Katalog

Koleksiyonlarõnõn en değerli parçasõnõn Ata- türk Salonu’nda sergilenenler olduğunu di- le getiren Tanrõkulu, burada Atatürk’e ait İş Ban- kasõ’ndaki 2 Numaralõ hesabõn özeti, hisse senedi, Ankara Şubesi’ni ziyaretinde imzaladõğõ kasa ve yevmiye defterinin bulunduğunu kaydediyor. Mü- ze koleksiyonunun 8 salonda kronolojik olarak ser- gilendiğini belirten Tanrõkulu, şunlarõ anlatõyor: “Salonlarda gezerken bankadaki deği- şimi görüyoruz. İlk salonda 1924’ten 1930’a kadar kullanılan belgeler bankacılık aletleri bulunuyor. Bankanın kuruluş belgeleri, ilk alı- nan otomobilin faturası bile var. Genel müdürlük binalarının ma- ketleri ve zamanla kullanılan ban- kacılık aletleri geçmişten günü- müze doğru geliyor. Alt katta ta- rihi bankolar var. En alt katta ise ana kasa ve kira- lık kasalar bulunuyor. Daha önce sadece banka çalışanlarının girebildi- ği bu alan ziyaretçiler tarafından ziyaret edi- lebiliyor. Kiralık kasa- larla ana kasayı birbiri- ne bağlayan bölüm ışıklı yol olarak dizayn edildi. Kapılar ve kasalar orijinal.” CMYB C M Y B 3 ŞUBAT 2010 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA HABERLER 9 Rahmi M. Koç Müzesi, ulaşõm-sanayi ve iletişimdeki gelişmeleri gözler önüne seriyor Banka şubesi müze oluyor C umhuriyet dönemi- nin ilk bankasõ Tür- kiye İş Bankasõ’nõn müzesi, yokluk içindeki bir ülkenin günümüze dek uza- nan ekonomi tarihine õşõk tu- tuyor. Müzede, İş Banka- sõ’nda 2 numaralõ hesaba sahip olan Atatürk’ün he- sap özetinden daktilolara, kumbaralardan kasalara dek yüzlerce obje, belge ve fotoğraf sergileniyor. Türkiye İş Bankasõ Müzesi Müdürü Necdet Tanrıkulu, müzenin kuruluş öyküsünü, Cumhuriyetin ilan edildiği, İş Bankasõ’nõn kurulduğu 1920’lere dönerek anlatõyor. İş Bankasõ’nõn Cum- huriyetle birlikte 1924 yõlõnda sanayi- nin ve ticaretinin geliştirilmesi için milli banka olarak kurulduğunu söyle- yen Tanrõkulu, müzenin bulunduğu binanõn da zamanõnda Yeni Cami kül- liyesine dahil olduğunu belirtiyor. İstanbul Postanesi... Ahşap olarak inşa edilen binanõn önce İstanbul Postanesi olarak kulla- nõldõğõnõ ifade eden Tanrõkulu, “Bina 1892’de yıkılıyor ve yerine kâgir bi- na yapılıyor. Bir süre daha postane olarak kullanılmaya devam ediyor. 1909’da Sirkeci’deki büyük postane açıldıktan sonra buraya taşınıyorlar. Burası bir süre postanenin paketle- me bölümü olarak hizmet veriyor. Daha sonra da ‘İtibari Milli Banka- sõ’nın oluyor bina” diyor. Tanrõkulu, İş Bankasõ’nõn ilk şubesini 1924’te Büyük Postane’nin karşõsõndaki Kõna- cõyan Han’da açtõğõnõ anlatarak Osmanlõ İmparatorluğu’nun milli bankalarõn- dan olan İtibari Milli’nin 1927’de İş Bankasõ ile birleşmesinin ardõndan şu- benin buraya taşõndõğõnõ belirtiyor. Bi- nanõn İş Bankasõ’na geçtikten sonra bü- yük bir restorasyon geçirdiğini ifade eden Tanrõkulu şöyle devam ediyor: “Üste binanın mimarisi ile uyum- lu bir kat ekleniyor. Merdivenlerin korkulukları ahşaptan mermere dönüştürülüyor. Duvardaki süsle- meler de mermer ile uyumlu hale ge- tiriliyor. Çalışmalar bir yıl kadar sü- rüyor. 