Katalog

OLCAY BÜYÜKTAŞ AKÇA Krize önlem olarak gündeme gelen ve yaklaşõk bir yõldõr süren uygulamanõn devam etmesi için Türkiye İşveren Sendikalarõ Konfederasyonu (TİSK) tarafõndan önceki gün dillendirilen es- nek çalõşma süresinin uzatõlmasõ iste- mine Türk-İş ve DİSK’ten şartlõ destek geldi. Türk-İş Başkanõ Mustafa Kum- lu, aynõ koşullarõn krizde işini kaybeden işçiler için de sağlanmasõnõ isterken, DİSK Başkanõ Süleyman Çelebi, esnek çalõşma ödeneği isteyen işyerlerinin, o işyerinde sendika olmasa bile sendika- larca denetlemesi gerektiğini söyledi. Kõsa çalõşma ödeneğinin uzatõlmasõ- nõn yeniden gündeme gelmesinin, kri- zin devam ettiğini ortaya koyduğunu be- lirten Çelebi, krizin en önemli ve en olumsuz sonucunun işsizliği kitlesel- leştirmesi olduğunu belirterek “Kısa ça- lışma ödeneği, gerçekten istihdamı ko- ruyan bir işlev görüyorsa uzatılma- sında yarar vardır. Çünkü kısa ça- lışma ödeneği hakkı kazanılması için, başvuru yapan işyerinde krizin var- lığının Bakanlık teftiş heyeti tarafın- dan karara bağlanması gerekiyor. Ama teftiş eleman sayısının az oldu- ğunu Bakanlık da kabul ediyor. Bu nedenle denetim daha etkin yapıl- malıdır. Bu noktada işe sendikaların dahil edilmesi gerekir. İşçileri sendi- kalı olsun olmasın, bu ödenekten ya- rarlanmak isteyen işyerlerinde sen- dikal denetim imkânı yaratılmalı- dır” değerlendirmesinde bulundu. Fırsatçılık olmasın da... Çelebi, bu ödeneğin ikili bir işleve sa- hip olduğunu belirterek krizden etki- lenen ve kapanacak işyerlerinde, işçilerin işe devamõnõ sağladõğõnõ ve eğer işten çõ- kartõlacak olsalardõ zaten işsizlik si- gortasõ ödeneği alacaklarõnõ ifade ede- rek “Dolayısıyla işverenler kriz fır- satçılığı yapmadıkları takdirde iş- sizlik sigortası fonu amaç dışı kulla- nılmamış demektir” dedi. Uygulamanõn işsizler ordusuna yeni işsizler katõlmasõnõ önlemek açõsõndan olumlu olduğunu ve kriz devam ettiği- ne göre de 2010’da da uygulamanõn ge- nişletilerek devamõnda yarar olduğunu dile getiren Kumlu, ancak ödenekten ya- rarlanma koşullarõnõn, aynõ şekilde iş- sizlik sigortasõndan yararlanma koşul- larõ için de geçerli hale getirilmesi ge- rektiğinin altõnõ çizdi. Kumlu, “işçiye ait işsizlik sigortası fonundan kriz orta- mında işsiz kalmış işçilerin daha ko- lay, daha uzun süre ve daha yüksek miktarda yararlandırılmasının daimi talepleri olduğunu” da sözlerine ekledi. [email protected] 18 ARALIK 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ AKP’nin Dev Kamburları: Bütçe Açığı-Borç Stoku AKP iktidarının 2009’da hızla büyüyen ve 2010’da en büyük baş ağrısı olacak kamburlarını, büyüyen bütçe açığı ve açığı kapatmak için çığ gibi büyütülen borç stoku oluşturuyor. IMF’nin bir anlaşma halinde, hemen müdahale edip AKP’yi kuşatacağı bu mayınlı alan, vergi, kamu harcamaları, faiz oranları gibi temel politikaları da etkiliyor. Eczacılarla, memur