Katalog

KASIM2005CUMA CUMHURİYET SAYFA KİZİ Mısır'ınOxford'uElEzher Türkiye veAvrupa'da radikal dinciliğin merkezi olarak tanımlanan üniversitede 97 ülkeden öğrenci okuyor M Nil'e sığınan ülke: ısır MEHMET FARAÇ M ısır'ın çok büyük bölümûnü çöl oluştursa da, ülkenin ekonomisi tanm, hayvancı- lık, küçük sanayi ve turizme dayanı- yor. Nil Vadisi"nde üretilen pamuk, ta- hü ve sebzelerle hay- vancılıktan elde edi- len gelirin gayri safi yurtiçi hasüadaki pa- yı yüzde 20'ye ulaşı- yor. Çalışan nüfusun yüzde 4O'ı bu sektör- lerde istihdam edili- yor. Balıkçüığın da yaygın olduğu ülke- de demir, fosfat, çin- ko ve altından el edi- len gelir yurtiçi hasılanın yüzde 2'sini oluşturuyor. Ulke de az da olsa petrol üretiliyor. Mısır sanayisinin yüzde 30'unu meşrubat, sigara ve gıda mad- desi üretimiyle ilgili kuruluşlar kapsı- yor. Tekstil, deri ve konfeksiyon atöl- yeleri Mısır'da üretilen pamuğun önemli bir bölümûnü kullanıyor. Inşa- at, elektrik donanımı, toprak eşya üre- timi, kimya, mobilya sektörleriyle il- gili de ülkede çok sayıda tesis bulunu- yor. Ancak bu tanm ve sanayi yapısı ülkenin işsizlik ve yoksulluk sorununu çözmekte aciz kalıyor. Bu yüzden Mısır'ı turistler, turizmi ise görkemli eski eserler ayakta tutu- yor. Kahire'de Osmanlı mimarisinin çarpıcı yapılan ile Sultan Hasan, Ez- her, Amr ibnu As, Hz. Hüseyin, Tulu- noğlu, tmam Şafiı, Mehmed Ali Paşa camileri ve Gize'de yapımı üzerindeki gız perdesi tam olarak aralanamayan piramitler turistlerin akınına ugruyor. Ülke için sembol nitelığindeki pira- mitlerdeki tahribat, ören yerindekı ba- şıboşluk ve pervasızlık ise geçmişi bu denli eski ve umudunu turizme bağla- mış bir ülke açısından uzüntü veriyor. Istanbul'daki Beyazıt, Mısır Çarşısı ve Kapalıçarşı'yı andıran Han el Hali- li Çarşısı ise gece geç saatlere kadar turistleri ağırhyor. Aromalı tömbekile- rin dumarılarmın yükseldiği çarşı ve çevresi gece geç saatlere kadar yoğun bir hareketlilık yaşıyor. Çarşıya gelen- ler Mısıf uı dünyaca ünlü Nobel ödül- lü yazan Necip Mahfuz'un kitaplarını yazdığı kahvede nargile keyfi yapma- dan geçmiyor. Geçmişi binlerce yıl öncesine daya- nan on binlerce tarihi eser ve başta Ramses'ın olmak üzere çok sayıda mumyanın da sergilendiği Kahire Mü- zesi ise her gün turistlerle dolup boşa- lıyor. Müzedeki eserler Mısır'ın gize- mindeki derinliği ve geçmişindeki soyluluğu anlatmaya yetiyor. Ülke, Kahire, îskenderiye, Asuan ve Şharm el Şeyh'te yoğunlaşan turizmle dış ti- caretteki açığmın bir bölümûnü kapa- tıyor. Şeriat üniversitesi: El Ezher Mısır denince akla îslam dünyasının ilk üniveTsitesi olanEl Ez- her de geliyor. Kurulu- şundan bu yana şeriat ihracının meTkezi ola- rak gösterilen ve radi- kal tslamcüann eğitvm yeri olaraktanımlanan üniversiteyle aynı adı taşıyan görkemli cami, Han et Halili Çarşı- sı'nrn yakınlanndabu- lunuyor. Görkemli mi- nareleri ve ince mima- risiyle dikkatçeken ca- minin içi, avlusu ve ey- vanlannda her ulustan insanlar Kuran okuyor. Ülkeye gelenMüslü- man turistler bu cami- nin davudi sesli Gize Piramitlerinin önündeçocuklarturist- lere deve kiratayor. imamlanrun okuduğu ezanlan dinlemeden ve namaz kılmadan dönmüyor. Aslında El Ezher adı, üniversite, medre- se, cami ve diyanet iş- lerini aynı çatı altında toplayan bir külliye- den oluşuyor. Günü- müzde El Ezher'den yaygın olarak "Mı- sır'uı Osford'u" diye söz ediliyor. NapoJyon'un Mısır'ı işgali döneminde, "ts- lam dünyasının Sor- bonneV diye nitelen- dirdiği El Ezher, tslam kültürünün zirvede ol- duğu döneme yaptığı katkılar ve Ortado- ğu'nun