Katalog

CMYB C M Y B 22 OCAK 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 İ ngiliz sömürge valilerinden Lord Wel- lesley: “Yerlileri -Hintlileri!- yöne- tebilmenin şartı; önünde hürmet göste- recekleri saraylar yaptırmaktan geçer…” demiş vaktiyle. Wellesley; her şeyden önce bunu Lon- dra’dan bu topraklarda saltanat sürebileceği im- kânlarõ kotarmak için söylemiş. 19. yüzyõl ortasõndan, 20. yüzyõl ortasõna dek Hindistan’a dozunu arttõran bir “arogans”la hükmeden Wellesley’in meramõnõ; Delhi’de müzeye dönüştürülen “Teen Murti Bha- wan”a girince, anlõyorsunuz. “Teen Murti Bhawan”, küçük bir İngiliz sarayõ… Sütunlar ve kemerlerle kaplõ ön cep- hesinde tropikal bir bahçe; arka tarafõnda di- zi dizi palmiyeler, fikus ağaçlarõnõn sõralandõğõ yeşilliği çok zengin bir parkõ var. Parkõn ortasõ; açõk bir çimenlik olarak bõra- kõlmõş. Burada; İngiliz sömürge dönemini taç- landõran şapkalõ kadõnlarõn katõldõğõ görkem- li davetler gözünüzün önüne geliyor. Jilet gi- bi üniformalarla yapõlan askeri törenler, gö- zünüzde canlanõyor. YAZGIYA VERDİĞİMİZ RANDEVU SAATİ GELDİ! “Teen Murti” sömürge dönemi Delhi- si’nin mimarõ Robert Tor Russel tarafõndan, Hindistan’daki İngiliz askeri güçleri başku- mandanõnõn malikhânesi olarak tasarlanmõş. Sömürge Hindistan’õn yani, tam kalbi olmuş olan bir binanõn içindeyiz. Hani “duvarların dili olsa da konuşsa!” de- nir ya… Öyle bir yer burasõ. “Teen Murti”nin duvarlarõ da zaten konu- şuyor. “Hindistan bağımsızlık mücadelesi mü- zesine” dönüştürülen sarayõn ilk kattaki du- varlarõ boydan boya İngilizlerle bu mücadeleyi yürüten Hint liderlerin fotoğraflarõ, belgeleri, sözleri ve yaşamöykülerine ayrõlmõş. Ama “Teen Murti”yi asõl ilginç kõlan za- manla burasõnõn -Gandhi ile bağõmsõzlõk mü- cadelesini yönlendiren- “ilk Başbakan” Neh- ru’nun rezidansõna dönüşmüş olmasõ… Nehru; 1947 yõlõnõn 14 Ağustosu’nu 15 Ağustos’a bağlayan tarihi gecede yaptõğõ o unu- tulmaz -“Yazgıya verdiğimiz randevu saa- ti geldi. Bu gece yarısı, dünya uyurken, Hin- distan özgürlüğüne ve yaşama kavuşa- cak!”- konuşmasõnõn ardõndan, buraya; İngi- liz başkumandanõnõn bu malikhânesine taşõn- mõş… O gün bugün Nehru’yla anõlan “Teen Mur- ti Nehru memorial”a girerken insan; Hin- distan’õn ilk başbakanõyla, Gandhi arasõndaki çelişkiyi düşünmeden edemiyor. Bir “derviş”ten farksõz yaşayan Gand- hi’nin aksine, Nehru’nun “tevazu” takõntõsõ ve- ya saplantõsõ hiç olmamõş. Kendisi gibi genç yaşta bağõmsõzlõk müca- delesine atõlan varlõklõ bir avukatõn oğlu olan Nehru; köklü burjuva geçmişinin yanõnda, İn- giltere’nin elit üniversitesi Cambridge’den çõkmõş ve İngiliz dadõlarla büyümüş. İngilizlerin bavullarõnõ yaptõklarõ gün, Neh- ru’nun “armudun çöpü, üzümün sapı” de- meyip; arkada kalan bu koloniyal saraylara ta- şõnmasõnõn bir nedeni bu. Bir başka neden de aslõnda birebir Wellesley yaklaşõmõ: Yöneti- lenlere; “hürmet edilecek yerlere artık ki- min hâkim olduğunu göstermek!” MOUNTBATTEN’IN KARISIYLA BÜYÜK AŞK YAŞAMIŞ Hint siyasi sõnõfõnõn -kültürel ve entelektü- el manada- “en İngilizi” diye bilinen Nehru, yaşamöyküsünde çeşitli çelişkiler barõndõran çok katmanlõ, çok boyutlu bir şahsiyet. İngilizleri Hindistan’dan uğurladõğõ sõrada ör- neğin, “genel vali” Lord Mountbatten’õn ka- rõsõ Edwina ile kitaplara, romanlara konu olan dört başõ mamur bir aşk yaşõyor... Kalbur üstü yaşamõ, İngiltere’de tanõdõğõ “Fabian society/ Fabiancıların” sosyalist fi- kirlerine gönül vermesini engellemiyor.. Ayrõcalõklõ şartlarõ; vatanõnõn özgürlüğü için on yõlõnõ hapislerde geçirmesine engel ol- muyor… Özgürlük mücadelesinin son dönemlerinde sürekli İngiliz hapishanelerine girip çõkan Nehru; annesi Swarup Rani’yi, babasõ Mo- tilal Nehru’yu, “tek kızı” İndira’nõn anne- si olan eşi Kamala’yõ kaybettiğinde de hep de- mir parmaklõklar ardõndaymõş. “Teen Murti” de işte, Nehru’nun -hayatta gerçek anlamda sevdiği tek varlõk olan- kõzõ İn- dira Gandhi’ye; hapisten yazdõğõ mektuplar var. Bir dönemi, bir iklimi, koca bir tarih di- limini anlatan ve o tarihin doğrudan aktörle- ri olan; “baba kızın” karşõlõklõ birbirlerine yaz- dõklarõ mektuplar bunlar. Ülkesine demokrasi ve sekülarizmi yerleştiren Nehru, Atatürk ve Kurtuluş Savaşõ mücadelesinden etkilenmiş Türklerin zaferine kutlama “Teen Murti Bhawan”da -sa- bahtan akşama- bir gün geçirdim. Burada yalnõz kitap, fotoğraf, mektup, dokümanlar… yok çünkü. Nehru’nun yaşadõğõ mekânlar da; öyle canlõ muhafaza edilmiş ki… Hintli lider bir köşeden karşõnõza çõ- kõverecekmiş gibi bir izlenime ka- põlõyorsunuz. Geceleri geç saatlere dek okuyup, çalõştõğõ, yazõşmalarõnõ yaptõğõ ça- lõşma odasõ ve kütüphanesi mese- la…. Yerler, sehpaalar, lambri duvar- lar… tavana dek kitaplarla dolu. Bunlar öyle süs kitaplarõ değil… Okunmuş, kullanõlmõş, yaşan- mõş, yõpranmõş… hepsi. Ortam; bir politikacõdan çok, ger- çek bir entelektüel; fikir insanõnõn dünyasõnõ yansõtõyor. Beride… resmi konuklarõnõ kabul ettiği bürosu.. Masa üzerinde lam- basõ, kalemleri, not aldõğõ kâğõtlar, beyaz, yeşil, siyah… üç eski telefon duruyor. Tavanda iri bir pervane; yerde bir abajur, duvarlarda tablolar ve re- simler… dikkat çekiyor: Lincoln, Nasır, Tito, Kruşçev’in resimleri koridorlara taşõyor. Büronun tam karşõsõnda 50’li yõllar damgasõnõ taşõyan koltuklarõn bulunduğu bö- lüm “konukların bekleme odası” oluyor. Bir “saray yavrusunun” içindeki bu yaşanmõş mekânlarõn sadeliği ve zerafeti çok etkileyici. Bu açõdan en etkileyici bölüm, Nehru’nun son nefesini verdiği ya- tak odasõ. Duvara yaslamak yerine odanõn ortasõna yerleştirilmiş tek ki- şilik bir yatak; yatağõn iki yanõnda da iki basit sehpa var... Sehpalarõn üzerinde de bej keten örtüler: Bir masa saati, bir dolma ka- lem, notlar ve de bir kol saati göze