Katalog

EYLÜL 2005 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA HABERLER 'Kiraödergibikonutedirme' bazıtophımlariçingeçeriideğjl Toplumsal ekonomikgerekçeler göz önüne alınmaksızın konutta iyimserlik söylemleri yanıltıcı Prof. Dr. Cevat GERAY Eskı îmar ve tskân Bakanlığı Müsteşarı I 17-19 Eylül 2005 günle- nnde Cumhuriyet"te yayım- lanan toplu konutpolitika ve u) gulamalanna ilişkin bır inceleme yazısında Türkı- ye'de gehr dağıhmındakı dengesizlikleri, halkın önemli bir bölüğünün içın- de bulunduğu açlık ve yok- sulluk ıçinde bulunduğunu, kıra ve konut giderlerinin harcamalardaönemlibir yer tuttuğunu, özellıkle alt ve orta gelir katmanla- nndakı hanehalklannm biriktirim guçlerindeki sınırhlıklan, bu nedenle güdülen polıtikalann ve girişilen uygulamalann açmazlannı belutmeye çalışmıştım Ingilizce karşıhğı Mortgage sözcüğû ile ad- landınlan taşınmaz tutusuna dayalı kredi dizge- sıne ılışkin yasa taslağına son biçımınin veril- dığı resmı kışikrce açıklanmaktadır. Bu dizgenin son dönemlerde yükselen kira- lan düşüreceğı de yıne aynı resmi kışılerce vur- gulanmaktadır. Söz konusu yazımda, çıkanl- mak ıstenen yasanın gereklı duzenlemeler ya- pılmadıkça. ülkenın yalnızca en çok yüzde on- beşlik bır bölümünün yararlanabileceğını vur- gulamıştım. Bunun üzerine ülkedeki kıra harca- malarına ilişkin son venlere dayalı olarak aşa- ğıdaki gözleTnlerimi açıklamak gereksinımi duy- dum Kira öder gibi konut edlnme olanaklı mı? Konut giderlerin ve binktirme gücüyle konut giderleri konusunda yaptığımız çalışmalar, ko- nut edınebilme için en alttakı gelir düzeyinde- kilerin özellikle alt ve alt-orta katmanlanndakı hanehalklanrun güçlerinin buna yetmediğı açık- ça görülmektedir. Kira öder gıbi konut edinebıl- mek için tüketım harcamalan ıçinde ne kadan- nın kiraya gıttığini de gözden geçirmekte yarar vardır. Kira ve konut giderleri kentlenmizde ha- Konut sahibi olmak dar gelirli için bir hay Hem gelir hem de harcama kümeleri açısından kira-konut gideri yükünün öne- mını belirlemede, çeşıtli düzeylerdeki hanehalklan harcamalannın toplamın içindeki payıru gösteren yüzdelerdir (Çi- zelgeler 1 ve 2). Gerçekten, harcama dü- zeyındeki beşte birlik hanehalklan öde- nen tüm kira-konut giderlerinin yüzde 39- 41 gibi beşte ikiden çok bölümünü ödeyebilmektedir. Buna karşılık, en-alt harcama düze- yüıdeki beşte birlik hanehalklan. topla- mm ancak yüzde 8-9'luk; alt-orta harca- ma kümesındekıler yüzde 12-13'lük;oT- ta harcama düzeyindekiler de yüzde 16- 17'lik bir bölümünü ödeyebilmekteler Bu gözlem, kentlerimizde de, en-üst har- cama düzeyindeki hanehalklannm top- lam kira-konut giderlerinin yüzde 37 ile 40 arasındaki bir bölümünü ödeyerek, yüksek kıralı konutlarda yaşayabildikle- nnı göstermektedir. Köylerde de en-alt harcama düzeyindekiler en düşük kıralı yerlerde yaşayabilmektedır. Kira-konut giderierirun beştebirtik gelir dinmkrine göre hanehaklanna dağüımı(%) Beştebiriik Harcama KumeierfneGöre HanehaiMan EnAlt ÎÖ6 Alt-Orta İ'ÖÖ Orta İ'ÖÖ Orta-Üst İÖO En-Üst -ioö Toplam Ortalama W TÖRKİYE ^ 2003 32.6 7.8 30.9 12.3 30.3 16İ5 29.3 22.1 25.8 41.2 100 28.3 2004 312 7.9 30.2 12.9 28.5 İ7İ3 28.0 22.8 24.1 39.