1928 yılında İş Bankası İs- tanbul Şubesi olarak açılışını yapıyor. İstanbul’da başka şubeler açılınca buranın adı Yeni Cami Şubesi olu- yor. İstanbul’daki en büyük şubele- rimizden biriydi burası.” H aliç kõyõsõnda iki ta- rihi binada ziyaret- çilerini ağõrlayan Rahmi M. Koç Müzesi, en- düstriyel arkeolojinin en önem- li örneklerini koleksiyonunda bulunduruyor. Gramofon iğne- sinden engelli araçlarõna, mo- tosikletlerden Süleyman De- mirel’in ünlü şapkasõna ka- dar yüzlerce objenin bulun- duğu müze, işadamõ Rahmi M. Koç’un küçük yaşlarda başlayan biriktirme merakõ- nõn bir sonucu. Eğitim ko- nusuna büyük önem veren müzenin hayata geçirdiği “müzebüs” projesiyle de birçok obje, Anadolu’nun en ücra köşesindeki okullarda öğrenim gören çocuklarõn ayağõna kadar götürülüyor. 1994 yõlõnda ziyarete açõlan Rahmi M. Koç Müzesi’nin ku- ruluş öyküsü Koç’un çocukluk yõllarõna dayanõyor. Küçük yaş- larda başlayan objeleri toplama ve biriktirme merakõ ile Koç’un koleksiyonu genişlemeye başlõ- yor ve özellikle Detroit’teki Henry Ford Müzesi’ni gör- mesinden sonra bütün koleksi- yonunu aynõ çatõ altõnda topla- ma fikri ortaya çõkõyor. Uygun mekân arayõşlarõ sonucu Rahmi M. Koç Müzesi bugün bulun- duğu yerde, Haliç’te Lengerha- ne Binasõ’nda açõlõyor. 1996 yõ- lõnda özelleştirilen Hasköy Ter- sanesi de satõn alõnarak müzeye dahil ediliyor. Yaklaşõk 27 bin metrekarelik bir alana yayõlan müzenin binalarõ da tarihi özel- likler taşõyor. Şu anda ikinci sõ- nõf tarihi eser kapsamõnda olan Lengerhane (çõpa ve demir evi) binasõ, 18. yüzyõlda Sultan III. Ahmet döneminde, 12. yüzyõl- dan kalma bir Bizans binasõnõn temelleri üzerine kuruldu. Bina Sultan III. Selim zamanõnda Maliye Bakanlõğõ’nõn kontro- lüne verilmeden önce restore edildi. Cumhuriyetin kurulma- sõndan sonra binayõ Cibali Tü- tün Fabrikasõ kullanmaya baş- ladõ. Lengerhane’nin çatõsõ 1984 yõlõnda çõkan yangõnda ciddi hasar gördü. Kaderine terk edilen bina, 1991 yõlõnda Rahmi M. Koç Müzesi ve Kültür Vak- fõ tarafõndan satõn alõnarak bu- günkü haline getirildi. Gramofon iğnesinden engelli araçlarına, motosik- letlerden Demirel’in şapkasına kadar yüzlerce ob- jenin bulunduğu müzeyi 2009’da 200 bin kişi gezdi. Müzenin kullandõğõ diğer alan olan Hasköy Ter- sanesi ise 1861 yõlõnda Os- manlõ Deniz Hatlarõ Şirketi (Şirket-i Hayriye) tarafõndan kendi gemilerinin bakõm ve onarõmõ için yaptõrõldõ. 1938 yõ- lõnda hizmete giren ve yarõm yüzyõldõr hizmet veren Kocataş ve Sarõyer gibi ilk yapõlan ba- zõ feribotlar bu tersanede imal edildi. Tersane, 1984 yõlõnda Ulaştõrma Bakanlõğõ’nõn kont- rolüne geçti. 