Katalog

SAYFA CUMHURİYET 21 TEMMUZ 2005 PERŞEMBE ARAŞTIRMA Son padişah Vahdettin'i masum göstermeye yönelik açıklamalara en iyi yanıtı tarihsel belgeler veriyor Hain başka tiii'lünasd ohınıır? Belgelerle Vahdettin ihaneti ın Dr. ALEV CD5KLJIM Z aman gazetesinde eski Başbakan Bülent Ecevit'le yapılan bir söyleşi 16.7.2005 tarihinde yayımlandı. Ecevit'in bu doğrultuda bir açıklaması da 17.7.2005 tarihinde Hûrriyet'te çıktı. Bu açıklamalann ana teması, "Son Padişah Vahdettin'in hain olmadığT idi. Ertesi gün (18.7.2005) yine Hürriyet'te 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel "Türidye'de bir konuda ilk defa bilinenlere aykın bir şey söyleniyor. Ben böyle bir beyanı muhakeme edemiyorum-. Yadırgaücı bir beyandır. Türkiye böyle bir beyanı kaldıracak durumda değüdir" dedi. Ecevit'in bu açıklaması için Yıhnaz Öztuna "Hain siyasi bir kavramdırJ" Prof. Mete Hınçay "Hain demek haksızlıktır. Hain olması için karşüığuıda bir şeyler aup satması gerekü-". Prof. KemalÖke "Ne haindi ne kahraman", Murat Bardakçı "thaneüe alakası yok, tek yapüğı iki tarafi birden idare edip zaman kazanma çabası ve işte bu oyalama taktiği bizde ihanet olarak yorumlanıyor'', Prof. ReşatKaynar ise "Vahdettin'in en büyük kusurunu Sevr'i imzalaması sırasmda görûrüz. Sevr, devletin ve milletin ortadan kaikması demektir_, asıl tartişılması gereken Vahdettin'in Sevr konusunda aldığı tutumdur" demişlerdir. Bunlar aslında kişisel görüşlerdir. Kuşkusuz bu görüşler sürecektir, ama bu arada Vahdettin hakkında kişisel değerlendirmeler yerine, belgelere dayanmak gerekir. VAHDETTÎN'DEN tNGÎLÎZLERE ÇAĞRI 'Idareyi elinize alın9 Mondros Ateşkes Antlaşması 30 Ekünl918'deim- zalandı, alü gün sonra 6 Ka- sım 1918'de Ingiliz ve Fran- sız bırlikleri, hiçbir silah at- madan Çanakkale'yi ışgal ettiler. Oysa henüz 3 yıl ön- ce 1915 'te Ingilizler ve müt- ' tefıkleri bütün zorlamalara karşın Çanakkale'ye gire- memişlerdi. Mondros'tan 13 gün sonra, 13 Kasım 1918'de ise, Ingiliz yüksek Komiseri Amiral Calthor- pe'un da bulunduğu Ingiliz, Fransız, ttalyan ve Yunan gemılerinden oluşan 60 par- ça gemi tstanbul'a girdı ve Istanbul fiilen işgal edildi. Padişah Vahdettin Ingiliz TtaeDaflyMafl gazetesi mu- habiri G.\\bnlPrice'ı kabul eder ve 24 Kasım 1918 ta- rihlı gazetelerde Vahdettin'in açıklaması yer alır. Padişah şöyle diyor: "En fazJa Ingiliz milleti- nin hoşuma gttmesi.ona hsç- ranlığım, bana babamdan miras kalmışür" (Z. San- han, 2 cilt, s. 39, G.Jaesch- ke, s.4) Vahdettin tngilizlerle çe- şitli kademelerde ilişki kur- mak ve haber göndermek yolunu açık tutuyordu. Ingiliz Karadeniz Ordula- n Komutanı General MDne, 16 Arahk 1919 tarihinde hü- kümetine gönderdiği rapor- da bakınız ne dıyor: General Milne'inraporu: "Padişah IngüizlermTürtd- ye'ninidaresini mümkün ol- duğukadarçabtıkeflerineal- masıiçin istirhamda bulun- duu. tç kısımlara (Anado- lu'ya) tngiliz subaylannın gönderilm'esini ve idareye yardımcı olmalannı rica et- ti. Buna karşüık Kafkas- ya'daki Türkaskerini, tngi- İizlerin