Katalog

kultur@cumhuriyet.com.tr SAYFA CUMHURİYET 31 ARALIK 2008 ÇARŞAMBA 18 KÜLTÜR CMYB C M Y B Sinemadan tiyatroya, opera ve baleden müziğe, yazõna.. tüm sanat dallarõnda başarõlar, ödüller, kayõplar ve tartõşmalarla geçti bu yõl da Kültür Sevrisi - Bitirmek üzere olduğumuz yõ- lõn şu son günlerinde dönüp geriye baktõğõmõz- da gözümüze ilk çarpan yazõnõmõzõn yoksullaş- tõğõ. Daha yõlõn başlarõnda şiirimizin önemli eleştirmeni Mehmet H. Doğan’õ, yaz sõcaklarõnda sözünü sakõnmayan roman eleştirmenimiz Fet- hi Naci’yi, ardõndan şiirimizin ustalarõndan İlhan Berk’i, güzü yarõladõğõmõz sõrada büyük şairimiz, “Türkçenin ses bayrağı” Fazıl Hüsnü Dağ- larca’yõ, son olarak da Yeditepe dergisi ve ki- taplarõyla bir dönem yazõnõmõzõn taşõyõcõlarõndan olmuş Hüsamettin Bozok’u elimizden aldõ ölüm. Kõrgõzlarõn ev- rensel yazarõ, insan- larõyla özdeşleştiği- miz Cengiz Aytmatov’u da katabiliriz 2008’de dünyadan ayrõlõşõyla yazõnõmõzõ yoksul- laştõranlar arasõna… Filistinli şair Mahmud Derviş’i de unutmadan. Yoksullaşan yalnõzca yazõnõmõz mõ geçtiğimiz yõl? Bir anõmsayalõm bir bir başka kimleri yitir- dik, “Diva turca” Leyla Gencer’den başlaya- rak… Metin And, Nail Çakırhan, Saim Bugay, Nedim Otyam, Kenan Pars, Suna Pekuy- sal… Geniş bir listeyi yanda bulacaksõnõz diye- rek burada keselim ve kültür sanat alanõnda ge- çen yõlõn önemli olaylarõna geçelim. Bir önceki yõl yõkõlõp yõkõlmamasõ tartõşõlan Ata- türk Kültür Merkezi (AKM) 2008’in ortasõnda boşaltõldõ ve burayõ kullanan kurumlar (İstanbul Devlet Senfoni Orkestrasõ, Opera ve Balesi ile Ti- yatrosu) Paşalimanõ’ndaki Tütün Deposu’na ta- şõndõ. Üç kurum da yönetim işlerini ve provala- rõnõ burada yapar, gösteri ve konserlerini değişik yerlerde gerçekleştirirken yenilenen AKM’ye dö- necekleri 2010 yõlõnõ iple çekiyorlar. AKM’nin yenilenmesi ise bütün yõl tartõşõl- dõ. Yenileme yönetimini üstlenen İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansõ ve projeleri ha- zõrlayan Tabanlõoğlu Mimarlõk, yapõda önem- li bir değişiklik olmayacağõnõ söyleseler de “çor- badan ağzı yanmış” sanat çevrelerini bir tür- lü inandõramõyorlar. Tiyatro ve Opera Bale Sa- natçõlarõ Vakfõ (TOBAV) da inanmayanlar ara- sõnda başõ çekiyor. Öte yandan, yenileme çalõşmalarõ hâlâ proje aşa- masõnda olduğundan İDSO, İDOB ve İDT 2008- 2009 mevsiminin ilk yarõsõnda AKM sahnele- rinden gereksiz yere yoksun bõrakõlmõş gibi gö- rünüyor. İstanbul AKM’siz bir yõl geçirirken Ankara ve İzmir’in iki güzel salona kavuşmasõ ise sevindi- riciydi. Önce, kasõm ayõnda Ankara’da, Doğuş Topluluğu’nun yenilediği Cumhurbaşkanlõğõ Senfoni Orkestrasõ Salonu açõldõ; 