sosyal ve siya- sal yaşamına yönelik etkisiyle de anımsanı- yor. Buradan mezun olan çok sayıda devlet ada- mı Ortadoğu'dan Af- rika'ya kadar birçok ülkede iç poütikada üs- tünlük sağlayabiliyor, din adamlan bura- dan aldıklan diplo- malan dini otorite- lerinde ciddi bir re- ferans olarak kulla- nıyor. Batrya şlrln gözükmeye çalışıyor 10. yüzyüda kurul- duğubelirulen El Ez- her'deki eğitim 1930'da yapılan dü- zenlemeyle dört dev- reye çıkanhyor ve tefsir, tevhid. hadis, Kuran, fikıh gibi ders- lerin yanı sıra kimya matematik, edebiyat, coğrafya, resim de müfredata alıruyor. Bu yapılanmayla El Ezherdini üimlerle fen bilimlerinin aynı çatı altmda verildiği bir üniversite haline gelir- ken dini muhafazakâr- lığını koruyoT, Batı'ya da modern bir eğitim yuvası mesajı verme- ye çahşıyor. Geçmiştelri £1 Kaide saldınlan nedeniyk azalma da olsa turistkr yine de Kahire'ye akın ediyor. Ahşveriş yapmak isteyeıüer £1 Ezher KüBiyesi'nin çevresindeki Han el Halili Çarşısı'nda harekeüilik yaranyor. Necip Mahtuz Kahvesi (alta) ise ilgi çekiyor. 330 bin öğrenci öğnenim görüyor rürkiye'de YÖK, El Ezher" in denkliğini kabul etmese de, üniversitede yüzden fazla Türk öğrenci olduğu söyleniyor. Üniversite yetkilileri Türk öğrencilerin pek başanh olamadığmı, büyük bölümünün eğitimini yanda bvraktığıru belirtiyor. Türkiye'de zaman zaman sahte El Ezher diplomalanyla üniversiteler ve devlet birimlerine sızmaya çahşanlara belki de bu yüzden rastlaruyor. Öğrenci sayısı açısından da dünyamn en büyük üniversitelerinden biri olan El Ezher, Mısır'ın eski devlet başkanı Cemal Abdülnasır döneminde de eğitim içeriği açısuıdan ciddi bir değişün yaşıyor. Nasır, 1950'lerde üniversitedeki ulema otoritesini kırmak için Kahire'nin çeşitli bölgelerinde spor, tıp ve eczacılık alarunda yeni fakülteler açınca üniversite eğitim-öğretim açısından daha farklı bir içerik kazanıyor. Bu yapılanmanın, El Ezher'in dini kimkği üzerinde erozyon yaratılması amacı taşıdığı söyleniyor. El Ezher'in Asuvan, Îskenderiye, Bahire, Mansure ve Kahire'deki 66 fakültesinde 97 ülkeden 330 bin cıvannda öğrenci eğitim görüyor. Bu öğrencilerin 18 binden fazlası 3 tıp ve 3 eczacılık fakültelerinde eğitim görüyor. Radikaldinciliğinmerkezi rürkiye ve Avrupa'da, radikal dinci- liğin teorik eğitim yeri suçlamala- nndan kurtulamayan El Ezher, 46 araştırma merkezinde 13 binden fazla öğ- retim üyesi ve 37 bin civanndaki idari per- sonelle dev bir eğitim kalesini andrnyor. Üniversitenin dışmdaki klasik medresede ise özellikle Afrika ve Ortadoğu ülkelerin- den gelen çoğu yoksul 2 binden fazla öğ- renci eğitim alıyor. Bu öğrenciler daha sonrakendi ülkelerindeki camilerde görev- lendiriliyor. Ortadoğu'daki dini direnişin kalesi olan El Ezher ulemasının, 1798'dekiNapolyon işgaline direndiği biliniyor. 1919'daki în- giliz işgaline karşı gelenler ve direnişi ör- gütleyenlerin de El Ezherlilerden oluştu- ğu vurgulanıyor. Mısır devlet başkanlan El Ezher'e yöne- lik farklı tutumlanyla anımsanıyor. Ab- dülnasır'm din merkezli politikasına kar- şı çıkarak değişim yapmaya çalıştığı üni- versitenin, Mısrr'ın radikal dincilerce öl- dürülen devlet başkaru Enver Sedat döne- minde desteklendiği anlatüıyor. Günümüz- deki devlet başkanı Hûsnü Mûbarek'in ise Yazarianmız Hikmet Çetinkaya ik Mehmet Faraç, ünlü £1 Ezher Camii'nde. hükümdarlığını koruma uğruna Ezher'e suıırh bir özerlik kazandırdığı belirtüiyor. Belki de dünya politikasmm yön verdi- ği bu durum aynı zamanda El Ezher'in ül- ke yönetimindeki etkinliğini de dışa vu- ruyor. Ezher uleması yalnızca