çarpõyor. Yatağõn tam karşõsõnda, üzerinde “Buda”lar olan bir şömine, bir ka- nape, iki koltuk, alçak kitaplõklarla; bir yazõ masasõ; duvarlarda Gandhi ve aile fotoğraflarõ, tavanda gene bir pervane, gül kurusu bir halõ, beyaz krem duvarlar ve beyaz keten per- deler…. “Demokrasi”, “sekülarizm” gi- bi; iki büyük geleneği ülkesine yer- leştiren Nehru’dan kalan son kare bu. “Baba” Nehru, kõzõna; “İndira, sevgilim” di- ye hitap ettiği bir mektubunda “Bapu (Mahat- ma Gandhi!); olağanüstü bir adam. Ama onu anlamak bazen çok zor. Büyük adamları an- lamak gerçi her zaman zor olmuştur…” diye dert yanõyor… O yõllarda Avrupa’da bulunan genç İndira da; babasõna Almanya’da yükselen faşizmi anlatõyor: “Sevgili Babacığım; Münih’teki müze kütüp- hanesinde, Yahudi karşıtı bir sergi vardı. Al- man kentlerinin hepsinde reklamı yapılan sergiyi, izdihamla izleyen kalabalıklar gördük. Sergi reklamlarında çirkin bir Yahudi bir elin- de para torbası tutarken, diğer elinde orak çe- kiçli Sovyet haritası ile resmediliyordu. Bu iğ- renç manzaralar, midemi bulandırdı. İndira…” Irkçõlõğõn ne denli sefil bir badire olduğunu, biz- zat kendi ülkesinde yaşayan İndira (Gandhi); genç yaşõna rağmen… Avrupa’da felakete sürükleni- şin işaretlerini gördüğü yerde tanõyor… “Teen Murti”nin en ilginç yanlarõndan biri bu; bu müzede insan, kolayõna başka hiçbir müzede hissedilmeyen biçimde, “tarihe dokunduğunu” hissediyor. Buna neden olan şey; o yõllarõn “Hint özgürlük mücadelesi liderlerinin” uf- kunun yalnõzca Hindistan yarõmadasõyla sõnõrlõ ol- mamasõ. Aynõ zamanda güçlü bir yazar ve tarihçi olan Nehru başta olmak üzere, Hint entelektüel- lerin -o dönemde- dünyayla enine boyuna ilgili ol- duklarõnõ görüyorsunuz. Nehru, hapisten; “kurtuluş savaşı” ile Türki- ye Cumhuriyeti’nin kuru- luşunun tüm aşamalarõnõ, - İsmet Paşa’nõn Lozan’da maharetle kullandõğõ “sa- ğırlığı” dahil olmak üzere- ayrõntõlarõyla izliyor mese- la. İzlemekle kalmõyor; kõzõna yazdõğõ mektuplar- dan oluşan “1155 sayfalık” “dünya tarihi” kitabõnda - “Glimpses of World His- tory”- bunlarõ kâğõda döküyor. NEHRU’NUN KİTABINDA KURTULUŞ SAVAŞI Ülkemize ayõrdõğõ -“Türkiye Avrupa’nın Hasta Adamı Oluyor”, “Yeni Türkiye külle- rinden yükseliyor”,“Mustafa Kemal geçmiş- le bağları kopartıyor” adlõ- üç bölümde; “Tür- kiye’nin Asya, belki de Avrupa’nın en homo- jen ülkelerinden birine dönüştüğünü” belirten Nehru; devam edebilecek tek sorunu “Kürtler” olarak görüyor. Ermeni meselesinden, “soykırım” değil; “Çar- lık Rusyası” ve “büyük Batılı güçlerin”; Os- manlõ İmparatorluğu’na karşõ kullandõğõ bir silah olarak bahsediyor... “Türk hükümeti ile Ermeniler arasında karşılıklı kanlı katliamlarla sonuçlanan ça- tışmanın nedeni budur” diyor tarihi kaydeder- ken: “Ermeniler büyük güçlerce propaganda amaçlı kullanılmış, (I.) Dünya Savaşı sonra- sında kendilerine ihtiyaç kalmayınca kenara