf”ın dün yayımlanan Finansal İstikrar Raporu’nun hiçbir bölümüne girmemesi, yani, aynı Merkez Bankası’nın altın hile hurdasına, bu önemli raporda yer vermemesi manidardır. Merkez Bankası’nın beş araştırmacısının(*) ortak ürünü olan “Türkiye’de Altın: Dış Ticaret, Cari İşlemler Dengesi ve Büyüme Üzerine Etkisi” başlıklı rapor, başından beri söylediğimiz, ithal altının ödeme için ihracat adı altında kullanıldığını teyit ediyor ve altınla ödemenin tüm dış ticaret dengesini etkilediğini vurguluyor. Rapor, yine bizim dış ticarette “makyaj” iddiamızı, ihracatta şişirmeyi şu verilerle onaylıyor: “2012 yılının OcakAğustos döneminde ihracat yıllık yüzde 12.8 oranında artarken, altın hariç ihracat artışı yüzde 3.1 olarak gerçekleşmiştir.” İhracattan sorumlu bakan Zafer Çağlayan’ın “ihracat performansı” kasılmasının ne kadar kof olduğu burada da görülüyor; ihracatta artış yüzde 13 değil, sadece yüzde 3!.. ??? Altının cari açığı makyajlamasına gelince, şöyle diyor rapor: (2011’de cari açık) 77 milyar ABD Doları’na ulaşmıştır. Ancak, 2011 yılında yapılan yaklaşık 5 milyar ABD Doları net altın ithalatı dışlandığında cari işlemler açığının 72 milyar ABD Doları seviyesinde kaldığı görülmektedir. 2011 yılında cari işlemler açığında gözlenen yaklaşık 30 milyar ABD Doları tutarındaki kötüleşmenin yüzde 16’sı net altın ithalatından kaynaklanmıştır.” Ya 2012’de? “2012 yılının ilk 8 aylık döneminde ise özellikle İran’a yüksek miktarda altın ihracatı yapılmıştır. Söz konusu ihracat büyük ölçüde ithalatla karşılanmış olup 3 milyar ABD Doları tutarında net altın ihracatı gerçekleşmişti… 2012 yılı Ağustos ayında 2011 yıl sonuna göre cari işlemler açığı 15 milyar ABD Doları iyileşmiş olup, bu iyileşmenin yüzde 20’si net altın ihracatından kaynaklanmıştır.” Bu oran izleyen eylül ayında arttı. 28 Kasım Çarşamba tarihli yazımda ocakeylül döneminde gerçekleşmiş görünen 21 milyar dolarlık cari açık azalmasının yüzde 40’ının (8.5 milyar dolar) altınla ilgili olduğunu belirtmiştim. Rapor, altınla ödemeyi ihracat göstermenin büyümeye etki ettiğine ise pek katılmıyor. Altın içeride üretilmediğine göre, büyümeye etkisi olmaz, demeye getiriyor ve diyor ki, “Öncelikle, net altın ihracatının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya (GSYİH) etkide bulunabilmesi için, söz konusu ihracatın yurtiçi katma değer içermesi, bir başka deyişle bir bölümünün yurtiçinde üretilmiş veya işlenmiş olması gerekmektedir.” Bununla beraber şu eklemeyi de yapıyor: “Öte yandan, ihracata konu olan altın herhangi bir katma değer içermese de, harcama yönünden GSYİH kompozisyonunu değiştirebilmektedir.” Yani, 2012 ilk yarı büyümesi ihracatla oldu, resmi vurgusunu törpülemektedir rapor sahipleri... Ancak büyüme ile ilgili “sıfır etki” savına hocam Korkut Boratav’ın esaslı bir itirazı var. Önceki gün aramızda yazışırken yine hatırlattı. TÜİK’in şaibeli mili gelir hesaplarında “stok” kalemini bu kez de kullanabileceğine dikkat çekti. Çoğu okuru ilgilendirmeyen teknik bir mesele olduğu için burada detaylara yer veremiyorum. Boratav Hoca, 16 Eylül 2012 tarihli yazısında (sol.org’da var) bu detayları sergiledikten sonra, TÜİK’in yüzde 3.1 olarak açıkladığı 2012 ilk çeyrek