Mısır ya da Or- tadoğu ülkelerindeki dini konum ya da po- litikaya değil, Türkiye'deki türban sorunun- dan Fransa'da okullardaki başörtüsü sıkrn- tısına, Irak'taki işgale, Filistindeki dire- nişten dünyanmdiğer ülkelerindeki dini an- laşmazlıklara kadar bir dizi Islami soruna tepki gösteriyor hatta fetvalarla yol göster- meye çahşıyor. Universıtenin mezunlan arasında, Filis- tinli radikal İslamcı tzzetin Kassam, tsra- il'in öldürdüğü Hamas lideri Şejiı Ahmed Yasin ile Kör tmam olarak bilinen Ömer Abdurahman da bulunuyor. Günümüzde başta Filistin ve Irak ohnak üzere Çeçenis- tan, Bosna gibi cihat bölgeleri olarak ni- telendirilen ülkelerde radikal dinci unsur- lan yönetenler arasında çok sayıda Ezher mezunu yer alıyor. Bunlar, Islarrun radi- kalleşmesi ve Amerika, Israil gibi ülkere yönelik tepkilerle bazen kanlı saldınlan da organize ediyor. Şüphesiz bunlar arasmda Amerika ve müttefiklerine özellikle Irak'ta kan kusturan El Kaide militanlan ve yö- neticileri de bulunuyor. Yarın. El Kaide Mısır'da ne yapıyor? Han £1 HaliB Çarşısı'nın çevresindeki cami- ler turistlerin de ilgisini çekiyor. îskenderiye Akdeniz Kokuyor... İZLENİM / HİKMET ÇETİNKAYA / skenderiye Kahire'ye 265 kilo- metre uzaklıkta...Sabah saat 08.00'de kahvaltı yapıyoruz... u Anadohı AteşTnin Halkla îlişkiler MüdürüÖzfem İşler, **Aracnnızhazn-" deyip ekliyor. "Akşam 18.00'de Kahire'de obnak koşuluyia Iskenderiye'yegidiyoruzJ" Kahire "de hava açık ve güneşli, ısı 22 derece... Kahire'den çıkmak kolay değil... Trafiği anlatmama hiç gerek yok... Ne yeşil, ne kırmızı, ne de san ışık araçlann ve insanlann geçişine en- gel... Trafıkpohsleri ellerinde sigaralany- la sadece seyrediyorlar... Neyse yolaçıktık... Kuzeybatıya gidiyoruz... Askeri ve sivıl araçlar görüyorum yol boyunca. Îskenderiye1 ye yaklaşrnca deniz ko- kusu ahyorum. Her yer yemyeşil ve çiçekbahçesigibi... Ben bu kokuyu nereden anımsıyo- rum? Akdeniz kokuyor her yer!.. Biraz Antalya, biraz Kaş, Anamur, Taşucu, Kalkan, Fethiye buralan... Kızıldeniz benim için bir düştü... Iskenderiye'nin kendine özgü mi- mari dokusu, eski Yunan ve Roma uygarhğının fotoğrafinı ortaya çıka- rıyor... Burası Kahire değil!.. Burası bir Afrika ülkesi hiç değil... Şoförler trafik kurallanna uyuyor... Iskenderiye'nin gerçek adı zaten Alexandria değil miydi? MustafaErdoğan' ın babası Nanm Erdoğan, "Akdeniz başka bir dün\^" deyip ekliyor: "İskenderiye'de Antalya'nm güne- şivar_" îskenderiye"de insanlar Akdeniz ko- kuyor... Sıcak ve cana yakın hepsi de... Yolumuz önce Îskenderiye feneri... Turistler, tskenderiyeli çocuklar... 12-13 yaşındaki kız ve erkek ço- cuklar feneri gezmeyi gehnişler... Çevremizi kuşatıyorlar... Konuşuyoruz... Iskenderiye'nin bir kalkınma için- de olduğunu görüyoruz... Amaç, 4.5 milyon nüfuslu Isken- deriye'yi turizme açık çağdaşbirken- te dönüştürmek... Denizi seyrediyorum... Kordonboyu'ndayürüyorum tek ba- şıma... Îskenderiye Kütüphanesi'ni görme- den, gezmeden Kahire'ye dönülür mü? Birkaç gün kahnak gerekir Îsken- deriye'de. Vakit çok çabuk geçiyor... Kahire sokaklannda gördüğüm Fi- ravunlann çocuklan Iskenderiye'de yok... Yoksa Îskenderiye'dekiler Home- ros'un çocuklan mı? Romalı cengâ- verlerin benzerleri mi?.. Öğle yemeğinde favori balık çipu- ra mı yoksa laos mu olmalı... Mercanlarve levrekler de canlı can- h... Kadehimi Kraliçe Nefertiti'nin şe- refine kaldınyorum... Pahniyeler, hurma ağaçlan, Isken- deriye'nin o kordonboyu... Nedense bir anda Izmir'i düş- lüyorum... El Ezher Camii'nin eyvan ve avhısnnda her ülkeden Müslümanlar Kuran okuvor.