Katalog

SAYFA CUMHURİYET 4 HAZİRAN 2008 ÇARŞAMBA . OLAYLAR VE GORUŞLER AÇI MUMTAZ SOYSAL Iletişimin Intiharı İSTERSENİZ, "lletişim iletişimi nasıl öldürdü" diye de sorabilirsiniz. Gerçekten, herkesin herkesi şöy- le ya da böyle dinlediği bir toplum- da, herkes dinlenildiğini bildiği için, söylemek istediğini "dinlenilebilir, ama anlaşılamaz" biçimde, "yalan- cıktan" konuşmaya, yalan söyle- meye başlamaz mı? Ya da, insanlar hiç konuşmama- yı ya da telefonun ve telsizin ica- dından önce bireyler arasında nasıl iletişim kuruluyor idiyse onu tercih et- mezler mi? Dolayısıyla, iletişim teknolojisindeki şaşırtıcı ilerleme, ister istemez, ken- disini yararlanılamaz dunjma sokmuş olmuyor mu? Demek ki, çok değerli bir tekno- lojiyi yararsızlaştıran beşeri ku- surlar üzerinde biraz durmak ve oradan kalkıp doğru sonuçlara var- mak gerekiyor. Yoksa, gerektiğinde binlerce ışık yılı uzaklıktaki âlemlerflfen görüntü- ler ve bilgiler aktarabilen, insanlığın düşüncesine inanılmaz ufuklar açan bir harikayı kendi bencil küçüklük- lerimiz içine sokmuş olacağız. Aslında, şimdi telekulaklık ama- cıyla kullanılan alet edevat çok ye- ni de değil. Abajurlar içine konan "böcek"\er ya da duvar içlerine gö- mülen "duyariı kulaklar" kaç yıldır ha- vaalanlarında satılmakta, merak edenler bunları alıp küçük oyunları- nı eskiden beri oynamaktaydılar. Gerçekten yeni olan, bunların teknik acıdan çok daha gelişmişlerinin cptreye girmiş olması da değildir. Yenilik, teknolojik gelişmenin hu- kuk alanına getirdiği gereksiz yükte. Kişiyi, kişinin özel yaşamını korumak artık son derece zorlaşmış, bu ko- ruma için yaptırım düşünmek nere- deyse olanaksızlaşmıştır. 0 yönde ne düşünülürse düşünülsün, hepsinin anlamsızlaşması teknolojik açıdan kolaylaşmıştır. Daha da kötüsü, kamu düzeninin sağlanması ya da sürdürülmesi için sorumlu makamların elinde bulun- ması gereken cihazlar artık sorum- suz çevrelerin elinde kamu görevli- lerinin işini zorlaştırmak için kulla- nılmaktadır. însanlık, böyle çıkmazlarla karşı- I laştıkça hep felsefeden, etik de- ğerlerden, sık sık da dinlerden me- det ummaya başlar. Ne var ki, bu muazzam teknolojik ilerlemeleri ger- çekleştiren insanlık, aynı zamanda derin düşünceyi yüzeyselleştiren, yüksek değerleri ucuzlatan, dinsel inançları ikiyüzlü davranışların per- desi durumuna indiren bencillikler- den kendini anndırmayı beceremiyor. Hatta, küreselleşme diye diye yanıttıcı etiketlerle sunulan açgözlü köşe, dönmecilikler ilerlemenin motoru olarak bile sunulabiliyor. Bu açıdan bakınca, iletişimi inti- hardan korumak ve daha doğru, da- ha hakça, kısacası daha insanca bir dünyanın yeniden hizmetine sokmak, yine de medyanın, yani insanlann be- yinlerine uzanan kitlesel iletişim araçlarının görevi olmuyor mu? [email protected] Telefon Dinleme ve Sorumluluk Yasal olmayan dinlemelere karşın 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu yaptınmlar getirmektedir. Gerçekten de TCK'nin "Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar" başhklı Dokuzuncu Bölümü'nde 132 ile 140. maddeleri arasında özel hayata karşı suçlar ve cezalar düzenlenmiştir. Hamdİ Yaver AKTAN Yargılay S. Ceza Dairesi Üyesi 1 961 Anayasası'nda habcrlcşme özgürlüğü, tenıel hak ve öz- gürlük olarak düzcnlenmiş vc anılan özgürlükte gizliliğin csas oldugu hüküm altına alın- mıştır (m.17). Kişiler arasındaki ko- nuşmalann kayda alınması, devleti ko- rumak adına yapılsa bile kayıtlann yar- gı makamlan tarafından yasal kanıt olarak kabul edilemeyeceği Anayasa Mahkcmesi'nin karanna da konu ol- muştur. Yüksek Mahkeme, kanıtlama aracı olarak gizli ses kayıtlarının yeter- sizliği üzerinde durmuştur; oysa bu tür gizli kayıtlar, esasen anayasa huku- kuyla yakından ilgili olmakla, düzen- leıne zorunluluğu bulunmaktadır. 