Katalog

CMYB C M Y B Bölgeler arasõ uçurum Türkiye İstatistik Kurumu verileri, AKP’nin Doğu-Batõ arasõndaki uçurumu daraltamadõğõ gibi Türkiye’nin batõsõ, kuzeyi ve güneyinde de gelişme yaratamadõğõnõ ortaya koyuyor MUSTAFA SÖNMEZ 2001 yõlõndan sonra ulusal ge- lirin illere ve bölgelere göre da- ğõlõmõna ilişkin ilk kez veri açõk- layan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2004-2006 yõllarõnda yüksek büyümeden en çok İstan- bul ve onu çevreleyen illerin pay aldõğõnõ, Ege ve Çukurova bölge- si illerinin önemli ölçüde ulusal gelirden pay kaybettiklerini orta- ya koyuyor. Yabancõ sermaye, sõcak para, dõş borç girişi ile yõllõk yüzde 7 bü- yüme gerçekleştirilen ve AKP iktidarõnõn en yüksek büyüme yõllarõnõ içeren 2004-2006 döne- minde, gelişmenin en çok İstan- bul’a yaradõğõ ve 2001’de ulusal gelirdeki yüzde 21’lik payõnõ 2006’da yüzde 28’e yakõn artõrdõğõ anlaşõlõyor. Bu, İstanbul’un ulusal gelirdeki payõnõ 5 yõlda yüzde 30 artõrmasõ demek. TÜİK verile- rinden anlõyoruz ki İstanbul’un sa- nayiyi aktardõğõ Bursa, Eskişehir, Bilecik, Tekirdağ, Kõrklareli böl- gelerinin de bu büyüme döne- minde paylarõ artmõş. AKP iktidarõnõn büyüme yõlla- rõndan pay alan diğer iki bölgeden birini Antalya, diğerini ise baş- kent Ankara oluşturuyor. Antal- ya, turizm ve sera tarõmõndaki gelişme ile ulusal gelirdeki payõ- nõ yarõm puan artõrõrken Anka- ra’nõn da ulusal gelirdeki payõnõn 1 puan artarak yüzde 8.4’e çõktõ- ğõ anlaşõlõyor. KAYIPLARI BÜYÜK 2001 krizi sonrasõ yaşanan büyüme, ağõrlõkla İstanbul, Ankara ve Antalya ile sõnõrlõ kalõrken diğer gelişme kutuplarõ olan İzmir ve çevresi ile Adana ve çevresi ulusal gelirdeki paylarõnõ koruyamadõlar. 2001’de ulusal gelirden yüzde 7.5 pay alan İzmir’in 2006’daki payõ yüzde 6.7’ye düşerek yaklaşõk yüzde 11 kayba uğradõ. Ege’nin diğer alt bölgelerinden Manisa ve çevresi ile Aydõn-Denizli bölgelerinin de ulusal gelirdeki paylarõ azaldõ. Kuzey Ege illeri Balõkesir ve Çanakkale’nin de ulusal gelir içindeki payõnõn artmadõğõ anlaşõlõyor. Ege’deki kayõpta, tarõmdaki ve sanayideki gerilemenin etkili olduğu, turizm ve ticaretteki gelişmenin bu kaybõ telafi edemediği görülüyor. Türkiye’nin diğer büyüme kutuplarõndan Adana- Mersin’in de 2001’de yüzde 6’ya yakõn payõnõn 2006’da yüzde 4’e kadar gerilediği anlaşõlõyor. Bu kaybõn, bölgedeki sanayi ve tarõmdaki gerilemeden kaynaklandõğõ söylenebilir. Bu illere komşu Hatay, K.Maraş, Osmaniye’nin de söz konusu dönemde gelişmenin nimetlerinden pay alamadõklarõ görüldü. Aynõ coğrafyadaki G.Antep, Kilis ve Adõyaman da ulusal gelirdeki paylarõnõ artõramadõlar. T ürkiye’nin tarõm, ticaret ve kõsmen sanayi ile geçinen diğer Orta Anadolu illerinin, batõsõ ve doğusu ile Karadeniz’in de ulusal gelirdeki paylarõnõ artõramadõklarõ, yer