Katalog

Y eryüzü Kitaplığı [email protected] CELÂLÜSTER Çamlıca yabanından yükseien çığlık "Aden eser yok.. 1898de othmar Pferchy'nln objektifinden Camiıcadan Adalar. Aşağıda dolunayda çamlıca. rtık bu solan bah- çede bülbüllere yer yok / Bir yer ki se- venler, sevilenler- ' Faruk Nafiz'in di- zelerini Alaeddin Yavaşça'nın hi- caz bestesi eşliğinde mırıldanan kaç kişi kaldı bilmiyorunı, ama Dr. AJî R. Bilginer'in dileği, Çamlıca bahçe- lerinin bu dizelerdeki bahçeye benzeme- mesi. Bundan, çok değil, elli yıl sonra "bülbül sesi"ne belki de Yesari Asım Ar- soy'un hicaz şarkısında, hani şu "Sazlar çahnır Çamhca'nın bahçelerinde/Bül- bül sesi var şarkıların nağmelerinde..." diyen şarkıda rastlayacağız. Nostalji değil burada söz konusu olan. Yitip gitmekte olan bitkiler, çiçekler, hayvanlar; onlarla birlikte renkler ve sesler... Tüm bir ya- ban yaşam. Yesari Asım'ın Yavaşça'nın, Dellalzade Ismail Ağa'nın besteleri, Fa- ruk Nafiz'in, Yahya Kemal'in dizeleri, gelecekte, bir zamanlar Çamlıca'da var olan do- ğal yaşamın belgeleri olarak anılacak belki de. Herkesin birbirini "vatan hainliği"yle, "va- tanı bölmek"le suçladığı şu günlerde, birileri Bo- ğaz'ın güzelim doğasını yok edip koca koca site- ler dikmeyi, birileri de o sitelerden evler edinip o MÜREKKEBİ KURUMADAN Yılın renkleri D r. Ali R. Bilginer, Çamlıca: Is- tanbul'da Kalan Yaban Yaşa- mın Son Bahçesi adlı kitabuı- da, Çamlıca yabanında yıl boyunca de- ğişen " renkler"i de anlatıyor. Bilgi- ner'in anlattıkları, kentin doğadan uzak kesimleri yaşayanlan olduğu ka- dar, Çamlıca'da yaşayıp da çevresini göremeyenleri de şaşırtabilir: "Küçük Çamlıca Bahçeleri'nde, yılın dört mevsiminde, kann çok yoğun ol- duğu az sayıdaki günler dışında hemen her zaman açılmış bir yaban çiçeğine rasdayabilirsiniz. Istanbul'un çoğu ye- rine henüz kar yağmamışken ya da ya- ğan kar çoktan erimişken, Çamlıca'da kar, toprağı günlerce beyaz gelinliğiyle süsler. Kar erimeye başlar başlamaz ke- narından kıyısından önce beyaz taç yapraklarıyla çiğdemler boy gösterir. Çiğdemler yeni yılın ilk günlerinde Çamlıca zengin örtüsünde çoktan yer- lerinialırlar. [...] "Şubat ortalarından başlayarak Çam- lıca kırlan renklenmeye başlar. Her- demyeşil yapraklannın arasından ya- vaşça ortaya çıkan, beyaz-pembe nakış- h top top çiçekleriyle Filburnu (Vibur- num tinus) çalısı, yeşille- nen toprakta Çayır papat- yalan (Bellis perennis), pembe morumsu Ballıbabalar, verimli funda toprağının iki erken bahar yıldızı Altınyıldız (Gagea bohemica) ve Akyıl- dızlar (Ornithogalum sp.), Dönbabalar (Erodium dcutarium), Çamlıca'nın si- nirli erken bahar halısını gözalıcı renk ve biçimleriyle dokumaya başlarlar. "Bahar şöleni Çamlıca'da nisan-ma- yıs aylannda doruklara ulaşır. Pembe- beyaz ladenler (Cistus sp.), baygın ko- kulanyla San katırtırnaklan (Spartium junceum) ve yeni açan çiçekleriyle Ihla- murlar bahçenin renkli şölenini değişik kokularıyla iyice bayram yerine çevirir- ler. [...] "Eylül, ekim, kasım ay- lannda Çamlıca çiçeklerin- de de sonbahann san ren- gi baskındır. Sarı çiğdem (Stembergia lutea), Sarıyd- dız (Stembergia coichicii- lora), Sarı çiçekli yabani tere (Diplotaxis tenuifo- lia), Güzel nanelerin (Ca- laminta nepeta subsp.glandulosa) kek- remsi kokulan eşliğinde Çamlıca sonbaharını, me- raklılanna en güzel duy- gularla yaşaurlar..." • evlerde oturmayı sürdürüyor. Dr. Bilgi- ner, buna direnenlerden. Gerçekte, as- ker kökenli bir iç hastalıkları uzmanı Bil- giner. Ama "vatan"ın pek çok yöresinde yıllarca doğal alanlar ve bitki türleri üs- tiine araştırmalar yapmış. Karavanıyla Türkiye'yi dolaşmaya çıkmış. Ağaçları, çiçekleri, tekmil biddleri fotoğraflarla