maaşları ile, işçi ücretleri ile, sağlık harcamaları ile, taban fiyatları ile ilgili artan gerilim ve mücadele, hep bu mayınlı alandan kaynaklanıyor ve önümüzdeki dönemde de sınıf çatışmalarının ana muharebe alanı olacaktır. Yüzde 6’yı aşkın küçülme ile vergi gelirleri azalan AKP maliyesi, krizin etkilerini hafifletmek için gittiği ÖTV-KDV indirimi, yerel yönetim transferleri gibi önlemler ve başarısız “sağlıkta dönüşüm” politikasının faturasını büyük açıklar vererek topluma ödetiyor. Türkiye için krizin miladı sayılan 2008 Ekim’inden 2009’un Ekim ayına kadar olan 1 yılda bütçe açığı 56 milyar TL’yi buldu. Kriz önceki 12 ayda bütçe açığı 6.3 milyar TL idi. Bu, kriz sonrası bütçe açığının yüzde 786 arttığı anlamına geliyor. Açığın bu boyuta ulaşmasında vergi gelirlerinin artmamasına karşılık harcamaların doludizgin artması etkili oldu. 2009’un ilk 10 ayında harcamalar, önceki yılın 10 ayına göre yüzde 21 arttı. Harcamalarda yüzde 22 payı olan faizler, yüzde 16 artışla 50 milyar TL’yi geçti. Bütçe harcamalarındaki payı yüzde 35’i bulan “cari transferler”de ise ana kalemi, büyük bir kara delik durumuna gelen SGK açıkları için yapılan transferler oluşturuyor. SGK’ye yapılan transferler, 10 ayda 45.2 milyar TL’yi bulmuştur. Kriz ile birlikte yoğun işçi çıkarmalarının SGK’nin prim gelirlerini hızla azalttığı malum. Yanı sıra, birçok işveren ve Bağ-Kur’lu, prim borcunu ödemiyor ya da ödeyemiyor. Bu durum, SGK’yi hızla zaafa uğratıyor. Dahası, işverenlere teşvik olarak getirilen işveren priminin 5 puan azaltılmasının SGK’ye maliyeti 3 milyar TL’ye yakın gelir kaybı olmuştur. “Sağlıkta dönüşüm” adı altında yapılan sağlıkta özelleştirme, kurumu hızla özel hastane, kuruluş ve ilaç firmalarına kaynak aktaran, savurgan bir pompa durumuna getirmiştir. 2009 yerel seçim konjonktüründe, hükümetin arttırdığı “popülist harcamalar” da açığı büyütmüştür. 2009’un ilk 10 ayında 43 milyar TL, ekimden geriye 12 ayda ise 56 milyar TL’ye ulaşan bütçe açığı, 12 aylık milli gelirin (717 milyar TL) yüzde 7’sine yaklaşmıştır. Bu açıkları kapatmak için başvurulan kamu borçlanması ise Türkiye’nin borç stokunu devasa boyuta ulaştırmıştır. Eylül ayı sonu itibarıyla AKP iktidarının kamu borcunu tırmandırdığı stok, 431 milyar TL’ye çıkmıştır. Bu stok, kriz öncesinde 373 milyar TL idi. Yani kriz yılında borçlar yüzde 16’ya yakın artmış ve milli gelirin yüzde 61’ine çıkmıştır. AB ölçütlerine göre, bu oranın yüzde 60’ın üstüne çıkması alarmların çalması anlamını taşır ve hükümetin borç yükü için şimdi bu alarm çalar hale gelmiştir. Bütçe açığı ve borç yükü, 2010’un bütün ekonomik ve sosyal politikalarına damgasını vuracak. Açığı azaltmak, yapılabildiği kadar vergi salmaktan, maaş, sağlık-eğitim… her tür sosyal harcamayı kısmaya kadar giderken dibi kazınan KİT’lerden kamu arsalarına, okul binalarına kadar elde avuçta kalan tüm kamu mallarını