İ 100 27.0 ¥ KENTLEft ^ 2003 38.1 8.8 34.5 12İ9 33.1 16.9 31.1 21.9 25.5 39.5 100 30.2 2004 37.0 9.2 34.6 13.9 31.9 ' 17.4 30.1 22.5 24.7 37.0 100 29.1 W KÖYLER M 2003 28.1 8.9 25.3 13.3 25.0 17.6 23.7 22.6 20.6 37.5 100 23,1 2004 27.9 9.5 23.4 13İ3 23.4 18.3 22.8 24.1 18.0 34.8 100 24.1 Gecekondu alanlannm yeniden canlandınlması için öngörükn kamuoyunda "kent- ;< sel dönüşünT diye bituıen çabalarda bu amaçtan uzaklaşüdığı gözleniyor. nehalklannın tüketın harcamalan içinde önem- li bir yer tutmaktadır(Çızelge-1 ve2). 1978'den bu yana kira-konut giderlerinin hanehalkı gi- derleri toplamı içinde giderek arttığı bilınen bır gerçek. Beştebırlik hanehalklannm gelir düzey- lenne göre. en üst katmandaki hanehalklan için kira- konut giderleri genellikle ortalamanın al- tında kalmaktadır. Başka bir anlatımla, özellik- le kıra >ükü en alt ve orta gelir katmanlannda- ki hanehalklan bunaltıcı boyutlardadır. Hem 2003. hem de 2004 yılına ilişkin DİE ve- rileri (Çızelge -1), Türkiye genelinde kıra-ko- nut giderlerinin yükü en üst gehr katmanında- kiler için ortalamanın altında kalmaktadır. Bu- na karşılık. bu yük, ortanın altındaki gelir dü- zeyindekiler de ortalamanın üstündedir Buaçı- dan alt-orta gelir kümesin- dekiler kira-konut için en çok harcamayı yapmaktadır. Bu. özellikle toplumsal ko- numlan nedeniyle alt-orta gelir katmanını oluşturan kü- çük memur. nıtelikli ışçi ve benzerlennin daha iyı bir ev- de oturmak istemelennden kaynaklaruyor olabilir. Kent- lenmizde. kira-konut yükü alt. alt-orta ve orta kürnele- rindeki hanehalklannda or- talamanın üstündedir. Üst-or- ta ve üst gelır katmanında- kıler için bu yük ortalama- lann altında kalmaktadır cellr düzeyl düşük lnsanlar ezUlyor Hanehalklannm harca- malanna göre oluşturulan beştebirlik kümelerin ki- ra-konut giderleri yükü açı- sından en üst düzeyindeki hanehalklannda ortalama- nın alünda kalmaktadır (Çi- zelge-2). Başka bir deyım- le, kira-konut için bunlar daha rahat bır düzeydedir. Venler, en çok kira-konut gideri yükü çekenlerin en alt düzeyde harcama ya- pabılen kesimlerde oldu- ğunu yansıtmaktadır. Bu gözlem kentlerimizde de geçerli olmakla birlikte, harcama kümeleri açısın- dan en alt, alt- orta ve or- ta düzeyde bulunan hane- halklannm kira yükleri or- talamalann üstündedir. Köylerimızde de. en- üst harcama kümesindekiler Vara-konut giderlen için or- talamanın altında harcama yapmaktalar. 