1982 Anayasası da herkesin, lıaberleşme öz- gürlüğüne sahip olduğunu ve haberleş- menin gizliliğini düzenlemiştir (m.22/1). Haberleşme özgürlüğüne, kanunun açık- ça gösterdiği hallerde hâkirtı karanyla veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yasayla yetldli kıhranış merciin yazılı emriyle sınırlama getirilebilir (m.22/2). Hukuksal güvenceler Kişiler arasında kamuya açık olmayan konuşmalann, taraflann bilgisi dışında dinleme araçlarıyla izlenmesi ya da kaydedilmesi, kamuya açıklanması ve- ya kişinin katıldığı fakat özel olan söy- leşilerin nza dışı tespit edilerek kamu- ya duyurulması vb. davramşlarla kişi- lerin temel hak ve özgüıiüklerine tcca- vüz edilmesi hallerinde hukuksal gü- vencelerin kullamlabileceğini Türk hu- kuk sistemi kabul etmektedir. Teknolojinin hızlı gelişimi ve bu bağlamda üretilen yüksek teknoloji ürünü aygıtlann olumsuz kullanımına karşı özel yaşamın ve haberleşme öz- gürlüğünün gizliliğine dönük müdalıa- le olasılığına karşı hak ve özgürlük ih- lallerini önlemek için öncelikJe Birleş- miş Milletler bünyesinde çalışmalar yapılarak kararlar alınınıştır. Dinleme ve kayıt tekııikleri gibi alanlardaki geliş- melernedeniyle bircyin özel yaşanıına saygılı olunması ve müdahalelere kar- şı konınması benimsendiği gibi iki ya da daha çok kişi arasındaki konuşmalann hukuka aykın bir biçimde gizlice din- lenmesi, kayda alınması ve elde edilcn bilgilerin açıklanmasına karşı gerek cezai ve gerekse hukuki sorumluluğun gerekeceği kararlaştınlmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanı'nın da ka- nldığı ve 26-28 Mayıs 1970 tarihleri ara- sında yapılan Avrupa Adalet Bakanla- n 6. Konferansı'nda gizli dinlemeyc kar- şı önlem alınması gerektiği vurgulandığı gibi milletlerarası işbirliğinden de söz edilmiştir. Diğer taraftan Urbino Üniversitesi ta- rafından 10-12 Mart 1994 tarihleri ara- sında Avrupa Birliği'ne üye tüm ülke- lerden temsilcilerin katıhmıyla "Top- luluk ülkelerinde telefon dinleme ku- ralları" hakkında uluslararası bir kon- gre düzenlenerek bir dizi karar alın- mıştır: Öncelikle dinlemeler yasayla düzenlenmeli ve yargıç karanna bağlı ol- malıdır. Güvenlik ve hukuki dinlemeler arasında net bir ayrım yapılmalı ve hu- kuki dinlemeler için azami güvenceler öngörülerek ve önlcme dinlemelerinin kullanılabilir olması engellenmelidir. Hukuksal dinlemelerin nesnel sınırları çizilmeli, dinlenecek kişilerin kimliği ke- sin olarak belirlenmeli ve dinlemeye sa- dcce zorunlu görülen hallerde ve ağır suçluluk göstergelerinde başvurulmadır. Hukuk devleti ilkesi Avıoıpa lnsan Haklan Mahkemesi de (AJHM) Klass davasında; Alman- ya'da gizli dinlemeyle ilgili yasal dü- zenleme bulunması nedeniyle Sözleş- me'nin 8/2. maddesinde yer alan ne- denlerle adli makam karan veya emri ile haberleşme ve özel yaşama sınırlama- lar getirilebileceğini benimsemiştir. tn- giltere'de ise yasal düzenleme bulun- madığı için Malone davasında Sözleş- me'nin 8/2. maddesinin ihlal edildiğine karar verilmiştir. Huvig ve Kruslin da- valannda, Fransız hukukundaki kamu makamlannın takdir haklannın sınırla- rının yeterli açıklıkta olmadığı için, dinlemenin