Katalog

27 AĞUSTOS 2006 PAZAR CUMHURİYET SAYFA DİZİ Türkiye’de sınırlı sayıda merkezde yapılan kalp bozuklukları ameliyatlarıyla minik kalpler yaşama tutunabiliyor 9 Doğuştan hassas kalpler ? İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Kalp Damar Cerrahisi Anabilim Dalı’nda da başarıyla uygulanan ameliyatlardaki en önemli sorun, ameliyata ve yoğun bakıma harcanan paranın çok olması. Anne karnında tedavi oğumsal kalp hastalıklarında teşhis ve tedavi yöntemlerinden en önemlileri de anne karnında yapılanlar. Doğumsal kalp hastalıklarında anne karnında teşhis 10 haftalık bebeklerde mümkün olsa da tedaviler henüz başlangıç aşamasında... Prof. Dr. Enver Dayıoğlu ve Prof. Dr. Emin Tireli, doğumsal kalp hastalıklarının anne karnında teşhis ve tedavileri ile ilgili şu bilgileri verdiler. Prof. Dr. Emin Tireli, bugün doğuştan kalp hastalıklarının birçoğunun anne karnında teşhis edilebildiğini ancak tedavi konusunda yapılan çalışmaların çok sınırlı olduğunu söyledi. Tireli, ‘‘Gebelikte yapılan fetal ekokardiyografi ve doppler incelemeleri genellikle yeterlidir. Ancak anne karnında tedavi ve kalp ameliyatları sınırlıdır. Çalışmalar sürdürülüyor. Klinik deneyimler ise oldukça azdır’’ diye konuştu. Prof. Dr. Enver Dayıoğlu da, ‘‘Fetal ekokardiografi’’ ile (çocuk anne karnındayken yapılan ekokardiyografi), 10 haftalık bebeklerdeki bozuklukların dahi teşhis edilebildiğiProf. Dr. Dayıoğlu. ni belirtti. Bu teknolojinin henüz emekleme döneminde olduğunu ifade eden Dayıoğlu, tetkikin, anneye zahmet vermeyen (noninvaziv) teşhis metodu olduğunu ve çok kolay uygulanabildiğini söyledi. Bu bozuklukların anne karnında teşhisi sonrasında ya bebeğin tahliye edildiğini ya da bebeğin kalp anomalisinin kısmen de olsa tedavi edildiğini anlatan Dayıoğlu, anne karnındaki bu ameliyatların tedavi edici değil, asıl tedavi için zaman kazandırıcı ameliyatlar olduğunu söyledi. Dayıoğlu, şöyle konuştu: ‘‘Anne karnındaki bir bebeğin kalp anomalisinin cerrahi tedavisi kısıtlı konularda da olsa mümkün hale gelmiştir. Anne karnında cerrahi tedavi konusu da tıpkı fetal ekokardiyografi gibi gün ve gün gelişmeler kaydetmektedir. Ancak bugün için yaygın uygulaması söz konusu değildir. Ancak sayılı merkezlerde bu konudaki çalışmalar yürütülebilmektedir. Bu merkezlerden en önemlisi, ABD’deki Boston Çocuk Hastanesi’dir (Children’s Hospital Boston). Bu hastanenin fetal bakım ünitesinde (Fetal Care Center) 50 kadar anne karnındaki bebeğe (fetüse) doğum öncesi kalp ameliyatı yapılmıştır. Bu ameliyatlar büyük bir oranda tam düzeltme şeklinde olmasa da fetüsü rahatlatıcı niteliktedir. Anne karnındaki bebeProf. Dr. Tireli. ğe (fetüse) genellikle 18. haftada cerrahi işlem yapmayı tercih etmektedirler. Bu ekip fetüs kalbine katater yolu ile ulaşarak kalbin iki kulakçığı arasında bir pencere açmayı başarmıştır. Böylelikle bebeğin vücuduna daha rahat bir kan dolaşımı sağlamışladır. Bu teşebbüs de doğum sonrası bebeğin daha sağlıklı bir kalbe sahip olmasını sağlamış, doğum sonrası yapılacak tam düzeltme ameliyatlarının daha geç aşamada yapılmasına imkan vermiştir.’’ ‘‘Fetal ekokardiyografi’’ şu anne adaylarına mutlaka yapılmalı: Ailesinde kalp anomali hikâyesi bulunan hamilelere, Bir önceki bebeği doğuştan kalp anomalisine sahip olan hamilelere, Annenin hamileliği sırasında rahminin içindeki bebeğin çevresini saran sudan alınan örneklerde yapılan çalışmada kromozom (gen) anomalisi belirlenen hamilelere, Hamilelik sırasında yapılan alışılmış obstetrik ekokardiyografi kontrollerinde başka yapısal bozukluk tespit edilen bebek taşıyan (örneğin 6 parmaklı bebek gibi) hamilelere, şeker hastalıklı hamilelere, kalp ritmi bozuk bebek taşıyan hamilelere mutlaka yapılmalıdır. ŞULE KÖKTÜRK D Minicik eller... Daha doğarken çırpınır, yakalamaya çalışır sanki yaşamı... İnsanın kalbi yumruğu kadarmış, onun kalbi de yumruğu kadar. Mini minnacık... Ancak o minicik kalp bazen yaşama karşı 10 yenik dünyaya geliyor. Şanslılarsa doğdukları anda hastalıkları belli oluyor, bazen ise yıllarca doğumsal kalp hastası olduklarının ne annebabaları ne de doktorları farkına varıyor... Grip, bademcik, aman üşütmüş derken ehil bir doktora rasladıklarında kalplerinde sorun olduğu, çoğunlukla da bir delik olduğu ortaya çıkıyor. Bebeğin kalbinin delik olması, kirli kanı akciğere taşıyan damarla, temiz kanı vücuda taşıyan damarlarının ters olması, kalbin bir kısmının gelişmemiş olması, kalp kapaklarının yerinde olmaması gibi bozukluklar, bebeği yaşamdan alıkoymaya çalışırken, bu bozuklukların birkaçı birden (kompleks anomali) bir bebekte görülebiliyor. Türkiye’de birkaç merkezde başarıyla yapılabilen ameliyatlarla ise bu Kalbin delik olması, kirli kanı akciğere taşıyan damarla, temiz kanı vücuda taşıyan damarlarının ters olması, kalbin bir kısmının gelişmemiş olması gibi bozukluklar bebeği yaşamdan alıkoymaya çalışıyor. Ama bu her şeyin sonu değil. minik kalpler yaşama tutunabiliyor. İş malarının bir başka nedeni. gelebileceğini vurgulayan Dayıoğlu, te o merkezlerden biri olan İstanbul Doğuştan kalp bozuklukları bin be şu bilgileri veriyor: Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp ve bekten 13 14’ünde görülüyor. Bu ‘‘Normal insan kalbinde sağ ve Damar Cerrahisi Anabilim Dalı Baş oran bazı ülkelere ya da bölgelere gö sol odacıklar arasında kan karışkanı Prof. Dr. Enver Dayıoğlu ve öğ re binde 40’a kadar çıkabiliyor. madan bir düzen içerisinde dolaşır. retim üyesi Prof. Dr. Emin Tireli’yle Kalpte delik olması durumunda kalbu konuyu konuştuk. 0 YIL YAŞANABİLİR bin her atımında sol karıncıktan sağ Bebeklerde en sık kalp hastalığı ise karıncığa kanın bir kısmı kaçar. SolEBEKLERİN KALBİ DELİK kalbin delik olması. İkinci sırayı komp daki kan miktarı azalır, sağda ise arDayıoğlu ile Tireli, kısa bir süre ön leks anomaliler alıyor. tar ve bu bölüm normalden daha fazce, tüm dünyada yaklaşık 3 saatte yaProf. Dr. Enver Dayıoğlu, özellik la büyür. Deliğin büyük olması dupılan kalp naklini sadece 35 dakika le üst bölümdeki 2 santimetreden kü rumunda ya ölümle karşılaşılır ya da yaparak dünya literatürüne girdi. çük deliği olanların 4050 yaşına ka da akciğerler ve kalp bozulduğu için, Çok tıbbi olacak ama bir odacığı ge dar yaşayabileceğini, ancak büyük kalp ve akciğer nakli gerekir.’’ lişmemiş çocukta, ‘‘Modifiye Nika deliği olan çocukların en geç 6 yaşıido, Modifiye Norwood ve kalpakci na kadar ameliyatla tedavi edilmesi geOR BEBEK AMELİYAT ğer makinesi kullanılmadan yapılan rektiğini anlatıyor. EDİLMELİ Fontan’’ ameliyatları da, Tireli ve DaTedavi edilmemeleri durumunda Prof. Dr. Emin Tireli de, doğuştan yıoğlu’nun, literatürde yerlerini al bu çocukların ölümle karşı karşıya kalp bozukluklarını, doğduğu anda 5 B M ‘‘mor olmayan bebek’’ ve ‘‘mor olan bebek’’ olarak iki ana gruba ayırıyor. Birinci gruptakilerin basit