Katalog

CMYB C M Y B 10 TEMMUZ 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 B irleşmiş Milletler Genel Sekreteri Annan, 5 Şubat’ta KKTC Cumhurbaşkanõ Rauf Denktaş ve Kõbrõs Rum Yönetimi lideri Tasos Papadopulos’u, müza- kerelere yeniden başlamalarõ için 10 Şubat Salõ günü New York’a davet etti. BM’den gece geç saatlerde yapõ- lan açõklamada, Annan’õn Denktaş ve Papadopulos’a, salõ günü New York’a gelerek yeni tur görüşmelere başlamalarõ için birer mektup yazdõğõ belirtildi. Davet mektubunu Ankara’dayken alan Cumhurbaşkanõ Denktaş, New York’a gidip gitmeme kararõnõ ise adada aldõ. Genel Sekreter Annan, 10 Şubat Salõ günü başlayan görüşmeler çerçevesinde taraflarla önce tek tek görüştü. Ardõndan üçlü görüşme başladõ. Üçlü görüşmede, hem Papadopulos hem de Denktaş, plandaki boşluklarõ Annan’õn doldurmasõndan yana olmadõk- larõnõ söyleyince, Annan görüşmeleri ertesi güne erteledi ve taraflarõn takvime bağlõ kalarak öneri getirmelerini istedi. New York görüşmelerinin ikinci gününde, Türk tarafõ sürpriz bir atak yaparak, üç aşamalõ bir plan sundu. Planda iki tarafõn anlaşamamasõ halinde müzakerelere Türkiye ve Yunanistan’õn da dahil olmasõ, yine uzlaşma sağlanama- masõ halindeyse Annan’õn hakemliğinin kabul edilmesi önerildi. Türk tarafõnõn önerisi üzerine, Rum tarafõ da yeni bir öneri sundu. Rumlar önerilerinde AB’nin de müzakerelerde taraf olmasõnõ talep eti. İki tarafõn öneri- leri üzerine, görüşmeler bir gün daha uzadõ. Görüşmelerin 12 Şubat’taki üçüncü günü en çetin müzakerelere sahne oldu. Sadece 40 dakika sürmesi planlanan görüşmeler, gecikmeler ve zorlu pazar- lõklar nedeniyle 12 saati buldu. Bu maratonun sonunda, Annan, taraflara “evet” ya da “hayır” yanõtõ verme koşu- luyla pazarlõğa açõk olmayan son bir metin sunma kararõ aldõ. 13 Şubat Cuma günü taraflar Annan’õn metnini beklediği sõrada Brüksel’den önemli bir açõklama geldi. Rum tarafõnõ hayal kõrõklõğõna uğratan bu açõklama çer- çevesinde AB, Kõbrõs görüşmelerinde “taraf” olmak istemediğini bildirdi. New York görüşmelerinin sonunda her iki tarafõn da onayõyla Annan, müzakere- lerin 19 Şubat’ta adada başlamasõnõ öngören deklarasyonunu açõkladõ. Annan Planõ zemin kabul edilerek baş- layan yeni takvim çerçevesinde, sürecin, adadaki iki tarafõn görüşmelerinin ardõn- dan garantör ülkeler Türkiye ve Yunanistan’õn katõlõmõyla yapõlacak dörtlü konferansta devam etmesi kararlaş- tõrõldõ. ABD’de kõran kõrana pazarlõk K õbrõs sorununa Annan Planõ temelinde 1 Mayõs’a kadar çözüm bulunmasõ amacõnõ taşõ- yan yeni müzakereler, 13 Şubat’ta New York’ta varõlan mutabakat gereği, 19 Şubat 2004’te Lefkoşa’da başladõ. Bu müzakerelerin öncekilerden farkõ, her şeyin takvime bağlanmõş olmasõ ve taraflarõn buna uyacaklarõnõ New York’ta taahhüt etmeleriydi. Buna göre, 19 Şubat’ta başlayan görüşmeler 22 Mart’a kadar sürecek ve taraflar, esas konularda anlaşmaya var- mayõ hedefleyecek, anlaşõlamayan konular, 24 Mart’ta düzenlenecek Tür- kiye ve Yunanistan’õn da katõlacağõ dörtlü konferansta halledilmeye çalõşõ- lacaktõ. Dörtlü konferansta da üzerinde anla- şõlamayan konularõ, New York’ta varõlan mutabakat gereği BM Genel Sekreteri Kofi Annan karara bağlaya- rak, daha önce üç kez revize edilen Annan Planõ’nõn son şeklini taraflara sunacaktõ. Annan’õn, muhtemelen 31 Mart’ta tamamlayacağõ planõn son şekli, Kõb- rõs’ta Türk ve Rum tarafõnda 20 Nisan’da eşzamanlõ olarak halkõn