Katalog

4 MAYIS 2005 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ I Türkiye'yİFransa'da savunan avukatDe Malville soykırımı kanıtlayacak delillerin ortaya konulamadığını söyledi Fransız mahkemelerine olayların hiçbir şekilde bir soykırım olarak nitelenemeyeceğini anlatan ve "1915 Osmanlı Rus Ermeni Trajedisi" başlıklı kitabı yayımlayan Fransız Avukat Monsieur Georges De Malville, "Osmanlı insancıl davranıp Ermenileri emniyetli bölgelere göç ettirmek yerine Rus cephesine sürseydi bugün soykırım savları ortaya atılamazdı" dedi. Arşivlerde soykırım olmadığını kanıtlayacak yeterli belgelerin bulunduğunu söyleyen De Malville şunları söyledi: "Türkiye'nin soykırımı kabul etmesi durumunda Ermenilerin toprak talepleri kaçınılmaz. Türkiye kendini iyi anlatamıyor. Çeşitli ülkelerde alınan soykırım kararlarını düzeltmek zaman kaybı olacak. Uluslararası bir komisyonda tezlerinizi savunun. Yoksa güç duruma düşersiniz." Bmeni meselesipolitikALİSİRMEN M onsieur Georges De Malville, Paris B&rosu avukatlanndan. 1991 Orjy katliamı olaylan sı- rasındaj Türkiye 'yi savunan- lardan olan De Malville, savunması sırasın- da, 1915 olaylannı da ele almış ve söz konu- su olayların hıçbır şekilde, bir "soykırım" olarak nitelenemeyeceğjni mahkeme huzurun- da anlatmış, ıncelemelerinin sonucunu da, "1915OsmanlıRusEnheniTlrajedisrbaşlık- lı kitabında toplamıştır. JCitabın çevirisi ilk kez 1998'de, 3. basımı ıse 2Ö05 Nisanı'nda, Top- lumsal Dönüşüm Yayınları tarafından yayım- lanmıştır. Konu ile ilgilenen okurlanmıza salık vere- bileceğim bu kitabın y^zarı De Malville ıle ülkemizde bulunduğu sırada yaptığım konuş- manın geniş bır özetini burada sunuyorum. ALt SİRMEN - Monsieur De Malville, kı- saca özetlemek gerekirse, bize 1915 yıhnda Osmanlılarile Ermeniler arasmda neler oldu- ğunu anlatabilir nıisiniz? GEORGES DE MALVILLE - 1915 yılı Ni- san ayında, doğuda Osrnanlılar ile Ruslar sa- vaş halindeyken, Van'dajci Ermeniler ayaklan- dılar. Bu trajik olaylar meydana gelmeden önce, Van'da bulunan Brmenı sayısı 33.788 kişiydi, yani toplam halkın yüzde 43 'ünü teş- kil etmekteydi. Hemen belırtmek gerekir kı, 1915 yıhnda Ermenilerı|n ayaklandıklan böl- gelerde, hatta tüm Osma'nlı topraklan içınde, Ermenilerin çoğunluktja olduğu hiçbir yer yoktu. En büyük nüfus Siklığı Van'da ıdi. İHANETLERİ RAHATSİZ EDİYOR De Malville, Osmanlı'nın Ermenilere soykırım uyguladığı yönündeki savlann şaşkınlık verici olduğunu söyledi. (Fotoğraflar: UĞUR DEMİR) Bu sırada Müslüman îrkek nüfus cephede Ruslar ile savaş halındekrdı. Ermeni devrım- ciler, kadın ve çocuk nüf{ısu katlederken, ken- ti ele geçırdıler ve oraya Aram ve Varelou'nun (Taşnak Devrimci Partısl'nin ılk şefi) kuman- dası altında bir Ermeni Kurmay heyetı yer- leştırdiler. 6 Mayıs günü kenti bütün Müslümanlardan temizledıkten sonra, Rus ordusuna teslım et- tiler. En ünlü lıderleri ar&sında (Van'da) Gar- ro adıyla tanınan, Osmahlı parlamentosunun eskı bır üyesı olan Pastırmacıyan bulunuyor- du. Garro, Osmanlılar ile Ruslar arasında ça- tışma başlaymca, Ermeni gönüllülerın başı- na geçtı. 