sorunları olduğuna işaret eden Tireli, ikinci grubun halk arasında da, ‘‘mor bebek’’ olarak bilindiğini anımsatarak morarmanın, kanın yeterince oksijen içermediğini, yani temiz kanla kirli kanın karıştığını gösterdiğini söylüyor. Emin Tireli bebekteki kalp deliğini efor ve ağlama sırasında morarma ile kendini gösterebildiğine dikkat çekerek “Bebekler banyoda çok ağladıkları için anneler genellikle banyo sırasında bu sorunu fark ediyor. Genellikle ilkokul çağına kadar, anne ve yakın akrabalar tarafından fark edilip doktora götürülüyor” dedi. Üçüncü grup doğuştan kalp hastalıklarının ise kompleks anomaliler olduğunu anlatan Tireli, bozukluğun durumuna göre, bebeğin 1 gün ile 6 ay arasında bir sürede ameliyata alınması gerektiğine dikkat çekiyor. Doğuştan gelen kalp hastalıklarının tedavisinde en önemli sorun ise ameliyata ve yoğun bakımına harcanan paranın yaklaşık 20 bin dolar olması. Pek çok hekimin bu kompleks anomalili bebekleri hangi merkezlere yönlendirecekleri konusunda fazla bilgi sahibi olmamaları da, kalbi ilgiye muhtaç bu bebeklerin sevk zincirine takılmalarına neden oluyor. Prof. Dr. Emin Tireli, sosyal güvenlik şemsiyesinde bu ameliyatların paket program denilen sabit fiyat listelerine göre yapıldığını anımsatarak sözlerini şöyle sürdürüyor: ‘‘Bu sabit paket fiyatlar ise sağlık kuruluşlarını zarara uğratıyor. Bu yüzden özel ve resmi kalp cerrahisi merkezleri doğumsal kalp hastalıklı bebekleri ameliyat etmek için bir heves taşımıyor, kalp cerrahlarımız da bu konuda kendilerini yetiştirmeyi lüzumsuz bir lüks olarak kabul ediyorlar.’’ Fiziki aktivite kalp hastalıklarının yanısıra birçok hastalığın da tek ilacı Hareketsizliğe son verin S on dönemde kalp hastalıkları hızla artarken geliştirilen tedavi yöntemleri de bu hastalıklarla savaşıyor. Hastayı uyutmadan, sadece göğüs boşluğu uyuşturularak yapılan bypass ameliyatları, hayvandan insan için doku oluşturma, hayvanlarda ölü dokulara yapılan hücre transplantasyonu ile kalp dokusu oluşturma gibi uygulamalar, bilim adamlarının savaşında gelinen noktayı bize gösteriyor. Bu tedavileri başarı ile gerçekleştiren ve laboratuvar çalışmalarını sürdüren kurumlardan biri olan Kartal Koşuyolu Kalp ve Damar Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin Başhekimi Prof. Dr. Cevat Yakut ile tedavi yöntemlerini konuştuk... Kalp ve damar hastalıklarının günümüzde bu kadar yaygın olmasının sebepleri nelerdir? C.Y 20. yüzyılda enfeksiyon hastalıklarına bağlı ölüm oranlarının giderek düşmesi sonucu ortalama yaşam süresi uzadı. Bu uzama nedeniyle tüm dünya üzerinde kalp hastalıkları göreceli olarak arttı. Türkiye’de tüm ölümlerin yüzde 40’ı kalp hastalıklarından kaynaklanıyor. Sigara, beslenme alışkanlıkları, teknolojik gelişmeler nedeniyle kısıtlanmış fiziksel aktivite gibi nedenlerin de koroner kalp hastalıklarının artışında etkisi var. Bu konuda Türk mutfağını sorumlu tutabilir miyiz? Bu çok doğru değil. Çünkü Türk mutfağı çok geniş bir kavram ve çok çeşitli beslenme alışkanlığını kapsıyor. Zengin bir mutfağa sahibiz. Ancak günümüzde, özellikle büyük kentlerde sanayileşme sürecinde beslenme tarzı çok değişti. Hareketsiz yaşam ne kadar etkili? Hareketsiz yaşam sürenlerde kalp ve damar hastalıkları gelişme riski, düzenli fizik aktivitede bulunanlara göre yüzde 2050 daha fazladır. Kalp hastalıkları kadınlarda neden daha geç ortaya çıkıyor? Kadınlık hormonu östrojenin koruyucu