Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 5 ŞUBAT 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Hedef: Daha Çok 4/C Neoliberal zihniyet, daha küçük, daha az maliyetli devlet öngörür. Çünkü daha ucuza getirilmiş devlet, daha az vergi, bu da sermayedarlara daha çok bırakılmış artık değer, birikim demektir. O nedenle, 1980 sonrasının neoliberal ikliminde, daha küçük ve az maliyetli devletle daha az vergi, ana prensip oldu. Özelleştirmeler, kamu hizmetlerini ticarileştirip taşeronlara devretmenin yanı sıra, daha az memur, kamu çalışanı ve onlara daha az maaş, ücret, bunun için de özlük haklarına saldırı ön plana çıktı. Bizde de 12 Eylül ile başlayıp Özalizm ile devam eden bu anti- sendikal süreci, IMF-Dünya Bankası baskıları ile sonraki hükümetler de sürdürdü ama esas militanca tutumu AKP iktidarı gösterdi, fırsat bulursa göstermeye devam edecek. Bugün genel bütçeli kuruluşlarda, üniversitelerde, özel bütçeli kuruluşlarda, döner sermayeli kuruluşlarda, KİT’lerde, belediyelerde, kısaca tüm kamu kuruluşlarında 2 milyon 976 bin çalışan var. Ancak statüler farklı. Kiminin adı memur, kiminin adı işçi, bir de arada derede olanlar var: Sözleşmeliler, geçici personel ve diğerleri... Ana gövdeyi, “kadrolu personel” denilen, memur, hâkim/savcı ve akademik kadro oluşturuyor ve bunlar yüzde 70’lik ağırlığı oluşturuyor. Bu kesim, kamu sendikalarına üye olabiliyor ama grevli toplusözleşme hakları olmadığı için, hükümetleri fazla zorlayamıyor. İkinci önemli kategoriyi işçi statüsündekiler oluşturuyor ve sayıları 453 bini buluyor. Küçük bir kısmı geçici işçi. Hükümetin hedefinde esas olarak, çoğu sendikalı ve toplusözleşme hakkını kullanan bu kesim var. Bunların içinde 90 bini özelleştirme kapsamındaki KİT’lerde ve kamu bankalarındalar. Özelleştirme dışında kalan KİT’lerde çalışan sayısı 77 bin dolayında. Belediyelerde 170 bine yakın işçi var. Grevli toplusözleşme hakkı olan işçi statüsü, neoliberal iktidarın hiç hoşlanmadığı ve “ucuzlatmak” istediği, hatta taşeronlaştırmalarla eritmeye çalıştığı kesim... Bir de sözleşmeliler var. Sayıları 300 bine yaklaşıyor. Şükran Soner, 3 Şubat’ta yazdı: “Türkiye Özalizm ile gündeme gelen kamuda sözleşmeli çalıştırmaya ilişkin yasal düzenlemenin, işçilik haklarının, imzaladığı sözleşmelere aykırı düşmesi nedeniyle Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) de hesap veriyor. İlgili sözleşmelerin görüşüldüğü her yıl ilgili uzmanlık komitelerinde tartışılıp eleştiriliyor, söz konusu düzenlemelerin işçilerin çalışma haklarına aykırı olduğu gerekçesi ile kınanıyor.” Bu kınanmalara rağmen AKP iktidarı bildiğini okuyor. AKP hükümeti, sözleşmeli çalıştırmayı, öğretmenler dahil en güvenceli çalışma hakkının olması gereken kamu alanlarında kitlesel uygulama suçunu işlemekle yetinmedi. Süreli çalışmayı öngören ek bir uygulamayı, 4/C statüsünü yasal bir düzenleme gibi gündeme getirdi. “Geçici personel”, yani 4/C statüsü, bir tür “toplama kampı”, istasyon. Başta özelleştirme kapsamındakiler olmak üzere, tensikata uğratılacak kamu çalışanları, ihbar-kıdem tazminatları ödenerek işçi statüsünden çıkarılıyor, sonra 4/C istasyonunda stoklanıyor, bir-iki dönem, asgari ücretle oyalandıktan sonra da hiçbir