büyümesinde en az yarım puanın altın şişirmesi olduğuna, büyümenin yüzde 2.6’da kaldığına dikkat çekmişti. ??? Özetle, TCMB elemanları, İran’a altın ihracının “doğalgaz alımının ödeme” biçimi olması gibi “cızzz” bir meseleye girmeden, raporda bu konuyu hiç ağızlarına almadan, altın ithalatına dayalı sözde ihracatın şişirme olduğunu gösteriyorlar. Yine bu şişirilmiş ihracatın, cari dengeyi, 2012 için olduğundan iyi göstermeye yaradığını bizim defalarca yazdığımız gibi kabul ediyorlar. Büyümeye etkisi konusunu yüzeysel bir “katkı yok” ifadesiyle savıyorlar, 2012 ilk yarı büyümesi (yüzde 3) ihracatla gerçekleşti, yargısına ise büyük bir soru işareti iliştiriyorlar. Bir de ABD’nin İran’a ödemeyi altınla yapma işine limon sıkması meselesi var. Haberi Reuters dünyaya duyurunca, altın mızrağı, iyiden iyiye saklanamaz hale geldi. Habere bakılırsa, ABD’de adının açıklanmasını istemeyen üst düzey bir Senato yetkilisi yeni yaptırımların, “Türkiye’nin (İran’la) doğalgaza karşılık altın oyununu bozacağını” söylemiş. Peki Zafer Çağlayan durur mu, o ne demiş? “ABD’nin yaptırımları ABD’nin kendisini bağlar” demiş. Söz uçar, yazı kalır… Bekleyelim bakalım, neler olacak… (*) Zelal Aktaş, Altan Aldan, Faruk Aydın, İhsan Bozok, Burak Kanlı Goldman Sachs: Yüksek harcama kesintileri ve vergi artışları 2013’te devreye girecek Türkiye ivme kaybediyor Ekonomi Servisi ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs, Türkiye’nin yeniden dengeleme sürecinin ivme kaybettiği söyledi. Ekim ayı dış ticaret verilerini değerlendiren Goldman Sachs, mevsimsel etkilerden arındırılmış verilere bakıldığında Türkiye’nin yeniden dengelenme sürecinin düşen ithalatın desteği ile devam etmekte olan olduğunu ancak bu dengelenme trendinin ivme kaybettiğini belirtti. Bankaya göre; 2013’ün ilk yarısında ticaret ve cari işlemler açığındaki genişleme baskısı artacak. Goldman Sachs, cari açığın 2013 sonunda GSYH’nın yüzde 7.5’i seviyesine genişlemesini bekliyor. Mali uçurum savaşı ? ABD Başkanı Obama, yüksek bütçe açığının önüne geçmek için 1.6 trilyon dolarlık vergi artışı ve 50 milyar dolarlık canlandırma paketi önerdi. Ancak Cumhuriyetçiler harcama kesintilerinde ısrarcı. Ekonomi Servisi ABD Başkanı Barack Obama ve Hazine Bakanı Timothy Geithner, Cumhuriyetçi ve Demokrat liderler ile yaptıkları toplantıda 1.6 trilyon dolar vergi artırımı ve 50 milyar dolarlık canlandırma harcaması önerdi.Başkan Obama ayrıca, federal borçlanma tavanının kalıcı bir şekilde artırılmasını, işsizlik ödeneklerinin bir yıl daha uzatılmasını ve ücretlerden alınan vergilerde indirimin uzatılmasını da istiyor. Temsilciler Meclisi’nin Cumhuriyetçi başkanı John Boehner, “Beyaz Saray ciddi olmalı. Harcama kesintileri konusunda spesifik bir plan görmeyi umuyordum. Ancak hayalkırıklığına uğradım” diye konuştu. Boehner, borçlanma sınırında yapılacak bir yükseltmenin, harcama kesintileriyle denk olması ve bunun Obama tarafından müzakerelerde önerilmesi gerektiğini söyledi. ABD Kongresi eğer yıl sonuna kadar bütçe açığının azaltılması konusunda anlaşma sağlayamazsa, bu durum 2013’te büyük harcama kesintileri ve vergi artışlarının otomatik olarak devreye girmesini sağlayacak. Bu durumun