Katalog

14 NİSAN 2006 CUMA CUMHURİYET SAYFA KÜLTÜR kultur?cumhuriyet.com.tr 15 KEDİ GÖZÜ VECDİ SAYAR Sinema Vakti Tayvan asıllı Ang Lee’ye en iyi yönetmen Oscar’ını kazandıran ‘eşcinsel aşk hikâyesi’ üçüncü haftasında Ne zamandır sinemayı ihmal ettiğimin farkındayım. Güncel olaylardan fırsat bulup sevdiğim filmlerden bile söz edemedim. Bu arada, düzenlenen pek çok festivale de hak ettikleri yeri veremedik köşemizde. Hepsi de uluslararası birer festival olan If İstanbul Bağımsız Filmler Festivali, 1001 Belgesel, Filmor Kadın Filmleri Festivali, dijital üretimin ağırlıkta olduğu Restfest, İstanbul Kısa Film Festivali, Ankara Film Festivali... Ve nihayet, nisan başından bu yana sürmekte olan (bu gece ödül töreni gerçekleşecek) İstanbul Film Festivali... Hepsinin ayrı bir yeri var hayatımızda. Ama, elbette hem kişisel tarihim, hem de ülkemizdeki film festivallerinin tarihi açısından İstanbul Film Festivali’nin yeri başka. 25 yıl önce, birkaç arkadaşımla birlikte İstanbul Festivali çerçevesinde Konak Sineması’nda bir film haftası olarak başlattığımız, ertesi yıl ‘İstanbul Sinema Günleri’ adını verdiğimiz, daha sonra da ‘Uluslararası İstanbul Film Festivali’ adı altında sürdürdüğümüz bu festivalin, sinemamıza katkılarını bugün herkes kabul ediyor (bir zamanlar festivale karşı olan Yeşilçam çevreleri bile bugün çok farklı düşünüyr). ??? İstanbul Film Festivali’nin üç önemli işlevi yerine getirdiğini düşünüyorum. İlki, Sinematek’in başlattığı ve 1980 darbesi ile önü kesilen bir kültür hareketini sürdürmesi, yani ülkemizde sinema kültürünün yaygınlaşmasında üstlendiği görev. İkincisi, Sinematek’in, sinemamızın bir kuşağının yetişmesindeki rolünü sürdürmesi.. Bugünkü genç kuşak sinemacıların büyük bir kısmı, dünya sinemalarını Festival aracılığı ile tanıdıklarını, hatta yönetmen olmaya kendilerini iten temel etkenin festival olduğunu ifade ediyorlar. Üçüncü önemli işlev ise 25 yıl boyunca davet ettiği eleştirmenler ve festival yöneticileri aracılığı ile sinemamızı dünyaya tanıtma işlevini nerede ise tek başına üstlenmesi... Bugün sinema dünyasında Türkiye sineması saygın bir yere sahipse, bunda İstanbul Festivali’nin çok önemli bir rolü olduğu gerçeğini kimseler inkâr edemez. ??? Elbette, günümüzün gençleri festivalin 25 yıl önce hangi koşullarda gerçekleştiğini bilmiyor. Milliyet Sanat Dergisi’nde yazdığım bir yazıya İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın o zamanki Genel Müdürü Aydın Gün’ün verdiği olumlu tepki ve beni festival içinde bir film bölümü düzenlemek üzere davet etmesiyle başlamıştı her şey. (Aydın Bey’in ve benimle birlikte ilk yılın yükünü çeken sevgili Haldun’un, Bülent’in, Zeliha’nın emekleri nasıl unutulur?) İlk yılki deneme uçuşunun gördüğü olağanüstü ilgi sonucu, festivalin kapsamı genişlerken, Onat, Atilla ve Hülya’nın da katılımıyla kadromuz büyüdü, adım adım bugünkü yapıya gelindi. Bu süreçte, 13 yılım festivalde geçti, program yönetmeni ve program danışmanı olarak... Festivalin 25 yaşına ulaşmasında emeği geçen, destek veren herkese burada teşekkür etmek isterim. Çünkü, İstanbul Festivali hepimizin çocuğu; onu birlikte büyütüp bugünlere getirdik. Bu yıl, izleyici sayısının yeniden eski günlerdeki sayıya ulaşması da, bütün bu emeklerin boşa gitmediğini