buyruğuna verme- ye, istenmeyen subaylangö- revlerindenalmayavebiriik- leri tngüiz subaylannııı ko- mutası alüna vermeye ha- zuf (Akşin, s. 40) 10 Ocak 1919 günü îngi- liz Yüksek Komiseri, Chah- horpe, Londra'ya gönderdi- ği gızli mesajında şunlan ya- zıyor:"Padişah,bütün umu- dunu tngiltere'ye bağladı. Heristediğiınizkimsenintu- tukiampcezalandmlmasuıa razı. tngiliz hükümetinin, Halifelik makamında kal- ması için kendisine yardnn edip etmeyeceğinisoruyor." (Akşın. 146, Şımşır2, 36). Görüldüğü gibi, (Millet can ve ırz derdinde, Vahdet- tin ise makam derdinde). Vahdettlnln dlfier Ihanetlerl • îstanbul Divanı Harbi Atatürk, An" Fuat Cebesoy, Haüde Edip, vb. hakkında idam karan verdi, Vahdettin bu karan 24 Mayıs 1920 ta- rihinde onayladı. • Anzavur isyanına katı- lanlanödüllendirdi. (13 Ma- yıs 1920). • Fevzi Çakmak için ve- rilen idam karannı onayla- dı. (27 Mayıs 1920). • tsmet Inönü, Fehmi Gerçeker,RefetBete, Anka- ra Müftüsü Rıfat Börekçi, Dışişleri Bk. Bekir Sami, Celalettin Arif, Y. Kemal Tengirşek,HamdullahSup- hi Tannöver, Fahrettin Al- tay'ın idam kararlannı onay- ladı. (15 Haziran 1920). • Kuvayı Milliye'ye kan- lan subaylara 7 yıl hapis ce- zası veribnesini onayladı. (13Temmuzl920). • Damat Ferit'in tngüiz YüksekKomiseri Roberck'e götürdüğü önerisi "Kürtie- riM. Kemal'e karşıkuflana- tan" önerisini onayladı. (28 Temmuz 1920). • Sevr Antlaşması'nın hü- kümet tarafından imzalan- masına onay verdi. (12 Ağustos 1920). • Damat Ferit îngilizler- den Milli Mücadeleyi sön- dürmek için 15.000 asker ve 25.000jandarmanm silah- landınlması için izin istedi. (22 Eylül 1920). Padişah Vahdettin sürekli îngilizlere manda öneriyor, ödünler veriyordu. Dönemin tngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzoo ile (ortada) ve tstanbul'daki son tngiliz Yüksek Komiseri Horace Rumbold (sağda) arasındaki yaztşmalar padişahın işgalcilerie kurduğu iUşküeri açıkça ortaya koyuyor. Damat Ferit 'padişahın Allah'tan sonra îngilizlere umut bağladığını' söylüyor îşgalci hayranı bir padişah F ahdettin, 4 Mart 1919'da, has adamı Damat Ferit'e paşalık unvanı vererekhükümeti kur- mak için görevlendırdi. Hükümeti kurmasından 5 gün sonra (9 Mart 1919) Baş- bakan Damat Ferit, Ingiliz Yüksek Komiserliği'ni res- men ziyaret etti. YüksekKo- miserVekili Amiral Webbbu ziyareti Londra'da Dışişleri Bakanı'na şöyle bildiriyor. "Daha önce özel olarak bana ileöniş olduğu, kendi- si ve efendisi Padişah'ın Al- lah'tan sonra lngiltere'ye umut bağladıklan yohında- kigüvencesmibirçokkeztek- rartadLBu mesajısize fletine- mi arzuladL Savaş tutsakla- nna, gaddartaktan ve Erme- ni lanmından sorumlu olan ldşfleri tutuklamak istediğj- mizi bildiğini, ancak Hstete- rin arşhden kaybolduğunu söyledL Bu kişflerin yakala- nacaldanna ve cezaiandm- lacaklanna söz verdi. (Ak- şin: 229; Şünşir 2: 72; Ja- eschke 2: 9). Damat Ferit verdiği sözü tuttu ve Yüksek Komiser- lik'ten çıkar çıkmaz tutukla- ma emirlerini verdi. 