27 Aralõk’ta da Düşünce ve sanat özgürlüğüne gölge Ç oksesli müzik alanõnda önemli bir olay da Adnan Saygun’un ölümünden bir yõl önce bitirdiği “Kumru Efsa- nesi” balesinin ilk kez İzmir Devlet Balesi’nce sahnelenmesiydi. Gelecek yõl yapõlacak 11. Ulus- lararasõ İstanbul Bienali’nin kü- ratörleri bu yõl açõklandõ. “What, How and For Whom” adlõ grubu oluşturan dört kadõn kü- ratör de yõlõn sonuna doğru, bienalin kavramsal çerçevesini açõkladõlar. Brecht’in 80 yõl önce yazdõğõ “Üç Kuruşluk Opera” adlõ oyunundaki bir şarkõdan alõnan bienal başlõğõ “İnsan Neyle Yaşar?” değişik tepkilerle karşõlandõ. Plastik sanatlar alanõnda yõlõn diğer önemli olaylarõ Sakõp Sabancõ Müze- si’ndeki “Dali” ve Pera Müzesi’ndeki “Kou- delka” sergileri, Marmara Üniversitesi’nin Sultanahmet’teki Rektörlük Binasõ’nda açõlan Cumhuriyet Müzesi, IMOGA ile Işõk Üniver- sitesi’nin birlikte düzenlediği İstanbul’un ilk Bas- kõresim Bienali, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde açõlan “Do- cumenta 1955-2005” sergisi olarak sõralanabilir. 2008’de düşünce ve sanat öz- gürlüğüne gölge düşüren üzücü olaylar da eksik değildi. Trab- zon Devlet Tiyatrosu’nun “Düğün ya Davul” oyunun- da kullanõlan, Başbakan’õ eleştirmeye yönelik bazõ söz- ler nedeniyle dört oyuncuya uyarõ cezasõ verilmesi tiyat- ro dünyasõnda tartõşmalara yol açtõ. Nedim Gürsel’in “Allah’ın Kızları” romanõ için soruşturma açõldõğõ, Ni- hat Behram’õn “Darağa- cında Üç Fidan” romanõnõn satõşõnõn Diyarbakõr’da engellendiği, “Git- mek” filminin İsviçre’deki “CultureScapes” festivalinden Türk Kültür Bakanlõğõ’ndan bir yet- kilinin müdahalesiyle çõkarõldõğõ haberleri üzü- cüydü. Almanya’da 2002’de ele geçirilen Frig, Yu- nan, Roma ve Bizans dönemlerinden 700 yapõtõn, Kültür Bakanlõğõ’nõn 5 yõllõk uğraşõ sonucu, ana- yurtlarõna dönecekleri ise yõlõn en güzel haber- lerinden biriydi. Güzel haberlerle başladõk, güzel haberlerle bi- tirelim 2008’i. Bu yõl sanatçõlarõmõz, öncelikle de sinemacõlarõmõz ve müzikçilerimiz, yurtdõ- şõndan ödüllerle döndüler. Bunlarõ yandaki lis- tede göreceksiniz. Öte yandan, yazarlarõmõzõn da pek çok yapõtõ yabancõ dillere çevrildi ve de- ğişik ülkelerde yayõmlandõ. Talat Sait Hal- man’õn hazõrladõğõ, Amerika’da yayõmlanan 2 ciltlik “Türk Oyunları Antolojisi”; Necdet Adabağ’õn hazõrladõğõ, İtalya’da yayõmlanan “Türk Öykücüleri” antolojisi; Azerbaycan’da minyatür kitap olarak yayõmlanan Atatürk’ün “Nutuk”u bunlarõn başõnda geliyor. Ayrõca, Frankfurt Kitap Fuarõ’nda konuk ülke olma- mõzõn da itici etkisiyle, pek çok yazarõmõzõn ya- põtlarõnõn çeşitli dillere, öncelikle de Alman- caya çevrilip