refe- randumuna götürülecekti. İki taraftan da “evet” oyu çõkmasõ halinde, kuruluş anlaşmasõ ekleriyle birlikte kabul edilecek ve Kõbrõs’ta 41 yõl sonra yeniden Türk-Rum “ortak” devleti kurulacak ve “Birleşik Kıbrıs Devleti” kabul edilmiş olacaktõ. Bu durumda, Kõbrõs 1 Mayõs’ta “Bir- leşik Kıbrıs Devleti” olarak Avrupa Birliği’ne (AB) girecek. Ancak taraf- lardan biri veya her ikisinden “hayır” sonucu çõkarsa anlaşma geçersiz sayõ- lacaktõ. MÜZAKERELERDE BİR İLK Yeni tur Kõbrõs müzakerelerinin birinci aşamasõ 19 Şubat’ta Lefkoşa’da başladõ. KKTC Cumhurbaşkanõ Rauf Denktaş ve Rum yönetimi lideri Tasos Papadopulos başkanlõğõndaki Türk ve Rum heyetleri, BM Genel Sekreteri’nin Kõbrõs Özel Temsilcisi Alvaro De Soto gözetiminde Lefkoşa ara bölgede görüştü. KKTC heyetinde, Başbakan Mehmet Ali Talat, Dõşişleri Bakanõ ve Başba- kanYardõmcõsõ Serdar Denktaş da yer aldõ. Bu, Kõbrõs Türk tarafõ açõsõndan bir ilkti. Hükümet ilk kez bu kadar ağõrlõklõ olarak müzakerelere dahil oldu. Müzakerelere, ikinci haftadan itibaren, Cumhurbaşkanõ Denktaş’õn anayasal konulardaki danõşmanõ Prof. Dr. Mümtaz Soysal da katõlmaya baş- ladõ. Müzakerelerden bir gün önce, AB Komisyonu’nun genişlemeden sorumlu üyesi Günter Verheugen de adaya geldi. Taraflarla, ilk görüşmenin ardõn- dan ara bölgede bir araya geldi. Türk tarafõna ayrõcalõklar (derogasyonlar) konusunda bazõ taahhütlerde bulunduysa da daha sonra bu taahhütte durulmadõğõ ortaya çõktõ. RUMLARI KIZDIRAN ZİYARET Süreci hõzlandõrmak, taraflarõ cesa- retlendirmek ve Genel Sekreter Annan’õn mesajõnõ iletmek amacõyla BM Genel Sekreter Yardõmcõsõ Sir Kirean Prendergast da taraflarõn 7. görüşmesini yaptõklarõ gün, 2 Mart’ta Kõbrõs’a geldi. Prendergast, 16 Mart’ta yeniden adaya geldi. KKTC ve Rum tarafõnda temaslarda bulundu, Papado- pulos’la iki kez görüştü, Denktaş’la bir kez bir araya geldi. Prendergast bir ilki yaparak, KKTC Başbakanõ Mehmet Ali Talat’õ Başbakanlõk makamõnda ziyaret etti. Bu ziyarete Rumlar tepki gösterdi. Görüşmelerin ikinci haftasõnda ABD Dõşişleri Bakanlõğõ Kõbrõs Özel Koordi- natörü Thomas Weston da, Kõbrõs’a gelerek KKTC ve Rum kesiminde temaslarda bulundu. Müzakere süresinde Talat ve Serdar Denktaş iki kez, Cumhurbaşkanõ Denk- taş da bir kez Ankara’ya gitti. Cumhurbaşkanõ Denktaş, her ne kadar konferans amacõyla gitmiş olsa da resmi görüşme de yaptõ. Rum lider Papadopulos ise yeni Yunan hükümeti ile istişarelerde bulunmak üzere bir kez Atina’yõ ziyaret etti. De Soto da bir kez Ankara ve Atina’yõ ziyaret etti. 14 KEZ YÜZ YÜZE GÖRÜŞME Türk ve Rum heyetleri, 19 Şubat’tan 12 Mart’a kadar 14 kez yüz yüze görüştü. En kõsa görüşme 45 dakika, en uzun görüşme de 3.5 saat sürdü. Her iki taraf da Annan Planõ’nõ olduğu gibi kabul etmeyerek değişiklik yapõlmasõnõ istedi. Müzakerelerde, taraflar karşõlõklõ değişiklik önerilerinde bulundu. Türk tarafõnõn Annan Planõ’nda yapõlmasõnõ istediği tüm önerileri, Annan Planõ’nõn dõşõnda olduğu gerekçesiyle reddeden Rumlar, bunlara karşõ öneri de sunmadõ. Türk tarafõ ise Rumlarõn önerilerini hemen reddetmeyerek yapõcõ yaklaş- maya çalõştõ ve kendi görüşlerini sundu. AB TALAT’I HAYAL KIRIKLIĞINA UĞRATTI Türk tarafõ, ilk günden, õsrarla iki kesimliliğin üzerinde dururken Rum tarafõ daha fazla Rumun Kuzey’e dön- mesini istedi. Türk tarafõ, ilk günlerde birkaç sayfadan oluşan değişiklik öne- rilerini Rum tarafõna sunarken Rumlar görüşme