'Kentseldönüşüm' amaçtanuzakKonuya gelir düzeyleri açısından bak- tığımızda da (Çizelge-1) en yüksek ki- ra- konut harcamalannın ortalamanın üstündeki bölümünü en üst gelir düze- yindekikrinyaptığını görürüz (% 36-38). Bunakarşılık en-alt gelır düzeyindeki ha- nehalklannın toplam kira-konut gider- lerinin onda birinden azını (%9.3) ya- pabildiği açıkça görülmektedır. En- alt, alt-orta. orta ve orta-üst gelir düzeyin- deki beşte birlik hanehalklannm yaptı- ğı kira-konut harcamalannın ortalama- nın altında kalmaktadır. Kentlenmizde en-alt gelir kümesindekiler ancak top- lamın onda biri dolayında <%9.7 -10.2) bır bölümünü ödeyebılmektedır Enüst gelir kümesindekiler toplamın yüzde 35-37 gibi büyük bölümünü ödeyebile- cekdurumdalar. Köylerimizde de dere- ce faridanyla durumbenzer bir görünüm sergıliyor. Bu veriler, "kira ödergibi ko- nut edinme" yaymacasının yalnızca üst gelır dilimındekı hanehalklan açısın- dan geçerli olduğunu gösteriyor Oturulan semtüı, hatta sokağın imar görmüş olması. kentsel alt-yapılannrn Ta- mamlanmış olması da kiralann yüksek olmasına neden oluyor Cellr düzeylnde farklar Oturulan sokağın imarca gelışmişlik düzeyine göre de konut ve kira giderle- ri yükünün farklılıklar gösteriyor. Imar görmüş. gelişmiş sokakta yaşayan hane- halklanndabuyük ortalamaolarak% 12.6 iken, imarca gelişmemiş sakakta yaşan- larda % 25.1, gecekondudakılerde % 20.2 gibi daha yüksek düzejlerdedir. Burada da hanehalklanrun gelır düzey- leri açısından farklılıklar açıkça görülü- yor. En alt gehr düzeyindeki beşte bir- İik hanehalklannda gelişmiş sokaklarda yaşayanlarda kira ve konut giderlen yü- kü (% 14.2), öbürlenne göre daha dü- şüktür (bu yüzde gelişmemiş sokakta 24)6, gecekonduda 31.1). Buna karşılık. m üst düzevdekı gelir katmanındakiler öbürlerine (gelişmemiş sokakta % 19.1, Başka bir anlatımla, üst gelir basama- yük çoğunluğu gecekondularda yaşa- gecekonduda % 29.4) göre gelişmiş so- kaklarda daha az (% 11.2) oranında ki- ra ve konut gideri yükü kaldırmaktadır. Gelişmemiş sokaklarda ve gecekondu- lardayaşayan hanehalklanrunyükü, yüz- de 11 ile 29 arasında değişmektedir. An- laşılacağı gıbi, gecekondu ve imarca ge- lişmemiş bölgelerdeki hanehalklanrunbu- ğındaki hanehalklanrun kıra-konut yü- kü. ortalamalann altında kalmakta oldu- ğundan, bunlann toplumsal konut yönel- tisinin kapsamı dışında bırakılmalan gerekir Düşük gelirlilerin kira-konut gideri yüklen daha yüksek olduğuna göre, bunlann toplumsal konut yöneltı- si açısından öncelikle ele alınması ge- mak zorunda kalmaktadır Kanımca, yerleşme, kentsel, kırsal ve bölgesel ge- lişme. arsa ve konut pohtıkalanmız ya- zık ki iflas etmiştır! Kentlerimiz, birer tt ç^karkent"(prontopolis) durumuna gir- mış. bır talan alanı olmuştur. Gecekondu alanlannın yeniden can- landınlması. sağlıkhlaştınlması, yaşa- Kira-konutgiderlerinin beşte biıiik