bırakılmışlardır” Nehru’nun, ’30’lu yõllarda, henüz bu olaylarõn doğrudan tanõklarõ hayattayken yaptõğõ teşhis ve tespitleri; çok çarpõcõ. Türkiye’nin Kurtuluş Savaşõ mücadelesinde imkânsõzlõklara karşõ gösterdiği direniş, Musta- fa Kemal ve devrimlerinden sitayişle bahseden Hintli lider; “Mustafa Kemal’in İzmir’de Yu- nanlıları denize döktüğünü haber aldığımız- da…” diyor özetle: “Lucknow hapishanesin- deydik. Türklerin zaferini, hücremizi elimize geçirebildiğimiz ıvır zıvırla donatarak kutla- maya çalıştık; gece mümkün mertebe ışıkla- rımızı açık bırakmaya teşebbüs ettik.” Nehru’nun hapisteki hücresinden; uzak-yakõn tarihi tüm ayrõntõlarla izleyebilmiş ve kâğõda dö- kebilmiş olmasõna çok şaştõm. Yalnõz Türkiye tarihini değil; bahsettiğim 1155 sayfalõk “dünya tarihi” kitabõnda; Avru- pa tarihini de Çarlõk Rusya’sõnõ da Sovyet dev- rimini de sular seller gibi yazmõş/anlatmõş Neh- ru. Demirparmaklõklar ardõnda, koca bir tarih ki- tabõ ezberden nasõl yazõlõr? Nehru yazmõş… İngilizler; kitaplarõn hapishanede “muhafa- zasını” yasaklasalar da kaynak niyetine kullanõ- lan ve eş dostun zaman zaman; getirip, götürdü- ğü kitaplara göz yummuşlar. POLİTİKACIDAN ÇOK BİR AYDIN Hapiste dünya tarihini yazdõ Saray yavrusu ‘Teen Murti’; içindeki yaşanmış mekânların zarafeti ve sadeliği ile dikkat çekiyor. Özel mekânlar, tavan- lara dek kitap dolu… Güzel bahçesi olan Teen Murti’nin her anı çoğunluğunun öğrencilerin oluşturduğu ziyaretçilerle dolu. S Ü R E C E K Nehru ve kızı İndira Hastane yangını için 15 yıl istemi BURSA (AA) - Bursa’da, geçen yõl 26 Ma- yõs’ta Şevket Yõlmaz Devlet Hastanesi’nde 9 kişinin ölümüyle sonuçlanan yangõnla ilgili soruşturma tamamlandõ. Savcõlõk, hastanenin eski başhekimi Osman Naci Ç, hastane mü- dürü Salim Ö, müdür yardõmcõlarõ Yakup G. ve Mehmet G. ile elektrik mühendisi Süley- man K’nin, “taksirle ölüme sebebiyet ver- mek” suçu nedeniyle 15’er yõla kadar hapisle cezalandõrõlmalarõnõ talep etti. Terör örgütüne operasyon Haber Merkezi - İstanbul’da çeşitli semtlerde korsan gösteriler yaptõklarõ, yol kapattõklarõ, molotofkokteyli attõklarõ, polis araçlarõna zarar verdikleri, bir ilköğretim okulundaki Türk bay- rağõnõ indirdikleri öne sürülen 17 kişi, Ataşe- hir’de gerçekleştirilen operasyonla gözaltõna alõndõ. Bu arada Irak’õn kuzeyindeki örgüt kam- põndan kaçarak Habur Sõnõr Kapõsõ’na gelen 4 terörist burada güvenlik güçlerine teslim oldu. Siirt’in Ekmekçiler köyünde F.K’ye ait evde yapõlan aramada ise 3 Kalaşnikof tüfek, 22 ta- banca, 1 av tüfeği, 417 fişek ele geçirildi. Gözaltõna alõnan 2 kişi mahkemece tutuklandõ. Kusurlu kazazedelerin tedavisi ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - CHP Denizli Milletvekili Ali Rõza Ertemür, trafik kazalarõnda kusurlu kazazedelerin tedavi üc- retleriyle ilgili uygulamayõ, TBMM günde- mine taşõdõ. Ertemür, Başbakan Erdoğan’õn