gerçekleşmesi, henüz toparlanmakta olan ABD ekonomisine ciddi zarar verecek. Dış ticaret açığı altın desteğiyle sert daraldı Ekonomi Servisi Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre dış ticaret açığı ekimde yüzde 31.2 gerileyerek 5.51 milyar dolar, ocakekim döneminde yüzde 23 azalarak 69.51 milyar dolar oldu. İhracat, ekimde yüzde 11.6 artarak 13.29 milyar dolar, ocakekimde yüzde 13.4 artarak 126.28 milyar dolar oldu. İthalat ise ekimde yüzde 5.6 azalarak 18.8 milyar dolara, ocakekimde yüzde 2.9 azalarak 195.78 milyar dolara indi. Fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, ekimde 1.5 milyar dolar ile altının da içinde yer aldığı kıymetli taşlar ve metaller oldu. Böylece büyük bölümünü İran ve dolaylı yoldan bu ülkeye giden altının oluşturduğu kıymetli taşlar ve metaller ihracatı yılın ilk 10 ayında 14.34 milyar dolara ulaştı. Artan altın ihracatının yanı sıra gerileyen ithalata dikkat çeken analistler, verilerin son çeyrekte bir toparlanmaya işaret etmediğini vurguladı. Komşuya yardıma onay Ekonomi Servisi Almanya parlamentosunun alt kanadı Bundestag, Yunanistan’a sağlanacak yeni mali yardımı ve ülkenin borç yükünü azaltacak tedbirleri onayladı. Oylamaya sunulan önlemler paketi, Yunanistan’ın borçlarının azaltılmasıyla, borcun GSYH’ye oranının 2020 itibarıyla yüzde 124’e düşü rülmesini öngörüyor. Paket, oylamaya katılan 584 parlamenterin 473’ünün onay oyuyla kabul edildi. Öte yandan Yunanistan’da, mali yardıma karşılık alınan tasarruf önlemleri çerçevesinde kamuda işten çıkarılmalara itiraz eden kamu çalışanları iş durdurma eylemine gitti. Eylemciler, “Bu önlem sadece kağıt üzerinde kalacak” sloganıyla İdari Reformlar Bakanlığı’na yürüdü ve bakanlık binasına domates ve yumurta fırlattı. Avro bölgesinde 18 milyon 700 bin işsiz Ekonomi Servisi Borç krizinin patlak verdiği 2008’den bu yana ikinci kez resesyonla karşı karşıya olan Avro bölgesinde işsizlik yüzde 11.7 ile yeni rekorunu kırdı. Bölgede işsizlik eylülde yüzde 11.6 idi. Ekimde işsiz sayısı 173 bin artışla 18 milyon 700 bini aştı. Avrupa’da işsizliğin yüzde 26 ile en yüksek olduğu İspanya’da iş başvurusunda bulunanların oluşturduğu kuyruk her geçen gün uzuyor. Eurostat tarafından açıklanan verilere göre işsizlik oranları Avrupa’nın kuzeyi ile güneyi arasında da derin bir uçurumu ortaya koyuyor. İtalya’da yüzde 11’i aşan işsizlik, Almanya’da yüzde 5.5 seviyesinde seyrediyor. İşsizlik en düşük olduğu Avusturya’da ise yüzde 4.4’ten yüzde 4.3’e düştü. Sanayide istihdam arttı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), sanayide istihdam 3. çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3.6, bir önceki döneme göre yüzde 1 arttı. TÜİK’in “Sanayi İşgücü Girdi Endeksleri 2012 Yılı 3. Dönem” verilerine göre TemmuzAğustosEylül’ü kapsayan Üç Aylık Sanayi İstihdam Endeksi 110.9 oldu. Trafik çilesinin yıllık yakıt maliyeti 3.5 milyar TL Ekonomi Servisi Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım, İstanbul’da her gün trafikte boşuna yakılan yakıtın bir yıllık İstanbul’a maliyetinin 3.5 milyar lira olduğunu belirtti. Yıldırım, “Bununla birlikte üçüncü köprü ve yollarının maliyeti 5 milyar lira. Ne kadar kaynak