1996 yõlõnda Rah- mi M. Koç Müzesi ve Kültür Vakfõ tarafõndan satõn alõndõ. Sanayi, ulaşõm ve iletişim tari- hindeki gelişmeleri yansõtan müzede Rahmi M. Koç’un özel koleksiyonunun yanõ sõra çeşitli bağõşlar ve süreli olarak verilen eserler de sergileniyor. Müzenin en ilgi çeken objele- rinin başõnda antika otomobil- ler, savaş araçlarõ, uçaklar ve 2. Dünya Savaşõ’nda kullanõlan denizaltõ geliyor. Haliç bo- yunca Sütlüce-Hasköy arasõ uzanan, 700 metrelik demiryolu hattõ üzerine kurulu “Nostaljik Tren”, Lengerhane binasõnõn bahçesindeki İstanbul’un ilk sabit “Gökevi” ve “Keşif Kü- resi” de özellikle çocuklarõn il- gisini çekiyor. Müzeyi 2009 yõ- lõnda da 200 bin kişi gezdi. Okul gibi müze Rahmi M. Koç Müze- si, 4-14 yaşlarõ ara- sõndaki ziyaretçilerine “Eğitim Atölyesi” etkin- likleri kapsamõnda her hafta farklõ sanat branşla- rõndan müze eğitim uz- manlarõ eşliğinde yaratõcõ- lõklarõnõ keşfetme olanağõ sunuyor. Atölye çalõşma- larõ Fenerbahçe Vapu- ru’nun nostaljik ortamõnda ve müzenin ana binasõnda- ki “dene-öğren” bölü- münde yapõlõyor. İlköğre- tim Okullarõ Eğitim Paketi ise Aralõk 2002’de, İstan- bul Valiliği ile İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafõn- dan onaylanarak okullarõn kullanõmõna sunuldu. Mü- ze eğitim uzmanlarõ eşli- ğinde verilen eğitim ile öğretmenler ve öğrenciler, seçilmiş olan eserler konu- sunda daha detaylõ bilgi edinmekle kalmayõp onla- rõn fen bilgisi, sosyal bil- giler, Türkçe, matematik dersleriyle bağlantõlarõnõ kurarak daha geniş kap- samlõ inceleme şansõnõ ya- kalõyorlar. 750 bin belge var Koleksiyonlarõnda sergilenen 176 adet obje bulunduğunu söyleyen Tanrõ- kulu, arşiv konusunda çok şanslõ olduklarõnõ söyleyerek şöyle devam ediyor: “Belge olarak İş Bankası’nın arşivini kullanıyoruz. 1920’lerden 1950’lere ka- dar olan yazışmalar bile duruyor. Bu bel- geleri elektronik olarak okutup taradık. 750 bin belge var. Onlardan seçme yap- tık. 400 civarında belgeyi sergiliyoruz.” Tanrõkulu, İş Bankasõ’na ait 114 kutu fil- min restore edilip dijital ortama aktarõldõğõnõ ifade ederek bu filmlerin tarihi değerine dik- kat çekiyor. Tanrõkulu “Çekilen tüm rek- lam filmleri var. 1934 yılında bankanın Yeni Cami Şubesi’nde çalışanların filmi çekilmiş. Paşabahçe Fabrikası’nın açılı- şında İsmet İnönü’nün yaptığı konuşma- nın görüntüleri bulunuyor. Elimizde 10 bine yakın da fotoğraf var” diyor. İş Bankası Müzesi, yoksulluk içindeki ülkenin tarihine ışık tutuyor İstanbul’da Cumhuriyet dönemine ait çok fazla müze bulunmadığını vurgulayan Tanrıkulu, açılalı 2 yıl ol- masına karşın ziyaretçi sayısının 100 bini geçtiğini belirtiyor. Teknoloji veya sanat müzesi olmamalarına karşın ziyaretçi sayıları- nın çok iyi olduğunu dile getiren Tanrıkulu, “Burası tarihi bir bina. Binayı görüp içini merak edenler de geliyor. İş Bankası çalışanları, emekliler, diğer bankaların çalışanları da ziya- ret ediyor. Günde 100-150 kişi geziyor. 