satmaya yelteniyorlar. Bu da “bütçe, kamu maliyesi” alanından emek kesimlerine karşı daha çetin bir saldırıyı öngörüyor. Emek cephesi, bu kavgaya davetin gerekleri için daha sıkı hazırlanmalı, örgütlenmesini tahkim etmelidir. [email protected] TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşullarõ Araştõrmasõ’na göre, gelirlerin yüzde 40’õ maaş ve ücret gelirlerinden elde edildi Gelirin yarõsõ 14 milyon zenginin Ekonomi Servisi - Türkiye İstatis- tik Kurumu (TÜİK), Avrupa Birliği’ne uyum amaçlõ ‘Gelir ve Yaşam Ko- şulları Araştırması’ için örnek fert- leri dört yõl boyunca izledi. 2006-2007 dönemine ait son veriler çarpõcõ so- nuçlar ortaya koydu... Fertler gelirlerine göre küçükten bü- yüğe doğru sõralanarak beş gruba ay- rõldõ. ‘Geliri en düşük’ olan ilk yüz- de yirmilik grubun toplam gelirden al- dõğõ pay, 2007’de yüzde 5.8 olarak tes- pit edildi. Bu grubun geliri en yüksek yüzde yirmilik dilimle arasõndaki fark da çaprõcõ. Son yüzde yirmilik grup, toplam gelirin yüzde 46.9’una sahip ve toplam gelirden en alttaki grubun 8.1 katõ daha fazla pay alõyor. Araştõrma sonucuna göre bir hane- ye yõllõk ortalama 8 bin 50 lira düşü- yor. Hane halkõnda en yüksek gelir 11 bin 454 lira ile İstanbul’un. En düşük gelir ortalamasõ 3 bin 591 lira ile Gü- neydoğu Anadolu Bölgesi’nde ölçül- dü. Toplam gelir içinde en fazla pay, maaş ve ücret gelirlerinin. Maaş ve üc- retlerin payõ, toplam gelirlerin yüzde 39.7’si oranõnda. Bu gruptaki ölçüm- ler, çarpõcõ bir sonucu ortaya koyuyor. Sosyal transferlerin, toplam gelir için- deki payõ, yarõm puana yakõn artarak yüzde 18.2 oldu. Nüfusun yüzde 20.6’sõ yoksulluk sõ- nõrõnõn altõnda. Nüfusun yüzde 70’i, ‘bir haftalık tatil’ ve ‘eski mobil- yalarını yenileme’ gibi ihtiyaçlarõnõ da karşõlayamõyor. Nüfusun 5’te biri yoksul 2007 sonuçlarõna göre eşdeğer ha- nehalkõ geliri bakõmõndan nüfusun yüzde 20.6’sõ yani her 5 kişiden 1’i yoksulluk sõnõrõnõn altõnda. Araştõrma sonuçlarõna göre ku- rumsal olmayan nüfusun yüzde 60.8’i kendilerine ait konutta oturuyor. Yüzde 39.1’inin oturduğu konutta sõzdõran çatõ, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçevesi ve benzeri sorun- lar bulunuyor. Yüzde 39.8’inin otur- duğu konutta “izolasyondan dolayı ısınma sorunu” yaşanõyor. Yüzde 55.5’inin hanesinin taksit ödemeleri ve borçlarõ (konut alõmõ ve konut masraflarõ dõşõnda) bulunuyor. Bu borç ödemeleri, yüzde 23.3’ünün hanesine çok yük getiriyor. Bütçede açığa devam ANKARA (Cumhuriyet Büro- su) - Merkezi Yönetim Bütçesi kasõm ayõnda 3 milyar 124 milyon lira, ocak-kasõm döneminde 46 milyar 356 milyon lira açõk verdi. Merkezi Yönetim Bütçesi, kasõmda 1 milyar 209 milyon lira faiz dõşõ açõk verince, ocak-kasõm döneminde faiz dõşõ faz- la 5 milyar 803 milyon liraya indi. Maliye Bakanlõğõ, kasõm ayõ Büt- çe Gerçekleşmeleri Raporu’na göre Merkezi Yönetim Bütçe açõğõ, ocak- kasõm