gelir dilimlerine göre hanehaklanna dağüımı (%) Beşte Birlik Gelir Dilimlerindeki Hanehalkı EnAlt İÖO Att-Orta İÖÖ Orta İÖÖ Orta-Üst İÖÖ En-Üst İÖÖ 2003 29.7 9.3 30.2 13.8 29.7 17.5 28.6 22.0 26.6 37.5 2004 37.6 9.3 39.1 13.9 28.5 18.2 27.3 23.0 25.2 35İ6 2003 33.6 9.7 33.4 14.0 32.0 17.5 30.1 21.7 27.8 37.0 2004 32.4 1Ö.2 32.8 14.7 31.3 18.6 28.7 21.8 26.2 34.7 ^ K Ö Y L E R ^ B 2003 25.2 1İ".3 26.2 16.6 24.8 19.0 23.2 22.9 20.3 30.2 2004 24.2 11İ9 26.2 16.6 24.8 19.0 23.2 22.9 20.3 30.2 I 1 S na nza göstermeleri. kira ve konut gide- rinin daha düşük olmasındandır. Alt gelir düzeyindeki hanehalklan- nm konut ve kıra \ükü. imarlı bölgeler- de % 14.2 dolayındadır. Oysa, gecekon- dularda % 31 düzeylennde iken, tam gelişmemiş imarlı bölgelerde % 20 7 gibi orta düzeylerdedır. Buna karşılık, en üst gelır düzeyındeküerde buyük, ge- hşmış sokaklarda en az (% 11.2) iken; gelişmemiş. imarlı bölgelerde daha yük- sek (% 19.1) ve geeekondular yüzde( % ) en yüksek (%29.4) dolavlanndadır. rekmektedir. Neo-liberal pohtikalann geçerli ol- duğu ülkelerde, kira da, konut değerle- ri de sunum ve ıstem (arz ve talep) ku- ralına göre oluşmaktadır. Bizim gibi köyden kente göçme sürecıninhızlı, hat- ta aşrn bır düzeyde olduğu, kente gelen- lere yönelik arsa ve konut politikalan- nın uygulanmadığı ülkelerde yüksek ar- sa ve kiralar karşısında, kente gelenler başlanmn çaresıni kaçak yapıda, gece- konduda bulmaktadrr. O denli ki artık ülkermzde kentlenmizde nüfüsun bü- nabilirliğe kavuşması için öngörülen ka- muoyunda "kentsel dönüşüm" diye bı- linen çabalarda bu amaçtan uzaklaşüdı- ğı gözlemlenmektedir. İçinde yaşayan- lann yaşayabileceği konutlara taşınma- lan sağlanmaksızın girişilen yıkımlara karşı halkın direnışlerine tanık oluyoruz. Ankara için çıkanlan özel yasa dışında belediyeler yönelik yasal bir düzenleme yapılmamış, yalnızca kentsel dönüşüm yem çıkanlan yasalarlabelediyelere gö- r*v ve yetki verilmekle yetinilmiştir. TOKİ desteğiyle kimi belediyelerin gi- riştiği kimi kentsel dönüşüm projelerin- de daha çok yüksek rantlar getirecek alanlara yönelindiği görülmektedir. Ta- şınmaz tutusuna dayalı konut kredisinin bu alanlarda da uygulanabileceğine iliş- kin açıklamalara katılarruyoruz. Dönü- şüm konusunu a>nca ele almak istedi- ğimiz için bununla yetiniyoruz. Habıtat 2 toplantısı sonuç bildırge- sinde konutun bır insan hakkı olduğu ta- nınmıştır Anayasalanmızda da buna koşut ilkeler yer almıştır. Buna karşın. küreselleşme bağlamında day aülan özel- leştırme. devletin küçülmesı. kamunun toplumsal ve ekonomik görevlerini öze- le devretmesi ve benzeri yaklaşımlar IMF ve Dünya Bankası gibi ulus-üstü kuruluşlarca ülkemizde de büyük ölçü- de uygulamaya geçırilmektedir. Bunun sonucu, kentleşme, konut ve arsa konu- lannda devlet üzerine düşeni yerine