yer ciddi ölçüde geriledikleri anlaşõlõrken, Doğu ve G.Doğu’nun da “makus talihini” bu dönemde de kõramadõğõ ve gelişme rüzgârõndan nasiplenemediği anlaşõlõyor. TÜİK verilerinden anlaşõlan o ki, 2001 krizi sonrasõ AKP döneminde yaşanan dõş kaynak girişi kaynaklõ büyüme, Orta Anadolu’da Kayseri ve Konya çevrelerinde de sõçramaya yol açmamõş. Bu bölgeler de ulusal gelirdeki paylarõnõ koruyamamõşlar. ORTA ANADOLU VE KARADENİZ DE DURAKLADI Metropoller de geriledi A KP dönemindeki bü- yümenin büyük eşit- sizliği kişi başõna ge- lir verilerinde de görülüyor. TÜİK’in verdiği kişi başõna gelir rakamlarõna göre 2001’de Türkiye ortalama- sõnõn yüzde 43 üstünde kişi başõna geliri olan İstanbul, bu payõnõ AKP iktidarõ dö- neminde yüzde 55’e çõka- rõrken İzmirlinin geliri yüz- de 26’ya gerilemiş görünü- yor. 2001’de Türkiye orta- lama kişi başõna gelirinden yüzde 50 fazla olan İzmir ki- şisel geliri, AKP döneminde Türkiye ortalamasõndan sa- dece yüzde 26 fazla. Esas büyük gerileme Adana-Mer- sin bölgesinde. 2001’de Tür- kiye ortalamasõnõn yüzde 11 üstünde olan bölge kişi başõna gelirinin AKP döne- minde Türkiye ortalamasõnõn 20 puan altõna düştüğü an- laşõlõyor. Bölgenin, özellik- le Güneydoğu’dan aldõğõ göçe istihdamla yanõt vere- memesi, artan yoksullaşma, kişi başõna geliri de çok dü- şürmüş görünüyor. Komşu iller, Hatay, K.Maraş, Os- maniye bölgesinde de kişi başõna gelirde yüzde 21 ge- rileme olduğu dikkat çeki- yor. TÜİK verilerine göre Di- yarbakır ve Ş.Urfa bölge- sinde, AKP iktidarõ döne- minde kişi başõna gelir en- deksi yüzde 20’ye yakõn azaldõ ve 2001’de Türkiye ortalamasõnõn yüzde 54’ü olan bölge kişisel geliri, AKP döneminde Türkiye ortalamasõnõn yüzde 43’üne kadar düştü. Bu oran Van ve çevresinde yüzde 35’e kadar iniyor. Beş yõlda önemli bir yoksullaşma yaşandõğõnõn açõk bir göstergesi…. EŞİTSİZLİK KİŞİ BAŞINA GELİR VERİLERİNDE DE GÖRÜLÜYOR GELİŞME TÜRİYE GENELİNE YANSIMADI B ir bütün olarak bakõldõğõnda, AKP iktida- rõ döneminde, gelişmenin Türkiye geneli- ne yansõmadõğõ, özellikle İstanbul’da odaklandõğõ anlaşõlõyor. İstanbul’un ulusal gelirdeki payõ yüzde 28’e kadar çõkarken Bursa, Tekirdağ gibi komşu illerin, İstanbul odaklõ bir gelişme gösterdikleri anlaşõlõyor. Ankara, inşaat ve hizmet sektörlerindeki üre- tim artõşlarõ ile dönemi kârlõ kapatõrken, An- talya’nõn da sera tarõmõ ve turizmi ile ulusal gelirdeki payõnõ artõrdõğõ görülüyor. Bunla- rõn dõşõnda Ege’den Orta Anadolu’ya, Kara- deniz’den Doğu ve G.Doğu’ya kadar bütün bölgelerin AKP iktidarõ döneminde ulusal gelirdeki paylarõnõ koruyamadõklarõ, TÜİK verileri ile bir kez daha teyit edilmiş oluyor. Bu, AKP iktidarõnõn Doğu-Batõ arasõndaki uçurumu daraltamadõğõ gibi, Türkiye’nin ba- tõsõ, kuzeyi ve güneyinde de gelişme