döneminde geçen yõlõn aynõ dö- nemine göre yüzde 460.4 artarak 8 milyar 272 milyon TL’den 46 milyar 356 milyon TL’ye çõktõ. Faiz dõşõ faz- la ise ocak-kasõm döneminde geçen yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 85.7 azalarak 40 milyar 518 milyon TL’den 5 milyar 803 milyon TL’ye düştü. Bütçe giderleri yüzde 18.6 ar- tõşla 202 milyar 30 milyon TL’den 239 milyar 542 milyon TL’ye çõktõ. Aynõ dönemde bütçe gelirleri yüzde 0.3 azalarak 193 milyar 186 milyon TL olarak gerçekleşti. Tahsilat düştü Sosyal güvenlik kurumlarõna dev- let prim giderleri yüzde 13.8 artarak 6 milyar 315 milyon TL’ye yükseldi. Sağlõk giderleri on bir aylõk dönem- de 6 milyar 286 milyon TL olurken, bunun 2 milyar 220 milyon TL’si te- davi ve ilaç giderinden, 4 milyar 66 milyon TL’si yeşil kartlõlarõn tedavi ve ilaç giderinden oluştu. Bütçe gelirlerinin 193 milyar 186 milyon TL olarak gerçekleştiği on bir aylõk dönemde bütçe gelir hedefinin yüzde 77.7’si tahsil edildi. Ocak-ka- sõm döneminde yapõlan vergi tahsilatõ geçen yõlõn aynõ dönemine göre yüz- de 1.2 azalarak 154 milyar 247 mil- yon TL’ye geriledi. Kasõmda bütçe giderleri yüzde 2 azalõşla 20 milyar 942 milyon TL olurken, faiz hariç bütçe giderleri yüzde 19.4 artarak 19 milyar 27 mil- yon TL’ye yükseldi. Bütçe gelirleri- nin 17 milyar 818 milyon TL olarak gerçekleştiği kasõmda, vergi gelirle- ri tahsilatõ da göre yüzde 4.2 azalarak 15 milyar 84 milyon TL’ye düştü. Halen 40 bini aşkõn işçinin yararlandõğõ uygulamanõn uzatõlmasõ istemine işçiden şartlõ destek geldi Esnekliği sendika da denetlesin İSTİHDAM DIŞINA 5 MİLYAR LİRA DİSK’in araştõrma bölümü tahminle- rine göre 2008 Ey- lül’ünden bu yana işsizlik fonu kay- naklarõndan 5 mil- yar TL, bütçeye is- tihdam dõşõ işler için aktarõldõ. 4447 sayõlõ İşsizlik Sigortasõ Kanu- nu’nda yapõlan de- ğişikle, kõsa çalõş- ma ödeneğinde iyi- leştirme yapõldõ. Buna göre, yarar- lanma süresi üç aydan altõ aya çõk- tõ. Ödeme tutarõ yüzde 50 arttõ. Kõ- sa çalõşma ödeneği olarak yapõlan ödemeler, başlan- gõçta belirlenen iş- sizlik ödeneği sü- resinden düşülme- di. Sonra, temmuz- da alõnan bir Ba- kanlar Kurulu ka- rarõ ile süre 31 Aralõk 2009’a uza- tõldõ. Ancak bu kez yapõlan ödemeler işsizlik ödemesi süresinden düşül- meye başlandõ. İşveren maliyet ödemek istemiyor ANKARA (AA) - TİSK, Cumhurbaşkanõ Abdullah Gül’e, Türkiye’nin iklim değişikliği konusunda izlemesi gereken strateji konusunda görüşlerini içeren bir mektup gönderdi. Mektupta “İşgücü piyasasının iyi (temiz) ve kötü (temiz olmayan) işler arasında bölünmesinin hiçbir anlamı yoktur. Bu sınırlı vizyon, iklim değişikliğinin istihdam politikası açısından getirdiği zorlukların karşılanmasına ve Türk insanının refahının arttırılmasına hiçbir fayda sağlamayacaktır” görüşleri yer aldõ. Kapalõçarşõ günde iki ton altõn bekliyor PELİN ÜNKER Kapalõçarşõ Esnaflarõ Derneği