ge- tirmiyor. Devletin konuta önem verme- sı 2008 yılına değın 225 brn konutu iha- leyoluylayapurması demek değildir. Bu, devletm yap- satçılık yapmasından baş- ka bir şey değildir! Devletin bir kentleş- me, arsa ve konut politikası saptanmış değildir. Oysabukonuda devletin gerekli plan- lan. izlenceleri tasarlaması, yürürlüğe ko^ınası, arsa üretimınde, kentsel ve ko- nutsal gelişmenin sağlanmasında, ülke- nin ilgili tüm yaprmcı kunıluşlanna, ye- relyönetimlere. kâr amaçh olmayan özel girişimcilere, kooperatiflere yönelik ola- rak türlü destek ve yardırnlar sunması, böylece her >ıl büyüyen konut açığı kar- şısrnda konut üretiminin. yanı konut su- numunun nicelik ve nıteük açısından ye- terli biçimde arttinbnası sağlanmadıkça. kiralann yükselmesi durdurulamaz. Konut darlığı sürdüğü sürece, kiray- la ilgili denetimlerin sağlanması yoluna gidilmesi ekonomik açıdan gücü yet- meyen yurttaşlarm, kenttaşlannyaranna da olsa geçici bir önlemdir. Önemli olan herkesin kesesine uygun bir konutta in- sanca yaşamasının sağlanmasıdır. Koşuyolu Hastanesi ve çevresinde can güvenKği olma- dığıiçin gecc nöbeti için kalan bekçi. hava karardıktan sonra hastane içinde yalnız dolaşamadığuu söylÜTOr. Koşuyolu Hastanesi tinercilerin uğrakyeri ŞULEKÖKTtfRK Geçen mayıs ayında Kartaİ'a taşınan Koşuyo- lu Kalp Damar Cerrahısi Hastanesi'nin. Uskü- dar'dakı eski bınası, tiner- cilenn ugrak yen halıne geldı. Hastanenin lojmanın- da kalmaya devam eden hemşırelenn can güven- liği obnadığı gıbi, hasta- nede gece nöbeti için ka- lan bekçi. hava karardık- tan sonra hastane ıçinde yalnız dolaşamıyor Hastane çevresındekı esnaf, boş binanın bir an önce değerlendırılmesı için ımza kampanyası başlattı, ama yetkıliler- den yarut alamadı. Esnaf. "Bura>ı unutturup zen- ginkre peşkes çcknıekis- tiyorlar. Ama biz unuttur- mayacağız. bu işin takip- çishiz' 1 diyor. Usküdar Koşuyolu'nda hizmet veren Koşuyolu Kalp Damar Cerrahısi Eğıtım ve Araştırma Has- tanesi. geçen mayıs ayın- da Kartal'da yapılan ye- ni binaya taşuıdı. Hasta- nenin yenı bınası, 13 Ağustos"ta, Başbakan Re- cep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla hizmete gir- di. Günde 4 binden fazla hastanınbaşvurduğu. yıl- lık yaklaşık 50 trilyon li- ralık ciroya sahıp hasta- nenin eskı bınasının akı- betıyle ilgili ise tek bır söz edilmedı. Bugün yal- nızca, bir ambulansın bek- ledigi, lojmanındahemşi- relerin kaldığı ve kapı- sında bır bekçisinin ol- duğu hastane, özellikle geceleri tinercilerin me- kânı halıne geldi. 