Hareketsiz yaşam sürenlerde kalp ve damar hastalıkları gelişme riskinin, düzenli fizik aktivitede bulunanlara göre yüzde 20 50 daha fazla olduğu belirtiliyor. BUNLARA DİKKAT EDİN Kalp deliğinin belirtileri Sık sık solunum yolları ve akciğer enfeksiyonu, Gelişme geriliği. Sık sık ateşlenme. Fazla yürüyememe, koşamama. En sonunda da morarma. YOL AÇAN NEDENLER Hamilelik sırasında sigara içilmesi, alkol kullanılması. Hamileliğin ilk 3 ayında kullanılan ilaçlar. Akraba evlilikleri. Kötü çevre şartları. Beslenme bozuklukları. Annenin hamileliğinin ilk 3 ayında geçirdiği enfeksiyonlar. Özellikle virütik enfeksiyonlar. Genetik. Doğuştan kalp bozukluğu olan çocukların çoğu gecekondu semtlerindeki fakir, beslenme yetersizliği ve bozukluğu olan ailelerin bebekleri, hatta 5., 6. çocukları. Gebeliğin ilk 3 ayında çekilen röntgen grafileri ve radyasyon alımı. KİMLERE YAPILMALI? bir etkisi var. Kalp hastalıkları kadınlarda menopoz sonrası ortaya çıkıyor ve hızlanıyor. Bu yüzden kadınlarda koroner kalp hastalıkları açısından kontrollere menopoz sonrasında başlanmalı. Erkeklerde 40 yaş üzerinde yıllık kontrollere başlanmalı. Fakat ailede kalp hastalığı öyküsü, yüksek kolesterol, aşırı sigara, yoğun stres, aşırı hareketsizlik, şişmanlık, şeker hastalığı gibi risk faktörleri varsa erkeklerde 35 yaşından, kadınlarda 40 yaşından itibaren kontroller gereklidir. Kalp ameliyatları hangi durumlarda gereklidir? Kalp hastalıklarının cerrahi tedavisi koroner kalp hastalıklarında, doğumsal kalp hastalıklarında, kapak hastalıklarında ve kalpten çıkan ana damarların anormalliklerinin düzeltilmesinde ve son aşamaya gelen kalp yetmezliği tedavisinde gerekiyor. YPASS GEREKTİREN DURUMLAR Türkiye genelinde yılda ne kadar ameliyat yapılıyor? Yılda yaklaşık 4050 bin açık kalp ameliyatı gerçekleştiriliyor. Kartal Koşuyolu Kalp B Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde yılda 2 bin 500 açık kalp ameliyatı olmak üzere toplam 3 bin 500 ameliyat yapılmaktadır. Bypass ameliyatı kimlere yapılıyor? Bypass ameliyatı, tıkalı veya yüzde 60’tan fazla darlık bulunan, anjiyo ve stentle tedavi edilemeyen, 3 damarı tıkalı olanlarda, greft kullanılarak yeterli kan akımını sağlayacak köprüleme girişimidir. Atardamar kullanılarak yapılan bypass ameliyatı, toplardamar ile yapılan girişimlere göre tartışmasız daha üstündür. Atardamarlar, özellikle meme damarı, damar sertliği girişimine daha dirençlidir. Türkiye’de birçok merkezde koroner bypass ameliyatlarında dünya standartlarında başarı oranı yakalanmış, ölüm oranı yüzde 12’ye inmiştir. Ameliyat için kişinin yaşı önemli mi? Koroner bypass ameliyatı için ileri yaş engel değildir. 70’li yaşlarda olduğu gibi günümüzde, 90’lı yaşlarda da koroner bypass ameliyatı başarı ile yapılabiliyor. Hasta ameliyattan ne kadar sonra normal yaşamına dönebilir? 2 ay sonra... SÜRECEK RADYASYONUN ETKİSİ Çernobil’den sonra arttı Prof. Dr. Enver Dayıoğlu, radyasyonun bu bozuklukların ortaya çıkmasında çok önemli olduğunu belirterek şöyle konuştu: ‘‘Çernobil olayından sonra Karadeniz Bölgesi’nde kalp ve kan anomalileri oranı arttı. Bu konuda bazı istatistikler de yapıldı ama kimisi yayımlandı, kimisi yayımlanmadı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp Damar Cerrahisi Anabilim Dalı’na gelen doğum anomalili çocuk sayısında ciddi artış gözledik. Bakanlıkta da bu konuda istatistikler var ama yayımlanmıyor.’’ CUMHURİYET 09 K