18 Mayıs 19 5 günü Öar," Vanda'kiErme- ni halkına bağlılıkları için teşekkürlerini gön- deriyordu."Bu sırada Aram Manukyan Rus- lar tarafından vali seçiliyordu. Bunları bıze Amerikalı tarıhçi Stanford J. Shaw söylemek- tedir. Ermeni azınlığın yoğun bulunduğu yerler- deki ayaklanmanın, 1915 başlarında Ruslara karşı savaşan Osmanlı orduları ıçin ne kadar yaygın ve tehdit edici olduğu bu olaydan be- lirgin biçimde anlaşılmaktadır. Burada açık ve seçik olarak, düşman karşısında bır ıhanet olgusu söz konusudur. Ashnda Ermenilerin bu tutumu, günümüzde Ermeni iddialan le- hinde olan yazarlar tarafından küçümsen- mekte ve hatta açıkça ınkâr edilmektedir. Zi- ra gerçekten rahatsız olmaktadırlar. Ote yandan resmı (çoğu şıfrelı, yani gizli) Osmanlı telgraflan, Ermeni liderlerin ülkeyi ele geçırmek için yerel nüfusun çoğunluğu Müslümanları ortadan kaldırma yolundakı kesin ıstekler konusunda tarafsız tüm yazar- ların görüşünü doğrulamaktadır. - Ermeni iddialanna neden olan tehcir ha- reketi nasıl başladı? - 2 Mayıs 1915 tarihinde Enver Paşa, Içiş- lerı Bakanı TalatPaşa'ya bir telgraf çektı. Bu telgrafta Osmanlı kuvvetlerinin güç durumu karşısında, Ermenilere karşı iki önlem öne- riliyordu. Bunlardan binncısı, burada bulu- nan Ermenılen cephenin önüne Rus kuvvet- lerıne karşı sürmektı. ENVER PAŞA'NIN İKİ ÖNERİSİ Belırtmeliyım kı, düşmana yandaş oldu- ğundan kuşkulanılan halklann sürgün edilme- si kararı Türkler tarafından değil, 20 Nısan 1915 'te Ruslar tarafından alınmıştır ve Enver Paşa'ya karşılık olarak bunu yapma fıkrını ve- ren de Ruslardır. Yine belırtmek gerekir kı, oradakı Türkler Ruslara karşı ayaklannıış değıllerdi Ve Er- meni nüfusun yerıni değıştirmek fıkn Enver Paşa'nın kafasında, Van Gölü cıvarındakı Er- meni ayaklanması sonucu ve ası ocaklarmın dırenmesı karşısında ortaya çıkmıştır. tkıncı önlem ıse Ermenılen cepheye uzak bölgelere sürmektı. Enver Paşa bu ıki önlemden herhangı bırı- nı tercıh etmış değil, bunlann ıkısını de Ta- lat Paşa'ya önermekle yetınınıştır. Eğer bırıncı önlem kabul edilmiş olsaydı şım- dı soykırım ıddialan ortaya atılamayacak, Er- meniler cephede Ruslara karşı canh kalkan olarak kullanılmış olacaktı. Ama ıkıncı ön- lem daha insancıl görünenıydı ve Osmanlı yö- netımı bunu kabul etti. Eğer bınncı teklif seçılmış olsaydı, Rusla- nn Müslümanlara yaptıklan gıbı ve de Erme- nilerin Van'ın Türkler tarafından gerı alınışı sırasında Müslümanlar ıçin yapma yolunu seçtıkleri gıbi, cephe hattınm önüne iterek Anadolu'nun Ermeni kesimini boşaltması ha- hnde nelerm olabıleceğıni düşünmek çok zor olmasa gerek. Yüzlerce kışi kurşunlara hedef olarak cephe hatları arasında dolaşacak ve büyük bir bölümü öldürülmüş olacaktı. Os- manlılarrn Ruslann uyguladığı yöntemı kop- ya etmiş olmalan halinde kınanacaklan bir şey bulunmayacaktı. Ama onlar bunun yerine, beceriksızce, en insancıl çözüm olan ıkinci- yi seçtıler. Bu çözüm daha da beceriksızce ger- çekleştınldi ve cephe gensıne gönderme sı- rasında bir dram oldu. Fakat burada, düzenli bir plan uygulanma- mış, soykırım yapılmamıştır. SAVLAR ŞAŞKINÜK VERİCİ - Bu sürgünün koşullan nelerdi? - 23 Mayıs günü Van ve Bitlis valılerine gönderilen