devam güvenceleri yok, sendika hakları yok, sözleşmeleri yenilenmediğinden tazminat hakları yok… Hükümetin esas hedefi, kamuda fazlalık gördüğü personeli tasfiyede bu istasyonu kullanmak, bugün 20 bin dolayındaki 4/C’lileri, Tekel işçileri ile 30 bine çıkarmak, ilerideki şeker, enerji, köprü vb. özelleştirilecek kuruluşlardaki kamu çalışanlarını da buraya istif etmek… Türkiye’nin güya normlarını taşımaya çalıştığı AB’de geçerli olan, bizde de var olan hukuk düzeni içinde, çalışanların çoğunlukla İş Yasası kapsamında; kamu erkinin öngörüldüğü işler için ise memur statüsünde çalıştırılmaları. Bu normlar geriye götürülemez, buna izin verilmemelidir. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com Enflasyon verilerini değerlendiren Merkez Bankasõ’na göre zamlarõn etkileri bu ay da fiyatlarõ yukarõ çekecek Bu ateş şubatta da düşmez RakiplerininkrizdezararõbüyürkenTHYfiloyugenişletiyor KAMU ÇALIŞANLARININ POZİSYONLARI Bütçe Türü Kadrolu Personel Sözleşmeli Personel İşçi Toplam Genel Bütçe İdareleri 1.744.293 141.891 70.777 1.956.961 YÖK/Üniversiteler 163.972 3.750 2.942 170.664 Özel Bütçeli Kur. 32.646 8.526 14.599 55.771 Düzenleyici Kurullar 2.977 2.577 0 5.554 SGK 27.475 760 385 28.620 Döner Sermayeler 7.684 34.794 11.266 53.744 Diğer Kamu İdareleri 4.452 548 1.645 6.645 K.İ.T.ler 5.190 70.448 76.620 15.2258 Özelleştirilecekler 1.262 10.254 43.534 55.050 Kamu Bankaları 1 736 35.441 36.178 ÖZEL Kanunlu Kur. 6.382 791 500 7.673 İl Özel İdareleri 7.137 1.770 28.252 37.159 Belediyeler 78.431 21.705 153.392 253.528 B.İ.T.ler 9.846 181 13.430 23.457 Genel Toplam 2.091.748 298.731 452.783 2.843.262 Diğer 114.287 4/C Geçici Personel 18.965 Genel Toplam 2.976.514 Kaynak: 2010 Bütçe Gerekçesi ve TÜİK Ekonomi Servisi - THY’den KAP’a yapõlan açõklamaya göre 10 adet B737- 800 ve 10 adet B737-900ER uçağõ 2011-2014 yõllarõnda teslim alõnmak üzere satõn alõndõ. 15 adet B737- 800/B737-900ER uçağõ için 2013-2015 yõllarõnda teslim alõnmak üzere opsi- yonel sipariş verilmesi kararlaştõrõldõ. THY’nin basõn açõklamasõnda, söz ko- nusu uçak alõmõ, daha önce ilan edilen 30’u opsiyonlu 105 uçak alõmõ çalõşmalarõ kap- samõnda tek koridorlu uçak alõmõ için ve- rilen ikinci karar kapsamõnda alõndõğõ ifa- de edildi. THY, çift koridorlu 24 adet (12 adet Boeing 777-300 ER, 10 adet Airbus 330-300, 2 adet Airbus 330-200 F kargo uçağõ) ve Airbus 320 ailesinden 20’si ke- sin, 10’u opsiyonlu olmak üzere 30 uçak alõmõ için daha önce karar vermişti. THY, son kararla birlikte 64’ü kesin 25’i opsiyonlu olmak üzere toplam 89 uçak için karar verildiğini duyurdu. Açõklamada, “2010-2015 yılları ara- sında katılacak bu uçaklar ve kira sü- resi sonunda çıkacak uçaklarla Türk Hava Yolları filosunda, tek koridor- lu uçak sayısı 155 ve çift koridorlu uçak sayısı 36 olmak üzere, 2015 yılı sonunda 5 kargo uçağı da dahil, top- lam 196 uçak olacak” denildi. Ekonomi Servisi - Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafõndan önceki gün açõklanan ocak ayõna ilişkin fiyat en- dekslerini değerlendiren Merkez Ban- kasõ’na göre enflasyon şubat ayõnda da belirgin bir yükseliş sergileyecek. Temel enflasyon göstergeleri ise sõ- nõrlõ artõşlarla düşük seviyelerini ko- ruyacak. “Kamu