yarata- madõğõnõ, İstanbul ile Türkiye’nin diğer böl- geleri arasõndaki uçurumu iyice derinleştir- diğini ortaya koyuyor… İ zmir ve çevresi, Ege illeri, Adana-Mersin ve çevre iller, 2001’e göre ulusal gelirden daha az pay aldõlar. Doğu ve G.Doğu, AKP iktidarõnda yine kan kaybederken Karadeniz ve Orta Anadolu bölgeleri de ulusal gelirdeki paylarõnõ koruyamadõlar… İzmir çevresi ve Adana’da düşüş 27 OCAK 2010 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA HABERLER 9 Kamuda proje sayısı düştü MURAT KIŞLALI ANKARA - AKP ikti- darõnda kamu yatõrõmlarõ 12 milyar dolardan 27 milyar dolara çõkmasõna karşõn kamu yatõrõmlarõnõn gayri safi yurtiçi hasõla’ya (GSYİH) oranõ yüzde 18, yürütülen proje sayõsõ da yüzde 45 geriledi. Dolar bazõnda gözlenen rakam- sal artõşõn, artan yatõrõm maliyetleri dikkate alõn- dõğõnda, yüzde 33.9’luk reel daralmaya dönüştüğü hesaplandõ. Devlet Planlama Teş- kilatõ (DPT) tarafõndan hazõrlanan ve önceki gün Devlet Bakanõ Cevdet Yılmaz tarafõndan yapõlan “2010 Yılı Kamu Yatı- rımları” sunumuna göre hükümet, toplam değeri 273.4 milyar lira olan mevcut 2 bin 425 proje için 2010 yõlõnda 27.8 milyar lira ödenek ayõrdõ. Sabit sermaye yatõrõmlarõ, AKP’nin iktidara geldiği ilk yõl olan 2003’te 12 milyar dolar iken 2010 yõlõ programõnda 27 mil- yar dolara çõktõ. Devlet Bakanõ Yõlmaz, 2010 öde- neğiyle yatõrõm stokunun ortalama 4.6 yõlda ta- mamlanabileceğini, oysa 2002’de bu sürenin 8.5 yõl olduğunu belirterek “Ön- ceden imalat sanayisi yatırımlarının ağırlığı vardı. Artık kalmadı. Kamu bu alandan çe- kildi. Son dönemde enerji gibi altyapı yatı- rımlarından da kamu çekiliyor. Böylece eği- tim, sağlık, sosyal har- camalar gibi alanlara daha fazla kaynak har- cama imkânımız olu- yor” dedi. Hükümetin öne çõkardõğõ verilere karşõn gerçek durum şöyle: Reel olarak kamu ya- tırımları azaldı: Devlet Bakanõ Yõlmaz’õn kamu yatõrõmlarõnõn AKP ikti- darõnda arttõğõnõ söyle- mesine karşõn GSYİH’ye oranla bakõldõğõnda ka- mu yatõrõmlarõnõn GSYİH’ye oranõnõn yüz- de 5.2’den yüzde 4.2’ye düştüğü görüldü. Rakam- sal olarak gözlenen yük- seliş, 2002-2010 döne- minde enflasyondan da çok daha hõzlõ artan yatõ- rõm maliyetleri dikkate alõndõğõnda reel bazda cid- di biçimde düşüyor. Süre düşüşü proje sa- yısındaki düşüşten: Ba- kan Yõlmaz’õn, “AKP ik- tidarı devraldığında or- talama 8.5 yılda biten projelerin artık 4.6 yılda bittiği” ifadesine karşõn bu süre düşüşü ele alõnan proje sayõsõndaki düşüşten kaynaklanõyor. Bu dö- nemde yürütülen proje sayõsõ 4 bin 414’ten 2 bin 425’e indi. Proje sayõsõn- daki yüzde 45’lik düşüş, 8.5 yõldan 4.6 yõla inen or- talama bitiş süresindeki yüzde 46’lõk düşüşe denk geliyor. Diğer alanlara daha fazla kaynak yok: Yõl- maz’õn, “Eğitim, sağlık ve sosyal alanlara