10Ocakl919günüçıkan Istanbul gazetelerinde eski Başbakan Sah Hatim Paşa, Danıştay Başkanı Hafl Bey, Senato Bşk. RrfatBeyıle bir- likte 12 kişinin daha tutuk- landığı ve bunlann arasında gazeteci AhmetEminve Ce- lal Nuri'nin de bulunduğu bildiriliyordu. (Istiklal, fîc- dam, Zaman, Üeri, Vakit ga- zeteleri).. bir valiye bir tngiliz danış- man atamakisthor.Bizi mah- cup ediyoı? (Jaeschke s. 177; Akşin, 230; Şünşir 2: 75). Damat Ferit'in, 12 Mart 1919'da bir Fransız gazete- cisine verdiği demeç şöy- leydi. "SizeTürkh^'denön- ce, her şeyine borçlu oldu- ğum Fransa'yıanlatabflirim. Uç serserinin Fransa'ya sa- vaş Uan ettigj gün gözyaşı • îngiliz Yüksek Komiser Vekili Amiral Webb, Vahdettin'in Damat Ferit hükürnetini söz dinleyen, boyun eğen bir ata benzetiyor. Ingiliz komiseri hükümetinin aşırı teklifleri karşısında mahcup oluyor. L İsaalcller mahcup oluvorl Ingiliz Yüksek Komiser VekiliAmiral Webb, 11 Mart 1919 günü Londra'ya gön- derdiği iletisinde şöyle yazıyordu: "Yeni hükümet, övünülecekbir çabayiayeni- den tutuklamalara başladı. yaptınyoruz. Daha fazla adam nıtuklarsak bu hükü- met istifa eder. Daha iyisini debulamayız. Başbakanher döktük (Çukurova'da Fran- sızlann bşkırtmalanyla Er- meni militanlaruıa karşı ya- pılan savaş kastediliyor). Fransa'ya savaş Uan et- menin insanhğa karşı savaş ilan etmek olduğunu söyle- dik. Söykyiniz Mösyö, mfl- leünvesaltanathanedanmın masum olduğunu söyleyi- niz" (Alemdar ve Hadisat gazeteleri, Sanhan, cilt 1, s. 167). Damat Ferit'in ihanetleri bu kadarla da bitmiyor ki... 19 Ocak 1919 tarihinde, Ingiliz Yüksek Komiser Yardımcısı Amiral Webb, Londra'da Ronald Gra- ham'e gönderdiği iletide: "Vaü atamalannın, basınm, denıinoUannın sıkıca elle- rinde bulunduğunu, hapis- hanekrden istedikleri Rum ve Ermenfleriserbestbırak- üklannı" bıldinyor ve "ts- tedigimiz her şeye el koyn- yoruz. Potitikamız süngü- nün keskinucunadavanıyor. Padişah bizi buraya yerİeş- tirmek istiyor" diyordu. (Akşin, s. 161,Özakman,s. 47, Sanhan, s. 89, Şünşir 2; 36, Sonyel, 44). Padişah, eniştesi Sadra- zam Damat Ferit'i Ingiliz makamlan ile görüşmek için sürekli görevlendüiyordu. Damat Ferit, tngUizlerden hervesile ile yardım istiyor. Kendisüıüı Ingüizlerin ermr- lerini daha iyi yapabileceği- ni, Ingilizlenn istemediği kişileri şiddetle cezalandn*- maktan yana olduğunu, an- cak Ittihatçılann kuvvetli bü- örgüte sahip olduğunu söylüyordu. (Jaeschke 2.29, Akşüı, 150, Şimşir 2.37, Sa- nhan, 103). Vahdettin, Sadrazam Tevfik Paşa aracılığıyla Mustafa Kemal'e karşı korunmak istiyor Gizli pazarhk Ingiliz belgelerindeYukanda Vahdettüı'üı Damat Ferit aracılığıyla îngilizlere 30.3.1919 tari- hinde yaptığı "Ingiliz mandası" ile il- gili belgeyi açıklamıştık. Padişah, da- ha sonra sadrazamhğa gelen Tevfik Pa- şa aracılığıyla da 26.3.1922'de îngiliz- lere yeni öneriler getirdi. İşte bunun belgesi: tngiltere'nin Istanbul Yüksek Ko- miseri RUMBOLD'dan, tngiliz Dı- şisleri Bakanı LORD CURZON'a gönderilen gizli yazu (Yazı Gizli No: 304) 'Sadrazam Tevfik Paşa dün bana bir bildirim yaptı.. Sadrazam, padişahın Ingiltere ile ayn