yayõmlandõğõnõ ekleyelim 2008’in güzel haberlerine. İzmir’de Büyükşehir Belediyesi’nin yaptõrdõğõ, Türkiye’nin altyapõsõ donanõmlõ kültür yapõsõ ol- duğu bildirilen Adnan Saygun Sanat Merkezi. Bu iki güzel haberi verirken CSO Salonu’nun ye- nileme projesini yapan Mimar Özgür Ecevit’in Opera-Bale, Tiyatro ve Kongre binalarõndan olu- şan Ankara Atatürk Kongre ve Kültür Merke- zi projesinin gerçekleştirilmek için 2001’den be- ri ödenek beklediğini de anõmsatmadan geç- meyelim. AKM’nin yenilenmesini üstlenen 2010 Ajan- sõ’nõn bu yõl başlattõğõ Topkapõ Sarayõ mutfakla- rõ ve kulesi, Ayasofya ana kubbe, Resim Heykel Müzesi, Tophane-i Amire yenileme, Büyük- çekmece’de Depo-Müze ve Yenikapõ’da İstan- bul Müzesi gibi tasarõlarõnõn 2010’a yetişmesi kuşkusuz İstanbul için önemli bir kazanõm ola- caktõr. FAZIL SAY BU YIL DA GÜNDEMDEYDİ 2008’de bir önceki yõldan beri süren ikin- ci bir tartõşma Fazıl Say’la ilgiliydi. Değerli piyanistimiz bu yõl da söyledikleri ve yapõt- larõyla gündemdeydi. Fazõl Say, Türkiye’nin Or- taçağ karanlõğõna sürüklendiği konusundaki görüşlerini bu yõl daha da netleştirdi ve Metin Al- tõok Oratoryosu’nun sansüre uğramasõnõn yanõ sõ- ra okullardan müzik ve resim derslerinin kaldõ- rõlmasõnõ da eleştirdi. “En çok da gelecek ku- şaklar için kaygılanıyoruz. Eğer, günün birinde karanlık güçler Cumhuriyetimize ve ulusal de- ğerlere hayat hakkı tanımazsa, onlara teslim olacak değiliz” diyen Say, bir yandan da ürün ver- meyi ve ödül kazanmayõ sürdürdü. Ankara Sanat Kurumu’nun Onur Ödülü, Melvin Jones Ödülü, Bremen Müzik Festivali 2008 Ödülü verilen, “Ha- rem’de 1001 Gece” adlõ keman konçertosunun dünya ilk çalõnõşõ Luzern’de gerçekleştirilen Fa- zõl Say yõlõn son günlerinde de daha önce “Yılın Piyanisti” seçildiği Japonya’da turnedeydi. Ekim sonlarõnda gösterime giren, Can Dün- dar’õn belgesel olarak sunulan filmi “Mustafa” çevresinde başlayan tartõşma gelecek yõl da sü- receğe benziyor. “Atatürk”ü yansõtmak savõnda olan film en çok gerçekleri çarpõtmakla, gerçek- lere uymayan bir Atatürk portresi çizmekle eleş- tirildi. Turgut Özakman ve Mustafa Altıoklar’õn gazetemizde yayõmlanan eleştiri yazõlarõnõ okur- larõmõz anõmsayacaktõr. Yõlõn bir önemli olayõ da “Bütün Renkleriy- le Türkiye” sloganõyla konuk ülke olduğumuz Frankfurt Kitap Fuarõ’ydõ. Katõlan 300’ün üzerinde yazarõ, yazar örgütlerinin temsilcileriyle Kültür Ba- kanlõğõ’nõn birlikte seçtiği fuar boyunca yazõnõ- mõz üzerine çok sayõda etkinlik yapõldõ, konser- ler verildi ve sergiler açõldõ. Türkiye’nin konuk ülke olduğu bir başka ulus- lararasõ etkinlik de Roma’daki 14. Medfilm