2009’da 45 bin kişi geldi müzeye” diye konu- şuyor. Tanrıkulu, İş Bankası Müzesi’nin İs- tanbul Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri kapsamında “yılın müzesi” olmaya aday gösterildiğini de ifade ediyor. Daha önce kumbaralar ve Atatürk fotoğrafları ile ilgili iki sergi düzenlediklerini anımsatan Tan- rıkulu, önümüzdeki aylarda açılacak yeni bir serginin de hazırlıkları içinde ol- duklarını sözlerine ekliyor. Ekonomi tarihimiz günümüzetaşõnõyor Müze kurma fikrinin 1980’lerde oluşmaya başla- dığını anlatan Tanrıkulu, o dönemde tüm şube- lere yazılar yazılarak tarihi belgelerin ve objelerin top- lanarak Ankara’daki Ulus Şubesi’nin yönetim katında bir salonda sergilenmeye başlandığını söylüyor. 2000’lerin başında ise herkesin ziyaret edebileceği bir müze kurulmasına karar verildiğini belirten Tanrıkulu, İş Bankası’nın Yeni Cami Şubesi’nin müzeye dönüşme öyküsünü de şöyle anlatıyor: “2006 yılında müze bina- sının burası olmasına karar veriliyor. Restorasyonu ya- pılıyor. Binanın depreme karşı güçlendirmesi yapılıyor ve sonradan eklenen kat yıkılıyor. Burası sanat ya da teknoloji müzesi değil. Koleksiyonumuz daktilolar, he- sap makineleri, diğer bankacılık araç gereçleri ve bel- gelerden oluşuyor. Bunları cazip halde sunabilmek için teknolojik olanaklardan yararlandık. Grafik tasarım- larla renkli hale getirdik. Tarihi bankoların restorasyo- nunu yaptık. Duvarları 10 kat kazıdık. Alttan postane ve İş Bankası’na geçtiği döneme ait süslemeler çıktı. Duvarlarda ayrıntılı bir restorasyona girmedik. Sadece geçmişte duvarların nasıl olduğu izlenebilsin diye ‘pen- cereler’ açtık. 2007 yılında da müzeyi açtık.” Necdet Tanrıkulu. En değerli parçalar ‘Yılın müzesi’ adayı Endüstriyel arkeoloji burada Müzenin en ilgi çeken objelerinin başında antika otomobiller, savaş araçları, uçaklar ve 2. Dünya Savaşı’nda kullanılan denizaltı geliyor. (Fotoğraflar: VEDAT ARIK) İlkferibotlarõnüretildiğitersane Müzebüs projesi Rahmi M. Koç Müze- si’nin yürüttüğü bir diğer eğitim projesi “Mü- zebüs”. Proje, Anado- lu’nun en uç bölgelerinde- ki okullara giderek müze- leri ziyaret etme olanağı bulunmayan ilköğretim öğ- rencisinin kişisel ve sosyal alandaki gelişimlerine yar- dımcı olmayı hedefliyor. Müzebüs, 2003 Eylül ayın- dan bugüne dek 80 il ve KKTC’deki 960 ilköğretim okulunun 136.562 öğren- cisiyle buluştu. Projede “Neredeyim-Seyahat”, “İle- tişim”, “Hareket ve Kuvvet” ile “Çevre Bilinci” olmak üzere 4 ünite ve bu ünite- lerle ilgili çapraz çubuk, güneş saati, kum saati, kronometre, pusula, çevir- meli telefon, mors telgrafı, bilgisayar ve gramofon gi- bi 42 obje yer alıyor.