gösteriyor. Bugün, kısa filmlerin, belgesellerin, çocuk filmlerinin, tarihsel filmlerin, komedi filmlerinin, kadın filmlerinin ayrı festivallere sahip olması sinema dünyamızı zenginleştiren bir olgu. Keşke, tüm bu festivaller de İstanbul festivalleri kadar destek görse. Yıllardır İstanbul Kısa Film Festivali’ni tek başına sürdüren Hilmi Etikan’ın, Mahmut Tali Öngören’in yarattığı Ankara Film Festivali’ni sahipsiz bırakmayan Ankaralı sinema dostlarının ne büyük güçlüklerle bu festivalleri yaşatmaya çalıştığını çok iyi bildiğim için, gerek kamunun, gerekse özel sektörün biraz da bu festivallere destek vermesinin ne kadar gerekli olduğunu bir kez daha vurgulamak istiyorum. ??? Sözün burasında, sinemamızın ulaştığı düzeyden ne kadar mutlu olduğumu da söylemek isterim. Bu yılın ‘hasat’ından şikâyet etmek mümkün değil. Filmlerimiz gerek içerik, gerekse teknik açıdan her geçen gün olgunlaşıyor. Reha Erdem’in yakınlarda görebildiğim geçen yılki filmi ‘Korkuyorum Anne’den sonra bu yılki filmi ‘Beş Vakit’i de çok beğendim. İnsanı, toplumsal ve doğal çevresinden koparmadan büyük bir incelikle anlatan ve pederşahi / baskıcı bir toplumun manzarasını olağanüstü bir duyarlıkla anlatan bu yapımlar, sinemamızın övünçle dünyaya sunabileceği işler. Özgün bir mizah anlayışına sahip bir yönetmen olduğunu daha ilk filminde kanıtlayan Ezel Akay’ın ‘Karagöz Hacivat Neden Öldürüldü?’ adlı ikinci filmi de, sinema tarihimizde şimdiden yerini alan, pek çok meziyete sahip bir film. Bu yılın sürprizi ise, Yüksel Aksu’nun ilk filmi ‘Dondurmam Gaymak’. Oyuncularının büyük kısmını yöre halkından seçen Aksu, Ege insanının mizah duygusunu çok iyi özümsemiş ve büyük bir samimiyetle anlatıyor. Mevsim içinde izlediğimiz Çağan Irmak’ın ‘Babam ve Oğlum’unu, Kutluğ Ataman’ın ‘İki Kız Kardeş’ini ve Mustafa Altıoklar’ın ‘Beyza’nın Kadınları’nı da hesaba katarsanız, alabildiğine zengin bir tablo ile karşı karşıyayız. Bu tabloya Cannes’da karşımıza çıkma ihtimali güçlü iki yeni yapımı, Nuri Bilge Ceylan ve Zeki Demirkubuz’un filmlerini de katarsanız, bu yılın nicelik açısından olmasa da, nitelik açısından güçlü bir yıl olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. vecdisayar?yahoo.com Dizginlerinden boşanmış bir tutku O2@@f ?O2@@@@@@@@@f O2@@@@@@@@@@@@@@@@f O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@L?e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@1?e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?e O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?e O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?e O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@Le O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@1e O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@e O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@e ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0Mf ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0Mhe O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? ?O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? O2@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@L? ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@)K ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@6 ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ?@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@0M ?I ck Dağı Brokeba tan Brokeback Dağı’ndan söz ediyorum. Özellikle erkek seyircinin gizli gizli, utana sıkıla gittiği, kimisinin de dayanamayıp yarısında çıktığı söylenen filmden. Dayatmalar gölgesinde aşk Brokeback Mountain / Yönetmen: Ang Lee / Senaryo: Larry McCurty, Diane Ossana / Kamera: Rodrigo Prieto / Müzik: Gustavo Santaolalla / Oyuncular: Heath Ledger, Jake Gyllenhaal, Michelle Williams, Anne Hathaway, Randy Quaid, Valerie Planche / ABD 2005 (WB) Sinemalarda üç haftadır seyirciyle buluşan ama ayaklarımızın geri geri gittiği, 8 dalda aday gösterildiği Oscar yarışından ancak en iyi yönetmen (Ang Lee), müzik (Gustavo Santaolalla) ve uyarlama senaryo (Larry McCurtry, Diane Ossana) ödülleriyle çıkmış, son ayların namlı filmini sonunda ben de gördüm. Hani şu Amerikalı iki koyun çobanının fena halde birbirine tutulduğu ve her fırsatta dağa çıkarak, dizginlerinden boşanmışçasına bir ihtirasla beraber takıldığı, İbne Kovboylar adıyla korsan kaseti bile tezgâhlanan, iki erkeğin ömür boyu sır gibi saklanmış, dokunaklı, bir o kadar da hüzünlü aşk hikâyesini anla Doğrusu, 1960’ların hızla değişen ama az gelişen dünyasında büyümüş, Teksaslı iki genç maço kahramanlarımızın nerdeyse kavga edercesine öpüşüp yiyişmesinden başka gözümüzü faltaşı gibi açtıran, rahatsız edici ve sert sahnelere pek rastlamadığımız Brokeback Dağı, şimdiye kadar nice örneğini seyrettiğimiz, benzeri cinsten, imkânsız aşk çeşitlemelerinden çok da farklı ve sıra dışı değil aslında. Malum, cinsellik (bu arada eşcinsellik de tabii ki), başlangıcından beri yedinci sanatın başlıca ilgi alanlarından biri olagelmiştir bilindiği gibi. Bu ilginin şimdilik eriştiği son nokta, taşradaki yetersiz eğitimden sonra hayat kovalamacasında evlenip çolukçocuğa karışmanın, işgüç sahibi olmanın ve askerlik hizmetinin beklediği iki erkeğin, toplumsal kural, baskı ve dayatmaların engellediği aşkını iki saat süresince gözümüze sokan bu film! Annie Proulx adındaki bir kadın yazarın kısa hikâyesinden sinemaya uyarladığı bu Brokeback Dağı, İstanbul Film Festivali’nde 1990’ların başında gösterilmiş The Wedding Banquet’le ta nıyıp sonradan hemen hemen her filmiyle dikkatimizi çekmiş, nicedir postu serdiği Hollywood’da sivrilmiş, Tayvan asıllı yönetmen Ang Lee’nin bizce, parlak filmografisindeki en önemli ve kalıcı yapıtlarından değil baştan belirtmek gerekirse: Eşcinselliğini töreleregeleneklere bağlı ailesinden gizleyen bir oğulun başına gelenleri aktaran ve vaktiyle Berlin’de Altın Ayı kazanmış The Wedding Banquet (1993) komedisini izleyen ve yine festivalimizde gösterildiğini hatırladığımız Eat Drink Man Woman’sa (1994) üstadın bir başka sevimli aşk, aile ilişkileri ve gelenekler incelemesiydi. Modern Jane Austen uyarlaması Sense and Sensibility Aşk ve Yaşam’la (1996) çıtasını yükseltip ülkesini bırakarak kapağı Amerika’ya atan Ang Lee, bir romandan yola çıkarak Kevin Kline, Sigourney Weaver, Joan Allen gibi oyuncularla 1997’de çevirdiği ve cinsel devrimin 1960 70’li yılların Amerikan ailesi üstündeki etkilerine ilişkin Buz Fırtınası’yla başyapıtını imzaladı 1997’de. Daha sonraki Ride with the Devil’la (1999) Amerikan iç savaşına, gişesi çok parlak Kaplan ve Ejderha’yla (2000) aksiyonla