fiyat/vergi ayar- lamaları ile enerji fiyatlarındaki ge- lişmelerden kaynaklanan” artõşlar ocak ayõnda tüketici fiyatlarõnõ yüz- de 1.85, yõllõk enflasyonu 1.66 puan yukarõ çekerek yõllõk fiyat artõşlarõnõn yüzde 8.19 düzeyine yükseltmişti. Hizmet fiyatlarõnõn artõş oranõ ile diğer temel enflasyon göstergelerinin orta va- deli hedeflerle uyumlu seyrini devam ettirdiği kaydedilen Merkez Bankasõ açõklamasõnda şu noktalar vurgulandõ:  Ocak ayõnda, vergi ayarlamalarõ sonucunda akaryakõt ile tüpgaz fiyatlarõ sõrasõyla yüzde 8.34 ve yüzde 6.95 ora- nõnda arttõ. Kamu fiyat ayarlamalarõy- la, elektrik ve şebeke suyu tarifelerin- de de artõşlar gözlendi. Böylelikle, enerji fiyatlarõnõn aylõk bazda yüzde 3.94 oranõnda artarken grup yõllõk en- flasyonu da yüzde 8.13’e yükseldi. Gelecek aylarda da enerji grubunda yõl- lõk enflasyon baz etkisi ile yükselme- ye devam edecek.  Enerji ve gõda dõşõ mal grubu fi- yatlarõ da aynõ anda yüzde 2.04 ora- nõnda arttõ.  Taze meyve ve sebze fiyat artõş- larõ geçmiş yõllara kõyasla daha olum- lu bir görünüm sergilerken kõrmõzõ et fi- yatlarõndaki artõş eğilimi sürmüştür. Şu- bat ayõnda baz etkisi nedeniyle işlenmiş gõda fiyatlarõnõn yõllõk artõş oranõnda be- lirgin bir yükseliş gözlenebilecek. Enflasyondaki artõşõn kamunun fiyat ve vergi ayarlamalarõ ile enerji fiyatlarõndaki gelişmelerden kaynaklandõğõnõ belirten Merkez Bankasõ’na göre, bu ay işlenmiş gõda ve kõrmõzõ ette gözlenen fiyat artõşlarõ da devam edecek. 500 MARKA BİR ARADA 120 bin metrekare alanda gerçekleştirilen fuarda 500 marka ve 300 firma boy gösteriyor.  Şubat ayõnõn 6’sõnda so- na erecek olan fuarda çok sayõda yabancõ alõm heyeti katõlõmcõlarla görüşecek. Fuara, 6 bini yabancõ top- lam 80 bin ziyaretçi bek- leniyor.  Fuarda Almanya, Birle- şik Arap Emirlikleri, Fran- sa, Malezya ve Mõsõr’dan firmalar da ürünlerini ser- giliyor.  İstikbal Mobilya, deko- rasyona yön verecek en son yenilikleri, mobilya deko- rasyonundaki moda eğilim- leri ve koleksiyonlarõnõ ‘İs- tikbal Ev Concept’ anlayõşõ içerisinde fuarda sergiliyor.  Mondi de, geniş ürün yel- pazesinde yer alan deri, ku- maş ve ahşabõn bütünleşti- ği fonksiyonel ve estetik tasarõmlõ yeni ürünleriyle fuarda yer alõyor.  Doğtaş yeni nesil çocuk ve genç odalarõnõ sergiliyor. Son iki yõlda beş tasarõm ödülü ile ayrõldõğõ fuardan, beyaz renkli yemek ve ya- tak odalarõ, TV üniteleri, kişiselleştirilmiş genç oda- larõ, kaz tüyü koltuk gibi ürünlerle tasarõm yarõşma- sõna katõlan Doğtaş, fuarõn en iddialõ firmalarõ arasõnda yer alõyor.  Lazzoni, “Onni” marka- sõyla renkleri, kumaşlarõ, lake seçenekleri, tamamen el işçiliği ile hazõrlanmõş özel koleksiyonlarõyla ken- dini gösteriyor. ‘Borsaya açıldığıma pişmanım’ MURAT GÜLDEREN Mobilya ve yatak sektöründe yüzde beş oranõnda pazar payõna sahip olan Yataş’õn genel müdürü Nuri Öztaşkın, krizle birlikte borsaya açõk bir firma ol- manõn zorluklarõnõ daha fazla hisse- tiklerini söyledi. CNR Expo’da düzenlenen İstanbul Mobilya Fuarõ’nda (İMOB) konuşan Öztaşkõn, kriz döneminde kayõt dõşõ üretimin yüzde 50’lere kadar çõktõğõ- nõ belirterek, “Biz borsaya açık ol- duğumuz için sürekli denetim al- tındayız. Sigortasız eleman çalış- tırmayız. Ancak