bü anlaşma yapmak istediğüü bildirdi. Padişah adına şu önerilerdebulundu': "Türkiye ile Ingiltere arasmda yeni bir anlaşma yapdacak Boğazlann ser- bestiânisağlamaişitngOtere'yebu-akı- lacak. Doğu Trakya'nın ve Edirne'nin Türkije'ye geri verümesine karşı iti- razlara nedenkahnayacak.Böjiebfr an- laşma, lngiltere'nin Halifeliğe düşman olduğuyolundakidüşüncelerinide yok edecekl" Sadrazam, bu konunun bü- tün nazırlardan ve Izzet Paşa'dan da gizlendiğüıi söyledi. Ingiltere böyle bü anlaşmayı kabul ederse Padişahın bu- nu hemen onaylayacağını bildirdi. Sadrazamı dikkatle düıledün. Bu- nun müttefıklerde kıskançlık yarata- cağını söyledün. Padişah, Ingiltere ile sıkı ilişki kurmayı içtenÜkle arzuluyor. Mustafa Kemal'e karşı bükoruyucu an- yor ve gözlerini lngiltere'ye çeviriyor. Padişaha verilecek cevabın, -ret bile olsa- elden geldiğince okşayıcı olaca- ğını umanm." SCth Uarah X93%. SFORTT. VLy L ı r l , Vahdettüı işte budur... Ingilizlerle özel anlaşma yapmak istiyor. Bu anlaşmayla: • Boğazlar îngilizlere bırakıhyor. • Doğu Trakya'nın ve Edüne'nüı Türkiye'ye geri verilmesine gerek kahnıyor. • Bu anlaşma bütün bakanlardan gizli tutuluyor, • Padişah Ingiltere ile sıkı ilişki kurmayı içtenlikle istiyor. • Gözlerini lngiltere'ye çeviriyor, Mustafa Kemal'e 26 Mart 1922 tarihH 304 No'hı gizli belgeninfotokopisive Ingfliz Yüksek k a r ? 1 komyucu anyor. Komiseri H. Rumbold'un imzaa. (Bilal Şimşir, Ingiliz Belgelerinde B u mudur vatanı Atatürk, 4. cilt, Tıpkıbasım Ekler kısmı, 1919-1938, TTK, 1979) düşünmek, yoksa ihanet... Ky Lord, rııptct, r.unbi« Sorvınt, Bu yaznun hanrlanmasmda kııllanılan kayiıaklar: 1. Gotthard Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile Ügili tngiliz Belgeleri, Ankara, T.T.K. 1991. 2. Sına Akşın, Istanbul HükümeâeriveMiffiMücadele, Istanbul, Cem Yaymevi, 1992. 3. Zeki Sanhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, TTK. 4 cilt 1994. 4. Turgut özakman, Atatürk, Kurtuluş Savaşı veCumhuriyetKronolojisi,Bilgi, 1999. 5. T. Özakman, Vahidettm, M. Kemal ve Miffi Mücadele, Yalanlar, Yanüşlar, Yutturmacalar, Bilgi, 1997. 6. Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi, 8 cilt, Bilgi. 7 R. Salahi Sonyel, Kurtuluş Savaşı Günlerinde Ingiliz Istihbarat Servisi'nin Türkiye'deki Ejiemleri, TTK 1995.8. Bilal Şünşur, tngiüz Belgelerinde Atatürk, 1919-1938,4 cilt, TTK, 1979. 9. Nutuk, Cumhuriyet Kitaplan, 2005. IHANETÎN BELGESÎ Vahdettin 'den Ingilizlere manda teklifi ~r\ aşbakan Damat Ferit HC 30 Mart 1919 günü JLJ Padişahlabirlikteha- zırladığı Ingiliz mandası is- teyen öneriyi resmen ingiUz- lere sunmuştur. Bunun öy- küsü ve belgesi şöyledir: Başbakanlığa atanan Da- mat Ferit'in, hükümeti kurar kurmaz tngiliz Işgal Güçle- ri Komutanhğını ziyaret ederek "Padişahmve kendi- sinin bütün umutiannm ön- ce Tann'ya sonra tngüiz hükümeü- nebağta olduğunu büdirmişti." Böy- lecesıcakbüköp- rü kurulmuş ve Sadrazam Damat Ferit hemen her vesile ile îngiliz Işgal Komutanlı- ğı'nı ziyaret etme- ye başlamıştı. Padişah Vah- dettin