şıfreli bır telgraf onlara şu emir- lerı veriyordu. Bunlar daha sonra tüm hükü- nıet tarafından kabul edilecek korunıa önlem- lerıdır: "Ermenilerin canlannı ve mallannı korumak, tüm yolculuk sırasında erzaklan- nı ve rahatlıklannı sağlamak görevli yöneti- cilere aittir." Aynı gün Talat Paşa sürülen Ermenilerin gıdeceklerı yerler olan Musul, Urfa ve Zor valılerine aşağıdaki talimatı gönderıyor- du:"Yerleşme yörelerine ulaşan Ermeniler yöncriıııin göstereceği ve kendilerine yeni köy- ler kurabileceği yerlerde var olan kent ve bel- delerde inşa edilecek olan konutlarda dagı- nık biçimde yerleştirileceklerdir.... ... Yol süresince Ermenilerin mal ve can gü- venlikleriyle, azık ve gereçlerinin sağlanma- sı ve dinlenmeleriyle ilgilenmekle görevli me- nıurlar yetkilidir. Nakledilen Ermenileryan- larınayüktaşıma aracıgerektirmeyen hertür- lü eşyalannı alabileceklerdir." Şıfrelı ve gızlı kalmaya yönelik bu emir- lenn ıçtenhğinden kuşkulanmak için en ufak bir neden yoktur. Insan bunlan öğrenince, Türk düşmanlarının en ufak bir kanıt göster- medıkleri Ermenilerin sözde imha planını sür- dürmeleri karşısında yalnızca şaşkınlık du- yabilir. - Bu noktada bir soru sormak istiyorum. *Ermeni soykmmı" iddialan politik mi, yok- sa' hukuki bir sorun mudur? - Sorun başlangıçta hukukiydi, şımdi ise artık politik olmuştur. Komisyonda tezletinizi savunun StRMEN - Peki Türkiye Cunıhuriyetfnin bu konuda şimdiye kadar izlediği politika yeterli midirvebundan sonra neyapmalıdır? DE MALVİLLE - Bem ne kımseye ne de sızın hükümetlennize akıl öğretecek konum- da değilim. Ama, bence yapılması gereken şey tartışmayı kabul etrqektir. Bu tartışma- da haklı çıkmamanız için bır neden yoktur. Arşivlennızde soykırım olmadığını göste- recek yeterli belge mevcfuttur. Ama bunun için onları önce tasnif etnieniz, derleyip son- ra kullanılabılecek şekild£ nesnel bir yorum- lamaya tabi tutmanız gerekmektedır. Geçmışte de bu konuda yapılmış çalışma- lar oldu. Ama bunların ıçJenklerı iyi olsa bı- le dünya kamuoyuna ulaşılabilmesi açısın- dan yetersız kaldıklarını kabul etmek gere- kir. Üstelık ulusal parlameıttolarda ya da ulus- lararası kurullarda alınan kararlann yeni- den gözden geçırilmelerı ve düzeltılmeleri de pek kolay bir şey değil. Bir vakıt kaybı söz konusudur. Ama uznjıan kışılerden olu- şacak bır uluslararası kornısyon önünde tez- lerinizi savunmanız gerekmekte sanırım. Yoksa uluslararası aland^ı, çok güç duruma düşmeniz, bir blokaj durumuyla karşılaş- manız söz konusu olabiljr. - Bunlar yapüdığı zaman Türkiye bütün isnatlardan kurtulabilir mi? - Yukanda da behrttığim gibi, önceden kararlaştınlmış bir soykjnm yok. Olanlar soykınm tanımına gırmiyor. Ama bu de- mek değildir kı, hiçbir şey ohnamıştır. Unut- mayahm tehcıre tabı tutulan Ermeniler, gı- decekleri yere varana kadar, yolda özellık- le aşıretlerin egemen olduklan belırlı böl- gelen geçerlerken, öldürülmüşlerdir. Daha sonra bır bölümü gittiklerı yerde, yaşadık- lan kamplardakı kötü şartlar, beslenme ek- sikliği ve hastalıktan ölmüşlerdır. Halbukı tehcir karannda, yolda bunlann can güven- likleri ile ıhtiyaçlarının karşılanması, gıt- tikleri yerlerde de, doğru dürüst yaşama şartlannın karşılanması öngörülmüştü. Bun- lar yapılamamıştır. 