rakip firmalar ka- yıt dışı satış yapabiliyor. Bu da hak- sız rekabete yol açıyor” dedi. KDV oranõnõn yeniden ve sürekli olarak yüzde 18’den yüzde 8’e düşü- rülmesini beklediklerini anlatan Öz- taşkõn, şöyle konuştu: “Bu kritik dö- nemlerde AB’deki pazarlarımızı Bulgaristan ve Romanya’ya kap- tırmaya başladık. Hükümet yeni bir teşvik programı açıklamazsa ihracat ve iç pazardaki yüzde 20’le- re varan daralmalar geri gelecek. Ayrıca bu yıl ihracat için yapılan nakliyelerde de yüzde 50 oranında hükümetten teşvik istiyoruz. Yüzde 10 KDV indirimi deyip geçmeyin. Bu indirimle hem devletin bütçesine çok büyük paralar girdi hem de bi- zim gibi sanayiciler ellerinde ne ka- dar stokta mal varsa hepsini eritti. Çok rahatladık. Şimdi ise üretim de- vam ediyor ama satışlar düşüyor.” Umutlar Afrika’da Türkiye’de mobilyanõn başkenti olarak tanõmlanan Mobilya Doğramacõlarõ Koo- peratifi’nin (MODOKO) başkanõ Etem Özçelik de sektörün yeniden darboğaza girdiği bu dönemlerde fuara ilginin bü- yük olduğunu ve 500 markanõn boy gösterdiğini belirtti. Sektörün kendine bir kurtuluş yolu aradõğõnõ ifade eden Öz- çelik, 2010 yõlõnda Afrika’yõ hedef pazar olarak belirlediklerini anlattõ. Vodafone Türkiye’den memnun Ekonomi Servisi - Vo- dafone Türkiye 2009-10 mali yõlõnõn üçüncü çeyrek sonuçlarõnõ açõkladõ. Ekim – Aralõk’09 dönemini kapsayan sonuçlara göre şirket, bu çeyrekte servis gelirlerini bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüz- de 12.9 arttõrdõ. Açõklamaya göre söz konusu dönemde Voda- fone Türkiye’nin abone sayõsõ 15.7 milyon düze- yinde gerçekleşirken AR- PU (Abone Başõna Orta- lama Gelir) bir önceki yõ- lõn aynõ dönemine göre yüzde 23.4 arttõ. Sonuçla- rõ değerlendiren Vodafone Türkiye İcra Kurulu Baş- kanõ Serpil Timuray, “Sonuçlar, programımı- zın doğru yönde ilerle- diğini göstermektedir. İstikrarlı büyümemiz sü- recek” dedi. Coca Cola kredi alacak TEKEL birada devir durduruldu Ekonomi Servisi - Co- ca Cola İçecek AŞ’nin Mart 2010’da vadesi gelen toplam 360 milyon dolara kadar uzun vadeli finans- man sağlanmasõ için ban- kalarõ yetkilendirdiği bil- dirildi. Coca Cola İçe- cek’in Kamuyu Aydõnlat- ma Platformu’nda yayõm- lanan yazõsõnda, şirketin Mart 2010’da vadesi gelen 200 milyon dolar tutarõn- daki kredinin yeniden fi- nansmanõnõn yanõ sõra ba- zõ iştiraklerin vadesi gelen ve erken ödenmesi plan- lanan kredilerinin finans- manõ amacõyla toplam 360 milyon dolara kadar uzun vadeli finansmanõn 14 bankadan sağlanmasõ için söz konusu bankalarõ yet- kilendirdiği belirtildi. Borcunu ödemeyenler yüzde 91 arttı Ekonomi Servisi - Kredi kartõ borcunu ödemeyenlerin sayõsõ 2009’da bir önceki yõla göre yüzde 91.1, ferdi kredi borcunu ödemeyenlerin sayõsõ da yüzde 195.5 yükseldi. Merkez Bankasõ’nõn verilerine göre, 2009’da bir önceki yõla göre kredi kartlarõ borcunu ödemeyenlerin sayõsõ 351 bin 668’den 672 bin 38’e, ferdi kredi borcunu ödemeyenlerin sayõsõ da 154 bin 972’den 457 bin 947’ye çõktõ. Kredi kartõ borcunu ödemeyenler ile gecikmeli ödeyenleri gösteren negatif nitelikli ferdi kredi ve kredi kartlarõ sisteminde yer alan toplam kişi sayõsõ, geçen yõl bir önceki yõla göre yüzde 123 oranõnda yükseldi. 