Başkanõ Dr. Hasan Fırat, Kapalõ- çarşõ’da günde 500 kilo altõn satõl- dõğõnõ belirterek yõlbaşõndan sonra bunun günde 2 tona çõkmasõnõ bek- lediklerini söyledi. Krizle birlikte çarşõda altõn alõmõnõn arttõğõna dik- kat çeken Fõrat, “Krizin etkisiyle yastık altındaki altınlar satılma- ya başlandı. Çarşıda altın satışı yok, ama alım çok fazla. Yılba- şından sonra doğalgaz zammı ve- benzer etkilerle kriz daha da de- rinleşebilir, alım 2 tona çıkabilir” dedi. Uluslararasõ altõn fiyatlarõndaki düşüşü borsalarõn yõlbaşõ tatiline girecek olmasõna bağlayan Fõrat, ta- til bitiminde bir iki ay içinde altõnõn ons başõna 1400-1500 dolara kadar çõkacağõnõ öngördü. Fõrat, 2001 krizinde çarşõda bir caddenin tamamen dükkânlarõnõ kapattõğõnõ hatõrlatarak “Türkiye za- ten hep krizde. 2009’da Kapalı- çarşı’da hiçbir dükkân kapan- madı, sadece kârlılık oranlarında düşüşler oldu. Çarşıda bu açıdan kriz yok, olsa Türkiye batar” de- di. Çarşõda yõlbaşõ hareketliliğinin yaşanmadõğõnõ ifade eden Fõrat, “Önceleri Yunanlar ve Araplar gelirdi ama iki bölge de krizden ciddi şekilde etkilendiği için bu yıl gelmiyorlar” diye konuştu. Türk-İş Başkanõ Kumlu, fondan, krizde işini kaybeden işçinin daha kolay yararlanmasõ olanağõ isterken, DİSK Başkanõ Çelebi de esnek çalõşma isteyen kurumlarõn sendikalar tarafõndan denetlenmesi gerektiğini dile getirdi. Bütçede açõk yüzde 460 artarak 8 milyar lirayõ aştõ. Bütçe giderleri yüzde 18.6, gelirleri binde 3 azaldõ. Türkiye’de, hane halkõ geliri bakõmõndan nüfusun yüzde 20’si yoksulluk sõnõrõ altõnda yer alõrken, zenginle yoksul arasõndaki ‘dramatik’ gelir farkõ da devam ediyor. En zengin yüzde yirmilik kesimin geliri, en yoksul yüzde yirminin gelirlerinden sekiz kat daha fazla. ACI HABER Çağdaş Tiyatromuzun önde gelen düşünce ve eylem adamlarından, Nâzım Hikmet’in pek çok oyununu yeni yorumlarla sahneleyen, Vakfımız Danışma Kurulu Üyesi ALİ TAYGUN’u yitirmenin acısı içindeyiz. Nâzım Hikmet Vakfı 21 Aralõk Pazartesi günü, saat 10.00’da Şehir Tiyatrolarõ Fatih Reşat Nuri Güntekin Sahnesi’nde düzenlenecek törenin ardõndan Teşvikiye Camii’nde kõlõnacak öğle namazõndan sonra toprağa verilecek. “ÇUKUROVA AYDINLANMA TOPLANTILARI” (4) Prof. Dr. ALPASLAN IŞIKLI “Türkiye’yi 1929 dünya ekonomik bunalımının dışında tutan Kemalizmi ve bugünü konuşuyoruz” Bizkaçkişiyiz Derneği Adana Şubesi, ÇYDD Çukurova ve Adana şubelerinin katkılarıyla... Tarih: 18 Aralık 2009 Cuma Saat: 18.00 Yer: Cumhuriyet Kültür Sanat Merkezi İnönü Cd. 5 Sk. Aksoğan İşhanı Kat: 1 ADANA Söyleşi sonunda Prof. Dr. Alpaslan IŞIKLI kitaplarını imzalayacaktır. ADANA CUMOK ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE DERNEĞİ GELİBOLU ŞUBESİ HUKUK DEVLETİ YARGI BAĞIMSIZLIĞI SABİH KANADOĞLU Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcısı Tarih : 19 Aralık 2009 Cumartesi Yer : Atatürk Kız Meslek Lisesi Salonu Saat : 14.00