demokraük hukuk devleti il- kesiyle bağdaşmadığı AÎHM'ce belir- tilmiştir. Dinleme ile ilgili kararlanna toplu ola- rak bakıldığında AİHM, orantılılık ilkesini göz önünde tutruğu gibi ya- sayla öngörülme ve de- mokratik bir toplumda zorunluluk ve meşru amaçla başvurulma öl- çütlerini aramaktadır. Ni- tekim 8 Nisan 2003 tarih- li yeni bir karannda, nıü- dahale, "yasaya uygun olarak" yapılmadığı, Söz- leşrne'nin 8. maddesinin 2. fıkrasındaki "meşru amaçlardan" birini takip etmediği ve bu amacı ta- kiben "demokratik bir toplumda gerekli" gö- lülmediği takdirdc 8. mad- denin ihlal edilmiş olaca- ğına hükmetmiştir. Mahkûmiyet aldı 4422 sayılı Çıkar Amaç- lı Suç Örgütleriyle Müca- dcle Kaııunu'nun 1.8.1999 tarihinde yürürlüğe gir- mesine kadar Türk huku- kunda açık bir düzenleme bulunmadığı için mülga 1412 sayılı Ceza Muha- kemesi Usul Kanunu'nun (CMUK), mektup, telgraf vesair mersulelerin zaptı- na ilişkin 91 ve 92. mad- deleri genişletici yorum- la iletişimin denetlenme- sinde de uygulanmaktay- dı! Ne var ki anılan uygu- lama nedeniyle Ağaoğlu davasında Türkiye, AİHM'nin 6 Aralık 2005 tarih ve 27310/95 sayılı karan ile Sözleşme'nin 8/2. maddesini ihlal etti- ğinden dolayı mahkûmiyet almıştır. AIHM, dinleme karannm verildiği 19 Ey- lül 1991 tarihinde Türki- ye'nin ulusal hukukunda, iletişimin denetlenmesine ilişkin düzenleme bulım- madığını, CMUK'un 91 ve 92. maddelerinin de dinlemeye yeterli "ka- nunla öngörülme" koşu- lunu karşılamadığını ge- rekçesinde açıklamıştır. Normatif düzenleme 4422 sayılı Kanun'nun 2. maddesiyle yapılmış ve aynı yasanın 16. madde- siyle de dinlemeyc elve- rişli suçlar sayılmıştır. 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanu- nu'nun (CMK) 135. mad- desiyle dinlemeye konu olabilecek suçlar genişle- tilmiştii". Düzenlemeye gö- re kuvvetli şüphe'nin var- lığı ve başka suretle de- lil elde edilmesi olanağı- nın bulunmaması (CMK m. 13 5/1) hallerinde ka- talog suçlarda dinleme yapılabilecektir. Her iki koşulun birlikte bulunma- ması halinde yargıç kara- nna bağlı olarak dinleme yapılsa bile elde edilen kanıtlara ceza yargılama- sında değer verilebilmesi olanaksızdır. I Arkast 8. Sayfada GALINA BREITKREDZ Af GANJSTAN GERÇEĞİNDE ŞERİATA KARŞI KADINLAR ; Taliban fktidannın devrilmeslnden sonra Afganîstan'a ğiden Alman ğazeteci Galina Breltkreuz, kadınların yaşanı savaşını akıcı röportajiarla anlatıyor. Şeriaia dfrenen cesur Afgan kadınları, yoksulluk ve telılikeier arasında çağdaş yaşama ğeçişfn yollarını arıyor. ATAOL BEHRANOĞLV BEYAZ, İPEK GİBİ YAGDIKAR 50 YUdan 100 Şifr Alaol Behramoğlu 50 yıldır yazdığı, dünya dillcrine çevrümiş, uluslararası öüuller almış dlzelerlnden 100 şiirük bir seçkl yaptı ve lirik, epik, kişisel, toplumsal şiirlerdcn oluşan "Beyaz Ipek Gibi Yağdı Kar" kitabıyla, okura şlir dflinde bir Türkiye üyküsîî sundu. CEVAT ÇAPAN ŞİİR ÇEVlR DENİZE AT Şiir Ailasrnüan Bir SeçKi Çin'den Peru'ya uzanan geniş bir coğraiyada otuz bir iiike ve yetmtş bir şairden çevirdlğf şlfrlerle farklı bir 'Şiir Atlası" sunuyor bizlere Cevat çapan. "Buna, okurlarla birlikte çıkmayı umduğiun şlirsel bir yolculuğun seyîr öeileri de diyebiliriz" diyor çapan. A İKİ» rayııDalıtn ımınsiü c< Ki Ankara Şube: Izmlr Şube: ALFA DAÛ1TIM IIIÜIIIUD Prol. Nurettin Maihar öklel Sokak No. 2 Şişli Tel AlalürkBulvanNo: 125 Kat: 4 Bakanlıklar Tel?O 312 419S0 20 H. Ziya Bulvan 1352. Sokak No: 2/3 Pasaport Tal:0 232 4411220 Cumhuriyel tapları 0 212 343 72 74