daha fazla kaynak harcama imkânımız oluyor” de- mesine karşõn 2002 yõlõ ile 2010 yõlõ arasõnda bu alan- lara kişi başõna ayrõlan kaynak, her bir milyon kişi için eğitimde binde 2.5’ten 2’ye, sosyal alan- larda ise binde 1.3’ten 1.2’ye düştü. Sadece sağ- lõğa ayrõlan kaynak bin- de 0.8’den 0.9’a çõktõ. Devlet verdiğinden fazlasõnõ geri aldõ Ekonomi Servisi - AA muhabirlerinin Maliye Bakanlõğõ Kamu Hesap- larõ Bülteni verilerinden yaptõğõ hesaplamalara gö- re, 2009’da 4 bölgede açõk meydana geldi. Dev- let, sadece Marmara, Ege ve İç Anadolu bölgele- rinde verdiğinden fazla- sõnõ geri aldõ. Geçen yõl 267 milyar 275 milyon 85 bin liralõk harcamanõn 167 milyar 69 milyon 669 bin lirasõ merkezde yapõldõ. Devlet harcamalarõnõn ağõrlõklõ bölümünü faiz ödemeleri ile sosyal gü- venlik açõklarõnõn kapa- tõlmasõ için Sosyal Gü- venlik Kurumu’na yapõlan para transferleri oluşturdu. 100 milyar 205 milyon 416 bin lira da illerde harcandõ. 215 milyar 60 milyon 457 bin liralõk gelirin de 23 milyar 938 milyon 58 bin lirasõ merkezde, geri kalanõ illerde toplandõ. Marmara Bölgesi, ge- çen yõl Hazine’ye giren paranõn yüzde 52.6’sõnõ tek başõna karşõladõ. Ha- zine’ye vergi ve diğer ge- lir kalemleri karşõlõğõnda 113 milyar 154 milyon 166 bin lira katkõda bu- lundu. Buna karşõlõk dev- letin Marmara’ya yaptõğõ toplam harcama 20 milyar 234 milyon 978 bin lira oldu. Bu rakamla Mar- mara Bölgesi merkez da- hil toplam bütçe harca- malarõndan yüzde 7.6, merkez haricinde ise yüz- de 20.2’lik pay aldõ. İç Anadolu bölgesinde de 33 milyar 834 milyon 92 bin lira gelir elde edi- lirken bu bölgeye 26 mil- yar 418 milyon 192 bin li- ra harcama yapõldõ. Yõl içerisinde Ege böl- gesinin Hazine’ye yaptõ- ğõ katkõ 23 milyar 157 milyon 72 bin lira, devle- tin bu bölgedeki harca- masõ da 11 milyar 308 milyon 399 bin lira oldu. Doğu ve Güneydo- ğu’ya 20.4 milyar lira Devlet bütçesi, 2009’da Marmara, Ege ve İç Ana- dolu’da elde ettiği gelir- lerin büyük bir kõsmõnõ Karadeniz, Doğu Anado- lu ve Güney Doğu Ana- dolu bölgelerindeki açõğõ kapatmak için kullandõ. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya da Hazi- ne’den 20.4 milyar lira ak- tarõldõ. 2009’da Karadeniz, Doğu Anadolu ve Gü- neydoğu Anadolu bölge- lerinde yüksek oranda açõk verirken Akdeniz’de giderler, gelirleri çok az aştõ. Bu arada bölgeler arasõ kişi başõna harcama ve gelir rakamlarõ da en faz- la paranõn Doğu Anado- lu’ya, en az paranõn ise Ege bölgesine harcandõ- ğõnõ ortaya koydu. Doğu Anadolu bölgesinde kişi başõna 2 bin 62 liralõk harcamaya karşõlõk, kişi başõna sadece 344.9 lira gelir elde edildi. EN FAZLA PAY DOĞU ANADOLU’NUN YARI YARIYA AZALDI TEKEL işçilerinin eylemleriyle hareketli günler geçiren Türkiye’de son beş yılda önemli bir yoksullaşma yaşandı.