karışık Uzakdoğu dövüş sanatlarına, nedense umulan seyirci kitlesine ulaşamayan Hulk’la (2003) da büyük ölçekli ve bütçeli çizgi roman uyarlamasına el attı Lee günümüze dek. Koştuğu farklı kulvarlarda hep sıralamaya giren Ang Lee, on yıldır belirgin bir Uzakdoğu rüzgârı estirdiği Hollywood’da şimdi de yıllar yılı Western filmlerinden nerdeyse her hallerine aşina olduğumuz kaba saba kovboyları birbirine âşık etmeye girişiyor son filmiyle. Perdeden yer yer taze orman havası aldığımız, nefis dağ manzaraları sunan, duygu tırmalayıcı bir romantizmin kanatlandığı Brokeback Mountain, iki başkahramanının karşı değil aynı cinsten olduğu ve bütün hayatlarına endekslenmiş, kırık bir aşk hikâyesini naklediyor ayrıntılı gözlemlerle örülmüş, sıcak bir yaklaşımla. Eşcinsel olmadıklarını belirten, evlenip çoluk çocuğa da karışan, mevsimlik işler tutan, çoban ve rodeocu iki kovboydan Heath Ledger’in oynadığı Wyoming’li Ennis, ablasıyla ağabeyi tarafından büyütülmüş, içe dönük, kasvetli, ketum ve yoksul bir öksüzyetim. Sürü sahibi cingöz bir çiftçinin (Randy Quaid) koyunlarını dağda gütmek için paylaştığı, Jake Gyllenhaal’in canlandırdığı Teksaslı Jack’se rodeocu babasının etkisinde kalmış. Ennis’den daha yırtık, kasıntı ve fırlama bir tip. Uzaktan uzağa bize Western türünün unutulmaz karakterlerinden Sundance’la Butch’ı çağrıştıran bu ikili, yakın temasa geçmezden önce haşarı ve azgın yatılı okul öğrencileri gibi itişip kakışıp oynaşıyorlar. Sürüye baktıkları dağda kamp kurup sabah akşam yedikleri fasulye konservesinden bıkınca bir de geyik vuran Ennis’le Jack’in arkadaşlığı, doğanın ıssız koynunda, ayazdan kaçıp sığındıkları çadırda, koyun koyuna yatmalarıyla tutkulu bir aşka dönüşüyor bir gece. Mevsimlik çobanlık bitince ikisi de kendi çevrelerine dönüyor, evleniyorlar. Oysa aralarına uzak mesafeler girince hasret katmerleniyor ve ilişkinin pasif halkası Jack 4 yıl sonra Ennis’i ziyaret ettiğinde yeniden birbirlerine kavuşup tazelenerek yine dağa çıkıyorlar ‘‘balığa gidiyoruz’’ yalanıyla. ‘Gay cowboy movie’ İlk seferinde, bunu bir defalık yaşıyoruz diyen, delikanlılık raconundan ödün vermez Ennis, tüm hayatını dış dünyadan tecrit eden çok mahrem ilişkisini gizli gizli ve adeta mazohistçe yaşamakla yetinirken, yıllar geçtikçe tutucuahlakçı dayatmalara göğüs gerip çevre baskısını da iplemeyerek, edinecekleri bir çiftlikte Ennis’le birlikte yaşlanmanın hayallerini kuran Jack’e yılda birkaç kez buluşup ‘‘yüksek irtifada düzüşmek’’ yetmiyor. Hikâye ilerledikçe sürekli beraber olmak için bastırıyor Jack ama buna hazır değil Ennis. İkisini öpüşürken gören karısının (Michelle Williams) boşadığı ve gitgide sırrıyla yaşlanan, münzevi bir kovboya dönüşen Ennis, Jack’in zengin kızı, karısından (Anne Hathaway), Jack’in ölüm haberini alıyor günün birinde. Başka cinsel partner arayışlarına devam ederken, ağzı burnu kırılarak, vahşice öldürülmüş Jack’in, küllerinin dağa saçılması vasiyetini yerine getirmeye boşuna çabalarken görüyoruz Ennis’i, hüznün boğazımıza oturduğu finalde. O artık 19 yaşındaki kızını everecek olan bir babadır... Her ne kadar iki erkeğin aşkının, bütün bir ömre yayılmış, büyük bir tutkuya dönüşmesi, bizim gibi hetero seyirciye pek ikna edici gelmese de, farklı bakışı, Asyalı duyarlığı