boyunca 100 sayfadan fazla değişiklik önerisi sundu. KKTC heyeti, görüşmelerde õsrarla iki kesimliliğin üzerinde dururken derogas- yonlar konusuna da büyük önem verdi. Anlaşmada Kõbrõslõ Türklere verilecek haklarõn korunmasõ ve AB üyeliğinde or- tadan kalkmamasõ için, yapõlacak anlaş- manõn AB’nin birincil yasasõ haline ge- tirilmesini isteyen Türk tarafõ, AB’nin bu konuda verdiği sözde durmadõğõnõ açõk- ladõ. Başbakan Talat da AB’nin dero- gasyonlarla ilgili tutumundan hayal kõ- rõklõğõna uğradõğõnõ söyledi. Lefkoşa’daki görüşmelerde Türk tarafõ iki kesimlilik üzerinde dururken Rumlar daha fazla Rumun Kuzey’e dönmesini istedi Türk önerilerine Rumlardan ret New York’ta Türk tarafõ sürpriz bir atak yaparak üç aşamalõ bir plan sundu. Rumlar da AB’nin Kõbrõs görüşmelerinde taraf olmasõnõ istedi. Dört gün süren görüşmelerin ardõndan Denktaş ve Papadopulos, Annan Planõ çerçevesinde müzakerelerin devamõ yönünde karar aldõlar Müzakerelerdeki Türk tarafõnõn istekleri- ni ana hatlarõyla şöyle sõralayabiliriz: ? Derogasyonlar (ayrõcalõklar). ? İki kesimlilik, eşit egemenlik. ? Türkiye’nin etkin ve fiili garantisi. ? Anlaşma uyarõnca Rumlara bõrakõlacak bölgelerde yaşayanlarõn, başka bir bölgeye taşõnmasõ için mutlaka bir rehabilitasyon programõ ve parasal kaynak olmalõ. ? Türk askeri, AB üyeliğinden sonra da Kõbrõs’ta kalmalõ. ? Senatodaki 24/24 oranõ Türk ve Rum ola- rak belirginleşmeli. ? Türkiye ile KKTC arasõndaki özel iliş- kiler devam etmeli. ? Kurucu devletler kendi borcunu ödemeli. Borç paylaşõlmamalõ. ? Türk Lirasõ anlaşmadan sonra da resmi kur olarak Kuzey’de geçerli olmalõ. ? Kuzey’e daha az Rum gelmeli. Rumlar siyasal haklarõnõ Rum kurucu devletinde kullanmalõ. ? Mal-mülk konusu, takas veya tazminat- larla halledilmeli. ? Sõnõrlar düz olmalõ. ? KKTC kurucu devlete tekabül etmeli. MÜZAKERELERDE TÜRK TARAFININ İSTEKLERİ RUMLARIN TALEPLERİ ? Anlaşma referandumlardan önce Türkiye ve Yunanistan meclislerinde onaylanmalõ. ? Kõbrõs’ta tek egemenlik, tek kimlik olmalõ. ? Anlaşma uyarõnca Rumlara devredilecek bölgeler ilk günden BM’nin kontrolüne ve- rilmeli ve devir için öngörülen süreler azal- tõlmalõ (daha erken zamanda devredilmeli). ? 65 yaşõn üzerindekilerin sõnõrsõz Ku- zey’e dönüş hakkõ olmalõ. ?Başkanlõk Konseyi üyeleri arttõrõlmalõ. Sayõ 4 Rum, 2 Türk’ten 6 Rum, 3 Türk’e çõ- karõlmalõ. (6 üyeden 9 üyeye). ? Asliye Mahkemesi kurulmalõ. ? Başkanlõk süresi Rum tarafõ için 40 ay, Türk tarafõ için 20 ay olmalõ. ? Türkiye kökenlilerin sayõsõ ve referan- dumda kimlerin oy kullanacağõ belirlenmeli. Türkiye kökenlilerin sayõsõ azaltõlmalõ. ? Güvenlik: Türk ve Yunan askerlerinin sa- yõsõ, Annan Planõ’nda öngörülen 6000’den 2500’ün altõna indirilmeli. ? Geçici dönem ve çözümle federal organ- lar derhal çalõşmaya başlamalõ. ?Herkes malõna dönme hakkõna sahip olmalõ. ? Referandumdan önce 114 federal yasa ko- mitelerden geçerek onaylanmalõ. ? Daha çok toprak verilmeli. ? Beşparmaklar’daki KKTC bayrağõ an- laşmanõn imzalandõğõ gün ya kaldõrõlmalõ ya da üzeri kapatõlmalõ. YARIN: ? DENKTAŞ İSVİÇRE’YE GİTMİYOR ? ANNAN PLANI’NA TÜRKLERDEN EVET, RUMLARDAN HAYIR Annan, Denktaş ve Papadopulos New York’ta bir araya geldi. KKTC Cumhurbaşkanı Denktaş ve Rum yöne- timi lideri Papadopulos başkanlığındaki Türk ve Rum heyetleri, BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Alvaro De Soto gözeti- minde Lefkoşa ara bölgede görüştü.