Fes- tivali’ydi. Sinemamõzõn 10 filmle temsil edildi- ği festivalde Semih Kaplanoğlu’nun “Yumur- ta”sõ ile Özcan Alper’in “Sonbahar”õ ödülle döndüler. ‘SİVAS 93’ YILIN OYUNU ÖDÜLÜNÜ ALDI Yõlõn iki tiyatro olayõndan biri 16. Uluslarara- sõ İstanbul Tiyatro Festivali’yse, öteki Genco Er- kal’õn yazdõğõ, yönettiği ve oynadõğõ “Sivas 93”tü. Festivalde dünya tiyatrosundan önemli ör- nekler izledik. “Sivas 93” ise bu yobaz kõya- mõ/aydõn kõyõmõnõ olanca gerçekliğiyle sahneye taşõyarak bellekleri tazeledi. Türkiye’de 50.000 izleyiciye ulaştõktan sonra Avrupa turnesine çõ- kan oyun bir belgeselin nasõl olmasõ gerektiğini örneklerken Genco Erkal’a da Tiyatro Eleştir- menleri Birliği’nin “Yılın Oyunu” ödülünü ka- zandõrõyordu. Erkal, “Sivas 93”e Afife Ödülle- ri’nde verilmeye kalkõlan mansiyonu ise tepkiy- le karşõlõyor ve kabul etmiyordu. Çoksesli müzikte, yenilenen CSO Salonu ve ye- ni Adnan Saygun Sanat Merkezi ile İDSO’nun sa- lonsuz kalmasõnõn dõşõndaki önemli olaylar, ya- rõşmalardõ. Mersin Üniversitesi Devlet Konser- vatuvarõ’nõn düzenlediği 3. Gülden Turalõ Keman Yarõşmasõ’nõ bu yõl yeni bir keman yarõşmasõ iz- ledi: Uluslararasõ Nuri İyicil Keman Yarõşmasõ. Her iki yetenekli genç yorumcularõ ortaya çõka- rõrken İzmir Kültür Sanat ve Eğitim Vakfõ’nõn dü- zenlediği ve bu yõl Atatürk’ün anõsõna adanan 7. Nejat Eczacõbaşõ Ulusal Beste Yarõşmasõ ile MSGSÜ Devlet Konservatuvarõ’nca okulun 125. yõlõ dolayõsõyla düzenlenen beste yarõşmasõ çok- sesli müzik dağarcõğõmõza yeni yapõtlar kazandõrdõ. 10. Siemens Opera Yarõşmasõ da operamõza ye- ni yetenekler kazandõrõyor, İstanbul Kültür Sanat Vakfõ’nõn düzenlediği 5. Leyla Gencer Şan Ya- rõşmasõ ise daha çok operamõzõn sesini dünyaya duyurma işlevini üstleniyordu. Tõpkõ, Devlet Opera ve Balesi’nin bu yõl başlattõğõ Uluslarara- sõ İstanbul Bale Yarõşmasõ gibi. Son gününü yaşadõğõmõz 2008’e dönüp baktõğõmõzda gözümüze ilk çarpan sanatõmõzõ, özellikle de yazõnõmõzõ yoksullaştõran ölümler: Fazõl Hüsnü Dağlarca, İlhan Berk, Metin And, Leyla Gencer, Fethi Naci, Mehmet Doğan, Hüsamettin Bozok, Nail Çakõrhan... Ve daha pek çok değerli insan artõk yalnõzca yapõtlarõyla yaşayacaklar... Atatürk Kültür Merkezi’nin yenilenmek için kapatõlmasõ ise çoksesli müziğimizi, opera ve balemizi, tiyatromuzu yoksullaştõrdõ. 