'SORUMLULUK Sayılan 300.000 olarak tahmin edilen bu ölümlerden, soykırım olmasa bile bır so- rumluluk söz konusudur, ıhmal veya yeten önlemlenn alınmaması, vardıklan yerlerde doğru dürüst yerleşımin sağlanmaması yü- zünden doğmuş olan bır sorumluluk vardır. Ancak bunlar üst düzey yönetıcilerı de- ğil, daha aşağıdaki memur ve sorumluları bağlamaktadır. - Peki o dönenı zarfinda, ihmali veya ha- tası görülen kişilcr hakkuıda hiç kovuştur- ma yapılnıadı nıı? - Yapıldı, yapılan açılan kovuşturmalann sayısı 1800'ü bulmaktadır. Bunlann ıçinde birçok mahkûmiyet kararı venlmıştır. Soykmmın kabulü toprak talebigetirir Ermeni savlarını yalanlayan görüşleri nedeniyle tehditler aldığını söyleyen De Malville, "Sonuçta birçok kişiyi ikna ettim" dedi. SİRMEN - Türkiye'de "Bu geçmişte olan bir şey, bizi bağlamaz, bu soykınm icl- diasım bir kez kabul edip bu is,ten kurtu- lalıın. Bunu kabul etmek, arkasından taz- minat veya toprak talebini getirmez" di- yenlerdevar. Siz bu konuda ne düşünüyor- sunu/? DE MALVİLLE - Hukuken bu konu Kars Antlaşması ve ardından 1923 Lozan Antlaşmasıyla kapanmıştır. Bu ikı anlaş- madan sonra bır talepte bulunmanın ve- ya Osmanlf yı suçlamanın hukuki bırda- yanağı yoktur. Ancak bu demek değildir kı, soykınm ıddıasının kabulü halinde bu gerıye işlemez.Bunu demek büyük bır yanlıştır. Nürnberg mahkemelerınde olan- lar ve sonra gündeme gelen taleplere ba- kınız. TÜRKİYE'NİN BELGELERİ YETERLİ Yani burada geriye işlemezlığe bel bağ- layarak bunu kabul etme fikri çok yan- lıştır. Türkiye'nin tartışmayı kabul etmesi gerekir. Daha önce de belirttığım gıbı, arşivlennızde bu tartışmada sızı suçsuz çıkaracak birçok belge var, ama belırttığim gıbı, bunlar şımdıye kadar bır araya getinl- medi. Bunlann bır araya getirılip değer- lendirilmesı gerekiyor. Bunun için de Tür- kiye'nin bu yönde bir ırade oluşturması zorunlu. Elinizdeki belgelere dayanarak, tartış- mayı kabul edebilirsıniz, yoksa ulus- lararası alanda sıkışırsınız. Ama bu, soy- kırım iddiasını kabul etmek anlamına gel- miyor. Bütün belgeler Türkiye'nin böyle bır id- diayı kabul etmesinin gereksiz, anlamsız olduğunu ortaya koyuyor. Tartışmayı bütünüyle kabul etmek, tarihı olaylan bütünüyle ele almak gerekiyor. Örneğın Enver Paşa'nın telgrafından Ermeni kay- naklan hiç söz etmiyor. Yine Van'daki Ermeni ayaklanmasından da söz edil- miyor. Sankı Van'da hiçbir şey olmamış, herkes barış içınde yaşarken, bu tehcir kararı alınmış gibı... Bütün bunları tartışmak gerek.. eliniz- deki venler, belgeler yeterli. Ama soykırımı kabul etme durumunda, Ermenilerin top- rak talepleri kaçınılmaz olacaktır. Unut- mayın ki, Ermenilerin Adana'ya kadar genişleme hayalleri vardır. -Peki son bir soru: Bu görüşlerinizi açık- larkcn, hiç Ermenilerdcn gelen baskılarve tehditlerle karşüaşmadımz nıı? - Karşılaştım. Tabii, bu görüşlerimi televızyonda anlatırken de çok büyük tep- kıler aldım. Ama sonuç yine de sandığım- dan çok daha az kötü oldu, birçok kişiyi inandırma olanağını buldum. - Teşekkür ederim...