yanõtlamasõ istemiyle sunduğu yazõlõ soru önergesinde, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yayõmladõğõ bir genelgeyle, “trafik kazalarõ sonucunda oluşan kusurlu sürücü ve yayalarõn tedavi bedellerinin kurumca öden- mesine olanak tanõnmadõğõnõ” ifade etti. Öğretmenle tartıştı kendini bıçakladı DİYARBAKIR (Cumhuriyet) - Diyarba- kõr’õn Ergani ilçesinde öğretmeni ile tartõşan bir öğrenci, kendini bõçaklayarak yaraladõ. Ergani Endüstri Meslek Lisesi 9. sõnõfta öğre- nim gören M.S.Ü, derse girmek istememesi üzerine öğretmeni M.K. ile tartõştõ. Tartõşma- nõn ardõndan M.S.Ü, üzerindeki bõçağõ göğ- süne sapladõ. M.S.Ü’nün sağlõk durumunun ciddiyetini koruduğu belirtildi. Erdoğan, Başbuğ’la görüştü ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Başbakan Tayyip Erdoğan, Taraf gazetesinde yayõmlanan “Balyoz Güvenlik Harekat Planõ” haberi gün- demdeyken haftalõk olağan görüşme kapsamõn- da Genelkurmay Başkanõ Orgeneral İlker Baş- buğ ile bir araya geldi. Başbakanlõk Merkez Bi- na’daki görüşme, 1 saat 20 dakika sürdü. Katkı payına tepki İstanbul Haber Servisi - Şişli Etfal Eğitim ve Araştõrma Hastanesi Konferans Salonu önünde toplanan Türkiye Kamu-Sen üyeleri, sağlõkta alõnan katkõ paylarõnõn kaldõrõlmasõ istemi ve “Sağlõkta Katkõ Payõ Soygununa Son” sloga- nõyla bir protesto gösterisi düzenledi. Gösteri sõrasõnda çok sayõda yurttaşõn alkõşlarla ve “Haklõsõnõz, doğru söylüyorsunuz” şeklinde yi- nelediği sözleri ile verdiği destek dikkat çekti. Polis kıyafetiyle kurtuldular TRABZON (AA) - Trabzon’da bir apartma- nõn çatõsõna bir GSM şirketi tarafõndan baz is- tasyonu kuruldu. Çalõşmayõ gören mahalle sa- kinleri bağõrõp olayõ protesto ederek 2 görevliye tepki gösterdi. Apartmana girmek isteyen bazõ mahalle sakinlerine, apartmanõn kapõsõnda bek- leyen polisler izin vermedi. Polis montu ve şap- kasõ giydirilen şirket görevlileri, polis aracõyla olay yerinden uzaklaştõrõldõ. Avukat Vural Ergül’e dava İstanbul Haber Servisi - Ergenekon davasõ sanõklarõndan Sevgi Erenerol ve Vedat Yene- rer’in avukatõ Vural Ergül hakkõnda 6 yõla ka- dar hapis cezasõ istemiyle iddianame düzenlen- di. Cumhuriyet Savcõsõ Bilgin Uysal’õn hazõrla- dõğõ iddianamede, Ergenekon davasõ savcõlarõ Fikret Seçen, Zekeriya Öz, Mehmet Murat Yönder, Mehmet Ali Pekgüzel, Nihat Taşkõn ve Ercan Şafak ‘şikâyetçi’ sõfatõyla yer aldõ. (Fotoğraflar: GİAN PAOLO PAPA) 53 yıllık kan davasında barış SARIKAMIŞ (Cumhuriyet) - Kars’õn Sarõka- mõş ilçesine bağlõ Eşmeçayõr köyünde Taşkõn ve Polat aileleri arasõnda, 1957’de konusu bile ha- tõrlanmayan bir nedenden başlayan kan davasõ, 53 yõlõn ardõndan sona erdirildi. Eşmeçayõr Kö- yü Camisi’nde bir araya gelen Taşkõn ve Polat aileleri, dua ettikten sonra Türk bayrağõ ve Ku- ranõkerim üzerine el basõp yemin ederek barõştõ. (Fotoğraf: AA) Süper Loto çekildi 13, 17, 23, 29, 38, 46