2008 yazınımızın yoksullaştığı yıl Jules Dassin (31 Mart) Charlton Heston (5 Nisan) Sydney Pollack (26 Mayõs) Mel Ferrer (2 Haziran) Dino Risi (7 Haziran) Jean Delannoy (18 Haziran) Cyd Charisse (17 Haziran) George Carlin (22 Haziran) Osman Yağmurdereli (1 Ağustos) Orhan Günşiray (27 Ağustos) Semiramis Aydõnlõk (28 Mart) Prof. Zekai Ormancõ (23 Nisan) Eflatun Nuri (Adil Nuri Erkoç) (3 Mayõs) Robert Rausc- henberg (12 Ma- yõs) Perihan Altõn- dağ Sözeri (7 Nisan) Leyla Gencer (10 Mayõs) Bo Diddley (2 Haziran) Avni Anõl (14 Haziran) E s b j o r n Svensson (14 Haziran) Jamelao (Jose Bispo Clementino dos Santos) (14 Ha- ziran) Isaac Hayes (10 Ağustos) Tomris Mengüşoğlu (15 Mayõs) Arslan Kaynardağ (4 Haziran) Cengiz Aytmatov (10 Haziran) Ali Püsküllüoğlu (24 Haziran) İsayeviç Soljenitsin (3 Ağustos) Mahmud Derviş (10 Ağustos) İlhan Berk (18 Ağustos) Ayça Telõrmak (8 Haziran) Ertan Savaşçõ (18 Ağustos) Adalet Bayramoğlu (3 Eylül) Earl Palmer (21 Eylül) Hadi Çaman (22 Eylül) Paul Newman (27 Eylül) Necdet Tokat- lõoğlu (27 Eylül) Metin And (30 Eylül) Nail Vahdeti Çakõrhan (10 Ekim) Fazõl Hüsnü Dağlarca (15 Ekim) Prof. Dr. Şük- rü Elçin (28 Ekim) Hüsamettin Bozok (28 Ekim) Kudret Öztoprak (3 Kasõm) Yma Sumac (6 Kasõm ) Michael Crichton (7 Kasõm) Jorn Utzon (30 Kasõm) Harold Pinter (25 Aralõk) Hüseyin Alptekin (3 Ocak) Ugo Pirro (3 Ocak) Saim Bugay (27 Ocak) Sõrrõ Gültekin (7 Şubat) Mehmet H. Doğan (17 Şubat) Aysel Gürel (17 Şubat) Alain Robbe - Grillet (20 Şubat) Sami Önal (29 Şubat) Nuri Abaç (1 Mart) Nermin Sarova (3 Mart) Nedim Otyam (8 Mart) Kenan Pars (10 Mart) Bahri Beyat (8 Mart) Suna Pekuysal (22 Temmuz) Raşit Kara (23 Temmuz) Fethi Naci (İsmail Naci Kalpakçõ- oğlu) (23 Temmuz) Johnny Griffin (25 Temmuz) Bu yõl birçok sanatçõyõ yitirdik - Nobel Edebiyat Ödülü - Fransõz Jean-Ma- rie Gustave Le Clézio. - Boston Türk Film ve Müzik Festivali: Türk Sinemasõnda Mükemmellik Ödülü - Reha Erdem. - 27. İstanbul Film Festivali Altõn Lale: Yu- murta. - 54. Taormina Film Festivali: Jüri Özel Ödü- lü - Seyfi Teoman: ‘Tatil Kitabõ’. - 14. Saraybosna Film Festivali: ‘En İyi Ka- dõn Oyuncu Ödülü’ - Ayça Damgacõ (Gitmek). - Behçet Necatigil Şiir Ödülü - Enis Batur. - 2008 Yunus Nadi Ödülleri: ‘Sosyal Bilim- ler Araştõrmasõ’ - Şevket Çizmeli, Rõfat N. Ba- li; ‘Roman’ - Mehmet Anõl; ‘Öykü’ - Yavuz Ekinci, Alper Akçam, ‘Şiir’ Abdülkadir Budak, Veysel Çolak, ‘Ka- rikatür’ - Muammer Ol- cay, Ahmet Aykanat. - 44. Sait Faik Hikâye Armağanõ -Behçet Çelik. - Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü - Ahmet Erhan - Hacettepe Üniversi- tesi Sanat Ödülü - Mu- ammer Sun. - 2007 Haldun Taner Öykü Ödülü - Hasan Özkõlõç. - “Uluslararasõ Ti- yatro Eleştirmenleri Birliği Türkiye Merke- zi 2008 Onur Ödülü” - Prof. Dr. Dikmen Gü- rün. - Afrika ‘Barõş ve Dostluk Ödülü’ - Hõf- zõ Topuz ‘Kara Çõğlõk - Afrika’da Başkaldõrõ ve Aşk’ - ‘13. Uluslararasõ Ankara Tiyatro Festiva- li Onur Ödülü’ - Haluk Bilginer, ‘Emek