saptamış. Bu uğraşın ilk ürünü, Hakkâri ve dolaylarındaki doğal yaşamı gözler önüne serdiği Cilo&Satlar adlı kitap ol- muş. Bilginer'in, ülkenin farklı coğrafyaları- nı görüp tanımasında, kuşkusuz, bir as- ker hekim olarak Anadolu'nun değişik yörelerinde görev yapmış olmasının payı var. Istanbul'a döndükten sonra ise, Çamhca Asker Hastanesi'nde çalışmış. "Küçük Çamlıca Tepesi'nin güney etek- lerinde bulunan Çamlıca Asker Hastane- si, bahçesinin yeşil örtüsü, değişik cinste- ki ağaçlan, türlü yaban çiçekleri, şakıyan bülbülleriyle, Istanbul'un çok yalunlarm- da, gizli bir doğa hazinesiydi" diyor Bil- giner. Bilginer'in doğa tutkusu giderek fotoğ- raf merakıyla, yaban yaşamın zenginlikle- rini fotoğrafla saptayarak yartnlara bıra- kabilme kaygısıyîa birleşmiş. Merak ve sevgiyle başlayan Çamlıca gezileri, za- manla özel çaba ve eğitimle edinilen do- ğa ve bitkibilim birikimine, daha sonra- ları da Çamlıca Tepeleri'ndeki yaban ya- şamın araştınlmasına yönelmiş. Fotoğraf ustası Ersin Alok'un a. fotoğ- raf & film stüdyosu'nca yayımlanan Çamhca: îstanbul'da Kalan Yaban Yaşa- mın Son Bahçesi, Bilginer'in uzun yıllar içinde edindiği bilgi ve görgü birikiminin ürünü. Prof. Tuna Ekim ve Ersin Alok'un ön- sözlerinin de yer aldığı kitapta, Çamlıca Tepeleri'nin konumu ve tarihi, Çamlıca Bahçeleri'nin edebiyatımızdaki yeri, Çamlıca'nın yabancı yazarlardaki yansı- malan ve Çamlıca masalları anlatıldıktan sonra, Çamlıca'nm yaban biddleri, man- tarları ve hayvanlan, fotoğraflar eşliğinde bilimsel tanımlamalarıyla sıralanıyor. Bilginer, bu benzersiz çalışmanın, "geçmiş zamanlarm görkemli görüntüle- rine küçük bir pencere aralayarak, o günlerden günümüze hoş bir çiçek ko- kusu yaymaya, yine de neşeli bir şarkı mırıldanmaya çalışa- rak, Küçük Çamlıca Bahçeleri'nin dünya- nın sayılı doğal bahçe- lerinden biri olduğu- nu, doğal görünüm ve zenginliğinin mudaka korunması gerektiğini bütün dünyaya umutla haykıran sessiz bir çığ- lık" olduğunu vurgu- luyor. Hiç kuşkum yok, Çamlıca'nm yaban bit- kileri ve hayvanlarm- dan yükseien bir çığlık bu." BİR BİTKİ, BİR MANTAR, BİR HAYVAN 'Doğada küçük bir gezinti' | D r. AliR. Bilginer,kitabında, Çamlıca'nm yaban bitkilerini, mantarlarını ve hayvanlarını, bilimsel tanımlamalarıyla fotoğrafları eşliğinde sunuyor. Birer örnek vereyim dedim: | Akdeniz Servisi -piramidal (Cupressus sempervirens var.pyramidalis)- Servigiller (Cupressaceae) -lng.: Mediterranean Cypress Herdemyeşil, sık dallı, pul yapraklı, dal- lan gövdesine paralele yakın biçimde yu- kanya doğru büyümüş ağaçlardır. 20-30 metreye kadar boylanabilir. 600-700 yıl yaşayabildiği için farklı kültürlerde kutsal anlam taşır. Mabet ve mezarlıklarda ölüm- süzlüğü temsilen sık olarak yetiştirilir. Bahçemizde özellikle tepeye yakın alanlar- da en çok rasdanan ve bahçeye yeşil rengi- ni veren ağaçlardandır. Ayı Mantan (Boletus luteus) Ayımantan- giller (Boletace- aej-Ing.: Fro- zen mushroom Ayı mantan; Ayıca mantan (Bolu); Kaypak mantar. Yenilebilen mantarlardandır. Haziran- dan ekim sonlanna değin rastlanabilir. tğ- ne yapraklı ve meşe ağaçlannın altındaki asidik yapıdaki topraklarda bu ağaçlann sonbaharda düşen ve çürüyen yapraklan arasında bulunur. Meyve kokusundadır. Yenilebilen, lezzetli mantarlardandır. Kırlangıçkuyruklu Kelebek Tırülı (Papi- lio machaon) Kırlangıçkuyruklular (PapiUonidae) - lng.: Swallowtail (Caterpillar) Temmuz ayından ağustos ortalanna değin Kuzeydoğu Anadolu'nun yüksek alanlannda, mart-kasım ayları arasında da Güney ve Batı Anadolu'da rasdanabi- lir. Bahçede kelebeğine rasdayamadık. Tanımlanması Dr. M. Kemal Koçak'a ait- tir. • SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 2 7