1.1 milyon kişi bankalara borçlu 2008’de ferdi kredi ve kredi kartlarõ borçlarõnõ ödememiş kişilerin toplamõ 506 bin 640 iken bu sayõ 2009’da 1 milyon 129 bin 985’e yükseldi. Bir kişinin tüm yõllar içinde bir kez sayõlmasõ durumuna göre, 2005’ten bu yana ferdi kredi ve kredi kartlarõ borçlarõnõ ödememiş kişilerin sayõsõ 1 milyon 908 bin 115 oldu. Bu kişilerin 646 bin 269’u ferdi kredi borcunu, 1 milyon 261 bin 846’sõ da kredi kartlarõ borcunu ödemeyenler oluşturdu. Bir kişinin yõl içinde bir kez sayõlmasõ durumuna göre, 2005’ten bu yana ferdi kredi ve kredi kartlarõ borçlarõnõ ödememiş kişilerin sayõsõ 2 milyon 32 bin 568 olarak belirlendi. Arçelik, Koç Üniversitesi İşletme Enstitüsü ile işbirliği ya- parak, işletme okullarõ ve çokuluslu şirketlerin stratejik ağõ olan Uluslararasõ İşletme Okullarõ ve Uluslararasõ Şirketler Birliği’ne (CEMS) katõldõ. CEMS’e resmi olarak dahil olan Koç Üniversitesi İşletme Enstitüsü, 2010-2011 akademik yõlõ için CEMS Uluslararasõ Yönetim Yüksek Lisans prog- ramõna öğrenci kabul etmeye başlayacak. Nokia ücretsiz adõm adõm navigasyon dönemini başlattõ, 1.4 mil- yon indirme barajõ aşõldõ. NAVTEQ firmasõnõ bünyesine katarak ekstra maliyetleri kontrol altõna alan Nokia, 21 Ocak 2010’da stratejik bir karar almõş ve Ovi Maps’de ücretsiz adõm adõm na- vigasyon dönemini açmõştõ. 180 farklõ ülkenin detaylõ haritasõnõ içeren Ovi Maps, 74 ülkede sesli yönlendirme yapabiliyor, 10’dan fazla ülkede trafik bilgilerini ekrana yansõtabiliyor. ARÇELİK, CEMS AĞINA KATILDI NOKIA’NIN ÜCRETSİZ NAVİGASYONUNA YOĞUN İLGİ Uluslararasõ Hububat Konseyi’nin (IGC) hazõrladõğõ rapora göre, dünya buğday stoklarõnõn geçen yõla göre 32 milyon ton artarak 197 milyon tona ulaşmasõ bekleniyor. Geçen sezon 686 milyon ton düzeyinde gerçekleştiği tahmin edilen dünya buğday üretiminin, Temmuz 2009/Haziran 2010 döneminde, 12 milyon ton azalmayla 674 milyon tona gerileyeceği öngörülüyor. Tüketimin geçen sezona göre 3 milyon ton artõşla 642 milyon tona çõkacağõ tahmin ediliyor. Derinleşen ekonomik krize yenik düşen pek çok havayolu şirketi iflasõn eşiğine gelirken THY, filosunu genişletiyor. THY, Boeing firmasõndan 20’si kesin 15’i opsiyonlu olmak üzere 35 adet Boeing 737 yeni jenerasyon uçak alõnacağõnõ açõkladõ. BUĞDAY STOKLARI 200 MİLYON TONA KOŞUYOR Kredi kartı borcunu ödemeyen ve geç ödeyen kişi sayısı 2009’da önceki yıla göre yüzde 123 arttı. Mobilya satışlarını Enza markasıyla gerçekleştiren Yataş, 7 milyar dolarlık pazardan yüzde 5 oranında pay alıyor. Bu yıl yaklaşık 30 Enza mağazası açmayı planlayan Yataş, bu alanda 130 milyon dolarlık ciro hedefliyor. Yataş’õn patronu, mobilya sektöründe kayõt dõşõnõn yüzde 50’lere kadar çõktõğõ bu dönemlerde halka arzõn yarardan çok zarar getirdiğini düşünüyor. ANKARA (Cumhuri- yet Bürosu) - Danõştay 13. Dairesi, TEKEL birasõ- nõn, Anadolu Efes Biracõ- lõk ve Malt Sanayi AŞ’ye devir işlemine izin veren Rekabet Kurulu kararõnõn yürütmesini durdurdu. Mey Alkollü İçkiler Sa- nayi ve Ticaret AŞ mül- kiyetinde bulunan “TE- KEL Birası” markasõnõn Anadolu Efes Biracõlõk ve Malt Sanayi AŞ’ye devri- ne izin veren Rekabet Ku- rulu’nun 25 Ağustos 2009 tarihli kararõnõn iptali ve yürütmesinin durdurul- masõ istemiyle Danõş- tay’da dava açõlmõştõ.