Ödü- lü’ - Talat Sait Halman. - Cumhurbaşkanlõğõ Kültür ve Sanat Büyük Ödülü: Yazõnda Yaşar Kemal, mimaride Turgut Cansever, müzikte Alaeddin Yavaşca. - ‘Nuri İyicil Keman Yarõşmasõ Büyük Ödü- lü’: Ilian Garnet. - PEN Duygu Asena Ödülü: Ayşe Gül - Yeşim Arat “Kadõna Yönelik Şiddet Araştõrmasõ” ve Handan Çağlayan “Analar Yoldaşlar Tanrõ- çalar” . - Asya Pasifik Film Ödülleri En İyi Yönetmen: Nuri Bilge Ceylan “Üç May- mun”. - 14. Roma MedFilm Festivali Euroimage İtal- ya Ödülü: Semih Kapla- noğlu ‘Yumurta’, ‘Özel Mansiyon Ödülü’: Özcan Alper ‘Sonbahar’. - Sevda-Cenap And Mü- zik Vakfõ Onur Ödülü Altõn Madalyasõ’ - Cumhurbaş- kanlõğõ Senfoni Orkestrasõ. - 3. Uluslararasõ Bursa İpek Yolu Film Festivali Ulu- sal Yarõşma En İyi Film Ödü- lü: Raşit Çelikezer ‘Gökten Üç Elma Düştü’. - Enver Gökçe 2008 Şiir Ödülü: Ataol Behramoğlu ‘İki Ağõt’. - ‘Tiran Uluslararasõ Film Festivali En İyi Film Ödülü’ - Nesimi Yetik ‘Annem Sinema Öğreniyor’. - ‘9. Uluslararasõ Tif- lis Film Festivali Gümüş Promet- heus Ödülü’: Özcan Alper, ‘Sonbahar’. - Kerala Uluslararasõ Film Festivali En İyi Film Ödülü: Hüseyin Karabey, ‘Gitmek’. - Cemal Süreya Şiir Ödülü: Kitapta Müslim Çelik “Necatigül”; dosyada Mustafa Erdem Öz- ler “Erdem Devesi”. - 2008 Sedat Simavi Ödülleri: Edebiyatta Arif Damar, görsel sanatlarda Prof. Dr. Adem Genç. - Tiyatro Eleştirmenler Birliği: Geleneksel Yõ- lõn Oyunu Ödülü ‘Sivas 93’. - Aydõn Doğan Uluslararasõ Karikatür Ya- rõşmasõ: Ahmet Öztürklevent. - Sanat Kurumu/ En İyi Müzik: Okay Temiz, Onur Ödülü: Fazõl Say. - “Memet Fuat Eleştiri/İnceleme, Deneme ve Yayõncõlõk Ödülleri/ Eleştiri/inceleme: Reyhan Tutumlu; Deneme: Mahmut Temizyürek; Ya- yõncõlõk: Çekirdek, Yem ve Metis. - MSGSÜ Ulusal Beste Yarõşmasõ: Nejat Ba- şeğmezler. - Oscar Ödülleri/ En İyi Film - Yönetmen: İh- tiyarlara Yer Yok (Joel ve Ethan Coen Kar- deşler). - Puşkin Madalyasõ: Ataol Behramoğlu, Ha- kan Aksay, İlber Ortaylõ. - SİYAD Ödülleri: Semih Kaplanoğlu/Yu- murta’ya sekiz ödül. - Siemens Opera Yarõşmasõ: Birinci soprano Özgecan Gençer (Bilkent); İkinci soprano Sirel Yakupoğlu (Mimar Sinan). - 16. Artfilm Uluslararasõ Film Festivali En İyi Film: ‘Tatil Kitabõ’ (Seyfi Teoman). - Cinefan En İyi Yönetmen: Nuri Bilge Cey- la “Üç Maymun”. Bol ödüllü yõl: 2008 Roma’daki 14. Medfilm Festivali’nde Semih Kaplanoğlu’nun “Yumurta”sı ödülaldı. Yılın iki tiyatro olayından biri 16. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali’yse, öteki Genco Erkal’ın yazdığı, yönettiği ve oynadığı “Sivas 93”tü. Oyun Tiyatro Eleştirmenleri Birliği’nin “Yılın Oyunu” ödülünü aldı. Üç Maymun FazılHüsnüDağlarca HadiÇaman