ve becerisiyle Hollywood klasizmini ustaca harmanlayan Ang Lee’nin yönetiminde, hayli zor rollerin üstesinden başarıyla gelen Heath LedgerJake Gyllenhaal ikilisine diyecek yok doğrusu. Ne var ki blucinlerini, çizmelerini çekmiş ve epeyce çabalamış bu iki genç kuşak oyuncunun, gerektiğince yaşlandırılmadığı izlenimi doğuyor filmde, özellikle de Heath Ledger’in. Kızları büyüyüp kocaman genç kız oluyor, yıllar geçiyor, o hâlâ aynı saç şekli ve favorileriyle, hâlâ çakı gibi. Sonuçta düz ama sağlam anlatımı, etkileyici oyunculukları, ışıl ışıl görüntüleri gitar tınılarına dayanan, Ry Cooder’vari müzikleri, sıra dışı teması, aşk ve hoşgörü mesajıyla akılda kalan Brokeback Dağı çeşitli önyargının ipliğini pazara çıkaran, dokunaklı bir ‘‘gay cowboy movie’’. 2005 Venedik Festivali’nde Altın Aslan ödülüyle taçlandırılmış ve Oscar ödülleri tantasına da bulandırılmış, alabildiğine insancıl ve çarpıcı bir görselliğe sahip bu son filmiyle tabuların tozunu silkeleyerek Hollywood’la özdeşleşmiş western türünde bir ilki gerçekleştirdiği söylenebilir yönetmen Ang Lee’nin. İZLEYİCİ GÖZÜYLE... ERDAL ATABEK Sınırda kişilik olgusu... ‘Temek İçgüdü 2’ ne bir seks filmi ne de Sharon Stone gösterisi. Aslında seksi yıldızın oyunuyla izleyiciye bir ‘sınırda kişilik olgusu’ anlatılıyor. Bu kişilik bozukluğu, toplumu da ruhbilimi de çok uğraştıran özel bir bozuk davranışlar kümesidir. İşin ilginç yanı, bu bozukluğun toplumlarda giderek artması, pek çok kişinin de kendileri de dahil zarar görmesi, acı çekmesidir. Eğer film böyle izlenirse çok öğretici ve yararlı olabilir. ‘Dengesiz tutumlar ve davranışlar’ Nedir Sharon Stone tarafından büyük bir başarıyla oynanan ‘sınırda kişilik bozukluğu’ Bu sendromun en belirgin özelliklerinin başında ‘dengesiz tutumlar ve davranışlar’ gelir. Sağlam bir kimlik duygusu gelişmemiştir. Her şeyden çabuk etkilenirler ama bu etkilenmede süreklilik yoktur. Etkilenme kaynakları sık sık değişkenlik gösterir ve böylece güvenilmez bir kişilik sergilerler. Çoğunda narsisistiközsevicilik belirtileri egemendir. Kendilerine hayran olunmasını beklerler, bununla beslenirler, düşük özgüvenlerini bunlarla kabartırlar. Kırılgan ve dayanıksızdırlar ama bunu gizlemeyi başarırlar. Günleri günlerine uymaz, değişken yapıları hem çekicidir hem de tehlikeli. Yaptıklarından pişman olmazlar ve suçluluk duymazlar. Bu suça aldırmazlık nedeniyle hem kolayca zarar verebilir hem de aldıkları cezalara aldırmazlar. Bu nedenle de başları sık sık belaya girse de bundan ders alma yetileri gelişmemiştir. Dürtü denetimleri çok zayıf olduğu için isteklerinin hemen olmasını isterler, beklemeye dayanamazlar, sıkıldıkları hiçbir şeyi sürdüremezler, o nedenle de sabretmeleri gereken işleri yapamazlar. Bu belirtilerin bir kısmı ergenlik döneminde de görülebilir ve bu kişilik bozukluğu ile karıştırılmaması gerekir. ‘Temel İçgüdü 2’, cinsel içgüdünün gücünü anlatmak için düşünülmüş olsa da, filmde tehlikeli bir ‘sınır kişilik olgusu’ sergilenmektedir. Bir olaya karışan genç kadının resmi ruh sağlığı uzmanını etkilemek isteği ile buna gösterilen tepkilerin anlatıldığı filmin en ilginç yanı, belki de amaçlanmadığı halde böyle bir kişilik bozukluğunun anlatılmasıdır. Bu açıdan filmin görülmesi yararlı olur. CUMHURİYET 15 K