1908 yılında tüberküloz hastanesi ile temelleri aü- lan hastanenin bir kısmı, sağlık ocaklanna gönde- rilecek malzemeler için depo olarak kullarulmaya başlandı. Viraneye dön- müş hastanede. bekçi ge- celeri yalnız dolaşamadı- ğından yakınıyor, hemşi- reler de gece lojmanlan- na gırmekte zorlanıyor- lar. Hemşirelerve bekçi ko- nuya ilişkin sorulanmızı yarutlamıyor ancak, has- tane karşısında bir kafe- sı olan Gûlşen Duran, "Benim kafem gece 12.00'yekadaraçık.Hem- şirekriçerigirdikten son- ra, akşam dışançıkamaz hale geldi. Onlar devlet memuruokhıklan içinko- nuşmuyoriar, ama bir ge- ce bizün kafedeyemekye- diktcn sonra, hastaneye girmekten korktuklan içineşûnbtraknonlan loj- manlarma.Bahçeside,{u- huş için kullanılryor" di- yor. Çe\Te esnafi 3 ay önce, hastanenin akıbetininbe- lirlenmesi için, imzakam- panyası başlattı, esnaf top- ladığı yaklaşık 500 im- zayı Sağlık Bakanlığı'na gönderdi. Ama, bugüne kadar herhangi bir yarut alamadı. Kadıköy Kaymakamı Kasun Esen ise hastane- de Sağlık Bakanlığı ona- yı olmadan bir düzenle- me yapüamayacağını be- luierek "Depremgüçkn- dirmecahşmalanrun ocak ayındabaşlayacagını tah- mine<nyomz.Hastaneça- hşmalar bittikten sonra >ine muhtemelen sağhk tesisi olarak değerlendi- riBr. Hastanenin tinercOer taranndan mekan haline getirüdiğiise doğru değB" diye konuştu. 'Haydar Aliyev Parkı', AKP ile CHP 'yi karşıya GÖKÇEUYGÜN Sanyer Kireçburnu sa- hilınde, eskı Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar AByev'in adını yaşatmak amacıyla yapılan park. Sanyer Belediyesı yöne- timi ile CHP'h meclis üye- lerini karşı karşıya getir- di. Parkmyapımına itiraz eden CHP meclis üyele- ri Hüseyin Coşkun, Er- dal Sangöl. Gûlseren Çî- çek. Muzaffer Boyacı ve HaBtBatman. Sanyer Be- lediye Meclis Başkanlı- ğı'na bır önerge verdi. Önergede. Kireçbur- nu'ndakı u Nadir Nadi Parkı*> nınHaydar Aliyev Parkı adını almasından sonra Atatürk büstünün bulunduğu bölgenin bü- tün nhtım boyunca taşla- n ve çiçekkrinin söküldü- ğü anımsatılarak orada yer alan tabelaya göre par- km yapım için ışverenin Azerbaycan Konsoloslu- ğu. yapımı üstknenin de Sanyer Belediyesi oldu- ğu belinildı. Sanyer Belediye Baş- kanı Yusuf Tülün ise Azerbaycan Başkonso- karşı getirdi losluğu'nun isteğiyle Ital- ya'da çizilen projeyi ha- yata geçirdiklerini belir- terek u Orada Aliyev'in bir heyketi yapüdL Şimdi diğer düzenkmekr sürü- yor. Parlon güvenliğj ve temizliği için bir kafeter- ya açüacak. Park, bu ka- feterv^nın sahibine zim- metknecek" dedi. Daha önce de dönemin Istanbul Büyükşehir Be- lediye Başkaru Nurettin Sözentarafindan 1993'te açılan "Nadir Nadi Par- kı"nın adının, Istanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi'nce değiştirildi- ği iddia edilmışti. Parkın, Haydar Aliyev Parkı ya- pılmasının ardından CHP grubunua park adının ia- desi için verdiği önerge reddediunişti. Sanyer Belediyesi ise bölgede Kireçburnu ve Nadir Nadi olmak üzere ıki ayn park olduğunube- lirterek Kireçburnu Par- kı'nın adının değiştirildi- ğını savunmuştu. Ancak bölgede şu an parkın, Na- dir Nadi Parkı olduğuna yönelik herhangi bir ta- bela bulunmuvor.