ve eniştesi Damat Ferit Ingi- liz konıması al- nnda nasıl bü" dü- zen istediklerini içeren bü" model hazırladılar. Damat Ferit, 30 Mart 1919'da Ami- ral Webb'i bü" kez daha zi- yaret ederek bir öneri sun- du. Bu öneri Padişahın lngil- tere'ye nasıl "biat" (tabi) ol- duğunu açık ve seçik göster- mektecür. Isoal etme özgürlüflü Amiral Webb'e sunulan ihanet belgesi aşağıdaki önemli maddeleri kapsıyor- du: 1) Doğrudan doğruya pa- dişaha bağlı yerlerde ya da özerk bölgelerde, ülkenin dışa karşı bağımsızlığı ve iç güvenliği "15" yıl boyunca Ingiltere tarafından sağla- nacaktır. Ingiltere bu amaç- la gerekli gördüğü yerleri iş- gal edebilecektir. 2) Ermenistan'a bağım- Damat Ferit sızlık ya da özerklik tanına- caktır. 3) Padişah, ünparatorlu- ğun dış siyasetüıi yönetmek- te tam anlamıyla özgür ola- caktır. 4) Mebus seçimleri ile ye- rel seçimler, Ingiliz konso- loslannın gözetimi alnnda yapılacaktır. 5) Her ilde bü- Ingiliz kon- solosu bulunacak ve bunlar "15" yıl süreyle valilere da- nışmanlık yapa- caklardır. 6) Osmanlı Ba- kanlanna bü-er In- giliz danışmanve- rilecektir. Aynca Ingiltere Istan- bul'da ve taşrada mali denetleme kurullan oluştura- bilecek ve maliye- yi denetleme hak- kına sahip olacak- tır. Webb, bu öne- riyi hemen Lond- ra'ya bildirdi.(Ja- eschke, s. 5: Tan- sel, I, 140), Akşüı s. 233). 'Osmanlı boyun efldl' Webb, Londra'ya gönder- diği şifreli belgede Vahdet- tüı adına, Sadrazamm yap- tığı bu ziyarette "Osmanta Devleti'nin tngiltere'ye ta- mamen boyun eğdiğjni (Webb'üıkullandığı deyün: Total submission) belirti- yordu." Bu belge açık ve net bü bi- çimde Padişahın kendisüıi Ingiltere ile bütünleştirdiği- ni göstermektedk. Bu belgeyi sunan Osman- lı Devleti'nüı Başbakanı'dır. Başbakan, Vahdettüı'üı eniş- tesidü" ve Damat Ferit Ami- ral Webb' e bu belgeyi Padi- şah adına sunmuştur. Eğer bu belge de ihanet belgesi değilse, ihanet bel- gesi nasıl olur? Dostluk aramak değil, teslimiyet Bu sayfada, Vahdettin'in sadrazamlan Damat Ferit ve Tevfik Paşa aracılığıyla îngilizlere yaptığı öneriler belgeleriyle ortaya kondu. Bu belgeler îngiliz Dışişleri Bakanlığı'nın açıkladığı gizli ve resmi belgelerdir. Bunun gibi daha birçok belge vardır. Bu belgelerin Sadrazam Damat Ferit ve Sadrazam Tevfik Paşa tarafından îstanbul'daki îngiliz Yüksek Komiseri'ne verilmesi padişah Vahdettin'in bügisi dışında olamaz. Zaten belgelerde padişahın bilgisi dahilinde oldugu da özellikle belirtilmektedir. Vahdettüı'üı îngiliz dostluğu aramasını, kimi yazalar büyük bü: siyaset olarak nitelendiriyorlar. Böyle felaketli bü- dönemde, çeşitli dostluklar aramak doğal görülebilir. Ama bü" devletin dostluğunu aramak ile bir devlete bütünüyle teslim obnak ve ordusunu teslün etmek arasmda çok derin bir fark vardır. Yukandaki belgeler bu farkı gösteren örneklerdü-. Vahdettüı'üı sürekli olarak devletın ve milletüı geleceğüıi îngilizlere teslün etmek gibi çok utandıncı bü- tutum izlediğüıi, bu belgeler ortaya koymaktadır. işgalcilerie işbirligi yapmak hainlik değil midü-?