kaybolduğunu siz hesap edin” dedi. İETT’nin bir etkinliğinde konuşan Yıldırım, İstanbul’da trafik sorununun kaçınılmaz olduğunu belirtirken “Konuşulacak şey, katlanılabilir bir trafik sorunu. Yani akış devam edecek. Akış hızı zaman zaman azalacak ama süreklilik devam edecek. Bunu anlamak lazım” diye konuştu. Enerji ve ekonomi anlamında büyük bir kayıp ile karşı karşıya olunduğunu vurgulayan Yıldırım, egzoz gazını da anımsatarak toplu taşımanın ekolojik olduğunu kaydetti. TPAO Afganistan’da petrol arayacak ? TPAO’nun içinde olduğu konsorsiyum Afganistan’da 215 milyon dolarlık petrol arama ihalesini kazandı. Ekonomi Servisi Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) içinde yer aldığı konsorsiyum Afganistan’da 215 milyon dolarlık petrol arama ihalesi kazanırken, TPAO’nun iki sahada payına düşen yatırım miktarı 64.5 milyon dolar düzeyinde bulunuyor. Enerji Bakanı Taner Yıldız, TBMM’de gazetecilere yaptığı açıklamada, “TPAO Sandıklı ve Mezarı Şerif’te Afganistan’da bir ihale aldı. 215 milyon dolarlık işi Kuveytli, Afganistanlı konsorsiyumla aldık. Üretim paylaşılacak. Yani buluyor olmamız halinde petrolden de pay alacağız” dedi. Reuters’a bilgi veren enerji yetkilileri, Afganistan’da kazanılan petrol arama ihalesinde TPAO’nun yapacağı yatırım miktarının 64.5 milyon dolar olacağını ve konsorsiyumda Kuveytli Kuwait Energy ve Dragon Oil ile Afgan Ghazanfer Group’un bulunduğunu söyledi. Yetkililerin verdiği bilgiye göre, Sandıklı ruhsatında TPAO’nun yüzde 25, Dragon Oil’in yüzde 30, Kuwait Energy’nin yüzde 30 ve Ghazanfer Group’un yüzde 15 payı bulunurken; dört yıl sürecek aramalarda yapılacak toplam yatırım 102 milyon dolar olarak hesaplanıyor. Saha için TPAO’nun yatırımı 25.5 milyon dolar olacak. Mezarı Şerif ruhsatında operatör olacak TPAO’nun konsorsiyum içinde payı yüzde 35. Bu ruhsatta Dragon Oil yüzde 25, Kuwait Energy yüzde 25 ve Afgan Ghazanfer Group yüzde 15’e paya sahip olacak. Toplam 112 milyon dolarlık yatırım yapılacak saha için TPAO’nun payına düşen tutar 39 milyon dolar. MERKEZ BANKASI KURLARI DÖVİZ CİNSİ 1 ABD DOLARI ALIŞ 1.7774 SATIŞ 1.7860 1.8610 1 ARALIK 2012 EFEKTİF ALIŞ SATIŞ 1.7762 1.7887 1.8404 1.8722 1ABD Doları: 0.9597 5.7369 0.9265 6.6567 82.65 0.9932 5.6716 3.7501 Avustralya Doları Danimarka Kronu İsviçre Frangı İsveç Kronu Japon Yeni Kanada Doları Norveç Kronu Suudi Arabistan Riyali SERBEST PİYASA ALIŞ SATIŞ ABD Doları 1.7840 1.7860 Avro 2.3220 2.3240 İngiliz Sterlini 2.8400 2.9000 İsviçre Frangı 1.9100 1.9400 24 Ayar Altın 98.70 99.05 Cum. Altını 661.50 664.50 1 AVUSTRALYA DOLARI 1.8489 1 DANİMARKA KRONU 1 EURO 1 İNGİLİZ STERLİNİ 1 İSVİÇRE FRANGI 1 İSVEÇ KRONU 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 0.30979 0.31132 0.30957 0.31204 2.3114 2.8497 1.9154 2.3225 2.8646 1.9277 2.3098 2.3260 2.8477 2.8689 1.9125 1.9306 0.26554 0.26830 0.26535 0.26892 1.7901 6.2577 1.7982 6.3401 1.7835 1.8050 6.1638 6.4352 1 Avro: 1.3004 ABD Doları 1 İng. S: 1.6039 ABD Doları 1 Kuveyt D.: 3.5499 ABD Doları 0.31279 0.31490 0.31257 0.31562 1 S. ARABİSTAN RİYALİ 0.47539 0.47625 0.47182 0.47982 100 JAPON YENİ 2.1467 2.1610 2.1388 2.1692 GECELİK FAİZLER 3 Günlük Repo 5.08 7 Günlük Repo 4.60 fonbul.com